Tíminn - 01.07.1958, Side 7

TÍMI-NN, þriðjuðaginn 1. júlí 1958.
7
Heimsókn Dalamanna að Hólum var
eins og lestur viðburðarikrar sögu
Sóldagur. Sól gyllti spegil-j
sléttan flötinn á Hvammsfirði
í árroða laugardaginn 22
Ferðin gegnum Húnaþing var að
þessu sinni fremur kyrrlát. Eng-
in veruleg kvnni af íbúum héra'ðs-
ins áttu sér stað. En við áttum
ir kannast af afspurn við bónda-
Sáust í fyrsta sinn
j Það kann að finnast ótrúl'egt, að
laugardaginn 22. í héraði. sem telair aðeins um 1100
iúní 1957 Græn túnin sneal- fbúa, skulu ekki affir héraðsbúar: J1‘f.
(un, W57. öræn tumn spegl ^ En $ . var þ . raunh ag , eftar að koma þangað aftur. Marg-
uðu s,g , firðmum og m.ldur j þe„ 80 manna hóp voru naarg
þeyr signdi loft og láð. Vor- sem ektki höfðu áður sézt,
annír einyrkjanna voru ekki hvað þá orðið málkunnugir.
með öllu um garð gengnar. I Fllestum var bunnug leiðin suð-
ur fyrir Brö'ttubrekku. En þegar
feom niður fyrir Dalsmynni, beygt
var til vinstri og haldið fram Norð
urárdál, var sem opnað væri snögg
héraðinu. Það var vingjarnlegt i
fyrsta ávarp Skagfirðinganna til |
þeirra, sem fæstir höfðu komið |
þarna áður. En örlítil vonbrigði
maattu þó á þessurn stað. í stað I
þess að sj'á héraðið í lognblíðúm j
Ijóma, eins og Húnaþing spegiað-'
ist í fyrir stundu síðan, hafði norð
Iæg hafgola sent gráa þoku inn á
fjörðinn há'lífri klukfcustund áður
en komið var í skarðið. Hafði þok-
: an að mestu gleypt bæði Drangey
og Tindastól og sveipað nokkrum
fciva vfir héraðið í heild. Þó nutu
m'enn vel hinnar glöggu héraðslýs-
ingar Jóns á Reynistað, enda fljót
fundið, að hjarta hins sanna Skag-
býlið Geitaskarð. Þegar farið var flrðmgs gæddi lýsinguna m og
frarn Langadalmn, var í emni bif-
reiðinni nokkur ágreiningur um
Undangengnir góðviðrisdag-
ar höfðu verið notaðir vel
og ekki alltaf gáð að klukk-
Skólahúsiö að Hólum í Hjaltadal.
hvar bær s'á væri. Mörgum varð
þó litið til ákveðins býlis, er blasti
brátt við augum. Og þegar ekið
var fram hjá túnhliðinu tók snot-
urt skilti við veginn af öll' tvímæli.
Slik skilti ættu að vera hjá hverju
bændabýli landsins, þau kosta ekki
mikið, en koma mörgium í'erða-
manninum völ.
Hvar gefur að l'ita fegurra bænda
býli á iandi hér en Geitaskarð?
Ég veit ekki. En þegar ég leit
þangað heim í fvrsta s'inn þennan
umgetna vordag, fannst mér það
eitt vanta, að Þorbjörn bóndi
stæði á hlaðinu m'eð hönd fyrir
auga.
Skagafjörður
Brát't lá leiðin til fjálligarðs þess,
er sfeilur Húnaþing og Skagafjörð.
Fjölmörg myndarlag bændabýli að
ógleymdu Húnaveri — hærri full-
gerðu félags'heimili þeirra Hún-
vetninga — voru að baki, en eftir-
vænitingin að fá nú brát't að sjá
hinn fagra Skagafjörð, þar sem
gista skyldi næstu nótt, óx m'eð
fjöri.
Skagfirðingarnir skiptu sér nú í
bílana og líýstu því, s’em fyrir augu
bar. Leiðsögn þeirra var gædd létt
lei'ba og fyndni, sem O'g jafnan
hvar sem farið var. Víða í ferðinni
mættu sjálfboðaliðar, sem sýndu
áíthagana með ánægju gestrisninn
ar.
Næst var stanzað í Glaumbæ og
skoðað byggðasafn, sem þar er
búið að koma á fót. Það líktist
ævintýri að koma utan úr vorblíð-
unni inn í lágreistan torfbæ, þar
sem fjölbreyttur húsbúnaður leiddi
hu'gann ár-atugi og jafnvel aidir
aftur í tímann.
Sennilega er-u byggðasöfnin með
athj'glisverðus'tu framkvæmd'Um nú
ttmans í sveitum landsins. Það
kann að vera álitamál hvort ekki
væri heppiiegra að hafa s'lík söfn
fá til dæmis ei-tt í hverjum lands-
fjórðungi, en vanda betur til
þeirra. En það virðist vera héraðs-
metnaðarröál einkum norðan lands
að eiga byggðasafn í héraðinu og
hefir það óefað blásið lífi í þessar
framfeivæmdir.
„Heim að Hólum"
Eftir ánægjulega dvöl í Gl'aum-
bæ var ekið til Sauðárkróks en
ekkert stanzað þar, heldur farið
viðstöðulaust gegnum bæinn, svo
urmi við endað dagsverk. lega hlið að framandi leið. Há-
Önn laugardagsins kallaði að úegissóHn skein í heiði, er efcið var miklum hraða. Og nú tók að gera
_ • , . is „ lix fram Norðurárdal, sem b'lasti við vart við sig siönnun þesis, að ekki
} ~ .. i • • -i n°lbkuð hrjósltu'gur á köflum, en voru all'ir laglausir í förinni. Ekk-
sveitaheimilanna skiptist til þó búsældarlegur vegna kjarna- ert lag hafði verið tekið um dag-
morgunverkanna. Kýrnar heiðar og góðra sam'göngumögu-. inn þar til nú, að „Skín við sólu
voru mjólkaðar og reknar í ieife3- Skaga£jörður“ leysti blundandi öfl
haaa Síðbornir aemlinaar Þe§ar ekið var fram hía Forna-’úr 'læðingi skönnmu áður en veru- anstur yfir Héraðsvötn, Hegranes
■ •• fcl * . ... ...a . hvanimi, þar sem myndarlegt veit- leikinn opnaði útisýn að sviði því, áfeiðis „heini að Hólum“, ei-ns og
þortnudust eftirlits og halt- ingahl'ts býður örum ferðamanna- sem gaf séra Matthíasi efni í ódauð Bjarni á Uppsölum kvað enn vera
unnin moldin í túnflaginu straumi hressingu við enda fjöl- legt lióð. gildandi orðtak meðal Skagfirð-
kvað ei til innisetu boðið. farnasta fjallvegar á landinu, varð Það stóð heima, að þegar lagið ‘nSa- Þetta forna orðtak birtist Iika
mönnum hugsað til hvernig var var á enda, blasiti við minnisvarði
Á aíímörgum býlum gaf þó að
líta nokikuð sérstæðan svip. Bónd-
inn — og víðast einnig konan —
komu út á hlaðið búin ferðafötuim
og báru ferðatösikur, sjónauka,
myndavélar eða annað það, er
henta þykir -til langferðar. Þau
stigu inn í jeppabifreið og óku
stuttan spöl eða ge-ngu út fyrir
túnhliðið og stigu þar upp í stóra
l'augf'e'rðabifreið. Heima á hlaðinu
stóðu börnin og annað heimilis-
fólk og veifaði í kveðjus-kyni, en
hið verðandi ferðafólk hvarf bak
við næsta ieiti. Það var frjáislegt
í fa-si, hafði skilið áhyggjurnar eft-
ir heima og gefið þeim viku frí.
Bændaför á vegum Búnaðarsam-
Fyrsta grein Geirs Sigurðs-
sonar Skerðingsstöðum
um bændaför Dala-
manna vorið 1957
brátt í veruleikanum, þegar bifreið
arnar runnu í hlaðið á Hólum og
Rrisitján Karlsson skólastjóri og
frú Sigrún Ingólfsdóttir köna hans
heilsuðu gestunum og buðu þá vel
komna á staðinn.
„Hver einn bær á sína sögu“, var
eitt sinn sagt um Skagafjörð. Varla
niunu þó skiptar skoðanir um
hvaða skagfirzkur ær eigi mesta
sögu í fortíð og nútíð,
Dvö'l Dalamanna að Hólum í
Hjailtadal þet'ta kyrrláta vork-völd
var sem fjölbreyttur iestur við-
burðarríkrar s'ögu. Fyrsti þáttur-
inn var með virðulegum helgiblæ,
því að fyrstu spor ferðafélaganna
um staðinn lágu út í kirkjuna og
þarna umhorfs fyrir þriðjungi ald- Stefáns G. Stefánssonar. Þar voru
ar. Veitinigahúsið í Fomahvammi fyrir nokkrir S'kagfirðingar að
er e-itít af glöggiiah dænnuni um taka á móti hópnum. Vioru þar
hin mörgu myndarlegu átök, sem þeir Jón Sigurðsson alþingismaður .
gerð voru víða um landið í byrjun á Reynistað, Sigurður sýslumaður 1 turnmn- var seat aö
bands Dalamanna stóð fyrir dyr- þeaa gróskutímabils, sem einkennt Skagfirðinga og Bjarni bóndi að
um. hefir síðastliðin 30 ár. Uppsölum.
. .*. s Fáir munu gleyma þeirri stund
i elö,n noröur er þeir koma í fvrsta sinn í VatnsL
rorm n-rsr FerðafóMð var fremur fatalað skarð. Eitt fegurSlta herað iandsins
Um dagimáláie'ytið ófeu tvær lang- fyrst í stað. Margbreytilegt útsyni hliaslr þar vlð t elnnj svipan, afgirt
ferðabifreiðár héim að Ásgarði í mætti augum manna. Bifreiðarnar af bogadreginni fjallasa-mstæðu á
Hvammssveilt.'SÚ 'stærri hafði kom r-unnu með mifchun hraða um þrjá vegu, en fjörðurinn sjáifur e-r
ið vestan Svinadal, en sú mdnni þurra vegi á Holta.vörðuheiði út
■uitan af FelSsströnd. í báð-um bif- 'mieð Hrútafirði, fvrir Miðfjörð, um
reiðunum var margt farþega. í Vesturhóp, Þingið — ál'eiðis til
Á'sgarði- bæt-tust við níu Hva-mms- Blonduóss. Léttur norðaustan blœr
eveitungar og auk þeirra' tveir far- lék um gróin tún og grösug heiða-
þegar nú biúsiettir í Reykjavík. lönd. Húnafióinn tjaldaði fagur-
Voru það merlkis'hjónin Magnús bláum feldi og innfirðir han-s spegl
Jónasson fyrrverandi bóndi að Tún- uðu bændabýlin í flötum sínum.
garði á F'ellsströnd og kona hans „Fénaður dreifði sér um græna
Björg Magnúsöóttir frá St'aðarfeili. haga“. En feðra-fólkið spen-nti at-
Þau höfðu verið þá-tttakendur í hygli um ókunnar slóðir og fannst
bænd-aför Dalanianna uim Suður- hver mínúta dýr.
land Vörið 1939: Var þeirn vel Komið var að Blönduósi kl. 3
íagnað og glaðzt yfir að fá þau í síðdegis. Þar var snæddur rnið-
hópinn. Ma-gnús var aldursforséti í dagisverður á hóteli kauptúnsins.
förinni, 73 ára. IStjórn Búnaðarsamband'S Dala-
Bráðleg-a var lagt af s't-að og ek- manna hafði annazt a-Ilan undir-
ið sem þjóð’leið liggur suður Daii. búning feðrarinnar heima í héraði,
Á sunnanverðum Sökkólfsdal, en hana Skipa Asgeir Bjarna-son
skammt frá Austurá, beið þriðja alþingismaður, Ásgarði, Þórólfur
bifreiðín og hjá henni mar-gt far- Guðjónsson bóndi, Fagradal, og
þega úr Suðurdöhun. Þarna var Markús Guðbrands'son bóndi, Spá-
áð stutta st'undr meðan verðandi giísis'töðum. Voru þeir allir með
ferðafél'agar heiiIsúðtiis't,'og teyguðu í ferðinni.
angan fjall'dalagr-óðursi'nis. Ennþá
Nýir ferSafélagar
á einn veginn. Innan þe-s'sa ramma
er svo öll hin grösuga byggð héraðs
in's eins og friðlýst svæði, þar 6'em.'
hin þjóðkunnu örnefni Glóðafeyk-
ir, Mælifelshnjúkur, Tindastóll og
Drangey standa tryggan vörð hvert
á sínum stað. Gestsaugað hl'ýtur að
verða snortið af þeim mikilleik,
sem birtis't þarna í svipmótti öl'lu.
Héraði lýst
Jón á Reynistað tók sór brátt
sttöðu við styttu Stefáns G. og lýsti
veizluborði, þar sem Búnaðarsam-
band Skagfirðinga var gestgjafinn
en Kris'tján sfeólastjóri gaf gl'ögga
mynd af búskaparháttum héraðs-
ins, bústærðum, arðsiemi búa, fram
kvæmdum o. s. frv. Seinna um
kvöldið reikaði feðramannahópur-
inn um grænar lendur þessa kær-
komna gististaðar, sem geymt hef-
ir flestum öðrum stöðum á land-
•inu fremur víðtæka sögufrægð allt
frá því að fyrsti biskupinn þar
kveikti eld fagnaðarins meðal
ges'ta sinna og lét hjörtu þeirra
brenna og þar til staðurinn lircppti
það hlutverk hjá frelsistakandi
þjóð að manna bóndans son.
Flestir gistu á Hólum um nótt-
ina, en nokkrir á bæjum í grennd.
Fólfe geldlc mátúlega þreytt til
•nhnl/í *
voru menn heirna, en innan fárra
mínútna mundi vérða komið suður
Tveir menn bættust í hópinn á
ytfir landamæri Dala og Borgar- Blönduósi, Ragnar Asigedrssoni, er
íjarðar. Þátttakendú-r í förinni tók þar við í'ararstjórn í þriðju
wra um 80 að töiu, þar á m-eðal bænda-för sumarsins og Torfi Sig-
27 hjón. Ferðafólkið var úr öllum urðsson bóndi að Hvítadal í Saur-
sveitum Dalasýslu, nema Hörðudal bæ, sem kominn var þangað á
og Klofningsiu-eppi. I undan hópnum.
A víðavangi
Vérkfallsvopninu hefir
verið snúið við
Vilhjáhnur S. Vilhjálmsson
rithöfundur hefur um nokkurra
ára skeið skrifað þátt í Alþýðu-
blaðið undir nafninu Hannes á
horninu. Á sunnudaginn var,
ræðir liann um verkföllin og far-
ast orð á þessa leið:
„Hvert eitt einasta verkfall,
sem háð var fyrir 1940 var var
ráðist í af óhjákvæmilegri nauð-
syn og til þess eins að reyna með
því að afla sér lífsnauðsynja. —
Aldrei var gripið til verkfalls-
vopnsins fyrr en öll önnur suncl.
voru Iokuð. — Nú er öldín önn-
ur. Flugmenn stöðvuðu flugflol-
ann þó að þeir hefði allt til alls.
Sumar stéttir ráðast í verkföll.
til þess að geta farið úr fimm
Iierbergja íbúð og byggt sér villu.
Dæmi eru til þess að um þrjátíu
manns g'eti stöðvað allan flotann.
Það ber meira á verkföllum Iiá-
launamannauna heldur en nauð-
synjaverkföll láglaunafólksins.
Eina verkfallið, seni Morgunblað
ið hefur ekki stutt óbeinlínis og'
beinlínis, var Dagsbrúnarverkfall
ið 1955.“
Græðgi stéttarhrotanna
„Það er engum blöðurn uin
það að fletta, að það er farið
að beita verkfallsvopninu til þess
að kúga þá, sem lægst eru laun-
aðir og skarðastan hlut bera frá
borði. Það er meira að segja far-
ið að beita verkföllum til þess
að arðræna verkalýðinn. Þetta ev ■
svo mikil þversögn, að menn eiga
ákaflega erfitt með að koma
auga á sannleiksgildi liennar. En
ég hika ekki við að segja það,
þó að það kunni að láta illa í eyr ..
um margra.
Það hlýtur að vera hverjum
manni auigljóst, að íslenzkt þjóð-
félag er komið í algera sjálf-
heldu vegna tillitslausrar græðgt
einstakra stétta. Hverfe
stéttabrotið á fætur
öðru stöðvar framleiðslutækin,
án þess a'ð þau eigi nokkra sam
úð meðal þjóðarinnar. Þegar eitt
hefur satt græðgi sína liefst aim
að handa. Þetta er eins og ó-
stöðvandi skrúfa."
Verkfall gegn verkföllum
„Miðaldra verkamaður á eyr-
inui sagði við mig í gær. „Eg sé
ekki fram. á amiað en að' vi®
verðum að endurskoða allt frá
grunni. Eg held næstum því að
iiman skamms verðuin við neycld
ir til þess að hefja verkfall geign
verkföllum." Þetta fannst mér
undarleg setning. En liann bætti
við: „Þegar stóru framleiðslutæk
in eru stöðvuð, vegna þess ao
örlitlir liópar liætta að vinna,
sem eru margfalt betur launað-
ir en allur fjöldi verkamanna, þá
missum við hinar tiltölulega litlu
tekjur okkar. Eg' sé ekki fram á
annað en að við verðum að hóla
allsherjarstöðvun á þeim tíma,
sem við sjálfir ákveðum til þess
að kenna smábrotunum lífsregl-
urnar.“
„Þetta er ekkert vit"
Loks farast Vilhjálmi orð á
þessa leið:
„Hvað sem þesu líður er þaö
augljóst, að við svo búið má ekki
standa. Þetta er ekkert vit. —
Heildarsamningar á sama tínia
eru nauðsynlegir. Vinnufriður
verður að skapast með þag fyrir
augum að t-ygga lágmarkstekj-
ur þeirra sem minnst hafa. Ef
það verð-ur ekki gert, stönduni
við uppi einn góðan veðurdag
allslausir cg getum eklcert gert
— nema að selja lanúcð hæsí-
bjóðanda — og mér sýnist, sem
inargir smáhópar séu rlMnir tii
þess, við fyrsta tækiíæri ef þeir
geta grætt á því — í bili.“
Vissulega eru þessar hugleið-
ing'ar Vilhjálms mjög athyglis-
verðar og þó ekki sízt vegna þess,
að hann tók sjálfur lengi virkan
þátt í verkalýðsbaráttunni og
hefur alltaf verið traustur verka-
Iýðssiuni.