Tíminn - 07.06.1958, Síða 5

rÍMINN, laugardagmn 7. júní 1958.
Kr. H. Breiðdal:
Húsmæðraskólinn að Staðarfelli
Yíir stoltu Staðarfelli
stórra merkja vakir dis.
Hýrt í bragði, hátt að velli,
höfuðbólið fagra rís.
Brosir hlýtt við bændalýði,
breiðir faðminn móti sól.
Borið giftu, búið prýðir,
býður íslands dætrum skjól.
(Jóh. úr Kötlum).
1.
Bærinn Staðarfell stendur undir
samnefndri, brattri fjallshlíð en
örskammt frá sjó. Túnið liggur
niður frá húsunum til sjávar eða
að þjóðvegi, sem lagður er rótt
ofan við ílæðarmál. Er túnið slótt
aflangt og furðu hallalítið. Útsýn
er hin fegursta. Til suðurs rísa
hin fagurtypptu Snæfellsnesfjöll:
Sáta, Hestur, Skyrtunna, Ljósu-
fjöll og fjölmörg önnur, fell og
bungnr. Framundan er Hvamms-
fjörðttr til að sjá, sem stöðuvatn,
því mynndi hans lokast af sam-
felldum eyjaklasa: Brokey, Rif-
girðingum, Gjarðey, Öxney, Purk-
ey en Hrappsey og Klakkeyjum
utar með leynivogi þeim, er Ei-
rikur rauði leyndist í svi óvinirn-1
ir mistu hans, én sá rauði sigldi *
út Breiðafjörð og allt til Græn-
lands vestur. Milli þes-sara eyja
eru straumhörð sund-rastir, ægiafl,
er Iívanunsfjörður ræður einn yfir
. o® vaegiir lítt fyrir hmni véltækni-
, búnu nútíma öld. En tvisvar á sól-
arhríng ieyfist þó umferð með
hægu onóti, ef sætt er réttu lagi.
,í árdaga Breiðarfjarðarbyggða
renndi Áuður djúpúðga byrðingi
sínum um ála og sund Hvamms-
fjarðfer og staðnæmdist loks og
festi byggð sína í iögrum ’dal.
Skeggjadal, reisti bæ og bjó að
‘Hvainmi, er það nær norðurhorni
Hvaaiinmsfjarðar ca. 20 km. innar
én Staðarfell. I
2.
Árið 1927, 4. júní fór vígsluat-
höfn Húsmæðraskólans á Staðar-
felli fram að viðstöddu miklu fjöl-
menni ásamt þáverandi kennslu-
málaráðherra Jónasi Jónssyni frá
Hriflu, er hrundið hafði þessu
nauðsynja og heillaináli í fram-
kvæmd, því um það hafði staðið
styr nokknr á Alþingi. Eins og al-
þjóð 'er kunnugt, gáfu heiðurshjón
in Magnús Friðriksson og Soffía
Gestsdóttir ísl. rikinu jörðina með
öllnm gögnum. og gæðum, gegn
því að þar yrði reistur og rekinn
kvennaskóli. Þessi framsýnu, at-
orku- og hugsjónahjón hafa þvi
flagt gæfuríkan gnindvöll að
anenntun hinna verðandi hús-
inæðraefna sýslunnax og annarra
þeirra, er þar vildu dveljast við
tiám úr öðrum landsfjórðungum.
Skóíinn hefur nú starfað full 30
ár n>eð hinni mestu piyði, og jafn
an átt á að skipa albragðs skóla-
stjórum og öðru keniraraliði. Það
er engum vafa bundið, að Dala-
sísla gyldi mikið afhroð, ef slík
menntastofnun yrði einhverra or-
saka vegna að fella niður starf-
rækslu. Það á að vi.a metnaður
og stollt allra sýslubúa að efla
skólans hag, að þcim hluta, cr til
þeirra tekur, og séx í lagi hinna
verðandi húsmæðraetna, með því
áð sækja hann fyrst og fremst..
Það er vissulega öruggasta leiðin
til að halda jafnvægi í byggðum
landsins að staðsetja .nenntasetur,
sem víðast í sveituiu, á fögrum
stöðum þar, sem góð ytri skilyrði
eru fyrir höndum. Stefán skáld frá
Hvítadal segir í Vígsluijóði Slaðar-
felIsKfeólans: „ — Og þessi stofn-
hið þniðga tré — eu þessi nýi
skóli, er festir traust sin friðar vé
oð fornu höfuðbóli.
3.
Iíandavinnusýning nemenda
Húsmæðraskólans : Staðarfelli
var haldin 17. maai, en daginn
eftir sunnud. þann 18. vom skóla-
slrt. Úti var bjart en fremur kalt
og vorgróður lítill. Inni í stofum
skólans ríkti birta, hreinlæti og
vorgróður. Brosandi daladætur
svifu í mýkt æskunnaar í Ijósum
og léttum búnaði, heimaunnum
skólafatnaði, að meira eða mrnna
leyti, milli . sýningarmuna. Tveir
samliggjandi salir, fagurlega
skreyttir. Um borð og alla veggi,
haglega uppstillt handavinnu
munum nemanna. Gat þar að lít’a
hinn prýðilegasta vefnað, hekl, út-
saum, flos m. m., sem ég kann
ekki að n'efna.AlIs konar ungbarna
fatnaður, telpna og drengja, heil-
fatnaður og kjólar kvenna. Þar
mátti og sjá eigulega muni úr
leðri og plasti.
Hver, sem skoðar með athyggli
þessa fögru og smekklegu handa-
; vinnu ungmeyjanna hlýtur að
fyllast innri gleði, unaði og heil-
brigðu stolti, með þökk til þeirra,
ysem eltíinn kveikja og kyndil
menningar bera til upplýsingar
hinni menntaþyrstu, högu sveila-
æsku. Skólinn var settur 1. 10.
Nemendur alls 18. Hæsta aðalein-
kunn 9,06. Fæðiskdstnaður varð
kr. 14.50 á dag. Námsgreinar eru
yfir 20: Matreiðsla, saumar, vefn-
aður, vefnaðarfræði íslenzka, mál-
fr., réttritun, reikn., saga, náttúru-
fr., hagfr., bókfærsla, næringar-
efnafr., þjóðfélagsfr., háítvisi,
þvoltur og heilsufr. handa hús-
mæðrum. Föndur: leður og plast,
skermagerð, útsaumur, fatasaumur,
prjónaskapur alls konar. Forstöðu-
kona skólans er Kristin Guðmunds
dóttir frá Egilsá í Skagafirði. Mat-
reiðslukennari Guðrúu Jensdóttir,
jReykjavik. Þriðji kennarinn Borg-
i hildur Jónsdóttir frá Hnifsdal,
Reykjavík.
. Skólann sóttu að: 3 stúlkur úr
Snæf.ss., 2 undan Eyjafjöllum, 1
'_úr Flóanum, 1 úr Geiradal, A-Bar’ð
1 úr Reykjavík. Að lokum vil ég
þakka skólastjóra, kennurum og
nemendum dvölina og vetrarstarf-
ið með ósk um góða heimkomu og
gæfuríka fra.mtíð.
Hér við faldinn flóans breiða,
frægja skal vorn mæðraavf.
Hér á Auðar andi að leiða,
ungra kvenna gróðurstarf.
(Jóh. úr Kötlura).
Skarðsstöð 19-5
Kr. H. Breiðdal.
Verkstæði og áköld til viSgerSa
Aðalfundur Sölumiðstöðvar Hrað-
frystihúsanna
Aðalfundur Sölumiðstöðvar
Hraðfrystihúsanna var haldinn í
Reykjavík dagana 29. og 30. máí.
Voru mættir fulltrúar frá flest-
um frystihúsum innan samtak
anna, en þau eru í kringum 50.
Formaður stjórnar S. H. set'ti
fundinn og bauð gesti velkomna,
og voru þeir Huxley Ólafsson og
Jón Árnason fundarstjórar og
Richard Björgvinsson fundarritari.
Elías Þorsteinsson skýrði félags-
mönnum frá starfsemi S. H. á
starfSárinu og ræddi sérstaklega
það nýja viðhorf, sent skapazt hef-
ir vegna samþykktar Alþingis um
hin nýju lög Útflutníngssjóðs o.
fi. Mun framleiðslukostnaður all
ur hækka verulega frá því sem nú
er og nauðsynlegt verður að semja
við Landssamband ísl, útvegs-
manna um nýtt verð á fiskinum, en
samningar höfðu verið gérðir í
byrjun ársins og áttu aö g'ilda
út árið.
'Eundúrinn kaus tvær nefndir:
Fjárhagsnefnd og Alsherjarnefnd,
sem tóku til athúgunar tillögur er
lagðar voru fyrir fundinn.
Björn Halldórsson, framkv. stj.
S. H. rakti í stórum dráttum
skýrslu stjórnarinnar til félags-
manna, en þar er m. a. rætt um
fjárskort frystihúsanna í sambandi
við nýbyggingar, breytingar, kaup
á nauðsynlegum vélum og rekstr
arlán út á framleiðsluna. Einnig er
rætt um. nýjungar í sambandi
vig notkun frystivéla og skýrt er
frá að nú séu í notkun 53 fiskflök
unarvélar af Baader-gerð.
Einnig skýrir skýrsian frá fram
leiðslu frystihúsa S. H. útflutningi
hennar og nauðsyn aukinnar vöru
vöndunai', sérstaklega hvað viðvik
ur meðferð hráefnis.
Framleiðslan.
Framleiðsla frystihúsa innan S.
H. árið 1957 var sem hér segir:
Flök 42.337 lestir
Heilfrystur flatfiskur 1.607 —
Frysf hrogn 753 —
Fryst sild til útfl. 4.943 —
Skötuhörð og háfur 92 —
Rækjur og humar 57 —
Dýrafróður, fryst 644 —
Söituð þunnildi 2.277 —
Söltuð roð 540 —
Alls 53.250 —
Annaðist S. H. sölu á öllum þess
um afurðum auk þess sem að hún
seldi nokkurf magn af söltuðum
hrognum, fiskimjöli og lýsi, en
þessar vörur cru framleiddar í
stófum stíl af féiagsmönnum S.
H., auk saltfisks og skreiðar.
Tíl 1. maí þ. á. hefir framleiðsla
frystihúsanna orðið mun meiri en
á sama tíma s.l. ár og er aukning
in 6000 lestir miðað við frystar
vörur.
Markaðslönd.
Heþf.u markaðfclöndin fyrir
fryst'ar vörur voru þessi á árinu
1957, og fór eftirfarandi magn frá
frystihúsum S. H.
Sovétríkin 25.210 lestir
Bandaríkin 8.740 —
Tékkóslóvakía 7.560 —
Austur-Þýzkaland 5.290 —
Bretland 1.58 —
Svíþjóg 720 —
Holland 400 —
■ Jón Gunnarsson framkvstj. S.
H. flutti ýtarlega skýrslu um mark
aðsviðhorfiö til hinna ýmsu landa
og skýröi hann m, a. frá því, að
eftirspurn eftir frystum fiski á
Bandaríkjamarkaði hafi verið
mjög mikil að undanförnu, og að
ekki hafi verig hægt að fullnægja
þeirri eftirspurn, þar cð fiskur
hafi ekki verið til.
Einnig ræddi Jón Gunnnarsson
um fiskréttaverksmiðju, sem S.
H. rekur í Bandaríkjunum. Verk-
smiðja þessi framleiðir ýmsa til-
búna fiskrétti, sem eru mjög þægi
Iegir fyrir húsmæ'Surnar og hef-
ir starfsemi hennar aukizt mikið
og nam framleiðslan 1500 lestum
á s. -1. ári, og seldist hún fyrir
I. 260.000 dollara.
Síðan rakti Jón Gunnarsson ýtar-
lega sö‘lur og markaðshorfur í
hinum einstöku löndum, sem selt
hefir verið til, en þau eru 14, en
til viðbótar er stöðugt unnið að
því að opna nýja markaði.
Einnig skýrði Jón Gunnarsson
félagsmönnum frá alvarlegum
kvörtunum sem borizf höfðu á
framleiðsluna og taldi að nauðsyn
legt yrði að koma á nú þegar
sterku ríkismati á allan ferskfisk
sem landað yrði til vinnslu hér á
landi.
Fundarmönnum var sýnd aug-
lýsingakvikmynd um framlciðslu á
freðfiski sem S. H. hefir látið
gera, en til þessa hefir vantað al-
gjörlega slíka mynd. Er hún með
skýringum á bæði ensku, þýzku
og ensku.
Helztu- tillögur.
Fundurinn samþykkti eftirfar-
andi tillögur:
Aðalfundur S. H. 1958 skorar á
(Framhald á 8. síðu).
Flestir bændur vinna sjálfir að
viðhaldi og viðgerðum á vélum sín-
um. Til þess að geta leyst þetta
af hendi, þarf þrennt til:
1. Kunnugleik á því hvernig
vélarnar vinna og' hvernig á og
hvernig á ekki að vinna ag við-
gerðinni.
2. Verkstæði, eða húsakynni,
þar sem hægt er að vinna á þcim
árstíma, þegar menn hafa beztan
tíma til viðgerðastarfa.
3. Nothæf verkfæri.
Verkstæðið.
Verkstæðinu á að velja þannig
stað, að ekki stafi af því eldhætta
fyrir önnur hús. Það þarf að vera
þannig útbúið og einangrað, að
hægf sé að hita það upp nokkur
stig ýfir fr^jtmark á köMifcn
vetrardögum.
- Til nýbygginga er vikurstein-
steypa efni, sem bæði er eldtraust
og einangrandi.
Gólfið verður að vera samfellt
og slétt, til þess að smáhlutir og
verkfæri týnist ekki.
Góð lýsing er höfðuðatriði. Not
ið ljósapípur eða 150 W peru(r)
í loftinu, sveigjanlegan lampa
(lestrarlampa) viö vinnuborðið og
færiljós (Jhund“). Veggir og loft
eiga að vera máluð í björtum lit'
um.
Með tilliti til upphitunar má
skálinn ekki vera stærri en nauð
syn krefur. 4x5 m. er hæfilegt,
ef ekki er vörubíll á heimilinú.
Föst borð og skápar eru rusl-
sæl og því ætti ag hafa sem allra
minnsta a£ þeim. Áhöldin á að
hengja á töflur á veggnum. Auk
þeirra þarf af föstum innanstokks
munum:
Sterkt vinnuborð með 5” stál-
skrúfstykki. Skáp með hyllum
fyrir rær og bolta og aðra smá
liluti.
Af lausum munum þarf:
Sterk fænaalegt vinnubosð
60x60x60 cm.
Sterkan, baklausan stól.
Kassi með loki (fyrir ónotaðan
sand- smergel- og vatnspappír o.
1». h.>.
Blikkdunk með loki (fyrir nöt
aðan sandpappír, o. s. frv.
Blikklunnu undir rusl. ílát
undir notaða olíu.
ílát eða ker til þess að þvo
vélahluta í.
Þeir, sem stunda j'árnsmíði og
Iogsuðu, þurfá að hafa fleiri inn-
anstbkksmuni. Járnsmíðinni fylgir
svo inikið-sót, óhreinindi o. þ. u. 1.
að það verk á að vinna í öðru her-
bergi.
Verkfærin.
Ef fjárhagurinn er ekki rúmur,
er fávíslegt að kaupa dýra verk-
færasamstæðu. Það er hægt að
fá keypl'a einstaka lykla af öll-
um gerðum og menn þurfa því
ekki að kaupa aðra en þá lykla
sem þeir þurfa að nota. Fyrir þá,
sem eru óvissir um hvaða verk-
færi þeir muni þurfa, eru myndirn
ar, ásamt skýtringartextum góð
leiðbeining.
Smui'áhöld:
Það borgar sig að kaupa góða
smursprautu a£ þessari gerð. Olíu
Litramálið má nota til að mæla
með minni háttar olíumagn.
Um leig og vélarnar eru smuri
ar, er rétt að athuga loftþrýst
inginn í hjólbörðunum og vökvann
á rafhlöðunni. Þar sem dráltae
vélar eru, þarf því að vera til loft
dæla og ílaska með eknuðu vatni.
Samsetningar- og stilliáhöld:
8”, 10” og 12” skiptilyklur,
10 mm breitt skrúfjárn og rörtön/J
fyrir 1” múffur. Þetta eru verfc
færi, sem enginn bóndi getur áa
verið. Þau kosta með núverand-’.'
verðlagi um 215 krónur.
Smáverkfævi:
6” skiptilykill, beygitöng, klípi-
töne skrúfjárn (4 mm.) og tomnut-
stokkur, — kost -130—140 lu*. og
eru hverjum hónda nauðsynleg.
Márgir þurfa ei-nnig að eiga þykkt-
armál og loftþrýstiniæla.
Verkfæri iil viðgerða
á málmhluíum:
Hringþjalir, gróf flatþjöl, „saj
fíll“, j'árnsög, járnklippur, meitill,
: '•*>M*Ki*‘*£j&'(3í}ii£iÉÉittttÉÍÉðÍSÍ!ÍÉÉNflNÉtt^MIP
—T
ala. og dóiar þurfa að vera £
verkfærásafninu. Ennfremur stór
hamar, eða 1 ítil sleggja um Vi 1-4.
og önnur þyngri, ásamt bor. Hand-
snúin hjólsveif með bor frá
til Vi” nægir flestum.
Stjörnulyklnr. ,
Rær í dráttarvélum og. bílum
eru fast skrúfaðar. Rærnar ónýt
ast fljótlega, ef ír.enn misnofa
: skiptilyklaa við að losa þær.
Stjörnuíyklar eru afbragðsverr
færi þar sem hægt er að koma
þeim við og þeir henta. Enskum
og amerískum dráttarvéUun hæfa
lyklar imeð þumlungsmálum.
kannan á myndinni er enn jafn Lyklarnir fimm á myndinni crj.
góð eftir margra ára notkun. i (Fvamhala a b. sxðuj