Tíminn - 30.01.1958, Side 6

6
Útgefandl: Framsóknarflokkurln»
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn ÞórarlauMHi (áb).
Skrifstofur £ Edduhúsinu við Lindargótm.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304.
(ritstjóm og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusiml 1SS8S.
Prentsmiðjan Edda hi.
o—o—o—■ ■■ ■■■■■■■■ i
Blekkingaskrif Mbl. um „brennu-
varga og morðingja“
ÞRÁTT fyrir sigur þann,
sem Sj'álfstæðismenn oinnu
í .bæjarstjómarkosningun-
úm á sunnudaginn, er Mbl.
enn í kosningaham og illu
skapi. Einikum virðist það
fara í taugar ritstjóranna,
að Tíminn hefir sýnt fram á
þann þátt, sem gulu sög-
umar eiga í sigri Sjálfstæð
■ is|io4öksins„ og jafmframt
sýnt fram 4 skyidLeika þeirra
við kosn ingabaráttu þýzkra
•nazista á sínum tíma. í til-
efni atf þessu íá ritstjórar
Mbl. mikið kast og segja í
fetórri tfyrirsögn á forsíðu, að
Tíminn sé „að líkja forkólf-
úm Sjálístæðismanna við
brennumenn og morðingja.“
Vel má vera, að Mbl. geti
með slifcum útúrsnúningi
blekkt eitthvað af auðtrúuð-
ustm lesendum sinum, en
’áreiöaniega ekki megin þorra
ahnennings. Það, sem Tím-
inn sagði og óhaggað stend-
.ur, er þetta: Sjálfstæðis-
menn gxipu til þess ráðs í
irosning-abaráttunni að flýja
frá umræðamum um bæjar
málin en dreifa- út í staöinn
hverskonar gulum sögum
um andstæðingana eins og
um íyrirhugaöar árásir
‘þeirra á heimilisfriðinn, vax
andi kommúnistísk yfirráð
o. s. frv. Þvl miður báru
þessir starfshættir alltof mik
inn 'árangur. Þessir starfs
hættir eru nákvæmlega þeir
sömu og nazistar beittu við
kosningar í Þýzkalandi. Þeir
lögðu megináherzlu á hvers-
konar róg og gular sögur og
'náði sá áróður þeirra há-
marki, er pinghúsbrunamálið
‘var á öófinni.
Hvemig, sem Mbl. ham-
ast og lætur, getur það ekki
þvegið þann biett af forkólf
um fiokks síns, áð þeir beittu
þessum nazistísku starfsað-
ferðum í nýlokinni kosninga
baráttu í Reýkjavík — og því
miöur með ailtof góðum á-
rangri.
ÞAÐ er annars gott dæmi
um starfshætti og áróðursað
ferðir Mbl., að þeir segja Tím
ann vera að Mkja forkólf-
um Sjálfstæöisflokksins við
morðingja, þegar bent er á,
að starfshættir þeirra og
nazista séu hinir tsömu, hvað
gulu sögumar snertir. Vit-
aiiiega er það ekki sagt, að
forkólfar Sjálfstæðisflokks-
ins stæli nazista að öllu ieyti
þóttsagt sé, að þeir hafi far-
ið i fótspor þeirra hvað gulu
sögumar snertir.
Það er hinsvegar ekki úr
vegi að minnast á það í til
efni af þe.ssu, að sú var tíð
in, að nazistar voru ekki kall
aðir brennuvargar og morð-
ingjar í Mbi. Ritstjórar Mbl.
ærtu að fletta upp í Morgun
blaðinu tfrá 1933—1939 og
athuga hvað stendur þar
um nazista. Sú athugun mun
leiða það í Ijós, að meðai
þeirra, sem trúðu á þinghús
hrunasögu nazista, voru þáv.
ritstjórar Mbl. Ritstjórar
Mbl. létu þá blekkjast af
þinghúsbrunasögunni, al-
veg eins og alltof margir á-
gætir Reykvíkingar nú létu
blekkjast af rógsögum Mbl.
um fyrirhugaðar árásáir á
heimilisfriðinn.
En ritstjórar Mbl. létu
blekkjast miklu meira en
það, aö þeir tryðu. sögunni
um þinghúsbrunann. Þeir
voru þá ekki aldeilis þeirr-
ar skoðunar, að nazistar væru
morðingjar og brennuvarg-
ar. Þvert á móti birtist þá
í Mbl. hver hóigreinin eftir
aöra um nazista og þáv. for-
maður S j álf stæöisflokksins
kallaði þá ,menn með hreinar
hugsanir“. Og hrifningin var
meira að segja svo mikil, að
uppvaxandi leiðtogar Sjálf-
stæðisffökksins fóru rtil
Þýzkalands og fluttu heim
með sér ýmsar fyrirmyndir
þaðan, eins og ránfuglsmerk
ið' fræga, verkamannafélög
flokksins, starfshætti Heim
dallarhreyfingarinnar o. fl.
ÞETTA var á þeim tíma
þegar veldi nazista var sem
mest og margir hugöu, að
Hitler ætti eftir að leggja
allan heiminn undir sig. Þá
skrifaði líka einn af foringj
um Sj álfstæðisf lokksins
grein og kvað íslendinga
verða að hafa sömu stjórnar
hætti og þjóðirnar, sem þeir
skiptu mest við, en Þýzka-
land var þá á góðum vegi
að verða mesta viðskipta-
land íslendinga. En nú er
þetta breytt. Hitler er fall-
inn af stalli og nú afneita
honum flestir þeir, sem dýrk
uðu hann áöur fyrr. En fá-
ir setja þó upp annan eins
vandlætingarsvip og ritstjór-
ar Mbl., þegar þeir tala um
hina nazistísku morðingja
og brennuvarga!
En það, sem hinir uppvax-
andi leiðtogar Sjálfstæðis-
flokksins lærðu á þessum
tíma, er hinsvegar ekki al-
veg gleymt. Þegar í nauðirn-
ar rekur, er enn gripið til
þeirra starfshátta, sem þeir
lærðu í Þýzkalandi á árun-
fyrir styrjöldina. Um það’
vitna bezt gulu sögurnar, er
þeir beittu í kosningabarátt-
unni nú. Það geta þeir ekki
þvegið af sér með hrópum
um, að verið sé að líkja þeim
við morðingja og brennu-
varga! Til þess er skyldleik-
inn að þessu leyti of augljós.
Og forkólfar Sjálfstæðis-
flokksins hafa sýnt það ótví
rætt á mörgum sviðum, að
þeir myndu ekki hika við að
beita ólögum og ofríki, ef
þeir fengju einir völdin, þótt
það yrði gert með mildari
aðferðum en hjá nazistum
Gæfa þeirra er hinsverea sú,
að slík völd verða aldrei lögð
í hendur þeirra, því að menn
munu hætta að láta blekkj-
ast af hinni gulu sögu þeirra.
T í MI N N, fimmtudaginn 30. janúar 1058.
ERLENT YFIRLIT
Valdataka Hitiers fyrir 25 árum
Atburíur, sem jafnan þarf a<S vera lý(Jræíissinnum ti! abvörunar
von Seh’sxhsrs frá cg 30. janúar
DAGURINN 30. janúar 1933
mun jafnan verða talinn eftir-
minniiiegur dagiu- í veraldarsög-
unni. Þann dag kom Hitler til
valda í Þýzkaiandi og með ^vi
hótfi&t sá ógnartími, sem ekki lauk
fyrr en 12 árum síðar, þegar síðari
heimisstyrjöldin var til enda kljáð.
Það var fyrst 1930, sem nazista-
fiokkur Hitlers vakti verulega
athygii utan Þj'zkalands. Hann
hafði verið stofnaður skömmu eft-
ir fyrri heiimsstyjöldina, en ekki
náð verulegu fylgi. Árið 1924
fékk hann þó 32 menn kjörna, en
tapaði 20 þingsætum í næstu kosn
iugiuim á eftir. Hann hafði því ekki
nerna 12 þingsæti, þegar gengið
var tii þingkos«ninganna 1930. Það
vakti því ekíki IMa athygli, er úr-
slit þeirra leiddu í Ijós, að flokk-
ur HMiers hafði fengið 107 þing-
menn kjörna tíg var orðin annar
stærsti flokkur Þýzikalands, næst á
eftir sósí'aMemókrötum.
MAIIGAR á-síæður áttu þátt í
þessum óvænta sigri nazista. Sigmr
v'egararnir í fyrri heknsstyrjöld-
inni hö'fðu hagað sér óíkv nsam-
lega gagnvart Þjóðverjum. 1 stað
þess að hjálpa þýzku lýðræðisflokk
unum, sem fóru með stjórnina,
með sanngjarnri framkomu í garð |
Þjóðiverja, gerðu þeir þeim örðugt
fyrir með ýmiskonar ósanngirni.
Einkum voru bað þó Frakkar, sem
höguðu sér óskynsamíega i þessum
efnum. Þetta vakti að sjálfsögðu
gremju í Þýzkalandi og var vatn á
mylta öfgaflokka. Þá hafði svo
heiimiskreppan komið til sögunnar
og fylgdi henni geigvænlegt at-
vinnuleysi í Þýzkalandi.
Við þetta bættist svo, að Hitler
beiibti baráttuaðferðum, sem ekki
höfðú verið tíðkaðar áður í Þýzka-
landi, a. m. k. ekki í jafnríkum
mæli. Hann lét dreifa út alls kon
ar ró'gisögum um andsíæðingana,
enda legigur hann áherzlu á það í
riti sínu „Mein Kampf“, að lygin
sé 'hið ákjósanlegasta vopn í
stjórnmálabaráttunni, ef henni sé
sfcjórnarmynd'un. Ilann reyndi
fyrist að ná samvinnu við keppi-
naut Hitl'ers í nazistaHokk'num,
Gregor Strasser, en Hiitlter tókst
að koma í veg íyrir að það tæk-
iist. Þar næst reyndi von Schleieh
er að ná samvinniu við vsrkalýðsfé
lögin og sósíalidiemólkrata cig var
ékki með cíta átir.ickað að það tæk
ist. Ýmbir níkiuistu iðjiuhöldar
Þýzkalands og stórjarðaeiigendur,
sem höfffu mibnotað hjálp tiil land
búnaðarins c'g óitlta'ffuist afhjlúpun
þess, fengu pata af þassu og
brugðu fkjótt við. Þeir komu á
tók Hitler við stjornartaumunu'in.
Með því hófist ijótasti kailinn í
sögu Þýzkalandis.
STJÓRN Hiiil'ens var minniiMuta-
stjórn. Iílifler var því Ijóst, a'ð
hann myndi fOj'ótOaga múnsa vöíd-
in, rnsma hionuim tækht'að sityrkja
þingmeirihluta sinn- Þess vegna
varð hann. nauðbeygður að éfna til
nýrra kosuinga. Þessar kosninga'r
iát hann hoða 5. marz. Kasninga-
barátitan benfci til þieiss, að nazisi-
ar s.tæðu böillum fæti. Þlá gerðist
sá athurður 27. febrúar eða réttri.
viku fyrir kosning'ar, að eldur kom
upp í þinghúsinu í BerSín og
s'ksmmdist það verulega. NazL'star
kenndu stnax klomlmúnibitaim um og
töldu sig þiufa að grípa af þes-s-
uim ástæðulm titt sérstakra örygígils-
ráða, sem bieimduist ekki sízt að
því að takmarkia frelsi kommúnista
og jafnaðarraanna, og sitim'pla þá
sem landnáðá'menn. Þráitit fyrir
I'T-amhald á 8 *:íðu). •
fyllgt nægittiega eflfcir. Það gerði
Hiitslier líka óspart, enda náði hann,
tilætluðum árangri.
í FORSETAkosningunum, sem
fónu fram snemma árs 1932, hélt
Hitler enn áfram sigurgöngu sinni.
Hann fókk þá 13 milljón atikvæða,
en Hindienlbung, sem var studdur
af miðflokkunum og sósíaldemó-
krctum, var endurkjörinn með 19
mittiljónum atkvæða. Frambjóðandi
komimúnista ThaiLmann fékk um 4
fimdi miili von Papens og Hitlers
og náðiist á þeim fundi samkomu-
lag um að Hifller tæki að sér etjórn
armyndun með stúðningi þeirra
hægri aflia. Með kil'cikinduím tókst
að fá Hindenburg til að fattttiaist á
þet-ta, enda þóibt hann væri mót-
fallinn Hitler og færi ekki dult
með það. Hindíeimburg var hins veg
ar tæplega andlega hiell iengur,
enda orðinn 84 ára gamall. Þann
28. janúar 1933 vék hann stjórn
m'ilUljónir atkvæða. í þingkosning-
unum, sam fóru fram sumarið
1932 úáði Hitler liámarki þess fylg
ils, sem hann fékk fyrir valdatöku
sína, en þá fékk flokkur hans
37,4% greiddra aitkvæða.
Þingkoisnihigarnar, sem fram
fóru nokkrum: mánuðuim síffar,
'SAVSTOFAN
sýndu hins vegiar, að sltjarna Hittt1-
ers var byrjuð að lælkka. í þing-
kosningunum 6. nóvember 1932
fékk fiokkur hans ekki nema 33,1
% greiddra atkvæða og tapaði usn
fcveiimur mittttijónum atkvæða. I
bæjar- og sveitarstj’órnarkosning-
unum, seim fram tfóru rétt á eftir í
Thuringen, miissti flloikkurinii 40%
atf fyrra atkvæðamagni.
Margt benti til um þetta leyti,
áð Hiti'er kynni að h'vertfa eins
fijótt aif sjónarsviðinu og hann
hafði komið slkyndi'llega fram ó
það. Þýzka þjóðí'n var byrjuð að
sjá í gegnum lygavef nazistanna.
ANNARLEG sjónarmið kiomu
háns vegar í veg fyrir það, að þró-
unin yrði á þennan vieg. Þegar
Hindenburg var endurkosinn árið
1932 mleð aðstoð miðfttokkanna og
sósíaldemókrata, var foringi ka-
þólska miðflokksins, Brúning, for
sætisráðherra, Vegna áróðurs
vilssra herforingja og hægri sinna,
lét llindenburg Brúning fara frá
völdum s'umarið 1932, og ttét íhal'dB
manninn von Papen mynda stjórn.
Stjórn hans reyndist þó skammlíf,
því að 2. desemlber 1932 lét Hind-
enburg von Papen víkja og fól
hershöíðingjanuim von Schléieher
Orðin tóm.
Aldrei er eins mikið prentað
af lesmál'i ailskonar sem fyrir
kosningar oig jól. Bókaflóðið fyrir
hver einustu jól er venjulega
með fádæmum svo þar kafnar
oft góð bók undir hrönnum af
rusli. Útgefendur fá æði, prent- <
vélar ganga nótt og nýtan dag, í
auglýsingairnar eru látlaust þuld
ar í útvarpið og eftir þeim að
dæma er sérhver bók metfé, ei'tt (
það bezta sem ritað hefir verið |
á landi hér. Fyrir kosningar gríp
ur skriftaræðið um sig á ný, í
þetta sinn í annarri mynd, penn-
ar frussa, rifcvélarnar eru slegnar
af djöfulmóð svo stafleggirnir
flækjast í eina bendu, stóryrðin
og gífuryrðin dynja án afláls á
borgurunum, prentvélarnar eru
keyrðar á fullu, spýta út úr sér
níði um andstæðir.ganna cn lofi
um eigin flokk, prentsvertan löðr
ar og svitinn bogar. Það er eins
og fl'estir keppist um að skrifa
nógu mikið, þyrla upp sem mestu
ryki, spúa úr sér gulum gróu-
sögum áin þess a'ð hugsa vifcund
um san’nleitesgiidi orðanna. í-
haldið notaði þessa baráttuaðferð ;
með góðum árangri eins og al-;
þjóð er kunnugt, nú er eftir a'ð
vita hvort þeir geti staðið við
stóryrðin þegar fer að renna upp
ljós fyrir sauðsvörtum almúgan
um sem glæptist á að greiða erki
óvimun smum atkvæði á sunnu-
daginn, siviteavefurinn geröi sitfc
gagn í íxnkkra daga en til lengd
ar teksi aðalbjörnunum í mogga
höllinni ekki að prétta borgar-
ana. Fyrr en síðar hlýtur tjald-
ið að falta, sterípaleilaium lokið.
Orðskrúð og maerð.
En það er etoki bara í pólitík-
inni sem menn skrifa og slcvifa
og skrifa eins og orögi'ldið sé' í
réttu hluttfaiili viö arkarfjöldauð:
Það er furðulegur andliælisliátt
ur að einmitt á öld hraðaus og
tímaskömmrtunar skuli mælgin óg
orðskrúðið vaða uppi, mærðar
fullar iHngiokur á þrykte út
ganga, iopmn spunuinn í gríð og
ergi. Sériega er þessi árátta á-
berandi i blaðagreinum af ýmsu
tæi og ftefir einuig gert usia i
bókmenn.tunum. Skáldsögiur eru
gefnar út í hugsunarleysi og ekki
hirt um að takmarka orðin iié
aga stiiinn. Það er furðulegt að
hugsa til )>ess að í fornöld þegai-
rnemi höfðu nógan tíma og dag-
arnir nýttuist betur en nú skuii
hafa þróiast orðfár og knappur
stíli, m-eitlaðar setningar seih
uppi mxrmi me'ðan land byggisl.
Þó munu menn segja að einmitt
þetta 'sé eðlilegt, nú á timurn.
(Framhald á 3 síðu).