Tíminn - 15.01.1959, Side 6

6
T í M I N N, fimmtudaginn 15. janúar ið59.
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn>
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda hf. Simi eftir kl. 18: 13948
Ræður Emils og Jóns P. Emils
ALÞYÐUBLAÐIÐ segir í
gær frá ræö'u, sem Emil Jóns
son forsætisráðherra hélt.
kvöldið áður á fundi Alþýðu
flokksfélags Reykjavíkur. í
ræðu þessari vék Emil m. a.
að samstarfi Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokks-
ins um rikisstjórnina. Al-
þýðublaðið endursegir um-
mæli hans á þessa leið:
„Emil sagði, að engir samn
ingar hefðu verið gerðir
milli Alþýðuflokksins og
Sjálfstæðisflokksins nema
um þáð, að sá síðarnefndi lof
ar að afstýra vantrausti á
stjórnina, en stjórnin lofar
að .beita sér fyrir kjördæma
breytingu og kosningum á
þessu ári. Óformlegra sam-
starf milli flokka getur varla
hugsast, sagði Emil.“
Þessi ummæli Emils munu
eiga að sýna það, að sam-
starfið milli stjórnarflokk-
anna sé mjög óverulegt og ó
náið. í raun og veru sýna
þau þó allt annað. Þegar ein
hver aðili veitir öðrum stuðn
ing án verulegra formlegra
samninga, stafar það af þVí,
að hann treystir hinum nær
eins vel og sjálfum sér eða
hann telur sig hafa ráð hans
alveg í hendi sér. Sennilega
er hér um hvort tveggja að
ræða. Forkólfar Sjálfstæðis-
flokksins telja sig geta veitt
Alþýðuflokknum stuðning án
sérstakar samninga, því að
ekki skilji málefnalegur á-
greiningur forvígismenn
flokkanna og ráðherrar Al-
þýðuflokksins séu f úsir
til aö gera það, sem farið er
fram á við þá, án þess að
stranglega sé um það samið.
Vafalaust er það alveg satt
hjá forsætisráðherranum, að
engir sérstakir formlegir
samningar munu um stjórn
arsamstarfið milli Sjálfstæð
isfiokksins og Alþýðuflokks-
ins fremur en var milli hús-
bænda og hjúa í gamla daga.
SAMA kvöldið og Emil
flutti ræðu sína í Alþýðu-
flokksfélagi Reykjavíkur,
hélt annar forustumaður Al-
þýðuflokksins, Jón P. Emils,
ræðu í Stúdentafélagi
Reykjavíkur. Jón P. Emils
er sá leiðtogi Alþýðufolkks-
ins, er einna ákveðnast beitti
sér gegn stjórnarsamstarfi
vinstri flokkanna á sinum
tíma, og varð þá einn helzti
talsmaður hægri manna Al-
þýðuflokksins í Reykjavík, er
réðu samstarfi Alþýðuflokks
manna við Sjálfstæðisflokk-
inn í verkalýðsfélögunum og
stuðningi þeirra við Gunn-
ar Thoroddsen sem borgar-
stjóra i Reykjavik. Það eru
hægri mennirnir í Alþýðu-
flokknum í Reykjavík, er
nú hafa náð undirtökum í
flokknum og ráða því mestu
um stefnuna. Það er því full
ástæða til þess að gefa því
gaum, sem einn helzti leið-
togi þeirra, Jón P. Emils
hefur að segja.
Jón P. Emils var ekki neitt
myrkur í máli um samstarf
Sjálfstæðsflokksins og Al-
þýðuflokksins Hann var ekki
að fara neitt dult með það,
að þeir stæðu báðir að stjórn
inni, heldur kallaði þá hik-
laust sitjórnarflokkana.
Hann var ekki heldur að
fara í launkofa með það,
að þetta ætti að verða upp-
haf varanlegrar samvinnu.
„Þessir flokkar eiga að vinna
saman á hverjum stað og í
hverju félagi", sagði Jón og
brýndi raustina. Þeir eiga
m. ö. o. að sverjast í innilegt
og varanlegt fóstbræðralag.
ÞAÐ ER alveg efalaust, að
Jón P. Emils túlkar stefnu
hægri mannanna, sem ráða í
flokkssamtökum Alþýðu-
flokksins í Reykjavik og nú
ráða mestu um stefnu flokks
ins. Takmark þeirra er að
gera Alþýðuflokkinn að var
anlegum fóstbróður Sjálf-
stæðisflokksins og tryggja
samvinnu þeirra „á hverjum
stað og í hverju félagi“.
Það er sama leiðin og Magn
ús Ástmarsson fór, þegar
hann greiddi Gunnari Thor-
oddsen atkvæði sem borgar-
stjóra í Reykjavik.
Þetta þurfa allir frjáls-
lyndir menn, sem fylgt hafa
Alþýðuflokknum að málum,
að gera sér ljöst. Innan
flokksins ráða nú þau öfl
mestu, er vilja gera hann að
.fóstbróðir Sjálfstæðsflokks-
ins, er fyrr en seinna myndi
enda þannig, að hann yrði
þýðingarlaus aftanioss stóra
bróður. Með því að styðja
Alþýðuflokkinn meðan hann
fylgir þessari stefnu, eru
frjálslyndir fylgismenn hans
að vinna að því, þótt óafvit-
andi sé, að skapa íhaldinu
nýja hækju til að styðjast
við.
Af þessu þurfa þeir vissu-
lega aö draga réttan lærdóm
við kjörborðin í næstu kosn
ingum og veita þá foringjum
Alþýðuflokksins aðvörun, er
eftir verður tekið.
EF EINHVERJIR frjáls-
lyndir Alþýðuflokksmenn
eru í vafa um þetta, geta þeir
vel ráðið hið rétta af af-
stöðu Sjálfstæðisflokksins
til Alþýðuflokksins um þess
ar mundir. Myndi Sjálfstæð-
isflokkurinn t. d. hafa lagt
stjórnartaumana, án form-
legra samninga, í hendurn-
ar á Jóni Baldvinssyni og
Héðni Valdimarssyni? Því
getur hver trúað, sem
trúa vill. Sjálfstæöismenn á-
líta Alþýð'uflokkinn vissulega
allt annan nú en þeir álitu
hann í tíð þeirra Jóns og Héö
ins. Þá hefði það ekki komið
fyrir, að einn af frambjóð-
endum Sjálfstæðisflokksins
hefði lýst yfir því í Mbl., að
Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn væru „skyld
astir og borgaralegastir“,
eins og Einar Sigurðsson
gerði fyrra sunnudag í Mbl.
Vissulega þurfa frjálslynd
ir Alþýðuflokksmenn að átta
sig á því, hvaða braut Al-
þýðuflokkurinn er nú á.
Vilja þeir fylgja íyrirmælum
Fylgísmenn Nassers undirokaðir í
írak, en áhrif kommúnista aukast
Ekki hefir dregið til stór-
tíðinda í írak síðan bylting-
in varð þar í sumar Bylting
arleiðtoginn Abdul Karim
Kassem situr að völdum í
landinu og hefir gengið i
bandalag við kommúnista
til að halda fylgismönnum
Nassers í skefjum. Stefna
hans virðist vera að landið
verði hlutlaust á alþjóða-
vettvangi, haldi vináttu við
Sameinaða arabalýðveldið
og jafnframt óskertu full•
veldi sínu. — Eftirfarandi
grein um ástand mála i írak
birtist í The Times og er
hér lauslega þýdd.
Stjórn íraks hefir ævinlega
verið mjög háð nákvæmu valda-
jafnvægi innan Iands. Fjtít bylt-
inguna voru þrír aðilar taldir á-
hrifamestir, ættflokkarnir, herinn
og konungurinn. Nú eru sambæri-
legir aðilar fjórir, herinn, fylgis-
menn Nassers, kommúnistar og
Karim Kassem hershöfðingi.
Að auki eru svo ýmsir niinni
háttar valdaaðilar sem hinir fyrr-
töldu reyna að fá í lið með sér.
Einstakir ættflokkar hafa ennþá
mikil áhrif, einkum kúrdar í norð-
urhéruðum laíidsins sem eru ein-
staklingssinnaðir og andvígir nass
erismanum og Shia-múhameðs-
menn i suðri sem einnig hafa
sýnt Nasser tortryggni. Hinir
gömlu stjórnmálaflokkar hafa
einnig viss áhrif. Þeir hafa nú sam
einazt í Þjóðlegu einingarfylking-
unni þar sein deinókratar og
kommiúnstar vinna saman, en
mjög hefir dregið úr áhrifum Ist-
iqlal-sjálfstæðisflokksins og baath
sósíalista. Lögreglan hefir ekki
síður cn herinn sterka valdaað-
stöðu. Og loks er múgurinn, en
oft er gert of mikið úr beinum á-
hrifum hans. í atferli hans kemur
aftur á móti Ijóst fram hver hinna
einstöku flokka sem keppa um
völdin má sín mest á hverjum
tíma.
Hörð valdabarátta
í þeirri baráttu um völdin sem
staðið hefir eftir byltinguna hefir
Karim Kassem sýnt mikla hæfi-
leika til að tefla andstæðngum
um hverjum á móti öðrum og
halda sjálfur æðstu völdum, en
fyrir vikið hefir honum ekki unn-
izt tími til að móta fasta stjórn-
arstefnu eða koma traustri ríkis-
stjórn á laggirnar. Kannske er
einnig öll ástæða til varfærni því
að skammt er frá byllingunni og
embættismennirnir sem forsætis-
ráðherrann' verður að vinna með
eru störfum hlaðnir eftir þær
hreinsanir sem fram hafa farið.
Flestir þeir er fylgjast með
þróun mála þar eystra treysta því
að Kassem mæli af heilum hug
er hann kveðst vilja koma á fram
förum innanlands, raunhæfri hlut
leysisstefnu út á við og treysta
vináttu og samstarf við Samein-
aða Arabalýðveldið, — þó ekki
sé stefnt að beinu sambandi ríkj-
anna undir yfirstjórn Nassers. En
lítt hefir orðið ágengt, og enn
eru mörg vandamál óleyst. Flesf-
ar yfirlýsingar hans hafa ein-
kennzt af því að eiga að þjóna
einhverjum ákveðnum stjórnmála
legum tilgangi, og stjórnarstörf
hans hafa oft virzt gera yfirlýs-
ingar hans að engu. Menn hafa
árangurslaust Ieitað að hugsjóna-
grundvelli hugmynda hans eða þá
hægri manna Alþýðuflokks-
ins í Reykjavík um að hafa
samvinnu við Sjálfstæðis-
fl. „á hverjum stað og í
hverju félagi?“ Hafa ekki for
ustumenn Alþýöuflokksins
gott af öflugri aðvörun áður
en því veröur komið i kring?
Kassem forsætisráíherra hefir gert banáalag
viS þá gegn yfirgangi nasserista
en hinn gerður ráðherra áh stjórn
ardeildar — og hefir sem siíkur
engin völd og ekki eir.u sinni
skrifborð að siija við.
Blað Aref« ofurs.ta, .Jum-
houria, hefir verið bannað og
helzlu starfsmenn þess handtekn-
f||í ir. Að minnsta kosti sjö bðsfor-
ingjar auk Aréfs hafa verið hand
teknir, svo sem ríkisstjórinn og
lögreglustjórinn í Amarah t-suður
hluta landsins, .sehnilega fyr'ir
þátttöku í samsæri.
Jafnvel hínn ráðgefandi' ráð-
herra Sadiq Slmnshal. leiðtogi
hins hófsanta Istiqlal-flokks hefir
verið svipttl* mestu af vöídum
sínum sem áður voru ahmikil.
Ilann er i kunnirtgsskap við’ Nass-
er forseta óg hefir Iátið I Ijós að
hann s'é hlynntur sameiningu við
Egyptaland, og mun það hafa gert
hann tortryggilegan. Ilann er nú
aðeins ráðherra að nafninu til.
Þannig hefir verið rækilega þagg-
að niður í fylgismönnum Nass-
ers forseta. og nú sjást jafnvel
myndir af honurn miklu sjaldnar
' en fvrr á almannafæri. Násserist
vænzt þess að í Ijós' kæmi hverjir ar hafa heldur ekki farið í kröfu-
hafi verið nánustu vinir hans og feöngur í Bagdad síðan mennta-
ráðgjafar. rji'ilaráðherra Sameinaða Araba-
lýðveldisins, Kamal el din Hus's-
Kassem og nasserisminn j ein’ var ^ar * heimsókn.
ABDUL KARIM KASSEM
Karint Kassem virðist gæddur
harðsvíruðu tillitsleysi og sant-
særishæfileika sem efalaust hefir
mótazt af baráttu hans fyrir bylt-
inguna. Eng:;nn byltingarleiðtogi
getur verið smámunasamur í vali
meðala til að ná markmiði sínu,
og maður sem gat hrundið af stað
stjórnarbyltingu þrátt fyrir ár-
vekni Nuri es-Saids hlýtur að
hafa vissa pólitíska snilld til að
bera.
En Kassem má reikna með því
að þau hugmyndakerfi sem eru
Ijósari og heilsteyptari en hans
eigin hugmyndir, hafi sín áhrif.
Fyrstir komu fylgismenn Nassers
fram, en þeir óska þess heitast að
írak sameinist Egyptalandi og
Sýrlandi undir yfirstjórn Gamal
Abdels Nassers eins fljótt og
unnt er. Þeir virðast ekki hafa
notið beins stuðnings Nassers, og
fregnir frá Kairó benda til þess
að baathistar séu mjög vonsviknir
vegna þess að Nasser skuli eklci
liafa stutt skoðanabræður þeirra
í írak meira en raun ber vitni.
I Hvernig sem þessu víkur við
leiddi foringi þeirra, Aref ofursti,
þá í ógöngur. Ilann var sjálfur
handtbkinn, hranaði niður i fanga
klefa svikarans frá því að vera
sú byltingarhetja er næst gekk
sjálfum Kassem, og í kjölfarið
hefir fylgt kúgun allra yfirlýstra
fylgismanna þans. Hinir tve'ir
ráðherrar baathista. dr Jabr Om-
ar og Fuad Rikabi hafa verið
leystir frá störfum, annar til fulls
Aðstaða komrrtúriista
Það voru baathislar sem þá
skipulögðu kröíugöngur, og átök
urðu milli þeirra og annarra sem
kommúnistar skipulögðu til að
votta Kassem traust. Einnig má
nefna að eftir handtöku Arefs bar
mikið á kröfugöngum fylgismanna
Kassems í Bagdad, og þær voru
á engan hátt hindraðar.
Því miður hefir hin yfirvofandi
hætta af nasseristnm knúið K-ass-
em til að þiggja hjálp kommún-
ista. Margir sem verið hafa bylt
ingunni velviljaðir gera sér á-
hyggjur vegna þess hve mjög
kommúnistar geta nú aulcið áhrif
sín vegna þessa. Hinn fámenni
kcmmúnistaflokkur ræður mestu
í Þjóðlegu einingarfylkingunni,
enda þótt fprmaður flokks þjóð-
legra demókrata, Kamil Chaderij,
virðist álíta að flokkur hans geti
ráðið úrslitum eí til átaka kemur
vegna þess að hann er fjölmenn-
ari þótt kommrúnistar séu marg-
falt betur skipulagðit.
Aðrir menn hafa áður ályktað
á sama hátt og skjátlazt hrapal-
lega, og stöðugt bætast nýjar
fregnir af vaxandi áhrifum komrn
únista. Margir telja að Kassem
verði ckki fær um að hafa hemil
á þeim öflum sem hann hefir
sleppt lausum og spyrjai hvort
hann hafi ekki eyðilagt fyrir sjálf
um sér beztu vörnina gegn komm-
únismanum með því að undiroka
fylgismenn Nassers.
Norska stjórnin boðar aukna atvinnu
og meiri íramkvæmdir á nýja árinu
NTB—Osló, 12. jan. — Ólafur Noregskonungur setti
norska stórþingið í dag. Er þetta 103. sinn, sem þingið er
sett. í hásætisræðu sinni lagði konungur áherzlu á upp-
byggingu atvinnuvega og aukna framleiðslu á komandi ári.
Reynt yrði að útrýma atvinnuleysi, en það hefði aukizt á
s.l. ári og framleiðslan fremur dregizt saman.
Konungur sagði, að vegakerfið
yrði fært mjög út á þessu ári,
járnbrautir lengdar og nýjar lagð
ar. Raforkuframkvæmdir yrðu
látnar ganga fyrir um fjármagn,
en jafnframt lögð áherzla á upp-
byggingu iðnaðarins á sem flest-
um sviðum. Þá yrði sérstaklega
reynt að hraða framförum í af-
skekktum byggðarlögum, sem orð-
ið hafa útundan á síðustu árum.
Kóngur vék að skólamálum.
Kvað hann nauðsyn að skapa
bætta aðstöðu til háskólanáms í
Noregi. Um 1 þús. stúdentar
hefðu orðið að leita til útlanda
■til náms á s.l. ári.
i
! í utanríkismálum kvað hann
norsku stjórnina mundu reyna
I eins og áður að stuðla að friði
! og bættri sambúð í heiminum.
j Noregur myndi halda áfram þált-
! töku í A-bandalaginu og standa
j við skuldbindingar sínar gagn-
vart því.