Tíminn - 25.07.1958, Blaðsíða 7

T í M I N N, föstudagiim 25. júlí 1958.
7
! Á víðavangi
eftir, skrifaði Halla Bergs, rit-
ari í utanríkisráðuneytinu, um
ferð Halldórs Kiljans Laxness
s.I. liaust í Indlandi, en liún
var einkaritari Nóbelsverð-
latmaskáldsins 1 förinni. Grein-
in birtist í blaðinu „19. júní“, og
er hér endurprentuð með leyfi
höfundar.
Brautarstöðin í Nýju Delhi
árla morguns 19. janúar.
Töfrum vafðir burðarmenn
með vefjarhefti stafla ferða-
kistum okkar á höfuð sér og
skunda til lestarinnar. Tveir
fulltrúar menntamálaráðu-
neytisins í Nýju Delhi fylgja
Halldóri Laxness og konu
hans til lestarinnar. Sá þriðji,
Suresh Awasthi, á að vera
fylgdarmaður á ferðalaginu.1
Eftir erilsama daga í höfuð-
borg Indlands hefst nú nýr
þáttur í heimboði indversku
stjórnarinnar til skáldsins,
ferð til Agra og Benares.
Milli Nýj-u Delhi og Agra eru
124 mílur. |
Lestin þýtur yfir sléttlendið.
Veðrið er fagurt, sólskin, og hit-
inn er notalegur. Magnótrjálundir
eru á víð og dreif. Fuglalífið er
fjölbreýtt. Hvergi sést fólk við
akuryrkju né jarðabætur. Mér
verður hugsað til Kína, þár sem
vinnandi fólk hvarf aldrei úr aug-
sýn úr lestinni og landið var einn
samfelMur akur. Indland er víða
þurrt og uppblásið. Vatnið er dýr-
mætt og af skornu'm skammti, að
minnsta kosti um vetrarmánuðina,
þegar ek'ki rignir. Ég hef heyrt,
að tsjaldan þurfi að bora lengra
en itm það bil 70 fet cftir vatni.
En Ilandið er fáíæítt og víða sömu
vinnuaðferðir og fyrir mörg hundr
uð árurn. Uppspretturnar nægja
sjaldnast, og sumir verða að ganga
langar leiðir til vatnsbólanna. Oft
sjást konur á gangi á vegunum
með vatnsker á höfði.
„Draumsýn í marmara"
í Ajgra er ein fegursta bygging
veraldar, Taj Mahal, byggð úr
hvítum marmara, og heíir hún
verið kfdlluð. „draumsýn í marm-
ara“. Ég svipast um með eftirvænt
ingu á brautarstöðinni. Þar mætir
auganu sama sýn og á flestum
öðrunx brautarstöðvum, sem ég
fór um í Indlandi. Hópar berfætra
fátæMinga, sveipaðir í öhreint lín,
seni ripphaflega var hvítt, sitja
með krosslagða fætur á . stéttun-
um og htorfa rólegu augnaráði á
k'oinufólk'. — Gamalmenni. bellar-
ar, ungar konur með börn á
brjósti. Sumir hafa hreiðrað um
sig og Iagzt til hvildar. Yfir þessu
fól/ki hvílir óvanalega mik.il ró-
semi og virðuleiki. Stundum var
ég að velta fyrir mér, eíi'.r hverju
al'Iur þess i sægur á brautarstöðv-
unum væri að bíða daga og næt-
ur. Einhver sagði, að það væri
svo lágt sefit í mannfélaginu, að
það ílengi ékki tekið frá fyrir sig
pláss með lesíunum og biði þolin
mótt eftir, að rúm yrði fyrir það
— eiixhvern tíma. Sennilega hefir
al'l't jxet'ta fólk verið „ósnertan-
legt“.
Stéltakerfið
Hinir ósnertanlegu eru lægsta
stigið í stéttakerfinu (casta).
Skiptir þetta fólk tugum þúsunda,
sem (greinást í sétttir, sem litil
samakipfi hafa sín á milli. Við
fæðingu kemst fólk í sömu stétt
(casta) og feður þeirra og getur
aldrei yfirgefið þá stétt. Hvaða
störtf það stundar, hverjum það
giftist, hvað þáð etur og hvernig
útiför iþesis er háttað, fer eftir stétt
þess. Æðsta stéttin eru brahmín-
ar. Þeir leggja aðallega stund á
heimspeki, trúarbrögð og stjórn-
m!ál. Hindúar fóru með hina ó-
kenifanlegu eins og þræla, sem
hefðu ekki mannlegar tilfinningar.
Gandhi, vinur hinna ósnertanlegu,
Ihh 1 \ í
Mynd þessi er tekin af íslendingum í Indiandi. Halldir Kiljan er lengst til hægri, þá kona hans Auður
Sveinsdóttir; indverskur stjórnarráðsfulltrúi ásamt konu sinni og barni, og greinarhöf., Halla Bergs.
Ógleymanleg ferð í boði indversku
stjórnarinnar í elztu borg Indlands
Þáttur úr hnattferð nóbelsverðlaunaskálds
ins Halldórs Kíljans, eftir Höllu Bergs.
sem isjálfur var brahmín, kallaði
þá Harijans eða börn guðs. Eitt
bezta verk hans var barátta fyrir
rétti þeirra. Nehru hefir haldið
áfram þessari baráttu, og til dæm-
is eru hvorki dóttir hans né systir
giftar brahmínum. Stéttakerfi
þetta er nú, s.em betur fer, á
fallanda fæti, en sennilegt er, að
alllangan tíma taki að útrýma því.
Byrðin haggast ekki
Lestin hægir á sér, — og nú
hlupa burðarmenn hver í kapp við
annan mefffram lestinni til þess
að verða fyrstir til að fá að bera
farangurinn fvrir nokkrar rúpíur.
Ég varð alveg forviða fyrsta skipti,
sem óg s'á burðarkarl í Indlandi
lyfta gríðarstórri og þungri stál-
kistu upp á höfuð sér, ofan á
hana staflaði hann fjórum, fimm
öðrum ferðakistum, tók síðan aðr-
ar tvær sína í hvora hönd og
skundaði lótilega af stað góðan
spöl, meira að segja upp og nið-
ur háar tröppur, en byrðin hagg-
aðist ekki á höfði hans.
Á brautarstöðinni í Agra bíða
‘borgarstjórinn og hershöfðinginn
til þess að taka á móti gestunum.
Hershöfðigninn er miðaldra mað-
ur í einkennisbúningi, og borgar-
stjórinn er gráhærður, glaðlegur
maður, þéttur á velili, í Vestur
landabúningi. Ekið er til Lauries
igistihússins, sem er hvit bygging,
fremui' l'ág, rneð bogadregnum
súlnagöngium, fremur lágum hvolf
turnu n, umlukt miklum trjágróðri
og litfögrum blómum.
Borgin Agra
Agra stendur á bökkum árinn-
ar Jurana. Sögnlega séð er hún ein
merkilegasta borg Ir.dtands. Hún
var höfuðstaður Mógúlskeisara-
dæmisins í meira en hundrað ár.
Akibar, sem var voldugasíur Móg-
úlanna, lét reisa þar margar merki
legar byggingar. Anr.ar keisari,
Shah Jahan, lét á 17. öld byggja
Taj Mahal, sem talin er fegursta
bygging veraldar o-g hefir varpað
míestium ljóma.yfir Agra. Mumtaz
Mahal, kona Shah Jahan, lézt 89
ára görnul árið 1331, cr hún hafði
alið honum fjórtánda barnið.
Syrgði hann' konu sína ákuílcga.
Yfir jarðneskar leifar hennar lét
hann reisa Taj Mahal. Nacstum
20.000 mænn unnu í 20 ár við að
fuSDjiera bygginguna. Shah Jahan
kailaði til 'hirðar sinnar beztu
liúsameistara og listamenn Mógúls
kaisaradæmisins frá íran, Tyrk-
landi og Arabiu og borgaði þeim
of fjár fvrir vinnu þeirra. Taj Ma-
hal, garðurinn og byggingarnar
ucrjhverfis, ná vfir 42 ekrur lands.
Inngangurinn er geysilegt hlið úr
rauðum sandsteini. Kafli úr kór-
ainum, lelraffur með svörtum
steini í hvítan marmara, skreytir
báðar hliðarnar. Stafirnir eru
þannig gerðir, að þeir efslu og
neffstu sýnast jafnstórir frá jörðu
séð. Eftir garðinum endilöngum
er löng og fremur mjó tjörn, en
mlegifraim henni á tvo vegu eru
raðir kýpurviða. Fegurst þykja
þessi hvíta bygging og hinn friö-
sæli fagri garður í tunglsliini. Ég
var stödd í Tai Mahal á sunnudcgi.
Fjöldi fólks var á gangi í garðin-
um. Karlar og konur i hvítum
búningum eða litríkuim saríum.
Fólkið hefir sérlega fallegan hör
undslit og tindrandi döfck augu..
Margar konur hafa stein greyptan
í nefið, ofan við nasavænginn. All-
ar hafa þær málaðan blett neðar-
TAI MAHAL
þær bera mörg annbönd á hand-
leggjum og um ökla, hringi á tán-
um og jafnvel hring í öðrurn nasa
vængnum.
Fagurf umhverfi
Umhverfi Taj Mahal er gert af
mikilli sinekSovísi. Tök ég sérstak-
Iega eftir, hvað allar stéttir voru
fallegar. Grafhýsið sjálft stendur á
marmarastétit. Á því er eitt aðal-
hvolfþák og fjögur minni, en á
hornum marmarastéttarinnar rísa
fjórar minarettur. Áffur en við
göngum inn, drögum við skóna af
fótuim okkar. Undir aðalhvolfþak-
inu, þar sem birtu ber gegnum
laufskorinn marmaravegg, fagur-
lega skreyttan eðalsteinum, hvílir
Mumtaz Mahal og við hlið henn-
ar eiginmaðurinn Shah Jahan. Sitt
hvorum nregin við grafhýsið eru
t\'ö bænahús, Taj moskan og Jam-
ait Khana. Moskan mundi hvar-
vetna annars staðar vekja mikla
athygli. Þarna finnst mér grafhýs
ið bera liana ofurliði.
AAeistaraverk indverskrar
húsagerðarlistar
Annar eftirtektarverður staður,
náilægt Agra er borgin Fatephur
Sikri, sem A'kbar keisari byggði
snemraa á 16. öld, gerði að höfuð-
borg sinni og yfirgaf 10 árum
seinna, aðaílega vegna vatnsskorts.
Borgin hefir varðveitzt vel, en
eyðilegt og tómlegt er um að lit-
ast í borginni, sem stendur með
sömu umimerkjum og þegar Akbar
skildi við hana. Margar bygging-
anna þar þykja einhver mestu
m'eistaraverk indverskrar húsa-
gerðarlistar. Akbar keisari var afi
Shah Jahan, sem lét byggja Taj
Mahal. Þegar Akbar var 25 ára,
átiti hann engan erfingja. Hann
leitaði tiil einsetumanns, sem bjó
í helli í Sikri, en hann spáði því,
að Akbar m'undi eignast ríkisarfa.
Næsta ár fæddist sonur. Akbar
skildi þetta sem merki um, að
hann ætiti að flytja höfuðborg
sína frá Agra til Sikri og hóf
byggingu hinnar fögru borgar.
Eftir fiægan sigur i orrustu kall-
aði lr.ii.n borgina Fatepbur Sikri,
sem þýðir „borg sigursins“. Graf-
hýsi eu.setumannsins Shúkh Sal-
im Chishti er talið eitt fegursta
verk ndverskrar búsagerðarlistar
frá tíma Mógúlanna. Það var byggt
rétt eftir 1570. Húsið er lítið,
byggt úr hvítum marmara, og er
falleg andstæða við rauðu sand-
steinsbyggingarnar í kring. Graf-
hýsisins vitja enn í dag barnlaus-
ar konur, liindúa- og múhanieðs-
trúar. Fórnir sínar, litfagra dúka,
klippta sundur i borða, festa þær
í gluggana.
Sárafáir voru á ferli í Fatephur
Sikri, er ég var stödd þar. Ég
(Framhald á 8. síðu)
Bjarnargreiði við Bjarna
Einhver starfsmaður við Morg
unblaðið, sem er óvinveittur
Bjarna Benediktssyni hlýtur að
hafa skrifað forustugrein blaðs-
ins í fyrradag.
Efni greinar þessarar er það.
að sambúfl íslendinga við vest-
rænar þjóðir hafi mjög versnað
síðan núv. stjórn kom til valda.
Þetta er hins vegar ekkert rök
stutt, enda tilgamgur greinai'höf
undar bersýnilega sá einn að'
draga meg þessu athygli að því
í hvílíkt óefni var komið, þegar
Bjarni lét af stjórn utanríkis-
málanna.
Það sem þá blasti við, var
m.a. þetta:
1. Fisksalan til Bandaríkjanna
hafði næstum minnkað um
helming seinasta áriff, sem
Bjarni var utanríkisráðiherra.
2. Neitað liafði verið öllum til-
inælum íslendinga um lán vfegna
nýju Sogsvirkjunarinnar.
3. Löndunarbann var enn á
íslenzkum togarafiski í Bretlandi.
4. Vegna löndunarbannsins í
Bretlandi og minnkandi fisksölu
í Bandaríkjunum, liafði verið haf
in mikil fisksala til Sovétríkj-
anna og eitt seinasta verk Ólafs
Tliors var að biðja Rússa um að
auka enn meira fiskkaup af Is-
lcndingum.
Undir forustu núv. stjórnar
liefur tekist að færa þetta stór-
lega í ibetra harf. Löndunar-
baniiinu fékkst aflétt, fiskSalan
til Bandaríkjanna hefur stórauk-
izt og lán hefur fengist til Sogs-
virkjunarinnar.
Bjarna Benediktssyni er það
því lítill greiði, að þessi,,saga
sé rifjuð upp. Hann ætti að gæta
blaðsins síns betur fyrir óvinum
sínuni og þó aiveg sérstaklega, ef
svo skyldi hafa viljað til, að í
þessu tilfelli liafi liann sjálfui
verið óvinurinn.
W < ilíÆJ
„Þagað gat ég þó
með sann. . . .“
Mbl. hefur að undanförnu gert
sér mjög tíðrætt um komu ísl.
þiiigmannanefndarinnar til Lett-
lands. í tilefni af því segir AI-
þýðubiaðið í gær.
„Morgunblaðið virðist liafa
áhyggjur þungar yfir því, af,
þingmannanefndin íslenzka, sú
er til Lettlands fór, skuli ekki
hafa mannað siig upp í að mót-
mæla stjórnarfari landsins' og
votta þjóðinni samúð.
Þetta gerði sendinefndin ekki.
og ætlaði sér aldrei að gera, enda
mun það fátítt, að kurteisisheim
sóknir séu notaðar til þess áð
segja þeini til syndanna, sem
heim býður. Önmir tækifæri
munu vera talin lieppilegri til
slíkra hluta.
Eitt af Eystrasaltsríkjunum
átti hér t.d. iengst fulltrúa á ís
landi. Hanii var á skrá utanríkis-
ráffuneytisins yfir erlenda full
trúa hér. Hann hverfur skyndi
lega af þessari skrá, dg þö ekki
fyrr en í utanríkisráðherratið
Bjarna Benediktssonar. Notaði
hann þá tækifærið til þess. að
skýra þetta hvarf fulltrúans fyrir
ísienzku þjóðinni og til að votta
viðkomandi þjóð samúði sina?
Virðist það þó hafa staðiff utar.
ríkisráðherra vorum nær en
sendinefnd Alþingis. — Eða hugs
aði hann líkt og kerlingin:
„Þagað gat ég þó með sann,
þegar hún Skálholtskirkja
brann“?
Klaufalegur áróður
Alþýðubiaðið segir. ennfremur
um skrif Mbi. i tilefni af þing-
mannaförinni:
„íslendingar eru í stjórnmála
sambandi við Rússa og liafa
sendiherra í Moskvu. Þeir hafa
á undanförnum árum verzla'ff
austur fyrir járntjald, og eru
Sovétþjóðir aðalkaupendur ís-
lenzkra sjávarafurða. Það gefur
(Framhald á 8. síðu)