Tíminn - 03.09.1958, Side 5

T í MIN N, miðvikudaginn 3. scptembcr 1958.
5
Hesturinn licfir verið kallaður
þarfasti þjónninu okkar íslend
inga, og hvergi á lándi hér hefir
hann átt 'það nafn með meiri
rétti en á Búnaðarsambandssvæði
Suðurlands. Bæði er að um það
falia sumar af rnestu stórám
landsins, sem ekki varð farið
yfir nema á hes'tum og ferjum,
og svo voru aðdrætt'ir til heimil
anna langir, meðan allar vörur
tii búlsins þ^rfti að isækja á
„Bakkann“, en þar var verzlun
íyrir allt svæðið. Nú er þetta orð
ið breytt. Bílarnir hafa leyst
hestana af hólmi hvað alla að
árætti snertir. Og þurfi menn
að fara í ferðalög, þá er sjaldan
lagt á hestinn, heldur setzt inn
í bílinn, og í honum brunað úr
hlaði.
' Nú eru líka ailar ár á aðal
leiðum brúaðar og á svæði Bún
aðarsaanbandsins er korninn bíl
vegur heim á hvern bæ. Þó að
þarfasti þjónninn væri enn not
aður sem í gamla daga væri starf
hans hægara. Þó er ekki víst að
honum þætti betra. Hörðu veg
unum mundi hann ekki fagna,
og iheldur vilja synda yfir árnar
Páll Zóphóníasson
Búnaðarsamband
Hálfrar aldar minning
miklu mciri en hún nú er. Rófna
rækiin í Rangárvallasýslu var
mikil, en hefir eins og í Árnc >
sýslu snarminnkaði hún milli 1940
og 1945 og má nú telja engin, o;
langt frá því að vera handa hein.
ilunum sjálfuir,', enn síður tií
S'ölu.
_ ,, , c. , . _ , , Ræktun garðávaxtanna hefií’
Þetta hefir tekið toluverðum breyt yerið hlutfallslega nokkuð jöfn í,
1n',, ninn rvrf pnf'l' n !■ t1 nnni
4. grein
Suðurlands
sem allmargir hafa komið á rið
andi.
í Rangárvallasýs 1 unni eru fol
öld alin til slátrunar, og hros's
haldin beint í þeim tilgangi að
fá folöld til slátrunar. Og þeir
vilja hafa þau sem flest og sem
vænst, að minnsta kosti í sumum
■sveitunum. Meðan fj'árpestirnar
gengu yfir, og kjöt var ekki nægj
anlegt á markaðinum til að full
þeita fyrir hestumj eða dráttar
vélum.
Hjá öðrum er garðræktin að
verða eða orðin að akuryrkjú
Þeir hafa garða sem eru svo stór
ir að vinna má alla vinnu við þá
með verkfærum drifnum af mót
orum. Mannshöndin stjórnar að
cins vélunum, og eru þá stundimi
fleiri saman um garðlöndin og
notkun vélanna. Loks koma svo
nægja innlenda markaðinum, var þeir sem hafa skapað sér aðstöðu
en ganga á brautunum dag eftir
dag meö riddarann eða klyfjarnar Þau UPP °=
á bakinu. uð reiöhes'tum, þá munu
gott fyrir alla að hafa folöldin til
að slátra. Þau gáfu eigendunum
tekjur, og neytendunum mat á
borðið. Nú 'horfir málið öðruvísi
við. Sláturmarkaðurinn fyrir fol
öldin fer minnkandi og þó að
reynt sé áð selja þau á erlendan
markað, og takast kunni í bili
að telja kaupendum trú um að
gert
þeir
Bílar voru þá lika í sýslunum fljótt reka sig á að ekki verða
þrcmur sem hér segir 1. janúár Þau eftirsóttum reiðhest
1958. um, sem hægt sé að leika sér á.
í Árnessýs'lu: Þessir menn vilja fá folöldin væn,
496 fólkstoilar 6 manna og minni en ^ Þess a® sv0 megi verða
22 __ 7 stærri Þurf& þcir aðra graðhesta handa
104 vörubílar 2—6 farþega
266 — 1 farþega
888 bílar alls.
í Rangiárvallasýslu:
260 fólksWlar 6 manna os
10 — 7 — —
30 vörubílar 2—6 farþega
94 — 1 farþega
394 bílar alls.
hryssum sínum en þá sem s’tóðu
j á sýningunni. Þeirra stefna í
I hrossaræktinni er því öll önnur
en reiðhrossamannanna, sem nú
ráða stefnunni í hrossaræktinni.
til garðræktar, þar sem j'arðhiti
er. Þar eru víða gróðurhús og í
þeim ræktaðar jurtir sem ekki
eða illa þrífast úti, þó að í jarð
hita sé, jurtir, sem ýmist eyu not
aðar til matar eða skrauts. Þeir
sem hafa garðræktina í samtoaiidi
við jarðhita, hafa með sér félag',
og þeir gengust fyrir sýningu í
sambandi við sýningu Bnaðarsam
bandsins. Þar sýndi Sölufélag
garðyrkjuroanna í Reykj'avik vör
ur framleiddar af garðyrkjutoænd
um í Árnessýslu. Mátti þar bæði
sjá garðmat ræktaðan úti, við
jarSihita, svo sem káltegundir
margs konar, gulrætur o. fi. o.
fl., og inni í gróðurhúsum, svo
sem tómata, gúrkur o. fl. Enn
fremur ber, svo sem kirsiber,
banana o. fl.
Blóm bæði í pottum og afskorin
f Vestur Skaftafellssýsiu eru
minni Loks eru svo menn, s’em enn sýndu ýmsir garðyrkjubændur og
stærri notá hestana til ýmiss konar var prýðilega fyrir komið, og
starfa á heimilunum. Þeir vilja sýningin. hin fegursta. í Árnes
hafa þæga og góða brúkunar sýslu er mest af garðrækt viö
hesta til hvers sem er, geta látið jarðhíta. Þar eru milli 60 oig 70
þá draga æki, notað þá við smala menn sem hafa það að aðalatvinnu.
mennsku o. s. frv. Þeirra krafa Fyrsta sjálfstæða garðyrkjustöðin
alls 144 bifreiðir, en ekki er mcr til hcstanna er fyrst og fremst var stofnuð 1929 af Sigurði Sig
kunnugt um, hvernig þær skiptast su> a® Þöir s’eu Þægir og óhræddir urðssyni fyrrv. búnaðarmálastjóra,
í fJokka, enda er þessi tala miðuð við ilvað sem Þeim mætir, svo og er hún nú rekin af syni hans,
'við daginn í dag en ekki áramót lleir §eti látið ungling'a raka með Ingimar, með mikilli prýði. Alls
síðustu. þeim dreif, aka skít á vöil o. s. eru í Árnessýslu nálægt 10 hckt
Af þessum tölum um fjölda bif irv- Tru'að gæti ég að enn ríkti
reiðanna mega menn glöggt sjá Þeiia sjónarmið hjá mörguin V.
að löngu og erfiðu lestaferðirnar Skaflfell/ingum, og nokkrum í
eins og úr Fljótshverfi á Bakk Rangárvallasýslu.
ann eru niður lagðar. Trúað gæti ég, og veit reyndár,
Hrossunum hefir þá lík'a fækkað að margir þeir sém fl'est eiga
ög hefir tala þeirfa verið sem lirössín aðgæta ekki hvaða fóður
hér segir: þau þuría, og livort ekki væri
ingurn eins og sést af s'kýrsiunni.
Árnessýslan ræktar tiltölulega
mest á árunum 1926 til 1930. Þá
er röskur fimmti hluti af ölium
kv-'töfluin sem ræktajðar eru í
landinu ræktaðar í Árnessýslu.
Síðan hefir þetta minnkað. Ilver
er orsökin Árnesingár? Ekki vant
ar markaðinn. Og hér og þar má
hafa kartöflur í heitum jarðvegi,
og selja á s'umrin snemma. Frá
1911 til 1942 er tiltölulega mikil
rófnaræ'kt í "Árnessýslu. Þá eru
þar ræktaðar 15 til 20% af öllum
rófum sem ræktaðar eru í land
inu, en síðan dettur rófnaræktin
niður? Ilvað veldur? Iiófuarækt
í sýslunni var me'st 1915, þá 4905
tunnur. Minnst var hún 1949 þá
57 tunnur. Kartöfluræktin í Ár
nessýslu var minnst 1914, þá
1880 tunnur, en mest 1953, þá
17134 tunnur.
RangárvaHasýsl. ræktaði minnst
ar karíöflur 1914, aðeins 1997
tunnur, en mest 1953, þá 14094
tunnur. Rófnaræktin varð minnst
1947,. aðeins 8 tunnur,
1915, þá 4393 tunnur.
hefir kartöfluræktin í Rangárvalla
sýslu aldrei orðið hlutfallslega
eins mikil og í Árnessýslunni, en
þó mikil og oft 10—15% af heild
aruppskeru landsins'. Skilyrði til
kartöfluræktar eru víða ágæt í
RangárvalTasýslu, og enginn vafi
á að kartöflurækt þar getur verið
árviss með uppskeru og verið
Skaftafellssýslu, líklega mest fií
heimilanna, og er þá kartöflunotl:
un sæmileg, en gæti eflaust meir.
verið. Þó að skilyrði til kartöfL,
ræktar séu ágæt víða í sýslurm
er langt að fcoma þeim á markac,
og þvi líklega ekki hu'gsað uir:
að rækta meira en gert er, eð:..
nægjánlegt til heimilanna.
í Vestmannaeyjum hefir garO
mataruppskeran verið á'kaflegr.
misjöfn og breytileg. 1956 er kart
öfluræktin komin niður í 37 tun:,
ur, en var mest 4200 tunnur 1931.
og rófnaræktin var 10 tunnui:
1955, en mes't 1941, og þá 180.
tunnur. Annars var ræktun karí:
aflna allt fram um 1950 það mik.
að ætla má að hún hafi lágndrægk
nægt Vestmannaeyingum til eigri
notfá, en síðan hefir garðræki
þar minnkað _ mjög og má heifc:
horfin síðustu árin hvað seri,
veldur. Verður þó að ætla að þ;
séu góð skilyrði til kartöflurækí;
ar, og muni annað valda að garc5
en mest ræktin hefir svo til lagzt niðu.
Annars Engan vafa tel ég á því, að gar..1
ræktin muni aftur færast í aukar.
á Suðurlandi, og þurfa jarðrækí:
arráðunautar foúnaðarsambandsing
að styðja að þva, því það er tiii
skammar að rækta ekki nægjaii
legan garðmat til eigin neyzi.i:
Iianda okkur, sem landið bygg.i
um, heldur þurfa. að flytja har. ■
inn árlega.
SKYRSLA
HROSSAFJÖLDI
á starfssvæði Búnaðarsambands Suðurlands
Tala hrossa
Hlutfallstölur
arar lands undr gleri. Talið er, af
kunnugum rnönnum, að í kringum
þriðjungur af vermihúsunum sé
notaður til blómaræktai’, en tveir
þriðju til grænmetisræktar ýmiss
konar, þar með talin ber og tóm
atar.
í mannlölum or það fólk sem
hefir aðaltekjur sínar af rekstri
gróðurhúsanna ialið með þeim
er liafá framfærslu sína af land
búnaði, en það munu vera miUi
Ár Árness. Rángárv. V.S’kaft. Árnes. Rang. V.Skaft 500 og 520 rnenn í Árnessýslu, er SKÝRSLA
1910—1914 5062 6160 1811 100 100 100 framfærslu hafa af gróðurhúsa um hlutfallslega bátllöku mánnaá svæði Búuaðarsambands Suðt.
1915—1919 1920—1924 4920 4965 6529 6599 1765 1573 97 98 106 107 97 87 rækt. Mjög er langt frá að jarð hitasvæðin í Árnessýslu _séu full lands um ræktun garðmatar.
1925—1929 5434 7125 1742 107 116 96 nýtt. Má auká og stækka ylræfctar Ár Arnessýsla Rangárvallasýs. V.-Skaftafellss. Vm.eyjar
1930—1934 5205 6922 1566 103 112 86 löndin mikið, og að því er nú Kartöfl. Rófur Kartöfl. Rófur Kartöfl. Rófur Krtfl. Rófu.
1935—1939 5156 7563 1473 102 123 '81 virðist fyrs't um sinri, eftir því 1911—1915 17,7 19,5 14,7 18,9 3,0 4,5 6,7 4,0
Í940—1944 6201 8507 1506 122 138 83 sem menn hafa' orku til, og márk 1916—1920 16,0 18,3 13,8 18,3 1,9 3,2 8,2 5,(
Í945—1949 4689 5511 1127 93 899 62 áður fyrir vörurnar til lætur. í 1921—1925 19,4 16,3 11,8 16,9 4,6 • 5,0 5,8 3,0
1950 3973 4812 892 78 78 49 hinum sýslunum er Htið úm jarð 1926—1930 21,3 16,5 13,6 12,9 5,1 3,8 2,7 3,-G
1951 4266 5398 825 84 87 46 hita, en þó er hann til í Rangár 1931—1935 14,5 15,8 9,2 11,7 4,5 3,5 2,9 2,6
1952 4072 5459 801 80 39 44 vall'asýslu. 1936—1940 13,6 16,7 8,6 11,4 3,9 4,2 2,9 3,0
1953 4169 5778 820 82 94 46 Þó að mikils sé urn vert, að 1941—1945 11,7 10,7 8,7 10,6 3,6 7,5 3,6 6,0
1954 3949 5745 820 78 93 46 geta ræktað við jarðhita jurtir 1946—1950 11,4 2,2 10,8 1,0 2,6 6,7 1,3 1,0
1955 3771 5181 790 74 84 44 sem ekki þrífast á bersvæði, og 1951 10,3 1,4 9,4 2,6 2,9 5,3 0,8 1,0
1956 3700 5079 773 73 82 43 geta með því bæði gert viðurværi 1952 13,7 2,4 15,9 1,7 2,9 1,7 0,1 o,s
1957 3511 5015 ? 69 81 ? manna fjölbreyttara og hollara, og 1953 11,2 4,3 9,2 0,3 2,1 0,3 0,7 o.c
tun uppskeru g'arðmatar á svæði Búnaðarsambands Suðurlanú:
Arnessýsla Rangárvallas. V.-Sk.s. Vm.eyjar Allt landif
Kart- Kóf- Kart- Róf- Karl-Róf- Kart- Róf- Kart- RóL
Ar öflur ur öflur . ur öílur ur öflur ur öflur ur
1911—1915 4366 2694 3635 2610 738 620 1653 550 24733 13823
1916—1920 4548 2306 3942 2309 533 408 2339 633 28512 12565
1921—1925 4856 1557 2950 1616 1164 489 1440 362 24994 956?
1926—1930 7838 2367 .5007 1847 1883 544 976 488 36726 1433?
1931—1935 6343 2733 3913 2021 1932 611 1225 456 42642 17310
1936—1940 10824 3100 6871 2104 3075 786 2308 701 79741 1850?
1941—1945 9949 1165 7445 1153 3058 813 3080 654 84986 1079S
1946—1950 7992 155 7603 69 1832 487 892 95 70000 7021
1951 8836 103 3065 190 2515 391 644 136 85545 7328
1952 9879 98 11395 72 2111 72 102 12 71778 4118
1953 17163 863 14094 73 3205 73 1171 168 153508 2011Í
1954 9312 112 11805 36 '2130 169 171 17 95322 7251
1955 4694 164 6750 8 1211 257 80 10 51590 763-.
1956 7843 529 10611 126 1902 535 37 13 67159 5507
í Rangárvallasýslu hefir hross betra að láta aðrar skepnur nota
unum fækkað tiltölulega litið, sér það. Mætti segja mér að jafn
aðeins um ca. firrimta liiuta, og vel sumafhagana á bökkum Þver
geta menn gizka'ð á, hvort sú fækk ár, Affalls', Ála og Markarfljóts
un stendur í hlutfalli við minnk mætli hagnýta b.etur af nautgrip
andi nötkun. Þar eru yfir 100 um og sauðfé en hrossum. Og þó
hross’ á tveimur bæjum. í Arnes' að 'þau bjargi sér oft vetrarlangt
sýslunni hefir þeim fækkað um ári þess að þurfa heygjöf, þá mega
nærri þriðjung, en í Vestur Skafta allir muna að fyrír koriiá vetur
fellssýsTunni um meira en Ttelm er það þarf að gefa þeirn, og
ing, og skyldi rnaður sizt ætla þá stundum hey frá öðrum skepn
það, eftir staðháttum öllum. um, hafi hrossunúm e'kkert verið
Annars eru ólík sjónarmið með ætlað, eins og á sér stað, og þá
al manna í hrossarækt okkar og getur illa farið. Allt í allt tel
é svæði Búnaðarsambands Suður ég að enn eigi hrossunum að
iands liygg ég að þeirra gæti fækka stórlega á svæði Búnaðar
alli-a. Á sýningunni gæíti þó að sambands Suðurlands, og ég vona
eins eins, þ.e. sjónarmiðs þeirra
manna sem vilja l'áta okkar hesta
verða góða reiðhesta, með alhliða
gang og mikinn vilja. Þar vorti
sýnd nokkur hross sem öll báru
ú sér einkenni reiðhesta. Ég hygg
að þetta 6'jónarmið sé nokkuð al
gengt í Árnessýslú, þar eru fram
kvæmdar hrossakynbætur sem
Btefna að því að fá reiðhestaeðlið
ECin mest í kynið. Þar eru líka
Iiestar notaðir no'kkuð til reiðar,
að svo verði.
! híbýlin vinalegri og hlýlegri með
skreytingu blóma úr vermihúsun
um, þá skiptir heildina þó meira
að nóg sé ræktað af þeirn garð
matnum s'em hún neytir mest' en
það eru kartöflur og gulrófur.
Eins oig allir vita þola kartöflur
ekki frostnætur á vaxtaskeiði
sínu. Þær verða þvi vart ræktað
ar um land allt, því víða má bú
ast við frostnóttum í Öílum mán
uðum ársins. Súðuriandið er eitt
af svæðum hér á landi þar sem
venjulega koma ekki næturfrost
á vaxlartima kartaflanna, og mátti
því vænta þess að þær væru rækt
aðar þar á hverjum bæ. Svo er
þó ekki, og ’er leitt til þcss að
i vita.
Skýrsla sú er hér með fylgir
1954
1955
1956
9,8
9,1
11,7
1.5
2,1
9.6
12,4
13,1
15,8
0,5
0,0
2,3
2,2
2,3
2,8
2.3
3.4
9,7
0,2
0,1
0,0
0.Í,
0.‘,
0.G
Fjölsóttar kappreiðar hestamanna
félagsins Sindra í skínandi veSri
Fyrri hluta júlímánaðar mátti keppni var fyrsta atriði dagskrá.
oft á síðkvöldum sjá jóreyk slíga innar. Þar kepptu 16 hestar. Fyrst ,
til himins frá flötunum við Péturs- verðlaun hlaut Sörli, jarpúr, lí
ey í Mýrdal. Hér voru á ferð 'fé- vetra. Hann er frá Álftargróf i’.
lagar xir hestamannáfélaginu Mýrdal, sonur Þokka írá Brún. Eie
Sindra að æfingum fyrir kaþpreið andi hans er Tómas Lárusson é
ar félagsins. Sá háttur er á hafður,; Álftargróf. Önnur góðhestaveic
að nokkru fyrir kapprciðarnar | laun hlaut Þokki, brúnn, 8 vetrí
Garðræktin á Suðurlandi er’sýnir hve mikið er ræktað af
sturiduð á margá vegu. Sumir hafa kartöflum og gulrófúm í hverri
garða á jörðum sínum, í hlaðvarp sýslu á Sambandssvæðinu. Aftast
anum eða annars staðar, og hafa er sýnd heildarræktun allra lands
þar kartöflur, eða rófur eða hvort manna sömu árin.
tveggja, og þá ef til viTl einhverj Á annarri skýrslu sést hve mik
ar káltegundir í einu heðimi eða ill 'hluti af uppskcru alls landsins
svo. Þessir menn stinga sjálfir fellur i hlut sýslnanna 6 sam
upp garðinn sinn la'Ilílestir, en bandssvæðinu, cða hve mikill
sums staðar er hánn svo stór, áð hundraðshluti er ræktaður
og hef ég kornið þar á samkomur þeir plægja hann og herfa og hverri sýslu af landsuppskerunni:
koma félagarnir hér saman mcð
hesta sina, hafa þá hér í girðirigu
og koma á hverju kvöldi til æfinga
að vinnudegi lok'num. Þetta fyrir-
komulag hefur geíið góða raun.
Kappreiðarnar voru svo haldnar
sunnudaginn 13. júlí í skínandi
fögru veðri við ágæta aðsókn.
Venjulega hafa þær verið haldnar
fyrr en nú, en vorkuldarnir átlu
í sök á því, að þeim seinkaði. Dró
þetta nokkuð úr þátttöku. Góðhesta
ættaður frá Geirshlíð í Dölun
Guðlaugur Jónsson í Vík í Mýrös.
er cigandi lians. Báðir hlut'ú þes:
ir hestar silfurskeií'ur að verf’
launum. Dómnefndina skipuði'
Ragnar Jónsson, verzlunarstjórl
Vík, Einar IL Einarsson, bond:
Skammadalsheiði og Gunnar Sai:
monsson frá Ketilsstöðum.
Þessu næst fóru fram kapprei ■
ar. Á 300 m. stökki keppu 8 hesta..
Framhald á 8. síðu