Tíminn - 02.03.1958, Blaðsíða 4

TIMINN, sunnudaginn 2. marz 1958,
Þessi grein er um nýút-
komna bók eftir Nancy Mil-
ford um ástaiíf Voitaire,
heimspekingsins franska.
Gestir, sem komu í heim-
sókn til Cirey-haliarinnar,
srseru heim steini lostnir og
voru svo utan við sig, að þeir
gátu varla sagt frá því, sem
fyrir augun bar. Einn þeirra,
sém komið hafði til hallar-
inhar um hábjartan dag, var
leiddur af þjóni, sem bar
Ijósker fyrir þeim um dimma
og draugalega ganga, unz
dyr opnuðust að bjartri setu-
stofu, sem lýst var með 20
kertum. Þar sat Emilie, mark
greifafrú af Chatelet, um-
kringd fjöibreyttum vísinda-
tækjum og furðulegum tól
Kynbomba 18. aldar lagði stund á
stærðfræSivísindi og latínu - Evrópa
gapti af undrun yfir því sem f ram fór í
Cirey-höllinni - heimspekingurinn
V oltaire átti í ástarbralli fram á elliár
- ný bók um ástir Voltaires eftir
Nancy Milford.
Voltaire skrifuðu hvort öðru hréf
nær daglega, jaifnvel þótt þau
væru undir sama þa'ki, og þótt svo
hún skryppi í báiið ir.eð öðrum
ástimönnum — hún sagði að á-
stríður væru holllar — var
Voltaire a'lltaf skærasta stjarnan
hennar Og gagnkvæimt.
Óreiðan minnir á Paradís
Hann var auðugur, hafði þó
ekki miiklar tekjiur af leikritum
sínum og sagnfræðiverkum, en
hann var fjárafiamaður svo mik
ill, að hann reis stundum fár-
sjúkur úr rek'kju og ferðaðist um
þvert Frakíkland, ef hann vissi
ábata von. Cirey-h!Öllin í Kamp
aníu var hrörleg orðin og þarfn
aðist viðgerðar. Voltaire lét
gróða sinn í h'endur eiginmanns
Emi’lie — sem aftur lét konuna
.... , , . .. og höllina í liendur Voltaires.
um, en s|alf var hun skreyft Hv.ergi L Vera[dan3ögunni getur
dýrindis gimsteinum. | um ferhyrning í liki híns eilífa
. þríhyrnings.
Hjá henni sat íöframaðurinn Fplk fflýMítiSt hvaðanæva úr
sjiálfur skammí frá dyrum að leyni Evrópu til að Mta auguim „heim
stiga, þessi töframaður var eng spekmgana tvo“. Einn gestanna
inn anna-r en hinn alræmdi herra *aSSi: „Sú^ hræðiléga óreiða, sem
de Voltaire. Þégar bjalia hringdi 1 husinu ríkir minnir mig á jarð
til merkis um, að matartími væri nes^a paradfe." Heimspekihjóna
kominn gekk fólkið inn í sal, þar ie-VS!n lögðu undir sig gervállt
sem etekert þjónustulið var fyrir Þ0I,Piö setja á svið leikrit
en gómsætum krásum og glitrandi °° fúm í skemmtiferðir um ná-
víni var skotið inn í salinn gegn =renll!ð með kerru, hlaðna bókum,
um lúgu. Þá líringdi önnur bjalla a efdr sér. Gestum var skemmt
og upphófust þá háspekiiegar i me° hPPléstri úr hin'Um umdeildu
ræður og umræður um skáld-lriium Vóltaires (sérstakiega _ af-
mennt og siðfræði, unz næsta' skræmingunni á Johönnu af Örk
bjölluhringing gaf tii kynna, ag, !nni sem^vakti mifcla hneykslun).
allir ættu að fara í rúmið. Kl. fúlkið fiýtti sér aftur til Ver
um nótíina hijómaði bjallan á nýj»ala til að sogja frá því sem fyrir
miskunnaiilauis, og tiikynnti nú
upplestur ijóða-
Voltaire bjó með Emiiie sinni
samileytt í 16 vi&arðarrlík ár
— ein-tska sinmm siettiat þó upp
á vinskapinn.
Nefndist Shakespeare
Þégar Franeoise Maríe Arouet
(Vtíltaire) flúoi t»l Englands ár-
ið 1726 (hann hafði lenit I klandri
við lcgragluna vegna einvígis)
uppgotvaði hann nýjan heim, Pope,
Swift og hertogaynjuna af Marl-
borough. Hann var vel heima í
stærðfræðivísindiiim Newitons og fæð á Friðrik mMa vegna þess,
H n I n k.i 1 , . —■ n m — ■ * _ i- — — — .V' 1 , 1 i « • n ■ . —
dáðist að öHu, sem ens’kt var.
Þrémur árum siðar 'kom. hann
héfih aftur galiharður Newton-
sinni og mikiM aðdláandi „ökálds
nokkurs er uppi var í Englandi
fyrir hálfri annarri ökl og nefnd
ist Shakespeare. (Þess má geta
að við eigum Voltaire að þakka,
að enn er við lýði sagan um New
toh og eplið.) Um Safcespeare
sagði Vcltarie ennfremur: „ . . .
hann var brjíálaður en ri-taði stór
kostleg verfc:“
Þegar Emile var á 27. aldursári
var henni lýst sem kj'áeygri, lag
legri konu, sem bjó yfir miMum
kyntöfrum og var móðir þriggja
barna. Hún talaði latíhiu, ítölsku
og ensku reiprennandi. Spönsku
Hær'ði hún þó aidrei, af því að ein
hvér hafði sagt henni, að eina
bókin sem skrifuð hefði verið á
því máli væri ómerfciileg sfcrudda
sem héti „Don Quixcite“. Hún
var mxklum mun belur að sér I
vísindúni cg stærðfræði en Voltai-
re. Þau voru kjöriu til að valda
aldahvörfum í sögu mannsandans,
Voltaire, með því að berjast fyrir
Voltaire og Emiiie.
samliífi sínu, unz marfcgreifafrúin
varð þunguð af vclduim greifans
af Saint Lamberí. sem var fríður
maður og fönguilegur. Þá var frú
in 42 ára gcdmnl og í þá da-ga
var það álitinn Of hár aídur fyrir
ba-rneighir.
Góð huggun
EmiHie var sannfærð um, að
hún mundi deyja af barnsförum
og gékk því að því æðrulaus og
einbeitt að koma málum síóum á
réttan kjöi. Mestan hluta m-eð
gön'giUitímans helgaði hún höfuð
ritverki Mfs síhs, þýðinigu úr latínu
á Principia Maíeinatica eftir New
ton. Einbeitt á svip og þungfær
sat EimiLie 16 Mst. samfleytt við
skrifborðið á da-g, hún sat -við
skriftir þegár fæðinguna bar að
höndum. Bar.ninu var hagrætt
stórri bófc og heknispékihgttrinn
móðirin vafði það pappír, fór að
því búnu í rúmið. („Þessi háttur
er halfður á“, sagði Voltaire).
Nofckrum döguim seinna lá hún í
rúminiu með þá Voltaire ög Sant
Lamberi báða á rtimsíökknum.
dráfck ókjöfin ölí a-f feæMtm
vökva og dó daginn éftir.
VOltaire reikaði út úr herberg
mu, „'hné á góifið, valt niður stig
ann Og barði höfðinu við stein
|gó(lifil“ SaánWLambeft hljóp á
eftir honum og hjálpaði honum á
fætiur. Voltaire horfði á Saint-
ingju fyrír Emilie tó,kist þetta ráða ; Lambert gegnuim tárin og sagði
brugg Friðriks ekki, en hins veg hógvær og hrýggur: „Ó, vinur
ar þreýttist Vcilítaire áldrei á því m!nn, Þú hetfir drepið hana fyrir
að lofa kónginn og kvað það mer-“ Svp' bætti hann við og réð
„furðti sæta að þessi sonur krýndr ser nu eMki fyrir bræði: „Ó, guð
ar mannætu,. uppfæddur meðal minn góður. Hvernig datt þér í
dýra, skyldi bera svo mifcla ást til hug fara að barna hana?“
fraiiskrar menningar.“ í löngum Voltaire var svo örvita af sorg
og smjaðursleguim bréfium til að honum datt jafnvel í bug að
Friðriks konungs lífcti Vofltaire ganga í klaustur. Honum varð aMt
honum við Markúis Árelíus, Hóras, ! einu hugsað tffl eigmmannis Em
Herkúles og Prómeþevs, en gerði ilie> sem hafði verið kofckálaður
gys að honum við vini sína. „Eft- um árabil, og ekker.t haft sig í
ir verðlagi á hirðfíflum er þessi fraanmi. „Ég fer efcki að yfirgéfa
ncfckuð dýrfceyptur“, sagði Frið herra du Ohastefllet í sameigin
rik kuidalega. Svo Voltaire sneri, iegri soflg ofckar,“ ritaði Vtíltaire
sér afíur að EmilLe — aðeins til | frænku sinni. „Ég mun koma frá
að segja henni að hann værj orð cirey tiii Parísar til að faðma

Þáttur kirkjunnar
Fjársjóðurinn mikli
BIBLÍAN hefir verið nefnd ar hún þrýsti á hana opnaðist Pi
bók bókanna, og sannarlega hef silfureggið og í því lá undurfag f
f ir hún verið sá Draupnir, sem urt g'uHegg.
ffi flest hið dýrmætasta í menn- , P
1 ingu Vesturlanda hefir áf drop- Á ÞES'SU gulleggi var einnlj
1 ið öldum saman allt fram á leynifjöður og innan í því var |
ffi þennan dag. ungi. E'f þrýst var á anhah |
| En mörgum er hún samt fal- væng ungans laufcst hann upp |
| inn, fjársjóður, vegna þess hve og í thonum vár lítil, undurfög- jj
f íáir nútímamenn gefa sér tóm ur gullkóróna alsétt gimstein
i til að lesa í henni, iíugsa éfni um.
1 hennar, gagnrýna það og brjóta En efctei var samt afllt fco-mið |
f það til mergjar, en allir sem fram, sem 4 egginu var. En efcki |
það reyna finna þó fjársjóðinn var isamt allt fcomið fram, sem |
mikla. í egginu var. Prinses'san fann
enn eina leynifjöður og er hún
UM VIÐHORF og viðleitni nú- þrýsti á ihana kom í ljós hrimg-
tíðarinnar gagnvart þessum fjár ur með sbínandi demanti. Þessi
sjóði, hefir verið sögð éftirfar- hringur var 'hin éiginlega gj!ölf
jy andi saga, sem þó í fljótu furstans til brúðar sinnar.
i bragði virðist óskyld að etfni.
í höll einni í Þýzkalandi er BIBLÍAN MMst að flestu þessu |
safn af iforn-gripu.m. Ein.n hinna jláárneggi. Ýmsum fimnst hún 9
merkustu, sem allir ferðamenn óaðgengileg og fornleg í taál-1
eru ákafir að steoða, er stórt um og siðum. Hún er því mörg i|
egg úr járni. U-m eggið er til um gleymd og -gleymd um of. |
j| þes'si sögn: með tómlæti ög kæruíeysi og
Einihvern táma í fyrndinni víða er hún ryklf'allin í skápum
trúl'ofaðist fursti no-kfcur þýzkri og hillu.m og ekki opnuð árum
|| prensessu. Hann sendi henni saman. Margir segja: ,.Hvað
þetta járnégg í morgungjötf. þýðir fyrir mig að lesa biblí-
Prinsessan varð bálreið og una. Eg skil ekkert í henni?
fcastaði egginu á gólfið. En við En 'hver sem opnar hana og
fallið hrökk upp fjöður, og þá les með alvöru og hugsun upp
| kom í ljós að inan í járnegginu götvar þar tfjársjóðu öllum verð |
|| var annað úr silfri. mætum æðri. Því lengur seth I
Nú tók stúlban upp gripinn hann leitar því fieiri iéynihólf
| og horfði með undrun og aðdú- opnast og hann verður dýrmæt |
| un á hann og vellti honum fyr um perlum auðugri með hverj |
L ir sér é alla vegu, unz hún um d-egi.
uppgötvaði 'leynifjöður. En þeg- Árelíus Níelsson.
hafði borið.
Dýrf hirðfífl
Vcltaire hafði gist Bastiiluna
tvisvar og þótt búíð hefði verið
þægilega um hann þar, krafðist
hann þess, að hann yrði ekki hand
tekinn á ný án fyrirvara. Hirð
Friðriks mi'kta Prússafconungs
stóð honum ætíð opin sem athvarf
0g hæli. En hirðfólkið þar var
samsafn af meðálgreindu miðstétt
arfólfci, iieimistoorgarasinnuðum
kynvMlingum og prúss-neskum her
mönnum. Þar að auki lagði Emilie
að hann sóttist eftir að tæla
Voltaire tfrá henni. Tilraunir
Friðriks í þá áíit voru margar
liinar furðulegusitu. Til aHrar ham
inn of gamaH (46 ára) til ásta-
En reyndin varð sú að Voltaire
lagði Ofurást á fræ-nku sína, ungfrú
Denis 32 ára gamla. Hann hélt
því vandlC’ga leyndu, svo leyndu,
að það var ek'ki fyrr en fyrir fá-
um. árum að það var uppgötvað
Newton í Frakklandi, Emi-iie með^þegar fundust nokkur ástarbréf,
því að kynna heimspeki Leibnitz j er liann háfði skrifað henni. Bæði
toins þýzka. Voltaire var tíðast ( Voltaire og EmMie voru að verða
sjúkur og átti aflitaf í erjum viðj leið hvort á öðru, en álitu bæði
yfirvöldin. EmiHe var „siterk sem | að nauðsynlegt væri að halda við
naut“ og hafði miki'l átorif við frægasta ástarævintýri Frakk-
fconungstoirðina: hinn vaidamifcli
hertogi Richileu hafði verið við-
'landis, — því hvað mundi fólk
segja að öðrum fcosti. Og þannig
haldið hennar um skeið. Hún og héldu heiimispekingarnir áíram
þig og leita í skauti þér að minni
eigin huggun.“ Þessi huggun ent
ist þar tM Voltaire dó 29 árum
seinna. Um ást sína tM Emile
sagði heimspékmgurinn: „Ég kom
í staðinn fyrir RichMieu og Saint
Lam'bert kam í staðinn fyrir mig.
Þetta er eð'liégur ganigur máis,
einn tekur við atf öðrurn og þannig
er það í benni veröld.“
AilGLTSIð I TIMANUM
Sýningar á kvikmynd um fótalausa
brezka flughetju að hefjast
Nú um helgina byrjar Tjarnarbíó sýningar á brezkri
mynd, sem er mjög athyglisverS fyrir ýmissa hluta sakir.
Fjallar hún um ævi brezks flugsveitarforingja, Douglas Bad-
er að nafnh Hann varð fyrir því óhappi í upphafi flugferils
síns, að missa báða fætur í flugslysi. Engu að síður gat hanri
sér einstakt orð í upphafi heimsstyrjaldarinnar síðari fyrir
frækilega framgöngu í „orrustunni um Bretland“, en þá
var hann flugsveitarforingi og varð ekki á honum séð, a3
hann gengi fótalaus 1 slaginn. Bader er leikinn af Kennetri
More, kunnum brezkum leikara, sem hefir minnsta kosti
leikið í einum þremur myndum, sem hér hafa verið sýndar.
Ætilunin ha-fði verið, að Bader
yrði viðstaddur, þegar sýningar
hæfust á myndinni í Tjarnarbíói,
en af því gait þó efcki orðið, þar
sem hann hefir erindum að gegna
í Venezuela um þessar .mumdir.
Seilzt til himins.
Kvikmynd sú, sem hér um ræð
ir, er gerð etftir ævisögu Baders
éftir Pauil BriekhiH, fyrrverandi
orrustufflugmann. Nefnist sagan
„Reaéh for the Sky“. Bader er
fæddur 1910 og gelfck í konunglega
breZka fíugherinn tuttugu ára að
afldri. Ári síðar lenti hann í fflug-
'sflyisinu og missti b'áða fæturna,
Eftir langa sjúfcrahúsist sýndi
þeim tíma, sem liðinn var frá slyi3-
inu, hafði hann af einbeitni og
hörfcu lært að ganga á gervifótum
og ber sig yfflr seim heil maður
enn í dag.
!
Tekinn til fanga.
í byrjun stríðsins innrltaðLst
hann aftur í flugherinn og stóðst
tiilskyldar prófanir. Hann tófc fyreifi
þátt í bardögum, meðan fflutning-
ar frá Dunfcirk stóðu ytfir og var
skömniu siðar skipaður yfirmað-
ur flugsveitar. Ári síðar ar hana
tekinn höndum af Þjóðverjum
eftir árekstur við þýzka vél og
var ásamt öðrum tótinn laus 15.
aprM 1945. Saga þessa manns ér
hann ýtfirmönnum sínum, að hann ! fyrst og fremist Mgin í því, hvereá
væri enn fluigifær, en var sanit afdráttarlaust hann tefcst á við ör-
l'átinn fara úr hernum 1933. Á kuml sín og sigrast á þeim.
12 Frakkar reknir frá Túnis
NTB—Túnis, 28. febr. — Túnisstjórn vísaði í dag út
landi 12 Frökkum. Voru þeir búsettir á Bizerta-svæðinu.
Menn þessir voru handteknir og færðir úm borð í franska
flugvél. Ekki var þeim leyft að taka með sér eigur
sínar. Fyrir nokkru voru 5 franskir ræðismenn reknir úr
Iandi í Túnis, fyrir að hafa þrjóskazt við að loka ræðisf
mannaskrifstofum sínum.
búá úr landamærahéruðunum.
FLugvél, hlaðin voþnum, lenti 2
Frönsk yfirvöld skýra frá því,
að fregnir, sem borizt Iiafa um
að reknir verði frá heimilum sín-
um allir Alsírbúar á væntanlegu
bannsvæði við landamærin, séu
ekki á rökum reistar. Yfirleitt
er samt talið, að Frakkar verði
að reka um 30—40 þúsund Alsír-
dag í Alsír. Frafcfcar lögðu þegaí
hald á vélina. Nú hefir verið tií-
kynnt, að vélin hafi verið Iátia
laus. Vél'i-n Var á leið frá fsrael til
Suður-Ameiúfcu með vopnin, að
sögn flugmanna. Sannreynda
Frafekar frásögn þeirna.