Tíminn - 19.03.1958, Blaðsíða 7

T í MIN N, miðvikudaginn 19. marz 1958.
7
Lögin um almannatryggingar
veita konum mikilvæga vernd
Frú Sigrííur Thorlacíus ræíiir um þá þætti trygg-
inganna, sem ná sérstaklega til kvenna
Fyrir röskum tuttugu ár- Og margt fleira var rœtt um
um fékk ég skrifstofustarf Þessa iagasetningu, _en ekki var
með 125 króna mánaðarlaun-
-það tilgangurinn með grein þess-
sam-
an að rekja aðdraganda hennar,
um hjá rikissiofnun, sem pá heldur benda á einn þátt laganna
var að færa út starfssvið sitt, í þeirra núverandi mynd, þ. e. þau
Tryggingarstofnun ríkisins.
Áður hafði slysatrygginga-
deiíd starfað um sinn, nú
bætíust við elli- og sjúkra-
tryggingar.
hunnindi, sem konur njóta
kvæmt þeim.
Allvíðtækar breytingar hafa ver-
ið gerðar á lögunum um almanna-
tryggingar, frá því að þau fyrst
lóku gildi og komu síðustu breyt-
ingarnar til framkvæmda í árs-
á 'hendur barnsföður fyrir barns-
fararkostnaði (eða hefir gert ráð-
stafanir til að afla slíks úrskurðar),
þá á hún rétt á, að Tryggingarstofn
unin greiði henni því til viðbótar
kr. 300 á mánuði í alft að 3 mánuði
1 samanlagt fyrir og eftir barnsburð.
En þá hefir Tryggingarstofnunin
j líka endurkröfurétt á hendur barns
|föður eða framfærslusveit hans.
önnur ákveðin skilyrði komi þar Sama gildir um tryggingariðgjald
til. Hinn óendurkræfi barnalífeyrir barnsmóður, ef meðlagsúrskurður
miðast við það, að tekjur barna og kveður svo á, að barnsfaðir skuli
foreldris fari ekki yfir tilskilið há- greiða iðgjaldið.
mark.
Barnalífeyrir á 1. verðlagssvæði Ekkjubætur
nemur kr. 368 á mánuði miðað við i „ ,, .
vísitölu 183 Hver su kona, sem verður ekkja
Eigi báðir foreldrar lífeyrisrétt innan ti? ára aIdurs á að íá kr. 600
og árstekjur þeirra hafi ekki farið ^að V'ðbættri vtsúolu) manaðar-
fram úr ca. 41 þús. kr„ þá greið- lega fyrstu luanuðl eftlr, lat
ist fullur barnalifeyrir án tillits lil manus slns- Hafl hun,a framfærl
barnafjölda. Eigi annað foreldri ®mu'barn yngra en 16 ara, íær htin
lífeyrisrétt, er miðað við 36.900 kr.
kr. 450 (að
viðbættri vísitölu)
hámarkstekjur, en við 30 þús. kr. u manuðina þannig að
sé um ekkju eða einstæða móður ekkjubætur eru greiddar í eitt ar.
að ræða. 1 Cl , . ,,,
1Q-7 Af ,KAfnm , . Þá er enn eitt atriði varðandi tl<kíu«|teyr|''
I þessari stofnun sat ég svo næst **£ barnalífeyri, sem vafalaust firrir
marga einslæða móður hugarangri
og vandræðum. Hver móðir, sem
i uessan swmuu sai eg svo næsi _ . , , . '
um því siö ár, kynntist góðu fólki, Tryggingarstofnunm greiðir,
llMvr o rfrmimi’ eov’ero r
pikkaði á ritvél og færði nöfn og
.• þesisar greinar sérstaklega
na
til
tölur inn á spjaldskrá, en ekki get f^g-^tyrkur; fengið hcfir úrshurð .yfirvaldanM
auk um meðSi°r mee oskrlgetnu barni
ég hælt mér af því, að ég hafi nokk ,, . . , ,, . ...
ur áhrif haft á framgang þeirra jf. 11 æur °ö e . ?u eynr'
anata, sem um var fjallað. En
aiokkra nasasjón hlaut ég, sem aðr-
ir starfsmenn þar, að fá af þeim
'erfiðleikum, sem sjúkdómar, slys
ug atvinnuleysi bökuðu mörgum
á hinum síðustu alvarlegu atvinnu-
leysisárum. Stundum fóru um
tmann ónot, er verið var að skrá eoa örorkulífeyris, getur
tnafnalisla skipshafna, sem sigldu vissum kringumstæðum
'hinna aimennu sjúkra- og slysa-
trygginga, örorku- og ellilífeyris.
Skal nú reynt að gera nokkra grein
fyrir eðli þessara greiðslna.
Makabætur
Eiginkona manns, sem nýtur elli-
undir
fengið
tmilli landa á stríðsárunum, svo að greiöslu, sem nemur allt að 60%
■ekki séu ncfnd þau atvik, er verið einstaklingsMfeyris, en hámark
var að greiða slysa- eða dánarbæt- þeirrar greiðslu er, miðað við vísi-
ur, stundum fyrir heilan hóp tölu 183 stig, kr. 420 á mánuði á
manna í einu. : 1. verðlagssvæði, en á 2. verðlags-
Þau voru orðin æði mörg spjöld- svæði eru greiðslurnar Vt lægri.
sinu, getur fengið meðgjöfina
greidda hjá Tryggingarstofnuninni
hvort sem þær ganga síðar í hjóna-
band eða ekki. Ilið sama gildir
einnig um fráskildar konur.
MæSralaun
Þau greiðast ekkjum, ógiftum
mæðrum og fráskildum konum,
seni hafa t\rö börn eða fleiri undir
Só kona komin yfir fimmtugt, er
hún missir mann sinn, á hún rétt
á árlegum lífeyri, allt að fullum
einstaklingslífeyri, miðað við 67
ára aldur. Upphæð lífeyrisins mið-
ast við aldur konunnar, þegar hún
verður ekkja. þannig að hann lækk
ar um 6% við hvert ár eða brot
úr ári, sem vanlar á að konan verði
67 ára. Ákveður Tryggingarráð
upphæð lífeyrisins með hliðsjón
af fjárhagsástæðum ekkjunnar, en
aldrei er hann lægri en 10% fulls
lifeyris. Sama rétt og ekkjur eiga
fráskildar konur og ógiftar mæður,
16 ára aldri á framfæri sínu. Sóu'ef hær eru el'ðnar 50 ára, þegar
börnin tvö, nema mæðralaunin % l)ær hætta að fá barnalífeyri.
hluta óskerts ellilífeyris, % séu
börnin þrjú og fullum lífeyri séu
Þá er og ákvæði um það í Iögun-
um um almannatryggingar, að hafi
börnin fjögur eða fl'eiri. Séu efna- óSift kona búið með ógiftum
in með mannanöfnum, sem komin 'Hefir heimiíd til slíkrar greiðslu 'hagsástæður móður svo góðar, að manni 1 tvo ar samfleytt eða att
voru í spjaldskrárskápana þessi ár einkum verið notuð, þegar kona er hun teljist ekki þarfnast mæðra- mee homun harn, njoti hun som.u
— og skelfiug var það leiðinleg 'bundin yfir börnum og getur ekki launa, cr heimilt að lækka þau eða rettmda samkvæmt iogmium og ef
vinna að færa inn á þau! En oft stundað annað starf. fella niður og 'hefir þeirri reglú lunhefð! verið glft' Nær hað einn
[fiefir 'hvarflað að mér, hve fjöldinn verðl fylgt að greiða full mæðra- t1! botarettar þess sambuðarað-
allur vandist fljótt á að líta á hlut- Barnalífeyrir laun svo lengi sem I>ví tekjuhá- Ua, senvlengur'lifir, en aldrei verð
'deHd sínaí ahnannatryggingunum Þegsi lífeyrir er greiddur me3 ^eiðslu bímnSifevrfs “ ÚtÍ1°kar ” Þ°
sem sjalfsagðan'hlut, svo sjalfsagð- ,hverju ;barni yngra en 16 ára ef &lelðslu bainahfeyns.
an, að ekki tæki þvi að eiða hug- fa3ir þess €r látinn eða annað h ort Fæðincarsivrknr
an að þvi starfi, sem að baki þess- foreldranna nýtur elli. e3a örorku_ Fæðmgarstyrkur
um framkvæmdum hggur nema H£eyris. Giidir hig sama um kjör. Frá því í ársbyrjun 1957 var
•til þess að skammast yfir kostnað- börn og stjúpbörn, sem eins stend- fæðingarstyrkur á'kveðinn kr. 900,
ínum, sem þvi fylgdi. Auðvitað ur á um Ekki ,er j,ó greiddur óend en með vísitölu 183 verða það kr.
ættu menn að fá slvsa- og örorku-
urkræfur barnalífeyrir með kjör- 1647. Ef ógift móðir, sem orðið
bótarétturimi meiri en ef
um hjón væri að ræða. Einnig er
heimilt að greiða konu slysabætur,
sem þannig héfir búið ógift með
mannr.
Þegar við kvörtum undan skött-
um og álögum hins opinhera, ætt-
um við ekki að gleyma framkvæmd
um eins og almannatryggingunum.
fbætur, njóta sjúkra'SMnlagsrétt- e3a stjúpbörnum, ef þau eiga fram hefir að fella niður vinnu vegna Þær em Ivímælalaust”" merkasta
mda °öelfa elllhfeyr!r eftn d.7, ara færsluskyldan föður á lífi, nema barnsburðar, leggur fram úrskurð (Framh. á 8. síðu)
aldur! Skarra væri það, ef þjoðfe- - '
éraðs- og húsmæðraskólar
verði áfram sjálfstæðar stofnanir
lagði sæi elcki fyrir öðru ein's!
Gjöldin væru sannarlega nógu há,
sem af manni væru heimtuð!
Það er gaman að blaða í Alþing-
ístíðindunum frá 1935, þegar sam-
[þykktur var fyrsti heildar lagabálk
urinn um alþýðutryggingar. Al-
þýðuflökkurin og Framsóknarflokk
urinn sátu þá saman í rikisstjórn
'Og höfðu gert mál'efnasamning um
framgang mál'sins, en þingmenn
Sjálfstæðisflokksins spáðu ekki
'beinMnis vel fyrir þessu tiltæki.
Ummæli margra andstæðinganna
eru á þá leið, að vcrið sé að leggja
þegnum þjóðfélagsins á herðar ’
obænlegar alogur, lögin seu oþorf, Frumvaro til laga um breytingu á greiðslu kostnaSar við
sjúkra og gamalla, menn myndu sko]a> sem reknu' eru sameiginlega af nki og sveitarfelogum,
hætta að vmna í von um atvinnu- hefir að undanförnu verið til meðferðar á Alþingi og var af-
leysiistryggingar, sjúkrasamlögin greitt til þriðju umræðu í neðri deild fyrir helgina. Var skýrt
yrðu misnotuð, sú væri þegar raun- nokkuð frá efni frumvarpsins, þegar það kom fram á Alþingi.
Við aðra umræðu málsins í neðri deild flutti Halldór E. Sig-
urðsson þmgmaður Mýramanna ágæta ræðu um málið, þar
sem hann gaf um það gott yfirlit.
Ræít um uýja löggjöf á Alþingi um kostnatS
hias opinbera við skóla, sem reknir eru sam-
eigifilega af ríki og sveitarfélögum
:in á orðin með berklavarnastyrk-
'inn, og sjúkrasamlögin myndu
aldrei koma sveitunum að gagni.
Einn ræðumaður sagði m. a.:
„Landslýðurinn þarfnast ekki fyrst
og frernst þessara trygginga. Það
eru ekki fyrst og fremst þessar
'tryggingar, sem fólkið óskar eftir,
.a. m. k. sá hluti þess, sem þarfnast
atvinnu. Til þess að fólkið megi
hafa atvinnu, er það ekki heilla-
ráð að taka peninga af einstakling-
um, bæjarfélögum og ríkissjóði, til
íþess að viðhalda atvinnuleysinu í
Qandinu. En til slíks er beinlínis
stofnað með því að innleiða at-
vinnuleysistryggingar11.
Annar sagði: „Mér finnst, að í
Halldór rakti 'gang m'álsins og var þá'tttaka ríkissjóðs í viðhalds-
sagði meðal annars:
'Með breytingum þejm, sem gerð
ar voru á fræðslulögunum 1946,
skapaðist það vandamál, sem hér
er verið að fjalla um nú. Þá var
greint frá þessum m'álum þannig,
að á sýslufélöigin voru lagðar skyld
ur, án þes'3 að við þau væru höfð
iiokkur samráð. Þetta hefir svo
S'kapað margs konar vand'kvæði.
Sýslufélögin ha-fa vegna þessa ek'ki
kostnaði og í upphitunarkos'tnaði
þeirra skóla, sem ekki nutu jarð-
hita. Það var þá ekki talið fært
að ganga lengra í þcssu efni. Eg
vil vekja athygli á því, að það
var ekki neitt minni þörf þ'á að
stíga ’sporið itil fulls þá heldur en
nú, og hefði það þess vegna átt
að vera ikappsmál þeirra manna,
er þá gátu um þessi mál fjallað,
að komast þá lengra heldur en
gert var. Fjármál þessara skóla
íþéssu frv., ’sem hér liggur fyrir og talið sér skylt að sinna þessu máli, voru þa orðin með miMum vand-
taiað er um alþýðutryggingar, sé
Æólgin alvarlegasta blekkingin, sem
enn hefir verið reynt að hampa til
íþess að trulla landslýðinn, með ...
Með þessum ákvörðunum hinna 12
stuttu l'agagreina þykjast sósíalist-
ar ætla að lækna atvinnul'eysið í
landinu: mér liggur við að segja,
nema eftir samningaleiðum og alls
ekki viðui'kennt lagaskylduna. —
Þetta hefir orðið til þess að skapa
vandræði í fjárm'álum skólanna
og það svo að við'hald skólanna
hefir verið mun minna 'heldur en
kvæðum og það var alveg sýnt,
hvernjg stefndi með áhrifum ífrá
lögunum frá 1946.
Eg ihef 'fyrir mér skýrslu um,
hvað var búið að greiða 'á árinu
1955 í rekstur og stoínkostnað
eðli'Iegt hefk’ verið og það hefir
síðar orðið mjög kostnaðarsamt fyrir þessa skóla í heild, og voru
að það sé glæpsamlegt athæfi að fyrir rikissjóð og héruðin að end- það um 7 niillj. Eí Alþingi hefði
kalla þetta tryggingar. Það er urbyggja þiá. sýnt þá, að væri rétt að færa
mín sannfæring, að þessi löggjöf Árið 1955 var gerð nokkur retosturinn og stofntoostnað að
’liggi öll í rústum innan 5 ára“. breyting á í þessu, þar sem aukin mestu til rikisins, þá hefði þaö
Halldór E. Sigurðsson
vafalaust verið gert. Það sjónar-
mið hefir þá ekki verið ríkjandi
hjá þekn aðilum, sem höfðu þá
meirihlutavald hér 'á Alþingi til
þess að ráða þessum miálum, held-
ur var þá stigið stutt spor í þessa
átt.
Eins og fram kemur i grg. ful'l-
trúa isýslnanna, sem um þetta m(ál
fjölluðu, þá er ein ástæðan fyrir
því, að þeir fara fram á meiri
þátttiöku rikisins í 'kostnaði, er það
að nemendur sækja skólana víðs-
vegar að af landinu. En með þeirri
breytingu, sem hér er lagt íU að
gerð verði, þá er einmitt tekið
tillit til þessa sjónarmiðs, þar sem
(Framh.
á 11. síðu).
Á víðavangi
Fáikalegir MorgunbiaSsmenn
í helgidagspistli Bjarna Bene
diktssonar í Morgunbla'ðinu voru
tvær fálkamyndir. Var önnur af
fálka Sigurðar málara, en hin úr
Þjóðvinafélagsalmanakinu. Áttu
athyglina frá því, að þegar örn-
athylgina frá því, að þegar örn-
inn hafði verið táknmerki her
veldis nazista um skeið, tók Sjálf
stæðisflokkurinn Upp fálkann,
sem sitt merki. En fleiri heim
ildir vitna um fálkann en alman
akið og verk Sigurðar málara. 'í
Stúdentabiaði s.l. sumar er grein
uin skjaldarmerki íslands eftir
Magnús Þórðarson, ferðasöguhöf.
Mbl. frá Moskvu, og er þar m.a.
rætt um fálka sem táknmerki.
Telur Magnús að talsmenn fálka
merkisins hafi gleymt því, „aö
fálki er á íslenzku kallaðuv
heiinskur maður, framlileypinn
og illgjarn“. Þetta er ekki ófróð-
leg skilgreining. En meira ev
í pokahorninu hjá Magnúsi.
„Landinu fil lítils sóma"
Magnús kemst að þessari niður
stöðu um fálkann sem táknmerkl
úr sögu þjóðarinnar: „ . . Ef
skjaldarmerkið á að minna á
eitthvað úr sögu þjóðarinnar, þá
var þorskurinn eðlilegra merki
en fálkinn." Rökstyður Magnús
síðan þessa skoðun með því aö
vitna í próf. Wilíard Fiske, sem
ri'taði um málið í ísafold 1886.
En liann segir fálkann ,,sam-
kvæmt sögunni ekki geta táknaö
annað en liina langvinnu áþján,
sem ísland hefir orðið að þola.
Á hinu sorglegasta tímabili :í
sögu landsins, meðan Banakon-
ungar héldu verzlun þess í ban
vænum einokunar-dróma, vav
konunguv vanur að Iáta veiða ís-
lenzka fáika, sem hann hafði sér
t'I skemmtunar, eða gaf þá bræðv
um sínum, liarðstjórum í öðrum
löndum Norðurálfunnar. Sagan
getur þess hvergi, að fálkinn
jarteikni neitt þjóðkennilegt,
nema sem leikfang konunga og
stórhöfðingja, sem er landinu
til lítils sóma . . . “ Að lokum
hefir Magnús þessa tilvitnun
eftir Fiske: „ . . . ekkert ljósS
eða fullnægjandi dæmi er til,
sem sýni, að fslendingar sjálfiv
liafi haft fálkann til að tákna
neitt íslenzkt“.
Minnir á harðstjóra
Þessi sögulega rannsókn Magn-
úsar Þórðarsonar sýnir ljóslega,
að það er ekkert nema fyrirslátt
ur, að fálkamerki Sjálfstæðisfl.
sé á nokkurn hátt iipprunnið úv
íslenzkri sögu. Sem íslenzkS
tákn minnir það á harðstjóra,
eins og Magnús bendir á, og lýs-
ingarorðið falkalegur er allt ann-
að en hrpsyrði. Þeir menn, sem
í’éðu þVí að ránfuglinn var gerö
ur að táknmerki Sjálfstæðisfl.
voru ekkert að hugsa um þessa
hluti er merkið var upp tekið.
Þjóðernissinnahreyfingin hafði
gengið inn í Sjálfstæðisflokkiiin
og frumherjar hennar höfðu sum
ir hverjir setzt í háar trúnaðar-
stöður hjá flokknum. f augum
þessa fólks, var fálkinn ákjósan-
legt tákn. Ef hann minnti á liarð
stjóra, var það aðeins kostur. —
Aðalatriðið var, að með merkinu
var lögð áherzla á samúð flokks-
stjórnarinnar með þýzka herveld-
inu og þeirri stefnu. sem þaö
þar bar uppi. En íslendingar
sjálfir hafa í raun og veru aldrei
„haft fálkann til ad tákna neitt
íslenzkt'S hvorki fyrr né síðar.
í gamla daga var það ú'tlendur
konungur, sein hóf upp merkið,
seinna útlendur eini'æðisseggin-.
Þorskmerki í stað fálka
Öll rök Magnúsar Iiníga að því,
að ef Sjálfstæðisflokkurinn vildi
sýna þjóðhollustu og hafa uppi
þjóðkennilegt tákn fyrir acaiT-
semi síiia, væri þorskuriun nú
flokksmerkið. En það er gamla
sagan. Magnús minnir á, að þorsk
urinn liafi ekki þótt nógu „fínn'’
í gamla daga. Á árunum 1933—
1939 var fálki miklu „fínna'*
táku. Það réði úrslitum.