Tíminn - 17.05.1958, Blaðsíða 2

2
TIMINN, laugardaginn 17. mai 1958.
(Framhald af 1. síðu).
ir kerfið eins og t. d. síldveiðarn
ar við Faxaflóa og loks var svo
N qr ðiirl a íi d ssí Idveiðu n u m bætt
við. Én uppbæturnar hafðar marg
faít' minrli en til annarra atvinnu
greina;' eins og kunnugt er. Og
þótt: þetta frv., sem hér liggur
fyrir, geri ráð fyrir að jafna mjög
anikið uppbæturnar, þá er samt
hafður verulegur munur á upp-
ibótum tii síldarútgerðarinnar og
annarra þátta sjávarútvegsins, en
sá munur er þó 'nlikiu minni en
verið hefir.
Það er enginn vafi á þvi, að
þessi þróun eða þessi uppbótar
búskapur, hefir einnig haft stór
hættulegaf afleiðingar í för með
sér fyrir síldarútgerðina og síldar
iðnaðinn.
Það má segja, að ef uppbótar
kerfið verður ákaflega stórt og
látið ná aðeinst til sumra þátta
framleiðslunnar, að. þá kemur
þannig að lokum. ef ekki er
breytt um stefnu, að í raun og
veru verður allur atvinnurekst
ur fögbannaður annar en sá, sem
hefir hæstu uppbæturnar. Þann
ig verður þróunin vitaskuld þeg
ar til lengdar lætur. Þetta kem-
ur einfaldlega af því, að til upp
bótanna er náð saman fé með alls
kunar álögum og þessar álögur
hljóta vitanfega að hafa í för
með sér hækkaðan framfærslu-
kostnað og' hækkað kaupgjald í
landinu, og svo hækkaðan fram
leiðsfukostnað. Allar greinar
verða fyrir þessum hækkaða
framleiðslukostnaði en uppbót-
anna njóta aðeins sumir. Það J
gefur því auga leið, að ef þetta I
kerfi verður mjög stórfellt, þ’á
jafngildir það því, að banna allar |
nýja atvinnugreinar í landinu
ög koma þeim atvinnugreinuni á
vonafvöl, sém fyrir kunna að i
. véra og ekki njóta uppbótánna, ‘
eoa njóta svo lítilla uppbóta að
þær geti ekki þrifist.
ÓsamræmitS í veríSlaginu
Þá kemur annað atriði í þessu
sambandi, sem er mjög stórt, þó
það sé máske ekki alveg eins
stórt og þetta. Þegar farið er af
istað með uppbótá/rkerfin bæði
hér og annars staðar, þá er reynt
að afla tekna til þeirra með því,
að hafa álögurnar mjög misjafnar
eftir vörutegundum. Það er reynt
að þræða hjá því t.d. að leggja á-
lögur á nauðsynjar til framleiðsl
oinnar sjálfrar, sjálfar notaþarfir
framleiðslunnar.
En þegar til lengdar lætur og
uppbótarkerfin verða stór, þá
onyndast í þessu sambandi stórkost
lega hættulegt ósamræmi í verð-
laginu, sem verður mörgum at-
vinnurékstri mjög þungt í skauti,
og að algeru banameini, ef þetta
gengur iangt. Þetta þýðir vitan
legá, að vörur til framleiðslunnar
t. d. eins og fóðurbætir, vélar og
hvers kónar slíkar vörur, sem
haldið er niðri í verði með því að
láta þær sleppa vig álögurnar, þess
ar vörur komast úr algeru ósam-
ræmi hvað verðlag snertir við
verðlag almennt innanlands og
framléiðslukostnað í iandinu
sjálfu.
Þetta þýðir, að öll
innlend úrræði í sambandi við
framleiðsluna verða sífellt dýr-
ari og dýrári í híutfaHi við þati
erlendu úrræði, sem hægt cr að
grípa til. T. d. vex.stoðugt kostn-
aðurinn við ræktun óg heyskap.
en að sama skapi verður erlendur
fóðurbætir ódýrari í hlutfalli við
kostnaðinn við ræktunina og hey
öfiunina.
Alveg nákvæmlega .sama er að
segja urn vélar yfirleitl. Það kem
ur áð því að lokum ag það borgar
sig yfirhöfuð ekki að gera við vél
ar til þrautar vegna þess hvernig
þessum hlutföilum ef háttað.
Þetta þýðir yfirleitt á mörgujh
sviðum svo mikla gjaldeyris-
eyðslu, að þjóðin getur ekki und
ir risið og grefur undnn þegar
til lengdar lætur, innlendum at-
vinnugreinum cins og landbún-
aði og iðnaði. Grefur grundvöll
inn undau þessuin atvinnugrein
nm, sem eru í rattn og veru í
képpni við érlendar atvinnu-
greinar og vevða að komá tíl
samanbufðar við þær. Það mætti
einnig nefna í þessu sambaiuli
dæmi éins og skipasmíðar, skipa
viðgerðir og margs konar ahn-
an iðnað.
. Þetta eru lielztu liætturnar, seni
erti samfara stórkostiegu uppbót-
arkerfi og þær eru ekki smávægi
legar. Saini sem áður liafa nienn,
vcgna þess að saintök liafa ekki
fengist utn annað, reynt að búa
við uppbóta’.kerfi og koma þaiin
ig í veg fyrir að stærstu lratn-
léiðsluþættirnir stöðvuðust.
Þaí, sem gert var í fyrra
Á s. 1. hausti kom til greina
hvað rfúverandi ríkisstjórn gæti
komið sér saman tvm í efnábags-
málunum. Niðurstaðan af því varð
sú, að reyna að halda uppbótar
kerfinu áffam og tryggja þannig
áframhaldandi framleiðslu. Taka
það, sem þá vanlaði inn í upp-
bótarkerfið :neð því, að leggja
mjög mismunandi gjöld á aðfiutt
ar vörur, þar sem langhæstu
gjöldin voru lögð á ýmsar vörur,
sem voru hátollaðar fyrir, en
leggja ekki almennt gjald á all
an innflutuinginn.
Það mátti því segja, að þær ráð
stafanir, sem gerðar voru í fyrra,
urðu ekki til þess að leiðrétta
það misræmi, sem orðið var í
verölaginu. nema að því leyti, sem
þlá var gerður minni munur á upp
bótum til togaraútgerðarinnar t.
d. og bátaútvegsins en áður hafði
verið. Ætlunin var að gera til-
raun með þetta og sjá hversu það
mundi gefast og hvort það gæti
staðist.
Reynslan varg sú á s. 1. ári,
að þetta stóðst ekki og komu marg
ar ástæður til. í fyrsta lagi, að
innflutningur ó hátollavörum gat
ekki orðið eins mikill og hann
þurfti að vera ef tekjuöflunin átti
að hrökkva í kerfið. í öðru lagi
vegna þess, að tii þess að koma
í veg fyrir hækkun á. kaupgjaldi
innanlands, voru stórauknar niður
greiðslur á verðlagi innlendra
vara, en fé vantaði til þess að
standa undir þessum niðurgreiðsl
um, þótt út í þær væri lagt. Varð
því verulegur halli á ríkisbúskapn
um af þessum sökum. í þriðja
lagi vegna þess, að einkanlega
fyrir ráðstafanir sem stjórnarand
stæðingar beittu sér fyrir, var
kaupgjaid liækkað í mörgum
greinum og margs konar drög
lögð að því að reyna að koma af
stað nýrri hækkunaröldu kaup-
gjalds og verðlags. Varð hv.
stjórnarandstæðingum þó nokkuð
ágengt í þéssu efni eins og kunn
ugt er.
Þá kom hér til að á s. 1. hausti
varð að gera ráð fyrir auknum
hlunní:idum til útgerðarinnar
fyrst og fremst vegna þess, að fiski
menn urðu að fá kauphækkun til
samræmis við aðra kauþhækkun,
sem orðið hafði í landinu og fleira
kom þar einnig til greina.
Þá var augljóst, ag togararnir
gátu ekki komist af :neg þær upp
bætur sem þeir höfðu fengið sam
kvæmt löggjöfinni árið áður. Enn
fremur var Ijóst að það þurfti að
hækka uppbætur lil síldarútvegs
ins og raunar fleiri atvinnugreina.
Loks var þao nokkuð fyrirsj áan
legt, að einhvérjar kauphækkan-
ir mundu vera framundan.
Allt þetta gerði það að verkúm,
að augljóst vávð að það þurfti á
stórfé að halda, og kom þá yfir
höfuð til greina hvort það væri
hægt að hakla áfram því upþbót
arkerfi sem við höfðum- búið við
eða þyrfti að gera ný.jar ráöstaf
anir. Breyta um stefnu frá því
sem verið hefir.
Ný lei<5
Þaö frv., sem iiér liggur fyrir,
má segja að sé eins konar rrtUli-
leig í þessuni efnuin, sem gerir
rað fyrir injög þýðingarniikluni
breytingum á. uppbótarkerfinu
eða efnahagskerfinu, hvort sem
við viljum kalla það, frá því,
sem áður hefir verið. Þessar
breytingar eru fyrst og fremst
Álþingi
fólgnár í því, að kerfið allt er
gert einfaldara en það hefir ver
ið. Það er gerður minni mis-
munur á uppbótum en áður hefir
átt sér stað, og þaS er gert ráð
fyrir því að allar útfiutniiigs-
greinar geti komið til greina um
að fá uppbætur. Þá er gert ráð
fyrir því að leggja yfirfærslu-
gjatd á allar aðfluttar vörur, all
ar duldar greiðslur og að greiða
yfirfærsluuppbætur á tekjur ís-
lenzkra atvinnuvega eius og t. d.
fjutni i((sgjöUt í jsigSinga, far-
gjöld í utanlandsfíugi o. s. frv.
o. s. frv. í þessu er fólgin stór
kostleg breyting frá því, scin
áður hefir verið. Breyting, sem
minnkar nrýög niikið þá stór-
felldu hættn, sem var orðin
á því, að núverandi uppbótar-
kerfi yrði til þess að lama fram-
leiðsfuna í mörgum greiniún,
gera ólíft ýmsum atvinnurekstri
sem varð að geta átt sér stað og
fyrirbyggja Jiættu, sem var orð
in alvarleg, á því, að engar nýjar
atviimugreiiiar yfirhöfuð gætu
komið til greina vegna þess, að
þær gátu ekki fengið uppbætur
eins og' þær sem fyrir voru.
Hér er þVí frá mínu sjónar-
miði tvíinælalaust um stórkost
lega endurbót að.ræða frá því,
sem áður hefir verið.
Þá er önnur endurbót, sem með
þessu fæst fram og hún er sú,
að með þessu minnkar stórkost
lega ósamræmið sem orðið var
á milli erlends og innlends verð
lags í ýnisum greiftuni.
Kemur þag af því, að nú er að-
flutningsgjaldið lagt á allar að-
fluttar vörur. Þetta er tvímæla-
laust spor til bóta og tvímæla-
laust spor, sem styður stórkost-
lega ýmis konar þýðingarmikinn
atvinnurekstur í landinu.
'Hv. þm. Reykv. Ól. Bj. spurði
hér áðan og fleiri hafa spurt,
hvað hæstv. forsætisráðherra hafi
átt við þegar hann lýsti því yfir,
að hann teldi þetta frv. spor í
rétta átt. Það, sem þá er átt við,
er fyrst og fremst það, sem ég nú
hefi verið að skýra.
Þetta eru spor í rétta átt, svo
stórkostleg spor í rétta átt að
þau réttlæta fullkomlega þá
málamiðlun, sem hér hefir átt
sér stað.
Þau réttlæta það fullkomlega,
að þessu máli sé hrint fram af
fullri alvöru. Hér er ekki um
neinar smávægis endurbætur að
ræða friá því, sem áður hefir
verið. Hér er stigið stórt spor í
rótta átt frá þeim háska, sem yfir
okkur hefir vofað, vegna 'þes’s
hvernig uppbótarkerfið hefir sí
.fellt vaxið og niyndað sífétit meira
og meira ósamræmi í efnahagsiífi
okkar og þjóðarbúskap.
Ég heyrði það Iíka á hv. þift.
Rvíkinga., Ólafi Björnssyni,
að hann viðurkenndi þetta, og
það er aúðheyrt á fieiri Sjálf-
stæöismönnutn, sem á þetta mál
minnast, að þeir viðurkeniia
þefta berum orðuin. Er því and
staða þeirra gegn þessu máli
lin, enda er það engin furða.
Enda mætti það fyrr vera, ef
þeir inenn, sein telja sig tals-
menn frjáls atvinnureksturs og
frjáls framtaks, vildu ekki við
urkenna, að þetta spor, sem nú
er siigtð til meira samræmis í
þessum efnum, er stórkostlega
þýðingarmiki! endurbót frá því,
sem verið hcíir.
En þag er þá einnig dálítið eftir
tektarv'ert, að um leið og þetta
er viðúrkennt af hálfu hinna skyn
samavi talsmanna flokksins og
þeirra, sem eltki viija algeflega
loka fy'rir allar umræður • af
ftokkru vili ttm þetta mál, að á
sama tíma, sem þelta kemur fram
hjá þeim, þá gera aðrir hv. þm.
flokksins eintftitt þossar ehdur-
bætur ao aðalárásarefni á ríkis-
stjórnina og stjórnarflokkanna
eins og hv. þm. Rang. gerði hér
í fyrri nótt — þegar hann með
öllti móti reyndi að koma af stað
tortryggni og úlfúð hjá framleið
endum og m. a. bændastéttinni
útaí því að nú væri lagt jafnt
aðflutningsgjald á allar vörur t.
Ástkær eiginmaSur minn og faðir okkar,
^Jlauhur JJn orraóony
ritstjóri
verðui' iarðsunginn frá Dómkirkjunni mánudaginn 19.
þ.m. kl. 2 e.h. — Jarðsett verður í Fossvogskirkju-
garði. Athöfninni í kirkjunni verður útvarpað.
Else Snorrason og börnin.
d. á vélar til s.jávarútvegs og land og tækjum í verðlaginu, er vitan
búnaðar, t. d. á fóðurbæti og aðr- lega ætlað til endurnýjunnar á
ar slíkar nauðsynjar. þessum söimu tækjum. Ef óeðli
Hann reyndi með öllu móti að lega lágt verð stendur tii leftgdar
halda því fram, að þetta væri mjög og óeðlilega lágar afskriftir eiga
óhagstætt fyrir bændastéttina. sér stag með þessu móti, þá kem
Þeir ættu að taka upp þykkjuna ur það stórkostlega í koll, þegar
út af þessu og að því er manni kerfið brestur og gengislækkun
skildís.t ekki síður framleiðendurn fellur yfir, 'sem vitanlega hlýtur
ir við sjóinn. Þeir ættu einnig aö koma að lokum, ef þannig er
að taka upp þykkjuna út af því á haldið.
að þetta væri gert. Þá hækka þessar vörur allt
Það er eftirtektarvert, að í einu og þessi tæki stórkostlega
þetta skuli koma frani, þegar aðr
ir talsmenn Sj.álfstæðisflokksins
telja það frv. lielzt til gildis eins
og líka skynsamlegt er, að með
því sé íniniikað hið stórkostlega
ósamræmi, sem verið hefir í upp
bótunum, og dregið úr því gífur
léga ósamræmi, sem myndazt
hefir á inilli verðlags liér innan
í verði, en þá eru endurnýjunar
sjóðirnir litlir eða sama sem eng
ir, vegna þess að þeir eru byggð
ii' upp, miðað við hið falska,
lága verð, sein þessar atvinnu-
greinar hafa — sem sumir kalla
,,notið“ — eða búið við árum
saman.
Þess végna er sú fölsuft í þessu
lands og verðlags á innfluttum efni, sem orðið hefir smátt og
vörum, til stórtjóns fyrir atvinnu smátt í núverandi kerfi, hún er
rekstur þjóðariunar. okki til hags fyrir framleiðcnd
Það er ekki nokkur vafi á því, urna eins og sumir hafa viljað
að þetta sem nú er gert, að leggja bera sér í munn nú, þegar á að
á þetta jafna gjald og láta það leiðrétta þetta, heldur er him til
ganga út og inn í kerfinu, einkum tjóns fyrir framleiðsluna, bæði til
eftir að búið er að leggja á há- lands og sjáVar, auk þess sem
tollavörur eins há aðflutnings- þessi tiilhögun eyðileggur ýmsar
gjöld og hugsanlegt er yfirleitt innlendar atvihnugreinar eins og
af þeim að taka, er mjög þýðingar t. d. skipasmíðar, járniðnaðinn og
fnikill þáttur í þessu máli. Þáttur, fieh'i og fleíri atvir/.iuilreinar,
sem stýrkir innlenda framleiðslu sem eiga fullkomlega rétt á sér.
og innlendan atvinnurekstur, en Þessi háttui', sem hafður hcfit
ekki hið gagnstæða. verið á í þessu efni, hefir í raun
Þeir, sem tala á móti þessu og °& veru þýtt það, að innlendur
reyna að gera þennan þátt í mál- framleiðslukostnaður hefir verið
inu tortryg'gilegan, þeir vilja hækkaður ár frá ári, öll inn-
sennilega láta iítá þannig út, ’að! lend úrræði liafa verið skaitlögð
þeir hefðu nú enn viljað leggja
á mörg hundruð milijónir í nýjum
og oi'ðið dýrari ár frá ári, en
menn hafa reynt að halda erlendu
aðflutningsgjöldum og sneiða þá vörunum óeðlilega niðri til tjóis
hjá því ag leggja nokkuð á tæki fyfir aba, þegar til lengdar læ-tur.
til landbúnaðar og sjávarútvegs,
og nota aðrar þarfir þessara at- Ér tetta fórn?
vinnugreina. j’ Þegar menn ræða um það, sem
En hver hefði viljað taka á sig nú er að gerast í þessum efnum,
ábyrgðina á því að auka þannig er stunduan talað um fórn, sem
enn stórkostlega það ósamræmi, œtlast sé til að menn taki ’á sig.
sem orðið er í verðlaginu frá því En er réttmætt að tala um fórn í
som nú er? Ég efast um, að nokk þessu sambandi? Við skulum at-
ur ábyrgur maður herði látið sér huga það örlítið nánar. Við skul-
detta slíkt í hug, að það væri Um hugsa okkur, að það væri ekki
vfirleitt hugsanlegt eða mögulegt. fariö fram á það við r.einn að
Og allra sízt er náttúrlega hægt „fórna“ neinu. Þar með er ég ekki
að taka svona gagnrýni alvarlega að segja, að þettá sé fórn. Við skul
frá nlönnum, sem við vitum að líta U)n samt orðá það svo.
á gengislækkun sem hyggilegasta Hvað skeður, ef ekkert veröur
og réttmætasta úrræðið í þessum gert?
efnurn, eins og við vitum að Sjáif Það mundi geta skeð, að því er
stæðismenn yfirleitt álíta. Er ég mér skilst annað af tvennu. Að
ekki að segja þeim það neitt til hætt yrði að greiða niður innlend
lásts, því að við vitum, að gengi ar afurðir og veriðið á þeim látið
íslenzlcrar krónu er skakkt skráð, hækka, — það vantar stórfé til
. og ein af þeim leiðum sem kem þess að halda þessiun niðurgreiðsl-
I ui' til greina, er að breyta gengi um uppi - og útflutningssjóðurinn
krótlunnar. En þeim mun ámælis- kæmist gersamlega í þrot með að
verðari eru þessif menn fyrir að standa undif útflutningsuppbótun-
ætla sér það að geta gágnrýnt um. Þetta er annar möguleikinn.
þessa þæ’tti málsins, jafnframt því Að það yrði að hætta niðurgreiðsl
j sem þeirra skynsömustu tálsmenn unuin óg láta veriðið hækka, vísi-
lýsa því yfii', að einmitt þessar talan kæmi kaupinu upp og fram-
ráðstafanir séu þær, sem gefi mál leiðslan stöðvaðist. Að útflutnings
inu gildi og geti orðið til góðs fyr sjóðurinn kæmist í gfeiðsluþrot og
ir þjóðárbúskapinn. gæti ekki greitt aliar útflutnings-
Það er auðviíað enginn ávinning
•upþbætuhiar.. Þetta. gæti skeð;
ur að bví fyrir framleiðéndur, þeg iihl Ifká skeð, að menn
ar tif iengdar lætur, þó menn í10 11 /eðiabankanna, til þess að
hafi lagt út i það, vegna þess hve haid* afram að ^reiða utfluthihgs-
örðugt hefir véríð að afla tekná í U,1',i>, ,æ urnar °» 50 nuðu þar
uppbótarkerfin, að það sé óeðli sk“ d, Þess’ Að menn notuðu
•lega lágt verð á þehn vörum, sem ^labahfomn émmg til þess að
þeif þurfa til framleiðslunnar. Það 1h““ai a*ra™ að -reiöa niður inn'
er l. d. enginn ávinningnr að því, lendumafUr,ðlrnal’- , .
þegar t.l lengdanlætur fyru' sjav þ. okkj am í ]agi? GotJ^ki
arútveginn, að það se óeðlilega a]it g.engið bannig’
lágt verð á hmfiuUum skipum, eða ,
fýrir landbúnaðinn, að það sé ó- 'Þetta mundi vitanlega verðá til
eðiilega lágt verð á innfluttum 1)USS' mundi verðá í landi
tekjum, samanborið við annað eíl,r tiitoliilega stuttan tínia, ger-
verðlag í landinu samlega oþolandi voruskortnr a
Þetta vérður hreinlega til þess, s!iðuln' 4 Vöruskortur til
að alltof litið er leyft að reikna uevzl"’ voruskortm- td framleiðslu
inn í verðlagið á afurðum þessara senl niundi hafa tinflandi ahrh a
framleiðslugfte’ina til afskrifta á ai!an atvinnurekstm- i laud.nu,
skiþum og tækjum. En það, sem j
ætlað er til afskriíta á skipum'
vörnskOrtur til bygginga, sem
(Framliald á 5. síðu).
tkimsm