Tíminn - 10.09.1958, Blaðsíða 7

T í MI N N, miðvikudaginn 10. septembcr 1958.
Síðan núverandi ríkisstjðrn kom til valda
hefur mörgu miðað í rétta átt
r
Ur ræðum Jóns Kjartanssonar og
Ásgeirs Bjarnasonar á sumarhátíð
Framsóknaranna á Blönduósi
Sunnudaginn 31. ágúst s. 1. héldu Framsóknarmenn í
Austur-Húnavatnssýslu héraSshátíð sína á Blönduósi. Þar
flufctu ræður þeir Jón Kjartansson, forstjóri, og Ásgeir Bjarna
son alþingismaður. Árni Jónsson söngvari, Skúli Halldórsson
tónskáld og leikararnir Gestur Þorgrímsson og Haraldur
Adoifsson önnuðust skemmtiatriði. Var bæði ræðumönnum
og listamönnum tekið mjög vel. Guðmundur Jónasson bóndi
í Ási setti samkomuna og stjórnaði henni. Var hún fjölsótt og
fór hið bezta fram. Að dagskráratriðum loknum var dansað
fram eftir nóttu.
Jón Kjartansson hóf mál sitt á
því að raeða um samkomur þær,
er stjórnmálaflokkarnir héldu út
um byggðir land'sins bæði nú í
sumar og undanfarin sumur. Hátt-
ur Framsóknarmanna hefði jafnan
verið sá, að flytja ekki pólitískar
ádeiluræður á þessum samkomum
sínum, þar sem andstæðingarnir
hefðu ekki átt kost á að mæta til
andsvara. Nú hefðu Sjálfstæðis-
menn bins vegar brugðið á það
ráð að flytja harðpólitískar ádeilu
ræður á héraðsmótum sínum, þar
sem uppi'staðan hefði verið hóflaus
ádeila á ríkisstjórnina og ekki
hvað sízt á Framsóknarflokkinn og
ráðherra hans, en ívafið blekking-
ar um ímyndaða frelsis- og fram-
farabaráttu þeirra sjálfra í atvinnu
og efnahagsmálum þjóðarinnar.
Væri því ekki um annað að gera
fyrir Framsóknarmenn en að svara
að nokkru í vama tón.
Mikiivæg viSurkenning
Því næst rakti ræðumaður í stór-
um dráttum stjórnmálasögu næst-
liðinna ára. Framsóknarmönnum
hefði þegar í upphafi heimsstyrj-
aldarinnar verið ljóst, að hverju
fór í dýrtíðarmálimum, ef ekkert
yrði að gert. Þvi hefðu þeir staðið
að setningu fyrstu dýrtíðarlaganna
1941. .Saníkomulag náðist ekki við
aðra .stjórnmálaflokka um aðgerð-
ir í þessum efnum og því sögðu
ráðherrar Framsóknarflokksins af
sér. Sj'álfstæðisflokkurinn sýndi
áhuga sinn á viðnáminu með því
að hrinda þjóðinni út í tvennar
kosningar á sama árinu, 1942.
Sjálfstæðismenn og kommúnistar
unnu á við kjördæmabreytinguna
og afleiöingin varð stjórnarkreppa
og síðan utanbingsstjórn. í okt.
1944 fœddist svo „nýsköpunar-
stjórn“ Ólafs Thors, en til hennar
má að mestu leyli rekja þá efna-
hagslegu örðugleika, sem við er að
etja í dag. Til vom þeir, sem á-
felldust Framsóknarmenn fyrir að
taka ekki þátt í þeirri stjórn. Um
það segir svo í Mbl. 17. febr. 1946:
„Ríkisstjórnin og stuðningsflokk
ar hennar töldu málefnasamning-
inn, sem s.amkomulag náðist um,
svo þýðingarmikinn, að ekki væri
forsvaranlegt að láta syórnarmynd
unina stranda á dýrtiðarmálunum.
En þetta varð til þess, að Fram-
sókn skarst úr leiky. Hún neitaði
allri samvinmi í ríkisstjórn, ef ekki
yrði byrjað á því að leysa dýrtíðar-
málin“.
Uppbæturnar arfurinn
frá nýsköpunarstjórninni
Þarna er það yiðprkpnnt, að það
voru dýrtíðarmálin, 'sem strandaði
á. Fæst atf hinum fögrp loforðum
„nýsköpunarstj;ónlarinnar“ urðu
að veruleika, þrátt fyrir gegndar-
lausa eyðslu, dýrtíðin óx óðfluga
og á jólaföstu 1946 yarð ríkisstjórn
in að tafca ábyygð á töþum útflutn
ingsframleiðslunnar. Eftir uppgjöf
„nýsköpunarstjórháfírmar“ tók við
stjórn Stefiáns Jóhanns. Hún reynd
ist um of athafnáiííii í dýrtíðar-
málunum. Og þegar tlliögur Fram
sóknarmanna feiigu ekki hljóm-
grunn innan stjórnarinnar, knúði
flokkurinn fram kósnihgar 1949.
Kosningarnar sýndu, að viðvörun-
arorð flokksins áttu hljómgrunn
hjá þjóðinni. Síðan hefir Fram-
sóknarflokkurinn lengst af átt setu
í ríkisstjórn, og tekizt að hafa þar
vald á ýmsurn mikilsverðum þátt-.
um þjóðmálanna. Þó kom smátt'
og smátt betur í ljós, að ekki varð ,
ráðið við það, sem mestu máli i
skipti, þróun dýrtíðar- og efna- J
hagsmálanna. Gætti þess einkum
eftir að ríkisstjórn Ólafs Thors
kom til valda 1953. Verkamanna-
samtökin voru andstæð ríkisstjórn
inni en öðru vísi en í samráði við
þau varð ekkert vald haft á þróun
efnahagsmálanna. Því ákvað flokks
þing Framsóknarmanna 1956 að
slitið yrði stjórnarsamvinnunni við
Sjálfstæðisflokkinn, en samþykkti
að taka upp samvinnu við Alþýðu-
flokkinn og freista þess að þessir
tveir flokkar næðu meirihlutaað- i
stöðu í komandi kosningum. Þetta 1
vannst þó ekki og þá var ákveðið
að þessir tveír flokkar leituðu til
Alþýðubandalagsins um sameigin
lega stjórnarmyndun. Sú stjórn
situr nú. Sjálfs'tæðismenn hafa leg
ið Framsóknarmönnum mjög á
hálsi fyrir samstarf við kommún-
ista. Sjálfir hafa þeir þó haft sam-
vinnu við þá lengur og nánar en
nokkur annar flokkur og voru
reiðubúnir til þess sumarið 1956,
ef fengizt hefði.
Samstarf vinnusféftanna
Ráðuneyti Hermanns Jónassonar
tók við margs konar erfiðleikum.
Efnahags- og framleiðslumálin
voru komin í algert strand. Ýmsar
slórframkvæmdir voru stöðvaðar
vegna fjárskorts. Stefna ríkisstjórn
arinnar var í meginatriðum þessi:
„í fyrsta lagi skyldi reynt að
stöðva verðbólguna, samstarf
skyldi tekið upp við verkalýðssam-
tökin og aðra launþega, 'bændur,
útgerðarmenn og aðra framleið-
endur til þess að finna sem heppi-
legasta lausn á vandamálum at-
vinnuveganna, með það fyrir aug-
um, að tryggja atvinnu og kaup-
mátt tekna og auka framleiðslu
landsmanna“. Fyrsti árangurinn
varð sá, að 1. sept. 1956 var fallið
frá kröfum um hækkun kaupgjalds
samkvæmt vísitölu (6 stig) og til-
svarandi hækkun verðlagsafurða,
en ríkisvraldið tryggði st.öðvun verð
lags til 1. jan. 1957. Þessi samning-
ur vinnustéttanna við ríkisstjórn-
ina var alger nýjung. Og aðgerðir
stjórnarinnar leiddu til þess, að
íramleiðslan var sótt af meira
kappi 1957 en áður. Óvenjulega
stórum flota var haldið úti á þorsk
og síldvæiðar. En vertíðirnar brugð
ust verulega og því varð fram-
leiðsluverðmætið 1957 mun minna
miðað við tilkostnað en unclanfar-
in ár. Af þess'um sökum minnkuðu
nijög gjaldeyristekjurnar, þar sem
varnariiðsfram-kvæmdir fóru þá
einnig þverrandi, en gjaldeyris-
eyðsla er óhjákvæmileg til þess að
halda framleiðslunni gangandi,
eins og fyrirkomulagið er nú á
þessum málum. í þinglokin í vor
voru svo samþykkt lögin um út-
flutningssjóð o. fl., til þess bein-
línis að bjarga útflutningsfram-
leiðslunni frá algerri stöðvun.
Hefði þessi löggjöf ekki verið sett,
hefði allt atvinnulíf til lands og
sjávar farið í rúst.
Hlutur stjórnar-
andstöðunnar
Það hefði því mátt ætla, að
stjórnarandstaðan sýndi þá lág-
marks ábyrgðartilfinningu, að láta
þessar óhjákvæmilegu aðgerðir
hlutlausar. En því er ekki að
heilsa. Hún hefir hamazt gegn
þeim af öllum áróðursmætti sínum
án þess að benda þó á nokkuð,
sem betra væri. Hún kallar greiðsl
urnar til útflutningsframleiðslunn
ar drápsklyfjar á almenning en
heldur því jafnframt fram, að hin
sama útflutningsframleiðsla fái of
lítið. Ekki vantar samræmið!
Síðan núverandi ríkisstjórn kom
til valda hefir niargt miðað í rétta
átt. Ilöfuðatriðið er þó það, að
framleiðslan hefir verið rekin án
stöðvana. Stórbætt aðstaða sjávar-
útvegs og landbúnaðar, útvegað
fjármagn til stórfraink\;emda, sem
voru stöðvaðar vegna fjárskorts og
síðast en ekki sízt fiskveiðiiand-
helgin færð út í 12 mílur. Forustu-
lið síjóniarandstöðunnar telur allt
þetta lítils virði. Almenningur i
landinu mun hafa aðra sögu að
segja um það.
„Góðir áheyrendur. Framsókn-
armenn hafa 'um rúma fjóra tugi
ára mótað stjórn landsins meira
og niinna og eiga því rí’kastan þátt
inn í þeim gerbreytingum, sem
orðið hafa á íslandi síðustu áratug
ina. Við mununi því efla Frarn-
sóknarflokkinn til frekari átaka
tii hagsbóta Iandi og lýð.
Árangur hins
félagslega starfs
Asgeir Bjarnason, alþingismaður
minnti fyrst á hinar almennu fram
farir, sem orðið hefðu i landinu á
síðustu áratugum. Aðstaða manna
í lífsbaráttunni hefði gerbreytzt
bæði til lands og sjávar. Saga
þessara framfara yrði ekki rakin
án þess að saga Framsóknarflokks'
ins væri sögð um lelð, svö nátengd
ar væru þær honuin,. Framsóknar-
menn berðust fyrir hinum frjálsa
félagsskap en ýmis konar slik fé-
lög hefðu átt mikinn þátt í að
hrinda í framkvæmd framfaramál
tmurn. Hvei-nig myndi t. d. fara
um þá þjónustu, sem samvinnufé-
lögin annast, ef hún ætti að vera
í höndum einstaklinga? Eða þá
Búnaðarfélag ísland's með alla sína
margháttuðu starfsemi. Þessi fé-
lagssámtök væru orðin það sem
þau eru i dag fyrir stuðning Fram
sók'narflokksins fyrst og freni^t.
Þá mætti og minna á Stéttarsam-
band bænda og þann þátt, sem
Framsóknarmenn áttu í að gera
það að sjálfbjarga félagsskap eftir
að Sjálfstæðismenn höfðu svipt
það fjárforræði í þvi augnamiði að
gera það óstarfhæft. Enn mætti
minna á stuðning flokksins við
byggingu áburðar og sementsverk-
smiðjanna og rafvæðing dreifbýlis-
ins. Væri það engin tilviljun, að
þegar Framsóknarflokkurinn hefði
ekki verið í ríkisstjórn, þá hefðu
stjórnarvöldin gleymt landbúnað-
inum. Þessa skyldu menn jafnan
minnast og meta réttilega.
Þá fór ræðumaður nokkrum orð
um um stjórnarandstöðuna. Hver
hefði trúað því að óreyndu, að
stærsti stjórnmálaflokkur landsins
kysi sér það hlutverk á örlagarlk-
um tímum fvrir þjóðina, að stunda
algerlega einhliða niðurrifsstarf-
semi? Það væri ömurlegt hlut-
skipti.
Að endingu mælti ræðumaður á
þessa leið:
Austur-Húnvetningar! Ilér í sýsl
unni er vagga fyrsta hreppabúnað-
arfélags landsins. Hér er eina bún
aðarsamband land'sins, sem hefir
notfært sér lögin um ræktunar- og
húsagerðarsamþykktir i sveitum.
Hér er blómlegt um að litast og
hér hafa samvinnufélögin eflzí og
dafnað með hverju ári. Heilladísir
félagsandans fylgi ykkur!
Sýning á myndvefnaði Vigdísar Krist-
jánsdóttur, opnuð í Sýningarsalnum
í kvöld verður opnuð í Sýningarsalnum við Hverfisgötu
myndlistarsýning .Vigdísar Kristjánsdóttur. Hún hefir stund-
að nám í má’aralist við fagurlistaskólann danska í fjögur og
hálft ár.
Eftir það var hún í Noregi í
2 ár og lagði þar stund á mynd
og listvefnað og kenndi þar einn-
Alþjóðíeg fjárhags-
samvinna
Á síðastliðnum árum hefir til-
tölulega meiri aukning fjárfesting
ar frá Bandaríkjunum átt sér stað
í Evrópu en í heimalandinu sjálfu.
í árslok 1950 námu fjárframlög
Bandaríkjanna til arðvænlegra
fyrirtækja í Evrópu 1700 milljón
um dollara, en í árslok 1957 voru
þau komin upp í 400 milljónir
dollara. Af þessu fjármagni fékk
millj. $
Bretland 1600
Frakkland 426
VesturnÞýzkaland 424
Norðurlönd 222
Ítalía 204
Holland 182
Belgía 150
Samtals 3208
Búizt er við, að fyrirhugað frí-
verzlunarbandalag Evrópu muni
valda enn meira innstreymi fjár-
magns frá Bandaríkjunuin en
dæmi eru til áður. Fyrirtæki það
an munu að líkindum skapa sér
framleiðsluskilyrði i Evrópu, til
þess að verja þar markaði sína fyr
ir samkeppni, sem gera má ráð fyr
ir, að aukist í löndum Evrópu við
hin nýju friverzlunarskilyrði þar.
(Franlcfurter All egmeine
Zeitung, 12. 8. ’58)
ig um skeið myndvefnað í for-
föllum eins kennarans. Með
dönsku akademíunni hefir hún
ferðazt um Holland, Frakkland,
Ítalíu, Grikkland og Tyrkland og
hefir í þeim ferðum kynnzt því
fremsta sem þessi lönd eiga í
myndlist og listvefnaði.
Listakonan hefir bæði haft sýn-
ingar á verkum sínum hér heima
og erlendis. Nýlega barst henni
boð frá O'sló um að halda sýn-
i ingu þar, en hefir ekki getað
I sinnt því boði vegna annríkis. Vig
: dís Kristjánsdóttir hefir fengið
til landsins vefstól til myndvefn-
aðar, þann ^tærsta s'innar gerðar
hér á landi. Hún mun byrja inn-
an skamms að vinna í honum.
Sýningin mun standa í
nokkurn tíma og verður opin
frá kl. 1 e.h. til kl. 7. Þar verða
til sýnis flosofnar ábreiður, kross
. vefnaður, blómastúdíur (vatns-
j litir) og myndvefnaður.
Kristni Hallssyni vel
tekið í Kaupmanna-
höfn
Kaupmanna'höfn í gær. — fslenzki
óperusöngívarinn Kristinn Halls-
son söng á laugardag í hljómleika
höllinni í Tívoli á hátíð blaða-
, mannáfélagsins. Var það í fyrsta
| skiptí sem hann kemur fram í
' Kaupmannahöfn. Blöðin fara mjög
r>i
A víoavangi
Lítil skip og stór
Lamlhelgisdeilam er nú að fær
ast yfir á svið hinna þófkenndia
átaka. fslendingar bíffia rolegir
úrslita, sem þeir vita að fr.ani-
undan eru. Þeim er ljóst, aff ntS-
urstaðan getur aðeins orðið eim;
Algjör sigur þótt e. t. v. gpti-
nokkur bið orðið á þeini málalok
um. Bretinn er að bvrji að fýma
til taugaóstyrks. Hann ho fir
gegn þeim staðreyndum, að allaf
þjóðir aðrar en hann, höfnnði*
hnefaréttinum. Að aðfarir hniK*
leiða einniitt til þess öðru fretr-
ur, að vekja öldu samúðar meít
íslenzku þjóðinni og skilning i
nauðsyn hennar og rétti til þeirt'-
ar ákvörðunar ,er hún tók. Rétt-
lu-inn, tíminn og prúðmannltíg
einbeitni eru beztu vopn íslencV.
inga í þessari deilu og það er*
góð vopn því að þau eru sigursæl.
án þess að vega nokkurn.
Og í þokunni sýndust skiip*'
þeirra ekki lengur svo ógurlega,
stór né okkar skip svo ákaflega
lítil, sagði Stefán Jónsson, frétta-
maður. Og það felst ekki svo líí-
ið í þessu. „Hvers hlutur er títill,
hvers er stór“. Stór skip og lítií
skip skipt.a hér ekki máli því a’A'
stóru skipin minnka en litlra skip-
in stækka. Það er einroitt eðlt
þeirra átaka, sem nú stancfa yfir
um landgrunn íslands. Sigurina-
í þeim byggist ekki á smálesta-
tölu herskipa. Sá niáttur, sera
þar skiptir sköpum, er annarj.
eðlis og betra.
Að semja sig dauðart
Við semjum aldrei um neina
afslátt á rétti okkar, segir forsæt
isráðherra. Áreiðanlega stendur
íslenzka þjóðiii einhuga að baki
honum um þá ákvörðun. Og ís-
lendingar standa aldrei upp frá
samningaborðinu nema þeir fá»
aitnað hvort allt eða ekkerir
segja Danir. Hvað sem inn þá
staðhæfingu má segja, þá er þa'ö
víst, að engin þjóð getur sannrf
um það, hvort hún á að fá a® lifa
eða deyja í landi sínu. Við emm
iirlnir að leita eftir viðurkenr-
ingu á rétti okk/ir i 10 ár, án ái'-
angurs. Tíu ár eru að visu ekki
Iangur tími í lífi einnar þjóðai',
við eðlilegar aðstæður. En sanit
sem áður reynir hann nieir en
nóg á þanþol biðlundariiinar hjá
þjóð, sem finnur blóðið sogið úr
æðum sér í æ ríkara niæli me®
hverju ári sem líður.
Beðið um vægð
Mbl. er viðkvæmt fyrír því, að
rifjuð sé upp afstaða þess íil
hagsmunamála bændastéttarinfei-
ar fyrr og síðar. Á því ftirðar
engan. Fyrir fáum dögmn var
nokkuð á þessi niál niinnzt- hér i
blaðinu. Þykir Mbl. það brn
mesta óhæfa einmitt nú, þegar
við erum nýbúnir að færa út land
helgina.
Auðvitað er sjálfsagt, að inn-
byrðisdeilur um laudhelgismálí®
séu látnar Iniður falla og er sá
ósk Mbl. eðlileg frá hvaða sjóna,-
miði sem á hana er litið, þótt á
því sjálfu hafi raunar sannast,
síðan 1. sept. að hægara er aé
kenna heilræðin en halda ,þau.
Til hins getur Mbl. ekt . ætlazl,
þótt sú griðabón þess sé vel skilj
anleg, að öllum hinuni mövgu og
miklu synduin Sjálfstæáisforusí-
unnar sé stungið niður i hahds'-
aða og ekki meir á þa - minnzt,
,af því að við eigum nú í (íeilum
við Breta um landhelgína. Ert*
þessi tilniæli þeim niun fárnlegri
þegar þess er gætt, ao enginn
dagur hefir eimþá liðið svo a'f
þessum mánnði, að biatfið hafi
getað stllt sig uin að i.aga eiti-
hv,að utan andstæðinga sítna.
loísamlegum orðum uir. söngvar-
ann, rödd hans þykir m tfögur,
hljómmikil og þjálfuð Salurinn
var þétl'skipaður áheyrc (ium og
margir íslendingar vor /íðstadd-
ir. Var söngvaranum tek'io sérlega
vel ,enda tala blöðin un: .5 þetta
niegi ekki verða í eina skiptið,
sem Kristinn kemur þar ram.
— Aðils. .