Tíminn - 10.07.1958, Page 7

Tíminn - 10.07.1958, Page 7
TIMINN, finuntiidaginn 10. júlí 1958. 7 Greinaflokkur Páls Zóphóníassonar: Búskapurinn fyrr og nú — framfarirnar í Arnessýslu Arnessýsla er fólksflesta og stærsta sýsla land.sins. Þar býr ná- lægt tólfti bver bóndi. Jarðirnar í sýshinni eru ólíkar nokkuð. Þar eru jarðir, sem eingöngu ætti að reka á sauðfjárbú og eru betur til þess fallnar en iarðir í hinum svo- kölluðu sauðfjárihéruðum. Þar eru líka jarðir, sem eru mifcið betur failnar til kúabúa en fjárbúa, og vegna þess að þær eru fleiri en hinar, sem heppilegri eru til fjár- ræktar, 'hefir það orð komizt á, að sýslan sé fvnst og fremst fyrir kúa- bú og mjólkurframleiðslu. Loks eru í sýslunni margar jarðhitajarð ir, sem á er rekin garðrækt við yl, ýmist í gróðurhúsum eða úti. Hér við bætist, að sýslan liggur nærri R eyk j avffcurm a rkað i og af því leiða bæði kostir og gallar eftir því hvernig sú aðstaða, sem það skapar, er nýtt af bóndanum. Byggðu jarðii-nar eru hér taldar 543, en eru nokkru fleiri, kemur það af þvi, að jarðir eru í hreppun um, sem hér er sleppt að tala um, Eyrarbákka, Selfoss og Hveragerði, én í þeim þorpum er aðalatvinna íbúanna é'kki bundin við búskap á sérstökum jorðum, og því eru þær jarðir, sem í þessum lireppum eru, ckki taldar með. Frá flestum jörð um í sýslunni er mjólk send dag- lega til Flóabúsins. Þó er svo ekki frá jörðum í Þingvallasveit, Sel- vogi og nokkrum jörðum í Grafn- ingi. Einstaka bændur hafa stór hænsnabú og selja daglega egg frá þeim. Alls staðar eru ræktað- ar karböflur og má telja þær nokk- uð árvissar í miklum hluta sýslunn ar, en í uppsýslunni og Þingvalla- sveit er þó langt frá að svo sé. Ann- ars eru káltegundir, gulrætur og fleiri garðmatur ræktaður víða, bæði til nota á heimilunum og til sölu. 1920 var meðal túnið 4,1 ha. og þá fengast áf því 119 hestar. Það var þá minna en meðaltún margra annarra sýslna, og ekki í góðri rækt. Af engiunum fengust þá 312 hestar, svo að allur heyskapur á meðaljörðinni varð 431 hestur. Síðar komu áveitur frá stóránum til, bæði Þjórsa (Miklamýraráveit- •an og Sfceiða) og úr Hvítá (Flóa- áveitan) og engjarnar bötnuðu. Á þetta hev meðaljarðarinnar var sett þetita búfé 1920: 4,8 nautgripir, 98 fjár og 8 hross, og hefir því verið sæmilegur ásetningur á hey- in. 1955 er túnið á meðaljörðinni orðið 14 ha. og þá fást af því 547 Inestar. En 1955 var óþurrkasumar og má bví ætla að taðan hafi verið minni en ella og sýni því ekki rétta mynd af nútíðar túninu. Útheyið var aðeins 80 hestar á meðaljörð- inni 1955, og má fullyrða, að það er venjútega meira, en svona lítið þá, af því að engiar stóðu undir vatni og urðu ekki slegnar. Naut- gripum hefir fjölgað, og eru nú 13,8, saitðféð er líkt og það var, en þ.ó heldur færra eða 89, og hrossiu 6,9. Heyin voru því ónóg Páll Zóphónlasson. handa búfénu, enda allmikið keypt af heyjum og mikið af fóðurbæti' handa búfénu. En árið 1955 var eins og þegar er sagt óvenjulegt ár, og illt til samanburðar við meðaljarðir annarra héraða. Villingarholtshreppur Byggðum jörðum í hreppnum hefir fækkað úr 42 í 39. Tvær jarð ir hafa undir 5 ha. tún, en 25 hafa stærra tún en 10 ha. og þrjár þeirra fá yfir 1000 hesta töðufall. íbúar hreppsins voru 305 árið 1920 en nú eru þeir aðeins 250. Eftirtekjan eftir mann búsettan í hreppnum hefir því aukizt úr 60 hestum 1920 og í 100 hesta 1955 — rigningarsumarið. Ég ætla, að túnið á Neistastöðum hafi breytzt einna mest. Það var 3 ha. 1920 og þá fengust af því 100 hestar. Nú er það orðið 19 ha. og töðufallið 1100 hestar og. er þó kúm mikið beitt á túnið. Meðal tún í herppnum var 2.9 ha. o>g fengust af þvi 106 hestar. Nú er meðaltúnið orðið 11,4 ha. og töðufallið 500 hestar. Utheyskapur- inn var 332 hestar, en er nú kom- inn niður í 144 hesta. Búin í Villingaholtshreppi hafa verið sem hér segir á meðaljörð- inni. Árið 1920: nauitgripir. 4,9, sauðfé 83, hross 9,3. Árið 1955: nautgripir 14,0, sauðfé 59, hross 8,8. Árið 1958 1. 1.: 10,1, kýr 3,8 gn., sauðfé 96 og hross 9,6. Af þessu geta menn séð, hvern ig bústærðin í hreppnum hefir breytzt og ViIlinga>holtshreppurinn er einn af Flóahreppunum, en FIó- inn liggur milli Þjórsár og Ölfus- ár frá sió og upp að Merkurhrauni. ViUingaholtshreppurinn er austasti hreppur Flóans og liggur meðfram Þjórsá. Hann er bezt fallinn til sauðfjárbúskapar af Fióahreppun- um. í honum er þó nofckuð af grasi gronum holtum og ásum með sund- um á milii, ekki óáþekkt því, sem er í Holtunum. Allt er búið stærra nú en 1920. Jafnvel hrossin eru fleiri, og hefir þó notkun þeirra við bústörfin minnkað verulega og er horfin á mörgum bæjum. Skil- yrði til stækkunar túna eru ágæt og vaxtarmöguleikar búanna því miklir, bæði hvað fjárbú og kúabú snertir. Ofurlítil laxveiði er í hreppnum í Þjórsá, en lax gengur upp hana að Urriðafossi. Allir Flóa hrepparnir eru nú sæmilega veg- aðir, þeir verzla á Selfossi og draga allt að sér og frá á bílum. Á Sel- fossi er Flóabúið, en þangað er mjólkin flutt daglega og með mjóltk urbílunum fá bændur vörur sínar daglega, hringja daginn áður og biðja um það, sem þá vanhagar um til næsta — kannske næ.stu da.ga'—• og síðan kemur bíllinn með það daginn eftir. Þar þekkist ekki lengur að birgja sig upp til vetrarins eins og áður var gert um land allt, og sums staðar er gert enn, og víða að einhverju leyti enn, þó að forðinn sé minni, sem dreg- inn er að í einu og oftar þurfi að draga að-sér en vor og haust, cin>s og gert va>r hér áður fyrr. Þetta um vegina og aðdrættina að og frá heimilunum gildir um megin hluta sýslunnar. Gaulverjabæjarhreppur Byggðum jörðum í hreppnutn hefir fækkáð úr 48 í 43. Enn eru fjórar jarðir, sem hafa niinni tún en 5 ha., en allar eiga þær góðar erngjar. Áveilulönd eru mikil í hreppnum og engjar góðar og fá margar jarðir miklar slægjur (400 —1000) á vélslægum starengjum. Engin jörð í hreppnum hefir yfir 1000 hesta heyskap á túni, en marg ar 400 til 800. Hreppurinn er mjög flatlendur, og lá 1955 mikið undir vatni, svo að engjaheyskapur nýtt- ist lítt það ár. Að vetrinum fer jörð mikið undir svell, svo að beit nýtist M'tt, noma á jörðunum með sjónum og við Þjórsá, en þar er þurrlendara. 1920 var meðaltúnið bara 2.6 ha., en nú er það orðið 11,1 ha. Töðu- fallið af meðaltúninu var 85 hest- ar en er nú 521 hestur. Eftir mann búsettan í hreppnum fengust 73 hestar 1920 en nú 98, enda hefir fólki fækkað úr 340 í 265. Vafa- laust hafa affcöst pr. mann 1955 verið til mikilla muna minni um alla sýsluna 1955 en árið fyrir og árin á eftir. Búin á meðaljörð í hreppnum hafa verið sem hér segir: 1920: nautgripir 6,1, saufé 53, hross 7,6. 1955: nautgripir 16,2, sauðfé 25, hross 6,4. 1. 1. 1958 kýr 13,8, geld- neyti 3,8, sauðfé 45, hross 7,4. Féð er enn færra en það var 1920, enda hreppurinn lítt fallinn til fjárbúskapar, nautgripunum hefir fjölgað mikið og hrossum er að fjölga aftur og hygg ég, að eng inn skilji af hverju það komi. Miðað við þessi ár, sem miðað hefir verið við í greinarflokkum þessum, hefir taffan á meðalbýlinu vaxið úr 85 hestum í 466 hesta, og er það mikið. Útheyið hefir á sama tíma minnkað úr 521 hesti í 137 og sýnist sú minnkun vafa- laust meiri en hún er raunveru- •lega, vegna árferðisins. Öll hey- aukningin á meðaljörðinni er ekki nema 82 hcstar, og er sú tala vafa- lau’slt alltof teg, og stafar frá ór- ferðinu. Gaulverjabæjarhreppur- inn með sín stóru og góðu áveitu- Iön>d hefir aukið töðufallið en minnkað áveituslægjurnar eitt- hvað, þó að það vafalaust sé minna en tölurnar sýna. Um það, hvort hér sé rétt stefnt, er ágreiningur. Taðan er betra fóður en starheyið en störin er ekki heltíur slegin eins snemma og taðan, og munur- inn mundi minnka, væri hvort tveggja slegið á sama þroskastigi. Og hætt er við, að eitthvað af tún- unum í hreppnum séu of raklend enn til að gefa góða töðu. Allvíða í Flóahreppunum er þetta svipað. Það er varla hægt að stækka tún- in og fá þau með góða töðu, nema að þurrka landið, og þá verður áveitan sums staðar að víkja. Um þetta verður vafalaust deilt næstu árin, og málið þarf að grandskoð- ast, þar á meðal1, livernig spretta verður á störinni, ef borið er á hana, þegar hætt'er að láta nýtt vatn renna inn í áveitu>hólfin. Ein- staka menn hafa reynt þetta og telja að með því megi fá eins mik inn vöxt á störinni og á beztu tún- um. Væri þetta rétt, yrði störin ódýrari sem næmi minni áburði. Þetta atriði þarf mjög vel að at- hugast, því að þau ár koma inn á milli, sem votlendu túnin kala illilega og bregð'ast þar af leiðandi með sprettu. Er þá gott að hafa flæðiengjarnar til að hlaupa í. 'Framhitlcl á 8. trfðj' r Arnessýsla ByggBar jarðir Meðal jörð árið 1920 Ibúatala Meðaláhöfn og heyskapur á jörð 1955 Túb HREPPUR: 1920 1955 Túnst. ha. TaOa Úthey Nautgr. hestar hestar tala Sauðfé Iíross 1920 tala tala 1953 T únst. T ala ha. hestar Úthey hestat Nautgr. tala SauSji tala Hross tala undir 5 ha 1. Villingaholtshreppur 42 39 2.9 106 332 4,9 83 9,3 305 258 11,4 500 144 14 59 8,8 2 2. Guiverjabæjarhr. 48 43 2,6 85 436 6,1 53 7,6 390 265 11,1 466 137 16,2 25 6,4 4 3. Stofckseyrarhr. 52 30 2,2 60 189 4,1 37 7,8 886 541 16,3 435 42 12,6 15 4,1 11 4. Sandvffcuiihr. , 23 17 4,2 120 502 7,7 69 0,2 185 124 16,3 634 274 20,5 60 15,6 1 5. Ilraunger.ðishr. 40 34 3,8 114 314 5,5 68 9,4 203 243 12,8 567 171 18,7 53 8,0 2 6. Skeiðahr, 35 43 5,7 117 522 6,0 97 9,7 314 260 15,5 611 41 14,5 70 7,1 2 7. Gnúpverjahr. 32 41 6,5 168 265 4,8 166 8,2 228 234 20,0 714 9 16,9 107 6,0 0 8. Hrunamannahr. 50 66 5,1 168 361 5,7 152 10,9 425 407 16,7 739 16 14,2 84 7,1 1 9. Bisbupstungnahr. G4 71 4,1 117 268 4,0 132 9,0 462 437 13,9 517 76 11,3 142 10,0 2 10. Grímsneshr. 52 43 5,1 166 256 3,8 118 5,7 391 316 15,8 600 21 11,0 146 5,5 0 11. Laugardalshr. 17 23 4,7 156 298 5,0 149 7,2 145 194 14,9 364 21 12,8 114 4,4 1 12. Þingvaílaiþr. 17 11 2,8 62 66 1,5 61 3,8 95 67 8,3 304 0 5,5 132 2,0 2 13. Grafningshr. 14 12 4,5 124 180 3,6 90 4,6 89 50 14,0 445 15 7,3 155 2,6 0 14. Ölfushr. 64 58 4,2 125 36? 5,3 86 6,9 452 404 13,7 482 139 15,3 68 4,4 5 15. Selvogshr. 17 12 2,6 72 45 1,3 124 5,3 103 72 5,8 241 0 3,4 108 1,5 6 AIls pg meðaltöl 567 543 4,1 119 312 4,8 98 8,0 4683 3872 14,0 549 80 13,8 89 6,9 39 Á víðavangi Stefnuleysið á „foringjaráðstefnunni" í forustugrein Alþýðublaðsins í gær er rætt um liina svoköll- uðu „foringjaráðstefnu" Sjálf- stæðisflokksins, sem haldin var hér í bænum um seinustu helgi. Alþýðublaðið segir: „Forustulið Sjálfstæðisflokks- ins hefur setið á ráðstefnu og gefið út tilkynningu til þjóðar- innar. Þar kennir margra grasa. Meðal annars er vikið að efna- hagsmálunum og farið um þau svofelldum orðum: „Sjálfstæffis- flokknum er ljóst, að eins og nú er komið efnahag og fram- leiðslu þjóðarinnar, er þörf víð- tækra ráðstafana til bóta. Flokk urinn hefur ætíð talið það megin atriffi að þjóðin í heild geri sér ljós lögmál efnahagslífsins, og fyrst og fremst það, að hún verður að miða eyðslu sína við' arð framleiðslunnar. Án þess að' viffurkenna þá staðreynd, er ekki hægt að koma íslenzkum efna- hagsmálum á réttan kjöl.“ Þetta er gott og blessað út af fyrir sig, en nokkurrar tilætllinar- semi kennir þó í ályktuninni. Sjálfstæðisfl. vill að þjóðin geri sér Ijós lögmál efnáhags- lífsins. En sjálfur hefur hann ekki komið þessu smáræði í verk Hann forðaðist að móta nokkra stefnu, þegar Alþingi fjallaffi um þessi mál fyrir nokkrum vikum. Sjálfstæðisflokkurinn reýndist þá andvígur fyrirætlumim og. ráðstöfunum núverandi 1 ríkis- stjórnar, en liafði ekkert annað til málanna að leggja. — Svo kemur hann saman á ráðstefnu og mælist til þess að þjóðin geri sér grein fyrir þeim vanda sem er honum alger ofraun. Sjá ekki allir, að hér er um leikaraskap að ræffa? Auðvitað ber að ætlast til þess af stærsta stjórnmálaflokki Iands ins að liann hafi einhverja stefnu í efnahagsmálunum. Það er vandalaust að setja orð á blað og eggja þjóðina affi gera sér grein fyrir hinu og þessu. Hitt er erfiffara viðfangs að koma með tillögur og vísa veginn. Og Sjálfstæðisfíolíkurinn ætti að tala varlega um efnaliagsmálin, meðan liann hefur ekkert ánn- að til þeirra aff. leggja en vera fyrirfram andvígur ráðstöfunum núverandi ríkisstjórnar." Það er ekki nóg að vilja komast í stjóm Að lokum segir Alþýffublaðiö um ályktuu „foringjaráðstefn- unnar“: „Loks er í ályktuninni skorað á landsmenn að taka virkan þátt i baráttunni fyrir nýrri, athafna- rneiri og heiðailegri ríkisstjórn og fimbulfamfc-a'ð um sjálfstæðis-' stefnuna í því sambandi. Þétta eru hlægileg mannalæti. íslend- ingar muna mætavel stjórnar- farið á valdadögum Sjálfstæðis flokksins. Þar meff er ekki sagt, affi sjálfstæðissíefnan sé úr sög- unni. En Sjálfstæðisflokkurinn liefur ekkert með það að gera að sigra og komast til valda nema hann hafi eitthvað til mál anna að leggja, hætti neikvæðri sýndarmennsku og geri sér fai um ag leysa vandaniál þjóðar- innar. Þess vegna munli íslend ingar skilyrffislaus't krefjast þess, að hann kunngeri stefnu síua og úrræði áður en þeir fela hon- um aukin áhrif og trúa honum fyrir völdum, Honum nægir á reiðanlega ekki að vilja kom- ast í stjórn. Það eru engin tíð indi. En hann þarf að hafa stefnu til að íslendingar geti trúag hon urn og treyst. Þess végna væri ekki úr vcgi aff. forustuliff hans kæmi bráfflega saman lil nýrrar ráðstefnu og sendi betri og raun hæfari ályktun en oiðaskvaldrið, sem Morgunblaðið birti á for- síðu sinni í gær og naumast er annag en dálkafýíling í „stærsta blaði landsins“. Ljósmýnðin er hinsvegar ágæt. Sjálfstæðisflokk urinn myndast dável.“

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.