Tíminn - 29.04.1958, Qupperneq 2

TÍMINN, þriðjudaginn 29. april 1958
i
f rumvarpiS mn varas jóðsf ramlög
(Framhald af L siðu).
a‘5 þau vœru fjárhagslega ótraust
c.ý varhugavert að eiga við þau
-«i ikil viðskipti. í samvinnulögun-
líra var því iögð áherzla á að fé-
-iögin yrðu gerð sem traustust fjár-
•♦...•gslega. M.a. var þeim þá, í þess-
c iegum gert skylt að safna vara-
>ðum og beinlínis ákveðið í lög-
-tr.um, á hvern hátt efla skyldi
v rasjóðina. Samkvæmt 3. gr. lag-
ar.na ber að leggja í varasjóð arð
af rðiskiptum við utanféiagsmenn,
-*r.ema það af honum, sem varið er
í annan hátt til almenningsþarfa.
samkv. 24. gr ber að leggja
—í: rarasjóðinn eigi minna samtals
ec svarar 1% af samanlagðri sölu
aíkeyptra vara og afurða. Auk
4 :rasjóðsákvæðana voru svo í lög-
--Cf.urri .sérstök ákvæði um það, að
-íéiagsmenn í kaupfélagi bæru sa-m-
eiginlega ábyrgð á skuldhindingum
-íéftagsins.
Nú eru að ýmsu leyti aðrir
tí'inar í þessum efnum en þá voru,
rjve.a.s. fyrir 37 árum, þegar sam-
'Vinnulögin voru sett. Fylgi sam-
Jvinnustefnunnar hefir almennt
-farið mjög vaxandi í landinu. Fé-
-fagsmenn í samvinnufélögunum
eiiipta nökkrum tugum þúsunda.
Bú hjátrú, sem fyrrum var víða
-cíkjandi, og alið á, að samvinnu-
íéiögin væru sérstaklega varhuga-
jyerðar stofnanir fjárhagslega, má
heita úr sögunni. Þvert á móti
er það nú orðin almenn skoðun,
enda á reynslu byggð, að eitt
--iiejlta úrræðið til að greiða fyrir
-fuunförum og velmegun í hverju
..•fyyggðarlagi, sé að halda þar uppi
eem öflugustum samvinnufélags-
Ekap með sem mestri þátttöku al-
■íuennings. Út á við njéta sam-
-vitinufélögin nú álits og trausts
-íu iíkomlega á borð við aðra aðila,
ee:n viðskipti annast. Lagaákvæði
ti-1 að eíla traust fólaganna, hafa
~4.ri ékki lengur sömu þýðingu og
-f.;mim.
■Samábyrgöarákvæðið var fellt
« icur úr samvinnulögunum fyrir
-Ci.-ffi 20 árurri, og hefir ekki orðið
•vart við, að það hafi orðið félög-
i. Lim til óþæginda. Eftir standa
c-u.n ákvæðin unr hin árlegu fram-
—4ög í varasjóð. En með þessu frv.
■c-r lagt til að ákvæði 3. gr. sam-
-i'u;nulaganna um skyldur til að
-preiða í varasjóð samtals 1% af
ífíkeyptum vörum og seldum af-
*irðum, verði fellt niður. Eftir sem
áktur geta félögin lagt fé í vara-
íjúð eftir þessari reglu eða á ann-
Sii hátt, ef þau telja sér það nauð-
rynlegt. En þeim er það ekki skylt
Ea ffi'kv. landslögum. Sömuleiðis
c-rður það enn í lögum, þó að þetta
fcv. verði samþykkt, að félögum
r' skvlt að leggja í varasjóði allan
Cí’ð af viðskiptum við utanfélags-
-itrenn, að frádregnum opinberum
f. .•idum. nema honum sé varið á
-<'<t:nan hátt til almenningsþarfa,
fiir. 6. lið 1. gr. Með þessu er vara-
fjóði að jafnaði tryggðar nokki’ar
f • ..iur, og er vart þörf á að frek-
ad fyrirmæli séu í landslögum um
) Ua efni.
Rétt er að taka það fram, að öðr-
vr. fólögum en samvinniifélögmn
er hvergi. í lögum gert skylt að
i -gja ákveðið umsetningargjald í
V i'asjóð. Hér er þvi um það að
•r ða að auka sjálfsákvörðunarrétt
í -iii'.vinnufélaga í þessu efni til
-).„• ts við önnur félög, sem eru að
iúgum sjálfráð um það, hvað þau
■i eggja’í varasjóði sína. Telur meiri
i >..:tinn, að hér sé urn eðlilega
>: ■gabreytingu að ræ'öa.
3enda rná á það, sem í nefndar-
t'úti meirihl. stendur, að í 26. gr.
f a .nvinnulaganna er svo ákveðið,
nö ékki megi úthluta arði til fé-
i.ii'smanna fyrr en allar eignir fé-
-i.agsins hafi verið afskrifaðar nægi-
l.'Tga, árgjöld í sjóði greidd og 3%
&c verði. aðkeyptra vara, sem fé-
-i igsmenn hafa keypt, lagt í stofn-
) ‘,-ð. sem er eign félagsníanna, en
í ' -fnsjóðseignir félagsmanna í
4 ; rpfélögum eru, að lögum til
( ggingar skuldbindingum félags-
ir.s. Fjárhagsgrundvöllui' samvinnu
f i-iaga er því með lögunúm betur
í ‘.'ggður en hjá öðruro félögum,
J ótt þetta frv. verði samþykkt.
■S; álfstæðlsmenn andvígir.
Þegar Gísli hafði lokið framsögu
tij.'.ni um málið gerði Björn Ólafs-
BML grein fyrir afstöðu minnihluta
ri4-.sherjanrefndar neðri deildar,
sem leggur til að frumvarpið ver'ð'i
fellt. Taldi Björn meginalriði máis
ins það að losa samvinnufélögin
við skattgreiðsiur og miðaðist frum
varpið við það. Björn sagði að eiíi-
kennilegt væri að beita sér fyrir
slíku meðan litið gengi um íram-
gang þeirra skattbreytinga, sem nú
liggja fyrir Alþingi í st.iórnarfrum-
varpi varðandi skatt á félög al-
merint.
Svarræða Gísla Guðmundssonar.
Gísli Guðmundsson svaraði Birni
Ólafssyni með stuttri ræðu og
rakti frekai’ ýms atriði málsins.
Fcc’ust honum orð meðal annars
á þessa leið:
— Mér virðist, að í ræðu háttv.
þingmanns gæti mikils misskiln-
ings á eöli þess máls, sem hér er
um að ræða.
í frv. er lagt til að þessl
lagaSkylda samvinnufélaganna
verði fel'ld niður til samræmis við
önnur félög, en eftir stendur að
þau leggi í varasjóðinn alian hrein-
an ágóða af utanfélagsmannavið-
skiptum. Það scrtti að nægja, ekki
sízt þegar cinnig á annan hátt er
í löguniun allvel uin það búið, að
þau stapdi við skuldbindingar sín-
ar. En þetta er einmitt hlutverk
varasjóð's. Til þess og þess eins eru
þeir stofnaðir, að treysta fjárhags-
grundvöll þess aðila, sem safnar
varasjóðnum.
Það færi beinlínis alveg í bága
við tilgang varasjó'ða, ef þeim væri
sérstaklega ætlað að vera skatt-
slofn, ef þeim væri ætlað að veikja
f.Íárhagsgrund'Völl félags í stað
þess að styrkja hann. í lögunum
er beinlínis ákveðið, að varasjóð-
ur félaga skuli vera skattfrjáls, ef
hann fer ekki fram úr ákveðnum
h'luta af tekjunum. Þetta mál, sem
hér er til umræðu, er því í eðli
sínu ckki 'skaltamál, og þarflaust
að ræða það sem slílct. I samvinnu
lögum segir, að um tekju- og
eignaskatt til ríkisins fari eftir al-
raennum skattalögum. Samvinnu-
lögin fjalla ekki um það mál, og
þá ekki heldur frumvarp það sem
hér liggur fyrir. Fyrir þessari hátt-
virtu deild liggur einmitt frv. um
breytingu á skattlögunum, m.a. um
breytingu á tekjuskatti samvinnu-
félaga, þar sem þessi tekjuskattur
er hækkaður til nokkurra muna.
Ef einhverjum háttv. þingmönnum
þykir það ekki nóg, vilja láta auka
skatta á samvinnufélögum, stend-
ur þeim opið að gera tillögur til
breytinga á því frv., þar eiga þær
heima, og þar eiga ræður þeirra
um skatlamál samvinnufélaganna
yfirleitt heima en ekki í sambandi
við þetta frv.
Miklar umræSur um nnilið.
Enn ui’ðu allmiklar umræður um
málið og tóku til máls af hálfu
Sjálfstæðismanna þeir Jóhann Haf-
stein, Ólafur Björnsson prófessor
og Bjarni Benediktsson, sem allir
lýstu sig andvíga frumvarpinu og
tölclu það samvinnufélögunum of
mikið í hag.
Skúli Guðmundsspn svaraði þing
mönnum Sjálístæðismanna nieð
ræðu, þar eem hann rakti atriði
málsins og fórust honum orð á
þessa leið in.a.:
Eí'ni frv. sem hér liggur fyrir,
er að létta að nokkru leyti af sam-
vinnufélögum skyldu til að ieggja
fé í varasjóði, en slik kvöð hvílir
ekki á hlutafélögum eða öðrum
fvrirtækjiun.
í ál. minnihl. allsherjarn. er
lítið rætt um efni frv., en hins
\’egar um skattamál samvinr.ufé-
laganna. — Og run það efni er frá-
sögn minnihl. riing og villandi.
I 1. gr. frv. segh’ að „arður af
viðskiptum er utanfélagsmenn
kunna að hafa gert við félagið, að
frádregnum opinbenmi gjöldum,
sem á hann eru lögð, skal lagður
í varasjóð, nema honum sé varið
á annan hátt til almenningsþarfa.“
Um þetta segir svo í nál. mmni-,
hluta:
„Félögin fá með þessu sérstaka
frádráttarheimild á skottum frá
tekjum, sein engir aðrir skattþegn-
ar hafa.“
Víst ætti þeim liv. þm, sem gefa
út minnihl.álitið, að vera það kunn
ugt. að á öðrum skattþegnum
hvílir ekki skylda, skv. landslög-
um, til að leggja fé í varasjóði,
eins og á samvinnufélögunum,
j Aðrir skattþegnar hafa því enga
I þörf 'fyri-r. Wimáðl til ;að drága‘_,óþ-
i inbor' gjöld 'írá tekjum. áður eri
•þær eru. liigðar í varasjóð. Er því
erfl’tt að skilja hvers vcgna þessi
setning, sem óg vitnaði tii, er sett
í nál. — En hún gs-tur val orðið
til þsss að villa um fyrir mön-num.
Eins og setningin er orðuð, gætu
jþeir, sem Is:a hana eða heyra
lesna, fengið þá hugmynd, að ætl-
unin sé að veila samvinmrfélögum
sér iaka heimiid til að draga
greidda skatta frá tekjum áð-ur en
þær eru skaftlagðar. -— En engar
tillögur ligigja fyrir um slíkt.
Þá segir ennfrenrur í nál. minni-
hl. að verði frv. samþ. geti sainv.-
fél. „kcmið sér hjá ailri skatt-
greiðóiu til rikissjóðs neuía af
þeim óverrilega hagnaði, sem. staf-
ar af viðskiptum utanfélags-
manr,a“, eins og það er orðað.
Þei’ta er ekki rétt. Samvinnufé-
lögin borga s.katt ti.l bæjar- og
sveitaríélaga, einnig vegua félags-
mannaviðskipta, samkv. ákvæðum
í samvinnu'lögunum. Og skatt-
ur þessi er ekki frádráttarhæfur
við ákvörðun skatríkyldra tekna.
Félögin þurfa því að borga tekju-
skatt til ríkissjóðs af þeim upphæð-
um. Síðan aííur skatt af þeim
tekjuskátti, sem ekki er frá-
dráfctarhæfur, o.s.frv. — Hér er
því rangt með íarið í nál. Og hv.
þm. Rvík (Jóhann Hafstein) hélt
þessu sama fram í ræðu sinni hér
áðan. Vitnaöi hann í annan mann,
sem hann nefndi sérfræðing. máli
sínti til stuðnings. Dágóð sérfræði
það!
Iiinflytjendasambandið borgar
ekki skatta.
Samvinnufélögin munu vissu-
lega halda áfram að borga skatta,
þó að þetta frv. verði samþykkt.
En mörg þeirra hafa á liðnum ár-
um verið niestu skattgreiðendur í
þeim bæjar- og sveitarféiögum, þar
sem þau eiga heima.
Öðru máJi gegnir tun sum önn-
ur félög. Hér er til viðskiptafyrir-
tæki, sem mig minnir aö nefnist
Innflýtjendasambandið. Það mun
vera félagsskapur kaupmanna og
þeirra fyrirtækja, til að annast
vörukaup. Þetta samband hefir
starfað alliengi, og ég hefi heyrt
að það hafi ekki greitt tekjuskatt
né eignarskatt, og ekki heldur út-
svar. Hygg ég að þær upplýsing-
ar sép réttar. Af liverju stafarþað,
að þetta innkaupafélag kaupmanna
hefir ekki borgað sicatta, en S.Í.S.,
sem annast innkaup fyrir kaupfé-
lögin, borgar stórar fjárhæðir í
skalfa? Ástæða gæti verið til að
áthuga þetta nánar og afla upp-
lýsinga um það.
Og það eru fleiri stór viðskipta-
fyrirtæki, sem ekki hafa g.reitt
skatta til ríkisins. Svo mun vera
um Sölumiðstöð Hraðfrystihús-
anna. Það félag annast sölu á fiys’t-
um fiski fyrir framleiðendur, og
mun einnig fást eitthvað við inn-
kaup. En það hefir að sögn aldrei
greitt tekjuskatt. Hvernig stendur
á því? Til samanburöar má nefna
skatfgreiðandann S.Í.S., senveinn-
ig annast sölu á freSfíski. Og
einnig má nefna hér til saman-
burðar sérstalct afurðasölufélag
bænda á Suðurlandi — Sláturfé-
lag Suffuríands, sem er samvinnu-
félag —. Það mun á undanförnum
árum hafa borgað mikinn tekju-
skatt.
Víst gæti þetta allt verið merki-
legt raunsókiuu’efiri!
Eiui verður sainvinuufclögum
skylt að leggja fé í varasjóði.
Vilja Sjálfstæðismenu leggja
sömu kvöð á aðra?
Eins og áður segir er það efni
þexxa frv., að JétLa nokkuð þá
skyldulcv'öð nm framlög i varasjóöi,
scní nú -livíllr á samvinnufélögun-
um.
Ep þó að frv. verði sainþ., hvilir
eftir sem áffur sú lagaskylda á fé-
lögunum, að leggja alLan hreinan
hagnað af ufaniólagsanannaviðskipt
um í varasjóði. Þetta telja sam-
vinnumenn efflilegt, vegna jiéss að
það- er ekki tilgangur lélaganna
að færa félagemönnlun gróða af
verzlun, heldur að útvega þeim
vörur til eigin nota með sem hag-
kvæmustum kjörum, og að koma
framleiðsluvörum þeirra í sem
bezt verð. — Því er lagt tU, að
enn haldist í lögum fyrirmælin
um að hreinn hagnaður af utanfé-
lagsinannaviðskibtiun leggist í vara
íkisins eínir til
t, k ,i
i
FerSaskrifstofa ríkisins hefir nú gert áætlanir um hop-
ferðir til útlanda á næsta sumri. Fimm ferðh- eru fyrirhug-
aðar, til Norðurlanda, Skotlands og svo til Mið-Evrópu og
Ítalíu. Kostnaður við lengstu ferðina til Evrópu er 11.500
krónur. Norðurlandaferðirnar kosta milh 7 og 8 þúsund.
en Skotiandsferðin, sem er með skipi til Leith er 5.700
krónur.
ferðazt með Björgvinsbrautinni til
Ferðaskrifstofa ríkisins hefir á Ósióar og haldið þaðan í bíl yfir
h\*erju ári efnt til nokkurra ferSa til Sviþjóðar. Ferðazt verður inn
og vcrða ferðirnar í sumar með Suður-Svíþjéð yfir til Danmerkur
mjög sv ipuðu sniði og undanfar- og fleeið til Reykjavíkur frá Kaiip-
in ár. Fer hér á eftir stutt yfir- mannahöfn. Ferðin tekur 20. daga.
lit. sem íkrifstofan hefir beðið Fario verður 12. júlf með Gúll-
blaðið að birta um tilhögun ferð- fossi 1i! Leith, Edinborg skoðuð og'
ánna: síðan ferðazt 4 daga um hálendi
„ Skatlands. Síðan lialdið ti! bað'-
Ferðin tekur 32 daga og verður Ayr og dvaiizt þar í 3
ek.ð Eiuður Riaardal um Heidel- d F1 ið verður heim frá
berg ul Sviss og sioan smður Itahu Glasgow. Fe].ðin tekur 16 daga.
U1 Romar, Nappli og Kapn. Það-
an verffur haldið um Rivíeruna og ' ' - -
norðtír Frakkland til Parísar og
flogið ]>aðan til Reykjavíkur.
Kostnaður áætlaður 11.550,—
Siglt verður með m.s. Heklu 7.
júní tii Björgvinjar og haldið það-
an innan skerja norður í Sogn-
fjörð, og dvalizt þar. Síðan verður
farið með Björgvinsbrautinni til
4ukin menningartengsl
Framhald af 1. síðu)
viffkomandi landa. Á síðasta ári
kom iþannig út bókmenntasaga
Stefáns Einarssénar, préifessors,
uim íslenzkar békmenntir-frá upp-
Óslóar og elcið þaðan í bíl yfir til H1 á;3!ns 1955’.f hað ®ina
Svíþjóðar, til Stokkhólms. Þaðan ritlð fm/!J er um (áienzkar bok-
verður ferðazt um Suður-Svíþjóð lnenntir L'a upphaf.. Næsta ár cr
og yfir til Danmerkur og ferðazt Ú'ruhugað að gefa utsogu &víþjoð
heim með m.s. Heklu. Ferðin tek- ar og,saga sæn:kra bokmennta >er
ur 26 daga. Kostnaður er áætlaður H1 *■ han.dritl’ Þa heflr stofnun.n
7 250— beitt ser fyrir kynnmgu a
‘ . ’ .*. „ „■, „ ■ skandinavískri tónlist vestra. ••
Flogið verður til Pansar 14. .
júní og ferðazt þaðan til Belgíu Námsötyrkir.
og skoðuð heimssýningin, síðan
Stofnunin styrkir stúdenta ffá
iILuxemborgar Þaðanverður Norðurlöndum til ná]U3 við
haldið smður Frakkland og til Genf skóla ; Bandaríkjumvm. Njeta ár.
ar og Stresa. Siðan verður fanð j m h. stúdentar þessara
t.l Milano og þaðan haldið aftur ^ SiJ koma annafhvól.t
norður um Lugano, Luzern, Basel , , . •■■* . f
TT ., .., bemt ur sjODum stofnunarmnar,
og Heidelberg til Kolnar og flogið , , ...
, * ,T> , . ,, t-, S. , , eða þa leiðbetnlr um styrkveiting
þaðan til Reykjavikur. Ferðm tek- . * . ..
ur 21 daff ar emstaklmga eða stofnana tu
TJ •„ TT , , handa stúdentiun fesá Norðurlönd
Fanð verður með m.s. Heklu T ... , ■ .
um. Það var til dæmis f\Tir
trl Bjorgvinjar 21. jum og haldið , - - •
, * * - c „••• i innhgongu stofnunarinnar, að
þaðan norður í Sognfjorð. Siðan ° .... , ,.
. mr. Brittington, sem her
er að géðu kunnui', íók að
styrkja men-n til skólanámis vestra.
Þá veitir stofmmin nú árlega 8—
sjóði samvinnufélaga. En engin 12 ■s.tynki bandariskum stúdentum,
slík kvöð hvílir á öðrum félögum sem nema við menntastofnanir á
eða fyrirtækjuin. Norðuriöndum. Árlega dvelur
Hv. minnihl. allshn, þykir það mikill fjöldi manna frú Norður-
eklci fuilnægjaiidi, að slík kvöð, löndum við verknám í Bandaríkj-
viðkcmandi hagnaði af utanfélags- Unum. Ifafa um sex þúsund verk-
mannaviðskiptum, hvíli á samvinnu námstiemendur dvaíið lengri og
félögunuin, einum allra fyrirtækja. skemmri tíma í BandarSkjuaum á
Hann viil halda við skyldu félag- vegum stofnunarinnar, síðan verlc
anna til að leggja í varasjóð 1% námsáætlun liennar byrjaði. Hafa
af Viff’kiptaveltuhni. vestunfarar kynnt sér hin fjöl-
En hvers vegna ber hv. minni- breyttustu stöif, allt fiá landbún-
hl. þá ekki fram till. um að önnur aði til raffræði. Þá haía Banda-
fyrirtæki, t.d. liUitafelög sem ann- ríkjanienn farið til verkniásns í
asf kaup og solti á vörum, skuli Skandinavíu nú síðustu árin og
einig leggja í varasj. 1% af sinni munu þeir vera um fimm hundruð
viðskiptaveltu? Eða er kannske að v aill til þ2S5a dags Mr Dennett
vænta tillagna frá hv. minnihl. um sagði. að áhugaleysi vestra fyril’
þftta. Vill hv. minnihl. setja lög skaiidinavLkum tungumálum
um að félög, önnur en samvinnu- hefði ve;.iö nokkur þrepskjöldur
fóíög, sem selja landbunaðar- eða f vegf fyrjr aukrnun ‘náimsSfeíðuin
sjávarafurðir, skulr leggja í vara-
sjóði i% af verði afurðanna?
Ekki vœri það ósenniiegt, úr
fr'á 'Bandarílcjunumitii Skaridinav-
íu. Nú væri þetta ag hréytast ög
, ... , . , „ _ Útlit fyrir að vaxandi fjöídi stúd-
þ\i að hann viil CKki falla,-.t a að enta legði fyrjr sig málanám. —
leit verði af Slaturfelagi Suður- haK
lands þeirri lagaskyldu að leggja
íré- af söluverði landbúnaðaraf-
urffa frá félagsmönnum í vara-
j sjóð. — Hefir hv. minnihl. e.t.v.
í smiðurn frumvarp um þetta efni?
L >að er ástmðaf U1 að sfrjast um eni um fjögur þúsund að tölu.
(fynr um yimstegt vegna hmnar póit sé ixA iéígslaXu á okkav
e.iikennilegu aMoðu hv. mmmhl. jnæJiivaröa, hrökwa £éht&gmd
Myndi það að sjálfsögðu auffvelda
sarnskiptin.
Fjögtir þúsund íueðlimir.
Meðlimir The American Skandi
navian Eoundation í Bandarí-kjuii-
Meö því að veita ódýra þjónustu
gcta fyrirtækin komizt hjá háuiu
skattgreiðslum.
skanunt til hins uroíangsmikla
reksturs stofnunarjnnar. Banda-
ríkjamenn, ættaðir úr Skandinavíu
eru mjög örlátir á. fé til stofnuaar
innar og siðasHlðin fimin ár hafa
Minnihi. télur að samvinnufélög- þeir gel'ið fjögur hundruð þúsund
in muni sjálf geta ráðið miklri krónur lil starfseminnar.
um það, hvað skattsfeyldar tekjur Mr. Ðennett sagði að lokum, að
þeirra eru miklar. — Önnur fyrir- hann vonaöist til að stofnunin
tæki geta að sjálfsögffu einnig haft gæti beitt sér fyrir ineiri tengslum
áhrif á upphæð skattskyldra tekna við ísland en verið hefði að undan
hjá sér. T.d. geta hlutafélög tak- förnu. Mundi verða athugað bvort
markað hagnað sinn með því að ekki væri. hægt að fjölga. þeim,
setja lágt verð á þá þjónustu er sem árlega sækja héðan steóla í
þáu veita. — Þau geta miða'ð á- Bandarikjununi og stunda þar
laguingu á vörur er þau sclja — verkuám. Sagði hann, að í athug-
við það, að tekjuafgangur verði un væri að sencla hingað tækni-
lítiil, og þau geta líka veitt við- sérfræðing, sem atimgaði mögu-
skiptamönnum afslátt á vöruverði, leika á þ\i við tæknimonntaða
en við það lækka skattskyldar menn hér, innan hvaða greina vaeri
tokjur hjá félögunum. helzt þöri' í'yrir aukið vorknám.