Tíminn - 22.04.1958, Blaðsíða 4

4
T í MIN N, þriðjudaginn 22. apríl 1938«
Alec Guinnes hlaut Oscar-
verðlaunin í ár fyrir leik sinn
íi myndinni „Brúin yfir Quai-
fljótið" og er hann nú talinn
, hópi helztu leikara Breta
lafnoki þeirra snillingannr
Olivier, Ralph Richardson o'
aielgud. í því tilefni hefir
margt verið ritað um Guinn
ess í heimsblöðin, æviferil'
nans rakinn og sagt frá sigr
jm hans og ósigrum á braut
listarinnar.
Flestir vina hans e:u á eim
•náli Lim það að hann þarfnist tn
ar. Ilann viðurkennL' að han
’inni til tcmleika í sálinni. Vinu
aans einn kvað svo að orði: ,,É
•nundi kalla það völundariuis ká’
arinnar. í því miðju er mikið tór
• lann veit ekki hver hann er. Ilam
t á valdi þessa tómleika."
Tómleikakenndin
'Tómleikakenndin virðist vera
grundvöllur undir listsköpun Alee
duinnes. Þessi tómleikakennd er
„Kvennamorðinsjarnir".
’i.ss tegund þjáningar og þjáning-
n lýsir út úr ölium þeim persón-
un sem hann heíir skapað með
eik .sínum, því skoplegri sem þær
3:u því þjáningarfyllri eru þær.
:Iann gerðist leikari aðeins til að
'lýja þennan tómleika. Sjálfur
arðaði hann það svo: „Ég vaFð
■eikari til þess ag geta fiúið sjálf-
an mig.“ En þó er list hans ekk'
3Íugöngu fiótti. I.ist hans verðu
ipphafin fyrir þ'á sck að hún e-
ejrðarlaus leit að hinu dýpsta eð1
ilutanna, einlæg og alvöruþr.ungin
■eit að því hvað Alec Guinnes í
•aun og veru er inn við beinið.
Alec Guinness hefir ekki átt sj
laganna sæla i lífi sínu, og þekk
r þjáninguna af eigin raun. Hann
3r fæddur : lægri-millistéltarhverf
Lundúnum árið 1914. Það er
staðreynd að fæðingarvottorð
ians fyrirfinnst ekki. Alec segir
’.ú þessu á hógværan hátt í viðtali
vjð fréttamann Time: „Faðir minn
útti mig þegar hann var 64 ára
Alec Guiness hlaui OscarverSlannin
í ár* ~ „Þú verSer aldrei ieikari? ved-
ingnrW - krúnurakaði á sér kollinn
horfinna
MENN OG MÁLEFNI:
vina
af innlifun - „Hebreaferéf
fluga á dag - maðarinn,
fæðingarvottorð, býr ná vi
um víða veröld
u
r
a
ekki
11* iciðiri
lyohylu
J J s k f ■ i (*:
Eitt af því, sem dagblöðin færa
dkkur til lestrar nær því daglega,
eru minningargreinar um dána
menn — konur og karla — sem
verið hafa okkur &amferða á lífs-
feiðinni. Mér hefir alltaf þótt þetta
.við eiga og verðiigt — ef vel er
krifað — réttfrá sagt og frásögn-
j inni mjög í lióf stiMt.
ALEC GUiNESS með konu sinni, MERULU, og syni MiCHAEL
— kann bezt við sig í skauti fjölskyldunnar.
gamall. Han-n var •bankastjóri
Sæmilega stæður. Hann hét
Andrés. Maajma min hét A-ga.es.
Har.n var lagl-egur gámall maður
g áhærour. Skoti. Ég sá hann ekk
nema fjórum f:mm sinnum. Mé.
var sagt að kalia hann frænda en
ég býsít við að cg hafi alltai
vitað að hann var pahbi m:in.‘
Þú verður aídrei leikari
Alec talar aldrei urn fyrslu 6
ár ævinnar, en þaii hafa veric
erfið. Mamma iians fluttist af
einu heilsu'hæljnu á annaö víð
st.rendur Ermarsunds. Alec
ist með, stilitur og hijóður dreng
ur og lék sér eitin SÍ .is liðs úti í
horni. Sex ára gömlum vur hon-
um komið fyrir í millistéttar
heimavistar-kóla, skólagjöldin
voru greidd úr menntasjóði sem
faðir hans hafði stcfnað. Þar sem
hann var feknkm og sé.kennileg
ur og hafði engan áhuga á iþrótt
uni lenti hann fijótt í hrösum. Sér
til skemmtunar byggði hann ldcön
af leiksviðum og lék imynduð
hlutverk. Einn góðan veðurdag
spreytti hann sig á því að taka
þátt í skólaleiknum. Skólameistar
inn virti fyrir sér pjakkinn og
hristi höfuðið sorgbitinn á svip:
„rangmn'.
„Þú verður aldrei leikari, vesling-
urinn.“
Aldinsafi í flöskum
Tólf ár gamall var hann fíuttur
í Rr.'bo: ough-skólann sem haff •
nun betra orð á sér og þar var
valið ieiikiið, scm Lafði söngleik
ið sérgrein. En þar sem hann va
vita laglaus (og ei onn) forðaðist
hann sviðið. Einn dagirm dirfði
áatjn að be:a fram þá ósk að hanr
'angaði til ag leika. Einn kenna
uma hristi höfuðið sorgbitinn
„Þú verður aidrei leikari, Guinn
sss."
Átján ára ga-mall var Guinhe
útskrifaður og var einna hæstm
í sínum bekk, en hafði ekki ráð <,
leikskóla. Þá fékk hanu starf í
„Djarfar vónir".
I.omion sc-m auglýsingaskrifari.
Verkefni: „Aldinsafi í ílöskum,"
lampar í útvarp, rakblöð**. Laun:
Eiít steriingspund á viku, og það
fór mest í loikhúsmiða. Guinness
rækti starf sitt af prýöi, en eftir
18 mánuði var hann búinn að fá
nóg. „M.ér fannst ég þurfa að
hætta og snúa mér að leiklist-
inni.“ En hvernig átti hann að
byrja? Hann þelckti engan í leik-
íúsheiminum. Hann heimsótti eft
irlætisleikara sinn John Gielgud,
;em hlustaði á hann með sanun
og sendi liann til Martita Hunt til
ið læra. Eftir tóif kennslustundir
mcð þessum tötralega unglingi
hristi hún höfuðið sorgbitinn:
„Þér verðið aldrei leikari, Guinn
ess.‘‘, •
Hermdi eftir vegfarendum
Þrátt fyrir þétta tókst Alec
á einhvern hátt að verða sér út*
um tveggja ára námsyrk í léiik
lis't. En hafði hann efni á að taka s
boðinu? Með því að borða aðeins
eina máltíð á dag (soðnar baunir
með ristuðu brauði) tókst honum
að skrimta. Og hann hafði jafnvel
Er mér enn í fersku mínn' <rein
um þetta efni, sem merkisiíiaður-
inn Snorri Haildór i.ion læknii iki-if
aði, ,ekki alilöugu áður er íiann
dó, cg bú'tist í ísafold. Ham. sagð-
ist lesa flestar æviminningar í
biöðunum, og ofí byrja á þeim,
búið væri að taka upf póst-
n.
Þannig væri fleirum farið, vel
skrifuð eítirmæli væru kærkomið
s fólkis, er léti sig stjórn
skipta eða væri laust við
á því sviði, svo sem mest-
ur liiuti kvenþjóSarinnar í sveitum
og við sió. Margar konur væru fróð
le.iksfúsari en kai-lmenn og hefðu
þjóðarsöguna mjög í minni. Undir
þossa skoðun hins látna læknis
munu margir taka, en telja samt,
að mikið velti á því hvernig skrií-
að sé.
„Ég skrifa eins og á a'ð skrifa".
Á .einu allra afskekktasta býli
landsins, Grund i Víðidal inn af
iLóni, bjó fyrir síðustu aldamót
! búndi, er Sigfús liót. Eitt sinn vildi
slo til, að hann var Etaddur úti í
sv.eit, er sýslumað'ur, GuÖlaugur
Guðmundsson, var þar á þingferð.
Sótti þá Sigfús þingið með öðrum
bændum. Var þar gjaldseðlum út-
býtt. Sigfús fær þá sinn seðil, lítur
á og isegist ekki geta lesið tölurn-
ar —• eða alls ekki einn tölustaf-
inn. Sýslumaður biður hann sýna
sér, litur á aniðann og segir: Þetta
3. Svona hefi ég aldrei séð
Í3, segir Sigfús. Hvemig
skrifið þér þá 3, segir sýslumaður
dálitið bitur. Sigfús svarar: „Ég
skrifa eins og á að skrifa“. Þá hló
þingheimur, og gengu mál fram
eftir lögum og reglum unz þingi
þvá laúk.
: Þessu ’líkt virðist mér mega vera
me<5 -efiirmæli. Viðj sem biðjum
blöðin fyrir þau, skrifum eins og
akíkur virðist eiga að skrifa eða
eins og andinn blæs okkur í brjóst.
Og auðvitað er ekki ihægt að setja
algilda reglu ium þá hluti. Samt vil
ég segja hvað mér virðist bezt fara.
Bregða zná upp mynd af æskustöðv
um þess, sem um er rætt, því að oft
móta þær manninn. Rekja svo í
stórum dráltiun llfisferilinn. Taka
fram það, sem rnest einkenndi
manninn. Geta ailtaf um fæðingar-
dag og ár, þær tölur eru svo tekn-
ar í Árbók Þjó.ðvinafélagsíilmanaks
ins ásamt nafni hins dána manns
og þar gevmist það' iim aidir. Ætíð
skal getið, að minnsta kosti mn
foreldra, en löng ættartaia ,er að
jafnaði ekki heppileg í dagblað'a-
giiein.
Vel sé til máls vandað'.
Gott mál og stíli hefh- mikið a'ð
segja en slettur eins og or'ð'ið
„manneskja" ættu ekki jið sjást
eða orðtök svo sem „nútildags“.
Þess háttar þekkist ekki í fornii
rnáli og þarf aldrei að nota í nú-
tímamáli. Þá er engu Ifkara en að
sumir ræðumenn og ritarar telji
kvenfólkið ekki menn. Þeir segja
„menn og Iconur“, „'köniu’ og
menn“.
Hina rétlu jneðferð þeirra orða
tel ég vera karl og kona — karl-
menn og kvenmenn — og.Jiar sem
fleira fólk er samankomið, sé það
allt 'rnenn, án tillits til bynja. Um
þetta má ef til viil þrátta í vissuni
samböndum orða og setninga. En
að greina m'enn í fiokka eítir kynj
tun er oftast þarflaust og lýtir
málið.
Þjóðin okkar er fróðleiksfús.
Talið er, að ævisögiu’ og minn-
incaba’kur — sem mikið er um í
seinni tíð. — seljist bóka bezt. Það
bendir til þess að mannlýsingar,
■sem eftirmælagreinarnar legg-ja á
borð Iesenda, séu bióðinni hug-
stælt efni ,og mikiil hluti hemiar
kunni að meta, ef vcl er á penna
iialdið. En langlokuraus og mælgi
ættu menn að varast, og umfram
allt endurteknmgar. bvi að þær
þrevta lesendur og fæla þá frá.
AS endmgu vil ég bera fram ósk
til beirra rnanna, er sjá um útgáfu
Þióðvinafél;ursa 1 manaksius, að þeir
taki inn í Árbókina kafla, sem
f.ialli um frania þann, sem íslenzkir
borgarar hlióla árlega, svo sem
heiðursmerki og hvers *konar við-
urkenriim'u fyrir unnin aírek á
andlegu og vcrklecu sviði. Þar er
eitt atriði þjóðarsögunnar, sem
vert er að minnast og á góðum
stað snætti geymast.
Sigurður Jónsson,
Stafafelli.
efni á að sjá eftirmiðdagssýningar
stöfcu sinnum. Hann lagði hart að
sér í skólanum og eftir skóiatíma
eiti hann vegfarendur í London á
röndiun og hermdi eftir görigulagi
þeirra, Jimalburði og tiiburðum.
Á árshátíð skólans fókk hann
„The Lavender Hill Mob".
„Kind Hearts & Coronets".
fyrstu verðlaun. Meðal dómenda
var Jolm Giclgud.
En skyndilega var tekið fyrir
Ejái'hagsilyrkmn. Peningarnir
oru búnir. Örvilnaöur fór hann
að finpa Giélgud sem gaf honum
ækifæri til að reyna sig aftur
>g aftur en án árangurs. Gielgud
jat ekki hjálpað honum á annan
fátt en þann að úlvega honum
'tón. Alec svalt. Hann hafði ekk
srt borðað nema óþroskað epli,
íina boliu og eitt mjóikurglas í
áeilan sólarhring. Einu skórnir
'ians voru svo ilia farnir að hann
/arð a*ð ganga um götúrnar ber-
fættur til að slíta ekki sólunum
upp til agna. En hann afþakkaði
yinsemdina og skjögraði út að-
framkominn af hungri.
Tók hlutverkiS alvariega
A heknleiðinni gekk hann fram
lijá leilchúsi. Hann var orðinn ringl
aður og ruglaður og vissi ekki fyrr
en liann var farinn að biðja unt
hlutverk — og hafði snúið sér til
miðasölustúlkunnar! Leiksviðs-
stjórinn var staddur þar af til-
viljun og 10 minútum siðar hafði
Alec fengið 3 hlutverk: kínversk-
ur verkamaður, franskiu- sjóræn-
’ngi, brezkur sjóliði. Laun: 2 pund
á viku. „En er ekki lágmarkið 3
Dund á viku?“ spurði hann feimn
islega. „Hafðu þig hægan og vertu
ekkert að spyrja um það,“ hvæsti
foi’stjórinn. Alec svaraði engu en
sneri sér til leikarasamtakanna
daginn eftir og fékk þvi frani-
gengt að liann fékk sín 3 pund.
Hann átti skilið hvcrt penní sem
liann fókk. Hann lifði sig inn í
hlutverkin aí djúpri ástríðu. Ifann
tók Idutverkin meka að segja
svo alvarlega að hann krúnurakaði
á sér kollinn til þess að vera sem
líkastur kínverskum verkamanni.
„Það var gott fyrir hlutverkið,
en ekki svo gott fyrir hárið,“ seg-
ir sagan, þvi það óx aldrei að
fullu á ný.
„Hebreabréf 13, 8"
Alec Guinness hefir aldrei verið
atvinnulaus síðan. Þrean m'ánuð-
um seinna lélc hann Osric en
Gielgud sjálfur léik Hamlct. 24
ára gamall lék hann Hamlet í
fyrsta sinn og gagnrýnendur voru
yfirleitt hrifnir þótt siunir þeirra
segðu að hann skorti kral't. Árið
(Fiamh. á 8 gíðu)