Tíminn - 03.06.1958, Síða 6

6
T f M I N N, þnðjusíaginn 3. júní 195?
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Dómur Jóhannesar Nordals
í NÝKOMNU hefti Fjár-
málatíöinda, sem Lands-
bankinn gefur út, . birtist
grein um hinar nýju efna-
hagsráð'stafanir ríkisstjórn-
arinnar. Greinin er skrifuð
af aribstjóranum, sem er Jó-
hann.es Nordal hagfræðing-
ur. Þar sem Jóhannes Nor-
dal er viðurkenndur sem lærð
ur og glöggur hagfræöingur,
mun úreiðanlega marga fýsa
að kynnast áliti hans og
verður það því rifjað hér upp
í aðaldráttum.
í inngangi greinarinnar
rekur Jáhannes nauðsyn
þess að gera þurfti nýjar
ráðstafanir til að afstýra
halla á útflutningssjóði og
ríkissjóði. Hann segir síðan,
að mieð frumvarpi stjórnar
innar séu gerðar ráðstaf-
anir til að mæta þessum
halla, en jafnhliða sé veru-
lega breytt fyrirkomulagi á
upþbótum og tekjuöfiunum.
Uppbótarkerfið sé gert miklu
einfaldara og jafnara. Breyt
ingarnar sem gerðar séu á
tekjuöfluninni hnígi í sömu
átt, þar sem dregið sé veru
lega úr því misræmi, sem áð
ur var milli einstakra vöru-
flokka.
Jóhannes segir síðan:
„Qhætt mun að fullyrða,
að sú stefnubreyting, sem
hér þefir átt sér stað, horfi
mjög til bóta. Vænta má, að
jafnari útflutningsuppbæt-
ur muni stuðla að betri nýt-
ingu og dreifingu framleiðslu
aflanna á miMi mismunandi
greina útflutningsframleiðsl
unnar. Hitt er ekki síður mik
ilvægt, að dregið sé úr hinu
geysilega misræmi, sem orðið
var í verðlagi innflutnings
vegna mismunandi innflutn
Mága. Var ijóst orðið, að
þetta misræmi hafði í för
með sér óhóflegan innflutn-
ings álaga. Var Ijóst orðið, að
tegunda, einkum rekstrar-
vara og atvinnutækja, sem
haidið var óeölilega ódýrum
i samanburði við vöruverð
almennt og innlendan til-
kostnaö."
JÓHANNES ræðir þessu
næst um (hið mikla mis-
ræmi, sem hefir verið hér á
landi á undanförnum árum
milli framboðs og eftirspurn
ar, og hve ill áhrif það hefir
haft á öll efnahagsmál
landsins. Hann segir síðan:
„Háðstafanir til að bæta af
komu útvegsins og draga úr
misræmi milli aðstöðu at-
vinnuveganna, svo sem að
er jítefnt í útflutningssjóðs-
frumvarpinu, eru vissulega
nauðsynleg forsenda þess,
aö jafnvægi geti komizt á
miili framboðs og eftirspurn
ar. Hitt er engu síður Ijóst,
að hverjar þær ráðstafanir,
sem gerðar eru til að bæta
hag útfilutningsatvinnuveg-
anna, hljóta að renna út í
sandinn á skömmum túna, ef
ekki tekst jafnframt að
stöðva þensluna innanlands
og koma á jafnvægi milli
framboðs og eftirspurnar.
Þetta hefir sannazt hvað eft
ir annað á undanförnum ár-
um. . . .
Ástæðan fyrir því, aö
svona hefir farið, er fyrst og
fremst sú, að ekki hefir verið
horfzt í augu við þá stað-
reynd, að það er hvorki hægt
að draga úr umfram eftir-
spurn í heild né bæta af-
komu einstakra atvinnu
greina, án þess að það komi'
einhvers staðar niður. Ef eng
inn vill taka á sig byrðarn-
ar, leiðir það til þess, að hver
veltir þeim yfir á annan í
kapphlaupi kaupgjalds og
verðlags.
Að hve miklu leyti menn
eru reiðubúnir að taka á
þessu vandamMi, mun skera
úr um það, hvort ávinning-
ur hinna fyrirhuguðu ráð-
stafana verður að engu gerð
ur á næstu mánuðum eöa
hvort þær marka varanlegt
skref í átt til jafnvægis í
efanhagsmálum landsins.“
JÓHANNES vikur næst að
kaupgjaldsmálum og segir:
„í frumvarpinu er gert ráð
fyrir 5% kauphækkun, þeg-
ar í upphafi. Takist ekki að
koma í veg fyrir frekari
hækkanir vegna visitölubind
ingar iauna eða kaupdeiina,
hlýtur jafnvægi hins fyrir-
hugaða uppbótakerfis að
raskast. Það er því bein nauð
syn að marka hei’brigða
stefnu í kaupgjaldsmálum,
ef árangur á að nást.“
Jóhannes telur þetta þó
ekki einhlítt. heldur verði
jafnhliða að takamarka fjár
festinguna, svo að ekki mynd
ist óeðlileg þensla á þann
hátt.
LOKAORÐ Jóhannesar eru
þessi:
„ Hér að framan hefir
verið drepið á nokkur at-
riði varðandi þann vanda,
hvernig koma má á jafn-
vægi milli framboðs og eftir
spurnar. Því er einatt borið
við, að hvers konar ráðstafan
ir i því skyni hafi í för meö
sér kjaraskerðingar. Þetta er
að miklu leyti misskilningur,
enda þótt aðgerðir til bóta
séu sjaldan sársaukalausar.
Kjarni málsins er sá, að um
frameyðsla þjóðarbúsins híýt
ur við venjulegar aðstæður
að koma fram sem skulda-
söfnun erlendis og peninga-
þensla innan lands. Þetta
kann að veita stunaargrið,
en getur ekki talizt kjara-
bót. Fyrr eða síðar verður
ofeyðslan þjóðinni dýr, þvi
að skuldirnar verður aö
greiða og sífelld verðbólga
rýrir stórlega fjármagns-
myndun í þjóðfélaginu og
dregur úr heilbrigðri nýt-
ingu framleiðsluþáttanna.
Á hinn bóginn er þess að
vænta, að sú byrði, sem
menn tækju á sig vegna að-
gerða til að draga úr of-
þenslu í fjárfestingu og
neyzlu, yrði þehn bætt marg
faldlega síðar í auknum af
köstum atvinnuveganna.“
ERLENT YFIRLIT:
Hlntverk de Gaul e er erfitt
Mest hætta stafar frá hægri öflunum, er gerííu byitingima í Alsír
DE GAULLE hefir nú tekið við
stjórnarforustinni i Frakklandi og
gert það að formi til með fullkom
lega löglegum hætti. í raun og
veru var það þó byltingin í
Alsír og síðar afstaða hersins,
er neyddi meirihlut'a þingsins til
þess að leggja stjórnartaumana
í hendur de Gaulle, þar sem ekki
var um annað að velja eða borgara
styrjöld í landinu, er að líkindum
hefði endað með einræðisstjórn
hersins. Sennilega hefði de Gaulle
ekki tekið völdin undir þeim
kringumstæðum, því að hann hef
ir jafnan lýst yfir því, að hann
vildi ekki faka við þeim, nema
frá löglegum fulltrúum þjóðarinn-
ar. Vafalítið hefir það ráðið mestu
um afstöðu miðflokkanna og
þeirra jafnaðarmanna, sem kusu
de Gaulle að þeir hafa heldur kos
ið stjórn lians, en einræðisstjórn
hershöfðingjanna, en af henni
hefði leitt fazistizkt stjórnarfar í
landinu.
Þrátt fyrir þetta, greiddu all-
margir þingmenn jafnaðarmanna
atkvæði gegn de Gaulle, ásamt
kommúnistum. Afstaða þessara
þingmanna annarra en kommún-
ista, virðist ekki fyrsf og fremst
hafa verið sprottin af persónu-
legri andstöðu gegn de GauMe,
heldur því, að þeim hefir fundist
að þingið væri að beygja sig fyrir
uppreisn hægri manna í Alsír og
hersins. Þannig orðaði m. a. Mend-
es-France afstöðu sína, en hann
var einn þeúra, sem greiddi at-
kvæði gegn de Gaulle. Annars
hefh- alltaf verið kunningsskapur
milli Mendes-France og de Gaulle
síðan á stríðsárunum og skoðanir
þeirra verið taldar svipaðar bæði
i innanrikis- og utanrikismálum,
ÞÓTT því verði vissulega ekki
neitað, að þag hafi verið hreinn
neyðarkostur fyrir aneirihluta
franska þingsins að fallasf á stjórn
arforustu de Gaulle, eins og það
mál bar að höndum, þá verður
því ekki heldur mótmælt, ag það
var bezti kosturinn eins og á stóð.
Annars vofði yfir bylting hersins
og hrein einræðisstjórn manna,
sem eru miklu ólýðræðislegar
sinnaðir en de Gaulle. Afleiðingin
hefði líka getað orðið borgara-
styrjöld, er hefði endað með sigri
þessara afla. Eins og á stóð, var
stjórn de Gaulle áreiðanlega
skársti kosturinn, hve góður sem
hann annars reynist.
FYRIR de Gaulle vakir það á-
reiðanlega ekki að koma á einræð
isskipulagi í Frakklandi, heldur
starfhæfara lýðræðisskipulagi.
Hann æskir þvi ekki eftir alræðis
valdi nema í sex mánuði og á
þeim tíma æt'lar hann sér m. a.
að koma fram stjórnarskrárbreyt-
ingu, sem borin verður undir þjóð
aratkvæði eftir að þingið hefir
fjallað um hana. Fullkunnugt er
ekki um efni hennar, þegar þetta
er rit'að, en sennilega mun hún
aðallega beinast að því ag ti'eysta
vald ríkisstjórnarinnar og gera
hana óháðari þinginu. Flestar rík
isstjórnir Frakklands hafa að und
anförnu reynt að koma fram breyt
ingum, sem hafa st'efnt í þessa átt,
en þær jafnan strandað á mót-
spyrnu hinna neikvæðu afla á
þinginu. Það eitt gæti verið mikil
vægt afrek, ef de Gaulle tækist að
koma þessari breyt'ingu fram og
styrkt þannig lý^ðræðið í sessi til
frambúðar.
ÖNNUR verkefni, sem de
Gaulle ætlar sér og munu senni
lega reynast lionum erfiðari við-
fangs, eru lausn Alsírdeilunnar og
viðreisn efnahagsmálanna.
í Alsír hefir það þegar vakið
nokkurn mótþróa, að de Gaulle
hefir valið menn eins og Guy
Mollet og Pflimlin í stjórn sína,
en gengið framhjá Soustelle og
mönnum af lians sauðahúsi. Þetta
PFLIMLIN
þykir nokkur vísbending um það,
að de Gaulle ætli sér frjálslyndári
lausn Alsírdeilunnar en öfga-
menn þeir, sem stóðu að bylting
unni i Alsír, hafa gert sér vonir
um.
Að áliti margra þeirra, sem rita
af yfirsýn um þessi mál, mun
það reynasf örlagaríkast fyrir de
Gaulle, hvernig hann hagar skipt-
um sínum við hægri öflin í Alsír.
Bognar hann fyrir. áróðri þeirra og
yfirgangi og fellst á hina vonlausu
stefnu þsirra í Alsírmálinu, eða
reynizt hann nógu stór og kjark
mikill til að fara hér sínar eigin
götur? Sennilega er de Gaulle nú
eini maðurinn, sem hefir mögu-
leika til ag leysa Alsírdeiluna með
frjálslegum hætti, því að herinn
er líklegri til að hlýða honum en
nokkrum öðrum manni undir
þeim kringumstæðum. Sú mikla
athygli, sem mun beinast að de
Gaulle næstu vikurnar, mun ekki
sízt stafa af því, að mönnum leik-
ur forvitni á að sjá, hvaða af-
st'öðu hann tekur í Alsírdeilunni.
Sii afstaða er líka sennileg til að
ráða mestu um stjórn hans og um
eftirmæli hans sem stjórnmála-
manns.
Þótt efnahagsmálin séu erfið
viðfangs, verður þeim ekki gefin
eins mikill gaiunur fyrst' um sinn,
enda mun það, sem gerizt í Alsír,
hafa mikil á'hrif á þróun efna-
hagsmálanna.
ALLMIKIÐ er um það rætt,
hvaða stefnu de Gaulle muni taka
í utanrikismálum. Líklegt virðist
þó, að hann muni að sinni fylgja
óbreyftri stefnu í utanríkismál-
um. Til þess bendir m. a. val hans
á mönnum í ráðherrastöður. Sá
uggur gerir hins vegar- vart við
sig, að de Gaulle kunni að taka
upp óháðari stefnu í utanrikis-
málum en íyrirrennardh hans og
jafnvel leita eftir meira samstarfi
við Rússa. í því sambandi er
minnf á. að de Gaulle gerði fyrir
hönd Frakka sérstakan griðasátt
mála við Rússa árið 1S44, en Rúss
ar sögðu honum upp fyrir tvaim
ur árum síðan. Ýmsir telja, að
svo geti farið, að de Gauile vilji
taka upp þerman þráð aftur, því að
hann hafi falið vinfengi Frakka og
Rússa nauðsynlegt til að tryggja
jafnvægi á meginlaidinu. Af
þeim ástæðum hafi hann verið
tortrygginn á mjög náið samstarf
Frakka og Þjóðverja, því að hann
treysti þeim siðarnefndu mið-
lungi vel.
Meðan de Gaulle hefir hins veg
ar samvinnu við þá Guy Molíet og
Pflimlin mun hann þó vart breyta.
utanríkisstefnunni að ráði, því að
þeir hafa átt mikinn þátf í að
marka þá stefnu, sem fylgt þefir
verið undanfárið.
MEÐ valdatöku de Gaulle hefir
vafalaust verið afstýrt borgara-
styrjöld og einræðisstjórn í Frakk
landi að sinni. Hitt er vafasamara,
hvort það hefir verið gert til fram
búðar. De Gaulle hefir aðeins
ti-yggt sér völd i sex mánuði. Hvað
tekur við, þegar því umboði líkur?
Svarið veltur mikið á því, hvern
ig honum reiöir af á þessum 'tínta.
Afturhaldsöflin mun reyna eftir
megni að hafa þau áhnf á de
Gaulle að sveigja stjórnarstefnu
hans í einræðisáttina. Erfiðleik-
arnir, sem hann þarf að glírna við,
eru miklir. Mistakist hönum, munu
öfgaöflin sean stóðu að byltingunni
í Alsír, láta til sín taka að nýju.
Þess óíta gætir því nokkuð, að
de Gaulle verði aðeins fyrirrenn-
ari Massu eða einhvers annars á-
líka, sem freisti þess að verða ein
ræðisherra í Frakklandi.
Öngþveiti franskra stjórnmála
hefir því hvergi nærri verið leyst
með valdatöku de Gaulle. Enn get
ur verig þar allra veðra von, þót't
tilraun hafi verið gerð til bjargar.
Stjórnmálasaga B'rakklands sein
ustu árin er alvarleg áminning til
allra lýðræðissinna um að vera vel
á verði, þar sem neikvæðir og ó-
ábyrgðarlausir flokkar reyna að
grafa grunninn undan lýðræöinu
með niðurrifsiðju sinni. Þ.Þ.
Slysavarnafélag íslands þrjátíii ára
I- afmælisrit þess nýkomið út
í nýlega útkomnu afmælisriti Slysavamafélags íslands er
að finna ýmislegan fróðleik um slysavarmstarfsemi á þessu
tímabili. Þar er m. a. athyglisverð grein eftir Gísla Sveinsson,
fyrrv. sendiherra um slysatryggingar, aðáliega að því er varð-
ar afskipti íslenzkrar löggjafar af þessum efnum frá upphafi
og til þessa tíma. Er það í fyrsta skipti, að þessi mál eru
þannig krufin og skýrlega fram sett.
Eins og landsmönnum mun vera
kunnugt hefir Gísli Sveinsson í
emhætti í áratugi og í þjóðfélags
starfi (þar á meðal á Alþingi)
haft mikil afskipti af slysavarna
málum fyrr og síðar, bæði í orði
og verki. Hann var um skeið í
stjórn Slysavarnafélags íslands fyr
ir Sunnlendingafjórðung og for-
seti Slysavarnaþings frá byrjun
og um árabil. — í áminnstri grein
rekur höfundurinn fyrst, hvernig
slysatryggingar komu til hér á
landi í löggjöf Alþingis fyrir
, rúmri hálfri öld. Lengi framan af
i giltu þessar tryggingar aðeins um
! íslenzka sjómenn, og voru fyrstu
lögin þess efnis frá 1903. Síðar
héldu lagasetningar um þetta á-
fram, og er saga málsins ljóslega
rakin í grein Gísla Sveinssonar.
Annar aðalþáttur greinar Gísla
Sveinssonar er um slysavarnir, en
þar eru afskiprti Alþingis minni,
en félaga pg einstaklinga meiri
í framkvæTmdínni, en þær komust
í fullan gang eins og kuniíúgt
er meg sfcofnim Slysavarnafélágs
íslands 1928. Löggjöf er þó að
sjálfsögðu allyeigamikil um ýmis
konar eftir.lit tíl þess að koma í veg
fyrir slys eins og greinrn ber með
sér, og Slysavarnafélagið hefir frá
byrjun notið nokkurs ríkisstyrks
til starfsemi sinnar í fjárlögum
' ár hvert. Loks sýnir greinarliöf-
| undur frani á það með gildum rök-
uni, að þóít nefndur styrkur hafi
hækkag með árum, hefir hann alls
ekki gert betur en fylgja breyting
unni á gildi krónunnar og þannig
að mestu staðið í stað — sem sé
eigi aukizt neítt í samsvörun við
stóraukið starfsvið og athafnir fé
lagsskaparíns liðna áratugi.