Tíminn - 22.07.1958, Blaðsíða 7

T í !\11-N N; þriSjudagmn 22. júlí 1958.
Þess hefur verið óskað, að ég
segi hér sem landbúnaðarráðherra
nokkur orð. Ræða mín verður
fyrst og fremst árnaðaróskir til
þeirra, sem standa fyrir þessu
móti og hafa sett sér það mark að
auka áhuga lándsmanna á því
að bæta hestakynið, fara betur
með hesta og tryggja íslenzka hest-
inum þann sess, sem honum bcr
með réttu á íslenzku Iþjóðlífi, þrátt
fyrir hreyttan tima. — Allt er
þetta gott og þarft og fyrir þao vil
ég færa þakkir alþjóðar.
En rétt þykn- mér að rökstyðja
þetta nokkru nánar. Við erum nú
stödd á þeim stað í þessu landi,
þar senv íslenzki hesturinn hefur
átt fleiri spor en í flestum eða öll-
um sveitum öðrum. Hingað lágu
um aldir almannavegir hvaðanæva
af landinu. Fyrir júlibyrjuu ár
hvert g-af að líta stórar hópferðir
ríðandi manna úr öllum áttum. í
þurru veðri mátti oft sjá jóreyk á
Bláskógalheiði. Hingað komu þá á
hestum ár hvert í margar aldir
þúsundir manna, þar á meðal allir
þeir frægu menn, sem sögur þeirra
tíma greina frá. — Yfir vegleysur,
illfærar og straumharðar stórelfur
skilaði í-slenzki hesturinn öllu
þessu fólki hingað og héðan aftur
heim. * 1
Mikil hreyting er á orðin. Nú
komum við hingað á hestum til
þess að gera okkur dagamun. Nú
er það bifreiðin, en ekki hestur-
inn, sem ríkir á þjóðvegunum. Þeg-
ar þetta ferlíki, bíllinn, kemur þjót
-andi eftir veginum, hrekkur þarf-
asti þjónninn út af sinum vegi, oft
lostinn skelfíngu, er hann sér þer-n
an óskylda framandi gest æða á-
fram hvæsandi með óskiljanlegum
hraða.
Við þessu er að sjálfsögðu ekk-1
ert að segja, því síður að gera. j
Fáir munu vilja og enginn geta
risið gegn sigurgöngu vélaaldar-
innar.
En þegar fólk tekur sér þau orð
í munn, að vélin sé komin í stað
hestsins Oig meira en það, hestur-
inn. tilheyri fortíðinni, en vélin
framfíðinni, þá fara menn villir
vegar. Vélin getur aldrei komið
fullkomlega 1 stað hestsins. Hann
er í svo mörgu andstæða hennar. i
Og íslenzki hesturinn verður ekki'
máður af spjöldum sögunnar, né
úr þjóðiífinu. Gildi hans er meira
en svo. Um -aldir hefur hann staðið
við hlið íslendingsins í lífsbarátt-
unni við hin trylltu náttúruöfl í
margs konar myndum. Um aldir
hefur hann verið yndisauki þess-
arar þjóðar.
Svo náið hefur samhandið oft
orðið milli manns og h ests, að
„maður og hestur þeir eru eitt
fyrir utan hinn skammsýna maf-k-
aða baug“i eins og Einar Bene-
diktsson orðaði það í kvæðinu
„Fákar“. Slíkt augnablik, sem
þarna er lýst, höfum við mörg okk-
ar a. m. k. sjálf lif-að.
Þessi einkennilega vera, hestur-
urinn, Ihefur samhæfzt svo íslenzkri
náttúru, að hann er hluti hennar,
og hann hefur haft svo magn-
þrungin áhrif á mörg höfuðskáld
þjóðarinnar, ekki sízt þau, sem
rammíslenzkust eru, að þau hafa
ort um hann kvæði, sem sum eru
með dýrlegústu perlum íslenzkrar
Ijóðagerðar.. Það nægir að minna
á kvæðin „Skúlaskeið“ og „Sveinn
Pálsson ög Kópur“ eftir Grím
Thomsen. ;,Fáka“ eftir Einar Bene-
diktsson og kvæði Páls Ólafssonar
um Stjörnu og ,,Ljónslöpp“, svo
nokkur séu nefnd.
Og alþýða ,-m^nna, alþýðuskáld
og hagyrðingör'hafa ekki látið sitt
eftir liggja, því að um hestinn hafa
þeir ort meira én flest annað, jafn-
vel meira en um sjálfa ástina,
Enda telja alþýðuskáldin sig flest
vita það með vissu, að g'óður hesta-
maður njóti kvenhylli.
Það er hin einlæga tilbeiðsia á
hestinmn, kostum hans og göfgi,
• sem fyrst og fremst veldur því,
hve margar stökur um hestinn,
sögur um hestinn og ljóð eru fög-
tir og að ýmsu leyti einn hugþekk-
asti þáttur íslenzkra bókmennta.
Nei, hestúrinn má ekki og getur
ekki horfið úr þjóðlifinu, því að
hann hefur me'ð lifi sínu og starfi
Ræfta forsætisráíherra á landsmóti hestamanna:
„Hesturinn má ekki og getur
ekki horfið ilr þjóðlífinu”
Hafi þeir menn þjóðarþökk, sem að því vinna að ísl, hesturinn
njóti sín sem bezt við hinar breyttu þjóðlífsaðstæður og að þjóð-
in fái svo sem við verður komið notið kynborinna kosta bans

Hermann Jónasson, forsætisráðherra, flytur ræðu sína á landsmóti hesta
manna aö Þingvöllum.
um aldir orðið samgróinn sjálfri Skáldið velur honum
þjóðarsálinni. „Sörli“. Skúli er íslendingurinn,
Það er hvorki staður né stund sem hesturinn hefur svo oft bjarg-
til þess að lesa hér úr kvæðum um að, — en fórnað eigin lífi.
hestinn. Ég get þó ekki stilit mig En hvað sem öllu þessu líður, er
um að minn-ast með örfáum orðum auðsætt, að staða hestsins hcfur
á kvæðið „Skúlaskeið“. Söguna, breytzt með tilkomu dráttarvéla og
sem það kvæði segir, lætur Grímur bifreiða.
Thomsen gerast að miklu leyti á Ég er ekki í neinum vafa um
leiðinni norður Kaldadal eins og ag þegar vélarvíman er runn-
þjóðsöguna, sem kvæðið bygg- in af þjóðinni, mun hún sjá, að
ist á. —
inu „Fákar“: „Það er stormur og
frelsi í faxins hvin, sem fellir af
hrjóstinu dægursins ok.“
IBifreiðin og dráttarvélin eru
vissulega þarfaþing ef í hófi eru
t notuð, En aldrei geta þau tæki
orðið þjóðinni eins nátengd óg
hesturinn. Aldrei munu þau orka
á anda hennar eins og hann Aldrei
mun verða s-agt: „í mannsbarminn
streymi sem aðfallsunn af afli
„bílsins“ og göfugu lund“.
í vaxandi mæli munu menn
skilja, hvað gott er að leita hvíld-
ar á hestbaki í faðmi fjalla og
hinna stórbrotnu óbyggðu auðna
islands.
Ég ætla að lokum að láta Pálma
Hannesson lýsa einni slíkri stund
á fjöilum, h-ann var ems og þið
munið, mikill náttúrudýrkandi og
fágætur hestamaður. Hann segir
frá ferðala-gi á Brúaröræfum á
þessa leið:
„Togandi brekkur eru upp á
bunguna úr Arnardal, en þegar
upp er komið, taka við renmsléttir
vikurmelar, er ná suður að Fagra-
dal. Þeir enu hæfilega harðir, svo
að markar fyrir skeifu, -og er þar
hinn ákjósanlegasti reiðvegur.
Héldum við því -hestunum til g-angs
og nutum ferðarinnar. Nú var nótt
. lægst og bl-átt rökkur grúfði yfir ör
æfunum eftir hinn heita dag. En
i austri yfir hulu húmsins lýsti
tindur Snæfells líkt og drauma-
nafnið m>’nd. lýsti í annarlegum ljóma
hesturinn er hentugt og ódýrt
vinnuafl til margra 'hluta, því að
alda öfgá ber jafnan í sér aftur-
hvarf.
Um ófyrirsjáanlega framtíð mun
hann notaður til ferðalaga um
landssvæði þar sem öðrum far-ar-
tækjum verður ekki við komið, og
í vaxandi mæli munu íslendingar
uppgötva það, að þeim er nauðsyn
Hér rétt hjá Kakladalsleið er ag ieita frá vélaskrölti og ys borg-
Tröllaháls, þar sem-fimm hestarnir ann-a til hestsins. Að koma á bak
sprungu og í Víðikeri var svo kom- góðum hesti er hin bezta endur-
ið, að enginn hestur éftirreiðar- næring andleg og líkamleg. Það
mannanna var „vel fær. nema eru engar ýkjur. Við höfum sjálf
„Þeir eltu hann á átta hófa-
hreinum
og aðra tvenna höfðu þeir til
reiðar.
■— En Skúli gamli sat á-Sörla
einum, —
svo að heldur þótti gott til
veiðar.“
J-arpur Sveins í Tungu.“
Þar sem Kaldadalsleið liggur
einna hæst, er Skúlaskeið, ísaldar-
urðir í mesta máta, ógreiðíærar. Á
þeim áfanga greip Sörli til kost-
ann-a, þ. e. skeiðsins í fyrsta siim
og lá vel.
„Rann hann yfir urðir eins og
örin,
Eða skjótur -hvirfilbylur þjóti,
Enn þá sjást í hellum hófa-
förin,
Harðir fætur ruddu braut í
grjóti.“
Ef -þið farið um Skúlaskeið, íinn-
ið þið ef til vill ekkn nein hóíáför
í hellum né -brautir, sem harði'r
fætur ruddu í grjóti. En ef þið
farið gangandi eða á hestbaki. frá j
Krýsuvík til Selvogs, munuð þið j
sjá langar götur, sepi harðir fætur;
hafa um aldirnar klappað í
hraunhellurnar. Það hef ég séð
með eigin augum. Og „harðir fæt-
ur ruddu braut í grjóti“ víða á
þessu landi.
Kvæðið „Skúlaskeið", eins og
skáldið kallar það, er sennilega
ekki frásögn um neinn sérstakan
hest, heldur verðugur lofsöngur
um íslenzka hestinn almennt.
oft skynjað það, þó að við höfum
ekki getað komið orðum að þvi
eins og Einar Benediktsson í kvæð
við silkibláan himinn, stráðan fá-
einum stjörnum. Hestarnir töltu,
og blærinn lék í íangi. Á slíkum
st.undum óska menn einskis fram-
ar og fyllast fögnuði yfir því að
hafa fæðzt á þessu Iandi.“
Þessi frásögn Pálma Hannesson-
ar er fögur og innilega sönn. Hest-
urinn íslenzki bar -byrðar og dró
æki fyrir þjóðina. Hann hjálpaði
henni til að sigra „togandi brekk-
ur“. En hann gerði meira: Hann
hjálpaði henni til að eignast stund-
ir, sem fylltu brjóstin fögnuði yfir
að hafa fæðzt i þessu landi. Það
gerir hann enn ef til hans er leit-
að.—
Ég vil óska þess að sem flestir
geti sem oftast komið á hestbak til
þess að eignast þær liamingju-
stundir. —
Hafi þeir menn þjóðarþökk, sem
að því vinna að íslenzki hesturinn
njóti sín sem bezt við liinar
breyttu þjóðlífsaðstæður og að
þjóðin fái svo sem við verður kom-
ið notið kynborinna kosta hans. —
Lengi lifi Landssamband íslenzkra
hestamanna. —
Helztu ályktanir héraðsfundar
Norður-Þingeyjarprófastsdæmis
Héraðsí'undur N-Þingeyjarprófastsdæmis var haldinn á
Kópaskeri 13. júlí að lokinni messu 1 Snartarstaðarkirkju. Sr.
Ingimar Ingimarsson prédikaði. Prófastur Páll Þorleifsson
setti fuhdinn og stjórnaði honum. Mætth’ voru fulltrúar allra
sókna nema einnar, og prestar prófastsdæmisins.
Lagðir voru fram reikningar
kirknanna til endurskoðunar.
Prófastur las bréf, sem borizt
hafði frá umsjónarmanni kirkju-{
garða, sr. Sveini Víking um sér-
stakt fjárhald kirkjugarða og fl.
Fulltrúi söngmálastjóra Björg
Björnsdóttir frá Lóni mætti á
fundinum og gaf yfirlit yfir söng
mál og störf kirkjukóraprófasts-
dæmisins. Starfandi eru nú söng
kórar í öllum sóknum og mynda
kirkjukórásamband. í>að hefir alls
haldið þrjú stór mót við mikla
aðsókn. En kirkjukórarnir hafa
haldið hver fyrir sig um 30 söng
skemmtanir. Alls 113 manns eru
í þessum kórum. Prófastur þakk
aði Björgu komuna á fundinn og
fyrir óeigingjarnt starf í þágu
söngmála prófastdæmisins.
Ilelztu ályktauir.
Helzíu ályktanir sem fundurinn
gerði voru þessar:
1. Héraðsfundur þakkar sýslu
nefnd reglugerð um löggæzlu á
opinberum samkomum innan sýsl
unnar og telur að hún muni verða
(Framh. á 11. síðu.)
A víðavangi
Endurnýjun fiskiskipa-
stólsins fyrr og nú.
Eins og áður hefir verið sagt
frá, liefir ríkisstjórnin ákveðið að
veita innflutningsleyfi fyrir 18
nýjum fiskiskipum og er stærð
þeirra samtals um 1800 smálestir.
Skipin verða frá 10—250 smálest
ir hvert og munu yfirleitt koma
til landsins á næsta ári. Þau
verða keypt og smíðuð aðallega
á Norðurlöndum og í Austur-
Þýzkalandi.
Þjóðviljinn ræðir um þetta á
laugardaginn og segir:
„Eitt alvarlegasta dæinið um
hina neikvæðu stjórn Sjálfstæðis-
flokksins á sjávarútvegsmálunum
var það hvérsu mjög skipastói!-
inn rýrnaði. Áætlað er að árlega
þurfi að bæta um 1300 lestum
við bátaflota okkar, þ. e. skip.
sem eru undir 100 smáicstum, til
þess að hafa fyrir fyrningum. í
valdatíð íhaldsins var þróunin
liins vegar sem liér segir:
1951: aukning 300 lestir
1952: aukning 466 lestir
1953: aukning 164 lestir
1954: aukning 456 lestir
1955: aukning 1133 lestir
Öll þessi ár er aukningin fyrir
neðan, þannig að á öllu þessu
tímabili rýrnaði bátafloti íslend-
inga jafnt og þétt. 1956, árið sem
Ólafur Thors hrökklaðist úr ráð-
herrastóli, varð aukningin 1434
lestir, rétt ofan við Iágmarkið.
SífSan liafa orðið alger umskipti
á þessu sviði, eins og öðrum þátt
uni sjávarútvegsmála. Bæði í
fyrra og í ár verður aukning báta
fiotans Iangt fyrir ofan það, sem
nægir til fyrningar, en endan-
legar tölur eru ekki enn tiltæk-
ar.“
Stjórnmál og verkföll
í Bretlandi.
Einn af bliiðamönnum Alþýðr
blaðsins hefir undanfarið dvalizt
í Lundúnum. Hann liefir nýlega
skrifað fréttapistil í Alþýðublað
ið og segir þar m. a.:
„Blöðunum hér í London verð-
ur alltíðrætt um það þessa dag;
ana, að íhaldsfiokkurinn muni
ekki vera því eins andvígur og á'Ö
ur að leggja til kosninga áðui
en kjörtímabilinu lýkur. Hefir
gengi flokksins sýnilega hækkat
síðustu vikurmr, en áður va»
stjórnarandstaðan eða Verka
mannaflokkurinn talinn hafa
mikla sigurmöguleika, ef til kosn
inga kæmi.
Xalið er að verkföll þau, sem
verið hafa að undanförnu og yfir
vofa, séu vatn á myllu íhalds-
fiokksins. MiUistéttir og fast-
launafólk, sem er geysifjölmemi-
ur skari í Englandi, telur verk-
föll og kauphækkanir, sem þeim
fylgja, skrúfa upp verðlag og
auka dýrtíð. Fastlaunamenn drag
ast aftur úr og teija kjör sín.
rýrna við kaupstreitu verkafólks.
Þannig telja þesr-,ar fjölmennu
stéttir baráttu verkalýðshreyfing-
arinnar sér óhágstæða, eins og nú
er komið málum í þjóðféiagihu,
en fastlaunafólk og millistéttir
eru einmitt oft og tíðum reikul-
ar í stjórnmáíum og kasta lóði
á vogina á víxl. Verkamanna-
flokkurinn sýpur því seyðið af
verkföllunum, en íhaldsflokku; -
inn, sem er þeim andvígur og
fer ekki í launkofa með það,
græðir á þeim.“
Mikilvægt hlutverk.
Umræddum liugléiðingum sín-
um lýkur blaðama'ffur Alþýðu-
blaðsins þannig:
„Enginn vafi er á því, að í sam
virkum, menntuðum þjóðfélögum
þarf verkalýffshreyfingin að gæta
sín vel. Barátta hennar og sigr:r,
á þessari öld hefir gjörbreytt öll
um aðstæðum og lífsviðhorfi, ör-
yggi er komið í stað örhirgðar,
skattar fara í þágu lieildar í staö
skattpíningar auðjöfra a kosthav
fjöldans o. s. frv. Hlutverk verka
lýðshreyfingai' í þroskuðu ög
menntuðu þjóðfélagi er nú næsta
þýðingarmikið, ef ekki á að slá i
bakseglin. A3 minusta kostí
virðist reynslan vera sú þessa
stundina í Englandi.'- Þetta er á-
reiðanlega rétt ályktað.