Tíminn - 18.03.1958, Qupperneq 6

6
T I M I N N, þrigjuriaginn 18. mara 1958.
ERLENT YFÍRLIT:
Ut-gefandi: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 12323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
(áb.)
Umdeildur utanríkisráðherra
Skrif erlendra blatia um Dulles í tilefni af sjötugsafmæli hans
Almennur Iífeyrissjóður
Á ALÞINGI í fyrra var
samþykkt tillag'a til þings-
ályktunar um stofnun líf-
eyrissjóðs fyrir sjómenn,
verkamenn, bændur, útvegs-
rnenn og aðra þá, sem efcki
njóta lífeyristrygginga hjá
sérstökum lífeyrissjóðum. —
Efni tillögunnar var á þá
leið, að ríkisstjórnin léti fara
fram athugun á því, hvort
tiltækilegt væri að stofna
slikan almennan lifeyrissjóð.
Tillaga þessi var flutt af
nokkrum þingmönnum
Framsóknarflokksins. Hún
fékk góðar undirtektir hjá
AJlþingi og var afgreidd það-
an samhijóða 29. maá s.l.
HUGMYNDIN um stofn-
un slíks lífeyrissjóðs er ekki
ný. í almannatryggingalög-
um frá 1936 ,er gert ráð fyrir
stoíhun elli- og örorkulíf-
eyrissjóðs, sem byggist á ið-
gj.greiðslum og ekki verði
hafnar greiðslur úr fyrr en
éftir ákveðið árabil. Þannig
átti að myndast verulegur
sjóður. Þetta ákvæði laganna
var hinsvegar ekki fram-
kvæmt og við endurskoöun
þeirra 1946 var það fellt nið-
ur, iilu heilli. í stað þess voru.
teknar upp elli- og örorku-
tryggingar, sem ekki eru
byggðar á sjóðsmyndun, held
ur að fjár sé aflað til þeirra
jafnóðum.
Þeim stéttum hefir hins-
vegar farið fjöigandi, sem
haffa komið sér upp lífeyris-
sjóðum. Með því hafa þær
ekki aðeins tryggt öryggi sitt
síðar meir, heldur einnig
íánsfé til ýmissa nauðsyn-
legra framkvæmda í þágu
þeirra. Þannig hafa þeir
menn, sem hafa verið aðilar
að lífeyrissjóðunum, haft
öðrum greiðari aðgang að
lánium til íbúðabygginga.
ÓLAFUR Jóhannesson,
prófessor, sem sat á þingi í
fyrra í forföllum Steingríms
Steinþórssonar, hafði fram-
söjgu um áðumefnda tillögu.
í ræðu sinni sagði hann
m. a.:
„Verði talið framkvæman
legt að stofna nú til lífeyris-
sjóðs fyrir landsmenn alla,
er tryggi þeim svipuð rétt-
indi og sjóðfélagar njóta hjá
hiimrn sérstöku lífeyrissjóð-
um, þá er ég ekki í vafa um,
að stigið er stórt spor í jafn-
ræðis- og framfaraátt. Aðal-
atriðið væri auðvitað hið al-
menna öryggi, sem mönnum
væri tryggt í ellinni og vegna
fráfalls fyrirvinnu. En jafn
framt er rétt að vekja at-
hygli á og leggja áherzlu á
þá stórkostlegu þýðingu, sem
varanleg fjármagnsmyndun
hjá slíkum sjóði gæti haft.
Slíkur sjóður gæti t.d. vafa-
laust létt undir með hinu al-
menna veölánakerfi. Bænd-
ur og framleiöendur gætu
sjálfsagt, ef þeir væru tryggð
ir, notið liliðstæöra lána.“
UM TILLÖGUNA sjálfa
fórust Ólafi þannig orð:
„Þessi tillaga felur að-
eins í sér áskorun til ríkis-
stj órnarinnar um það, að
hún láti fram fara alhliða
og gagngera athugun á þessu
máli. Til slikrar athugunar
mundi væntanlega verða
skipuð nefnd, sem fengi sér
til aöstoöar og ráðuneytis
sérfróöa menn um þessi mál
og hefði vafalaust samráð
við stébtasamtökin. Vera má,
að niðurstaða þeirrar athug-
unar verði sú, að ekki sé til-
tækilegt, eins og sakir standa
að stofna til lífeyristrygg-
inga fyrir landsmenn alla.
Vera má, að að athuguðu
máli þyki réttara að stofna
til þeirra trygginga í eins
konar áföngum, eins og átt
hefir sér stað að undan-
förnu. En hvað sem um það
verður, þá er ég fyrir mitt
leyti alveg viss um, að þró-
unin stefnir í þá átt, að hér
verði teknar upp lifeyris-
trvggingar fyrir landsmenn
alla.“
ÞAÐ MÁL, sem hér um
ræðir, er vissulega stórt og
mikilsvert. Ef rétt er á hald-
ið, getur það stutt að aukn-
um sparnaði, auknu öryggi
fyrii* eldra fólk og tryggt f j ár
magn til nauðsynlegra fram-
kvæmda.
Hinu er ekki að neita, að
framkvæmd þessa máls er
á margan hátt vandasöm. Því
þarf það góðan undirbúning.
Það má þvi ekki lengur drag
ast að hafist sé handa um at
hugun þessa máls og að því
unnið, aö niðurstöður henn
ar liggi fyrir sem fyrst.
Alþingi og Þjóðvinafélagið
FORSETAR Alþingis hafa
nýlega lagt fram tillögu um
heildárútgáfu á ritum Jóns
Sigurðssonar. Útgáfa þessi er
ráðgerð í tilefni af því, að
1961 verður 150 ár liðin frá
fæðingu hans.
í sambandi við þetta, má
vel minna á, að það var eitt
af seinustu verkum Jóns Sig
urðssonar að fela Alþingi til
varðveizlu stofnun, sem
hann hafði mikinn áhuga
fyrir, Þjóðvinafélagið. Jón
treysti því, að framtíð fé-
lagsrns yrði bezt borgið í
iiöndum þingsins. Nú rækir
Alþingi þetta hlutverk hins-
vegar ekki betur en svo, að
félagið er alllengi búið að
vera án formanns og vara-
formanns. Önnur vanræksla
þingsins varðandi Þjóðvina-
félagið hefur verið eft-ir
þessu um alllangt árabil.
Lægi það ekki næst, að
Albingi minntist 150 ára af-
mælis Jóns Sigurðssonar
með því að reynast þess
trausfcs mafclegt, er hann fól
því vörzlu Þjóðvinafélagið,
og efldi það til að gegna
hlutverkinu, sem hann ósk-
aði því?
í TILEFNI af því, að John,
Foster Dulles átti sjötugsafmael !
15. þ.m., var allmikið ritað iun
hann í erlend blöð um þetta leyti i
Þar sem Dulles kemur nú mjög
við sögu, þykir ekki úr vegi að
rifja hér upp nokkur þau atriði.
sem voru dregin fram í þessmn
skrifum um hann.
Það var nokkurnveginn sam-
eiginlegt álit hinna erlendu blaða,
að Dulles væri umdeildasti utan-
ríkisráðherrann, sem nú væri upp:
' í heiminum. Enginn annar maður
j sem nú fæst við utanríkismál, er
oftar eða meira gagnrýndur en
; hann. Hann er sagður þröngsýnn
klaufskur, yfirlætisfullur og yfir-
leiitt fundið flest til foráttu. —
Fyrir kommúnista er því býsna
gott að nota hann sem skotskífu,
enda gera þeir það óspart. Þrátt
fyrir þetta, eru engin merki þess
sjáanleg, að Dulles sé að láta af
stjórn utanrikismála, því að Eisen
hower virðist treysta honum tak- i
markalaust, og Dulles verður því
vafalaúst utanríkisráðherra meðan
Eisenhower gegnir forsetastörfum,
nema hann skorist undan því sjálf-
ur. Dulles virðist hinsvegar síður
en svo á þeim buxunum að draga
sig í hlé, enda virðist heilsa hans
í bezta lagi. Þegar hann varð sjö-
tugur, var hann nýkominn heim
úr ferðalagi til Tyrklands, þar
sem hann sat fund Bagdad'banda-
Iagsins. Rétt eftir afmælið, lagði
hann upp í ferð til Maniila, til
að sitja þar fund Austur-Asíu-
bandalagsins. Dulles vinnur mikið
og ferðast mikið, en heldur þó
heilsu sinni eflir sem áður. Gagn-
rýnin virðist ekki heldur bíta neitt
á hann.
FYRIR ÞÁ, sem gagnrýna Dull-
es, er vert að gera sér Ijóst, að
vafasamt er, hvort nokkur utan-
ríkisráðherra hefir gegnt eins örð-
ugu hlutverki og hann, og í Ijósi
þess ber að sjálfsögðu að dæma
stefnu hans og störf. Þar kemur
það fyrst til sögu, að stjórn hans
styðst við fiokk, sem er mjög
ósamþykkur um utanríkisstefnuna,
og hefir Dulles oft þurft að taka
verulegt tillit til þess. Acheson
var að því leýti betur settur, að
hann hafði ókiofmn flokk að baki
sér. Við þetta bætist svo, að Banda
, ríkin hafa mikinn fjölda bandalags
! þjóða, er líta mjö;g ólíkum augum
á málin. Fyrir Bandaríkin, sem
þurfa að veita þessum þjóðum for
ustu, er næsta erfitt að finna sam
nefnara, er fullnægir þeim öllum.
Þetta gegnir allt öðru mláli hjá
Rússum. Þar getur stjórnin ákveð-
ið utanríkisstefnuna án þess að
eiga y-fir höfði sér nokkr-a gagn-
rý-ni heima fyrir og án þess að
taka neitt tillit til bandalags-
þjóðanna.
j Til dæmis um þessa örðugu að-
, stöðu Dullesar, má benda á það,
1 að vegna almenningsálitsins
heima fyrir, hefir verið úlilokað
fyrir hann, fram að þessu, að íaM
ast á inngöngu Peking-Kína í S.þ., i
og vegna hinnar blóðugu ofbeldis-
stefnu Frakka í Alsír, er það
meira en erfitt að ætl-a að vingast
við nýlenduþjóðirnar og vera sam
tímis í bandalagi við Frakka.
MJÖG VAFASAMT verður að
telja það, að nokkuð meira hefði
miðað í samkomulagsátt á sviði
alþjóðamála, þótt Dulles hefði
fyigt einhverri annarri stefnu eða
túl-kað stefnu sína á annan veg.
Hitt er hinsvegar víst, að frá
áróðurslegu sjónarmiði hefði hlut-
ur Bandaríkjanna getað orðið mun
betri, ef Dulles hefði stundum
sýnt meiri hyggju og klókindi í
m-álflutningi. Hvað oftir annað
hefir það líka komið fyrir, að Dul-1
es hefir sagt hluti, sem hann hefir
ekki getað staðið við. Um Dulles
verður ekki sagt með réttu, að
hann isé í hópi hinna leiknu og
æfðu stjórnmálamanna, sem túlka
mál sitt kænlega og ta-la ekki af
•sér. Hitt verður hinsvegar ekki
Dulles og frú á sjötugsafmæli hans.
haft af honum, að hann hefir yfir-
leitt verið hreinskilinn og menn
hafa þvi yfirleitt vitað, hver þeir
höfðu hann. Hreinskilni hans hef-
ir hinsvegar of-t verið misnotuð
og snúist gegn honum í hinu póli-
tiska tafli. En það hefir líka oft
gert sitt gagn, að henn fengu
þannig fulla vissu um afstöðu
Bandaríkjamanna.
ÞEGAR saga Dullesar verður
skráð, mun því var-la verða haldið
fram, að hann hafi mótað sjálfur
nokkra sérstaka stefnu, heldur
hafi -hann fylgt áfram þeirri
stefnu, sem seinustu fyrirrenn-
arar hans höfðu mótað og felst
í stórum dráttum í því, að Banda
rí'kin hafi nána samvinnu við
aðrar lýðræðisþjóðir og leggi á-
herzlu á vaxandi alþjóðlegt sam-
starf í stað þess að hverfa aftur
að nýrrj einangrunarstefnu. Tals-
verð hætta varð hinsvegar á því,
að við valdatöku repúblikana yrði
nokkur stefnubreyting, er beindist
í einangrunarátt. Dulles hefir stað-
ið eindregið gegn öllum siikum
tilhneygingum og að því leyti unn
ið mikilvægt sögulegt hlutverk, er
sennilega verður metið meira síð-
ar, þegar hægt verður að sjá betur
yfir öll þessi mál og fá fyllri upp-
'lýisingar um þau átök, sem kunna
að-hafa átt sér stað að tjaldabaki.
Það er svo staðreynd, að friðar-
horfur í heiminum eru etóki lak-
ari í dag en þegar Dulles tók við
stjórn utanríkismálanna. Það verð
ur hinsvegar auðve-ldara fyrír sagn,
fræðinga síðari tírna en saimtíðar-
menn Dulles að dæma um það,
hvort það hafi gerzt, þrátt fyrir.
Dulles, eða hvort hann eigi sinn-
þátt í því. En ekki er ó'trúleg-t,
að Dulles verði talinn eiga sinn :
þátt í því, að kommúnistar hafá
ekki reynt að færa út yfirráð gin
með- vopnavalcli á þessum tima, -
lí'kt og t.d. í Kóreu.
EINS og sa-gt e-r hér á undan, .
hefir Dulles í megindráttum fylgt-
sömu utanrikisistefnu og fyrirrenn
arar hans gerðu. Aðstæður. hafa
hinsveg-ar breyzt verulega á þess-'
u-rn tí-ma og því er nú vafalau.st
þörf ýmissa breytinga á stefnunni
með hliðsjón af breyttum aðstæð-
um og viðhorfum. Dó-muri-nn unx
Dulles verður ekki felldur endan-
lega fyi'r en séð verður, hvernig
hann b-regst við þessurn vandat.
Þar þarf jöfnum höndum að halda
á manni, sem hefir til að bera þá
einbeitni, er Dulles hefir vissulega
oft sýnt, en líka þá sveigju, sem;
hann virðist oft hafa vantað.
; Það er þvi enn of snemmt að
' kveða upp endanlegan dóan um
(Framh. á 8. síðu)
VAÐSrOFAN
Viðureignin við þjóSskáldin.
Einn af snillingum Morgun-
blaðsins kom nýlega með tillögu
um að betrumbæta þjóðsönginn.
Fann það út, að Matthías liefði
átt að segja „þreyr" um eilífðar
smáblómið, en ekki „deyr“. Þetta
var afskaplega gáfulegt allt sam-
an, af þeirri tegundinni, sem
ekki fimxst nema í Morgunblað-
inu. Sumar plöntur vaxa ekki
noma á tilteknum svæðum. Það
skoi'tir efni í jarðveginn annars
staðar.
Sami verðlaunasnillingur hefir
líka í'áðist með miklu offorsi á
þýðingu Sveinbjarnar Egilssonar
á „Heims um ból“. Stendur sú
viðureign við einn mesta meist-
ara islenzkrar tungu enn í Mbl.
Guðmundur Finnbogason og
þjóðsöngurinn.
Aiinar höíundur ræddi um
-þjóðsönginn 1923. Guðmundur
Finnbogason minnti þá á, að það
ekki lítiis virði fvrir þjóð að
eiga fa-gra -þjóðsöngva. Hann
drap á kvæði Bjarna um „nafn-
kunna iandið“_og kvæði. Jóns
Thoroddsen, “Ó fögur er vor
fósturjörð". Bæði hafa mikið til
að vera þjóðsöngux’. Guðmundur
benti á kost og löst. Niðurstaða
hans var þessi: „Hvorki kvæð:
Bjarna né Jóns Thoroddsens slær
á trúarstrengina, og þó verður
því ókki neitað, að ástin til lands
og þjóðar hefir ekki náð sínum
liæstu tónum, fyrr en trúarstreng
irnir -hljóma með. Þá átti Matt
lxias. í lofsöngnum „Ó guð vors
lands“ stendur hann sem fulttrúi
þjóðar sinnar frammi fyrir
drottni og sér „vítt ok of vílt of
vei'öld hverja"; hann bendir ípeð
annarri hendi á sólfkerfakransinn
og hinni á dögg-vaða smáblómið.
Öll umliðin ævi þjóðarinnar verð-
ur honum sem geislabrot í dágg-
ardropum . . . Og hann endar
með -þeirri bæn, sem getur verið
og ætti að vera leiðarljós þjóðár
vorrar um allan aldur, því að hún
felur í sér allt það, sem vert er
að lifa og deyja fyrir:
íslands þúsund ár
verði gróandi þjóðlíf með
þverrandi tái',
sem þroskast á guðsríkisbraut.
Þá var enginn móöur-
málssjóður.
„í þeim þríhljómi, sem þessi
kvæði mynda, eigum vór íslend-
ingar hugai-heim, þar sem vér öll
getum mætzt, séð sömu sýnir og
íundið sömvu strengi titra. Vér
erum í sálufélagi við rnenn, scm
hafa elskað og skilið land vort
og þjóð og verið talandi tunga
þess, er vér öll finnum ljóst eða
leynt. Reynum þá að vera s\o,
að vér getum tekið undir þesSi
ljóð með anda og krafti.“
Þannig rnælti Guðmundur Finn
bogason. Honum datt ekki i hug
að upp mundu rísa móðurmáls-
snillingar, sem lieimtuðu að þjóð-
söngnum yrði breytt. Á hans dög
um var heldur eikki búið að
stofna móðurmálssjóðinn.
—Ftrniur.