Tíminn - 20.03.1958, Side 6

6
T í M I N N, fimmtudagiim JíO.jmarz 1Ö5S
Útgefandl: Framsoknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórann»m>» (4b.>
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötn
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasimi 19523. Afgreiðslusíml 12321
Prentsmiðjan Edda h.f.
Þreytuverkir verðbólgunnar
í RÆÐU þeirri, er Vil-
lijálmur í>6r aöalbankastj óri
f'lutti nýlega og birt hefir
verið í Tímanum, hafði hann
það eftir Per Jacobsson, for-
stjóra Alþjóða gjaldeyris-
sjóðsins, að almenningur í
frjálsum löndum væri orð-
inn þreyttur á verðbólgu.
Víða væru uppi raddir um að
stöðugt verðlag væri eftir-
sótenarvert og það svo, að vel
væri gerandi að fórna
nokkru til þess að festa það
í sessi. „Fólk er byrjað að
skilja orsök verðhækkana ...
Það er þessi skilningur fólks
ins, sem hefir gert það stjórn
málaiega kleift að gera ráð-
stafanir til varnar gjald-
miðlinum, ráðstafanir, sem
fyrir fáum árum hefðu verið
óhugsandi af stjórnmáialeg-
um ástæðum“, sagði Per Jac-
obsso'n. Og sem dæmi um
þetta nefndi hann vaxta-
hækkanir Englandsbanka og
Finnlandsbanka. Það er vafa
laust, að þessarar þreytu,
sem Per Jacobsson nefndi,
verður vart hér á íslandi. Nú
er af sú tíð, að almenningur
trúi því, að dýrtíðin sé ágætt
tæki til áð dreifa gróðanum
og jafna lífskjörin. En þetta
var um tíma kenning Sjálf-
stæðismanna. Nú er líka lið-
in sú tíð, að fólk trúi því að
dýrtáð sé eins og ör blóðrás í
heilbrigöum líkama. En
þaimig skilgreindi einn af
foringjum Sjálfstæðisflokks-
ins eitt sinn samband verð-
bólgu og framleiðslu. Eftir
meira en árátugs vegferð
upp himnastiga visitölu og
dýrtiðar er aimenningur í
landinu orðinn þess vísari,
að útsýnið þar uppi er ekki
aðeins „kjarabætur" heldur
líka öryggisleysi og vandræði.
Það er því alveg efalaust, að
meðajl fólksins í landinu rík-
ir nú meiri áhugi en oft áð-
ur á þvi, að unnt reynist að
koma framleiðslunni á traust
ari grundvöU en verið hefir
og fyi-irbyggja þar með það
öryggisleysi um verðlagsmál
og framkvæmdir, sem siglir
í kjölfar árlegra ráðstafana
tiil að hjálpa útflutningsat-
vinnuvegunum.
ÞESSI aukni áhugi lýs-
ir sér með ýmsu móti. Hann
kenuur t.d. fram í því, að til-
raunir nokkurra blaða stjórn
arandstöðunnar til þess að
skapa hér kaupæöi með sögu
burði um nýjar tekjuöflunar
ráðstafanir vegna útflutn-
ingisframfeiðslunnar, hafa
borið sáralítinn árangur. —
Haunn kemur líka fram í því,
að þeir, sem hafa ætlað að
olása eldi í gamlar glæður
mieð æsingaskrifum um
gengismál, hafa fengið ösk-
una í augun en engan eld.
Það sýna m.a. kosningarnar
í sumum verkalýðsféiögun-
um. Þreytan vegna óvissunn
ar og verðbólgunnar er því
sennilega miklu meiri og víð
tækari en stjórnmálamenn
þeir er að baki þessara til-
burða standa, hafa reiknað
með. Eðlilegar og skynsam-
legar aðgerðir til þess að
koma festu í efnahagslííið,
skapa jaifnvægi í gjaldeyris-
málum og örva heilbrigða
bjartsýni í framkvæmdum,
munu því ekki mæta óvild
og skilningsleysi almennt,
j afnvel þótt reynt sé að gera
hvert atriði tortryggilegt.
FÓLKI er líka ljóst, að
tími „pennastrikanna“ er
löngu liðinn, hafi hann
nokkru sinni verið til.
Fyrirheitið um að ráða niður
lögum dýrtíðarinnar, „með
einu pennastriki“ var ekkert
nema auðvirðilegt lýðskrum
og blekking, sem dýrtiðar-
kóngar notuðu til að afsaka
framferði sitt. Vegferðin
niður dýrtíðarstigann verður
seinfarnari en ferðin upp.
Það tekur áreiðanlega lengri
tímia en 3 mánuði að kliíra
niður 89 stig, þótt foringjum
Sjálfstæðisflokksins heppn-
aðist uppstigningin á 90 dög-
um.
Þreytuverkir verðbólgunn-
ar þýða það þvi raunveru-
lega, að sívaxandi fjöldi
manna telur stöðugt verðlag,
eðlilegt frjálsræði í viðskipt
um og jafnvægi i gjaldeyr-
ismálum svo eftirsóknar-
vert, að hiklaust beri að
stefna að því marki, þótt það
kosti byrjunarörðugleika. —
Það er ljóst, að í þeirri veg-
ferð verður ekki náð neinum
skjótum árangri. Pennastrik
in eru ekki áhrifameiri í dag
en þegar Ólafur Thors ætl-
aði að umskapa þjóð'arbú-
skapinn með þeim, enda eru
þau ekki á dagskrá. En þær
ráðstafanir, sem gera verður
hveru sinni til að halda fram
leiðslunni gangandi, þurfa
að miða að því að draga úr
þreýtumerkjum verðbólgu.
Þ«>r þurfa að stefna að auk
inni festu og meira jafn-
vægi. Þær eiga smátt og
smátt að auðvelda vegferð-
ina að j afnvægisbúskap og
vinnulífi. Ef bess er gætt,
oa- eðlilegar skýringar fvlgia
ætti ekki að þurfa að óttast
lað blekkinaiar verði hei|l-
brigðri dómgreind vfirsterk
ari á þjóðmálasviðinu.
Nær 100% kjörsókn
Hér voru nýlega háðar
kosiningar. Þar var barist
hart. Flokkar hvöttu menn
óspart til að kjósa. Kosning
askrifstofur og blöð gerðu
allt, sem unnt var, til að
örva kjörsókn. Árangurinn
varð sá, að 70-80% kjósenda
kom á kjörstað. Nú fyrir fá
um dögum voru kosningar í
Rússíandi. Fréttir herma,
að minnstu munaði að kjör-
sóknin næði 100% þar.
Kommúnistar segja þetta
dásamlega sönnun um veg
lýðræöisins í Rússlandi. Þeir
sem alsjáandi eru segja
hins vegar: Megi forsjónin
forða okkur frá því lýð-
j ræði“ og þeirri 100% kjör-
sókn, sem því fylgir.
ERLENT YFIRLIT:
Nýiendukúgunin við Eystrasalt
Raunasaga þriggja ríkja, er fengu sjálfstæíi eins og Island fyrir 40 árum síðan
ÁRIÐ 1918 ‘komu til sögunnar
fjögur ný sjálfstæð ríki í Norður-
Evrópu. í ár eru því liðin 40 ár
siðan þessi riki lýstu ýfir sjálf-
stæði sínu. Þann 16. f. m. voru
liðin 40 ár síðan Litháen lýsti
yfir 'sjálfstæði sínu, en Eistland
lýsti yfir sjiálfstæði sínu 6 dögum
'síðar. Lettland lýsti hinsvegar
ekki yfir sj’áifstæði sinu fyrr en
í nóvember 1918 og ísland, sem
var hið fjórða þessara rikja, rak
lestina með því að lýsa yfir sj'álf-
stæði sínu 1. desember.
Aðeins eitt þessara ríkja, ís-
land, nýtur sjálfstæðis enn í dag.
Ilin öll eru úr tölu frjálsra ríkja
og hafa verið innlimuð í voldugt
nábúariki. ’Þegar íslendingar rifja
upp harmsögu þessara þjóða, hafa
þeir vissulega en meira tilefni en
ella til að fagna yfir því, að þeim
hefir heppnast að viðhalda sjálf-
stæði sínu og styrkja það.
UPPLAUSN rússneska keis-
aradæmisins átti að sjálfsögðu
mestan þátt í þvi, að Litháen,
Lettland og Eistland fóru í slóð
Finnlands, er hafði lýst yfir sjálf-
stæði sínu í desember 1917. —
Frelsisandinn bafði jafnan lifað
hjá þjóðum þessarra landa, þrátt
fyrir aidalanga erlenda undirok-
un, og fengið aukinn byr ‘á 19. og
20. öld, eins ©g annars staðar í
heiminum. Menningarleg sér-
kenni sín höfðu þær líka varðveitt
að miklu lgyti. Mcguleikinn til að É
komast undan yíirráðum Rússa,
skapaðist hins vegar ekki fyrr en
við fall og upplausn rússneska
keisaradæmisms, enda lýsti aðal-
foringi byltingarinnar, Éenin, yfir
því, að takxnark hennar væri að
viðurkenna sjálfsákvörðunarrétt
þjóðanna. Þrátt fyrir það kom til
vopnaðra átaka milli hinna ný-
stofnuðu herja þessara landa og
rússneska kommúnistahersins, en
þeim lauk með friðarsamningum,
er gerðirvoru 1920. í þessum samn
ingum voru landamærin endan-
lega ákveðin og rússneska stjórn
in lýsti yfir því, að hún viður-
kenndi sjálfstæði hinna nýju
ríkja sjálfviljuglega og endan-
lega.
EFTIR ÞETTA fór sambúð þess
ara ríkja og Sovétríkjanna sm'átt
og smátt batnandi, enda gættu þau
þess að styggja ekki neitt hinn
volduga nábúa sinn. Að frumkvæði
Rússa var gerður griðarsáttmáli
milli þessara landa og Sovétrikj-
anna, og 1933 var gerður nýr samn-
ingur, þar som það var skilgreint,
hvað telja bæri árás og íhlutun,
er bryti gegn griðasátfcmálunum.
í þeiim samningi var Skýrt tekið
fram, að engar stjórnmálalegar,
hernaðarlegar eða efnahagslegar
ástæður gætu réttlætt slíkar árás-
ir eða íhlutun.
Þá var einnig gerður samning-
ur þess efnis, að þessi ríiki og Sovét
ríkin skyldu leysa öll deilumál
sín með friðsamlegum hætti.
ÞEGAR til kom, reyndust þess-
ir samningar hins vegar lítils
virði. Með samningum Molotoffs
og Ribbentrops í ógúst 1939,
skiptu Rússar og Þjóðverjar Pól-
landi á milli sín og Þjóðverjar
viðm’kenndu baltisku sniáríkin
sem rússneskt yfirráðasvæði. í
skjóli þess neyddu Rússar þessi
ríki til að fallast á, að þeir
mættu hafa herstöðvar í löndum
þeirra, en jafnframt lofuðu þeir
því hátíðlega að virða frelisi
þeirra og sjálfstæði. Seinast gaf
Mclotoff slíka yfirlýsingu í apríl
1940. Tveimur mánuðum seinna,
eða í júní 1940, hertóku Rússar
þó þessi lönd og brutu með því
marga sáttmála við þau. Stjórnir
þær, sem þá sátu að völdum í þess
um ríkjum, voru neyddar tii að
segja af sér og nýjar stjórnir
myndaðar eftir fyrirmælum Rússa.
Nokkr.u síðar var efnt til
þingkosninga og gátu þeir
einir orðið frambjóðendur, sem
Mynd þessi var tekin af Krústjoff, er
hann greiddi atkvæSi í kosningunum
siðastiiðinn sunnudag. Hvenær leyfir
hann frjálsar kosningar í baltísku
ríkjunum?
kommúnistar samþykktu. Þing
þau, er þannig voru kosin, lýstu
þessi ríki síðan sovétlýðveldi og
óskuðu eftir innlimun þeirra í
Sovétríkin, sem að sjálfsögðu var
óðara veitt. Fyrir kosningarnar
var hins vegar ekkert látið uppi
um þetta, heldur lofuðu fram-
bjóðendur þéir sem kommúnist
ar höfðu útnefnt, því hátíðlega,
að þeir myndu standa vörð um
sjálfstæði viðkomandi ri-kis. Eftir
kosningarnar var því hins vegar
lýst yfir, að þær hefðu lýst ein- j
dregnum þjóðarvilja fyrir sam-j
einingu við Sovétríkin!
Vegna þess, að innlimunin var
þannig 'framkvæmd með algerlega
ólýðræðislegum hætii, hafa vestur
veldin enn ekki viðurkennt hana.
I
I STRAX eftir að Russar hertóku
þessi lönd í júní 1940, voru hafnir
| brottflutningar þaðan á fótllki, sem
1 þeir töldu líMegt tií að igangast
fyrir mótspyrnusamtökuim. Flest-
ir voru fluttir burtu aneð sáraiitl-
am fyrirvara og fengu leikki að
hafa nema örlítið með sér. —
Fjölskyldum var sundrað og að-
1 búnaður allur hinn ömurlegasti,
; enda talið að margir hafi látist
á leið til ákvörðunarstaðarins, sém
• yfirleitt var austan Úrálfjálla. —
í „The Times“ í London i upplýsti
nýlega, að á árinu 194CÞ—41 hefðu
um 60 þús. manns verið flutt frá
Eistlandi nteð þessum hætti, 35
pús. frá Lettlandi og 40 þús; frá
Lithiáen.
1 Jafnframt þessu var svo hafist
handa um að koma á komimúníst--
ísku skipulagi í þessum löndunt.
Öll meiriháttar fyrirtæfki voru
þjóðnýtt. Inneignir voru gerðar
að mestu verðlausar með seðla-
•skiptum. Hafist var handa um að
koma á samyrkjubúskap gegn öfl-
j ugri andspyrnu bænda.
Á ÁRUNUM, 1941—44 voru
þessi lönd hernumin af' Þjóðyerj-
um. Þegar Rússar hertóku þe.ssi
lönd að nýju, hcldu 'þeir j áfram
því starfi, er þeir höfðu hprfið frá
1941. Unnið var að því að frey.sta
hið kommúnistíska ikextfi í séssi
og allir, sem voru talcUr í vegi þess,
beittir hinu mesta harðyðgí.’Einna
erfiðast reyndist að köma.'á sam-
yrkjubúskapmim og leidÚi það
m.a. til þess, að árið 1949 voru
bændur fluttir þúsundum sáanan
frá þessum löndum til iSIiböfíú.
Uppbygging -sú, sém 'átt hÞfir
sér stað í Sovétríkj unum síðan
stríðinu lauk, er talin vera hlut-
fallslega minni í þesSUm löndum
en öðrum hlutum Sovétrikjanna.
Ástæðan er sennilegá’- •jötfnúm
höndum sú, að hæfusfU mönnun
um hefir verið þokað til hliðár og
(Frarnh. á 8, síðu).
Sérprentun úr símaskránni
Það er sérlega bagalegt fyrir
Reykvíkinga að ekki skuli veia
sérprentuð símaskrá fyrir Rcykja
vík og Hafnarfjörð. Á þetta var
bent í bréfi hér í baðstofunm á
dögunum. Símaskráin öll er stóv
bók og nokkuð þung. Þegar hún
er í sífelldri notikun mánuSum
saman, fer svo, að hún dettur
sundur í blöð. Sérprentun númer-
anna í Reykjavík og Hafnarfirði
mundi bæta úr þessu. Auk þess
er fljótlegra og auðveldara að
fletta upp í lítilli bók en stórri,
Slík sérprentun mundi því spara
tíma og fyrirhöfn fyrir mikinn
fjölda manna. Þar að auki fæ ég
ekki séð annað en símanum sé
vorkunnarlaust að láta gera slíka
sérprentun sem þjónustu við
símnotendur. Hivað sem um við-
skipti símans og almennings má
annars segja, mun það skoðun
ails þorra fólks, að síminn fái
sína þjónustu fuilborgaða eins og
gjaldskránni er háttað. Sem sagt:
Ég tek undir óskina um sér-
prentun á símanúmerum í Reykja
vík og Ilafnarfirði.
Leiðinlegur siður i brauðbúðum
Ilúsmóðir sendir eftirfarandi
pistil: — Það er leiðinlegur sið-
ur í brauðbúðunum að pakka
kaffibrauð i þunnan umbúða-
pappír í stað þess að setja þaS
í poka. Ef maður kaupir t. d. 3
tegundir af kaffibrauði, fær mað-
ur jafnmarga pinkla í hendurna-
Það er illt að hemja bollur eða
vínarbrauð í ferstrendum pappírs
bleðli. Maður á í sífelldum vand-
ræðum með þessa pinikla slrax
eftir að út er gengið. Ef þeir
væru látnir í pakka, væri málinu
borgið. —
í skoliaieik
Enn segír í þessu bréfi: — Hér
eru í gildi ströng verðlagsáikvæði
á flestum sviðum. Skal ’ ég ekki
um þau dæma, en misjafnlega
munu þau talin gefast. Eftiriit
mun liaft með því að ‘þau séu
haldin og almenningur ekki lát-
inn greiða hærra verð fyrir vör-
ur en þau segja tll um. En mér
verður stundum lmgsáð Ul þess-
ara verðlagsakivæða þpgar máður
stendur frammi fyrir slumpréikn
ingnum í búðunum. -'Fiskunnn
kostar 4 krónur, 5 1 krónur. 8
krónur, 10 krónur o. s. frv. Þar
stendur ekki á aurum. Fisksalinn
er ætið ágætis hugárreiknings-
maður. Peningakassi er enginn,
ekki heldur samlagningarvél eða
reikningsvél. í brauðbúðum er
það yfirleitt tízika, að afgreiðslu-
stúlkan horfir fjarrænum auigum
út um gluggann dálitia stitnd
eftir að maður hefir stunið upp
spurningu um, hvað nokkur vín-
arbrauð, jóiakaka og boilur kosti
samtals. Eftir bið kemur ^svarið,
og maður hefir ekki hugmyrtd
um, hvort reikningsdæmið er rótt
reiknað. Enginn peningakassi og
því enginn miði með tölunum á,
engin .nóta, ekkert nema reikn-
ingsgáfa afgreiðslustúlkunnai’.
Við svona atfetæður eru verð!a"s-
ákvæði blátt áfram hlægileg. Ég
er ekki að segja, að fóilldð reikni
ekki rétt, en viðskiptamaðurinn
getur c-kki dæmt um það, þann
er i skollaleik í hvert sinn, sem
hann kemur inn í brauðbúð eða
fiskbúð. — Lýkur þar bréfi hús-
móður og baðstofuspjallinu í clag.
j— #innu«