Tíminn - 29.01.1959, Side 6

6
TÍMINN, fimmtudagiUD 29. janúar 1959.
ERLENT YFIRLIT:
Útgefandl : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargðtu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 804.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn»
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda M. Sími eftir kl. 18: 1394S
99
Birgðasöfnun og bættur hagur“
sem fyrrv. stjórn ætlaöi, þ.e.
til framkv., sem ýmist leggja
grundvöll aö gjaldeyrisöflun
eða sparnaö'i á gjaldeyri í
íramtíöinni. Öðru myndi
skipta, ef farið væri að taka
erlend lán til óarðbærra
framkvæmda, eins og ibúða-
byggingá. Ef um.rætt lán
yrði ekki fekið, eru allár
horfur á, að hér yrði mikil
framkvæmcl'astöíðvun, eink-
um út um land, þar sem ríkis
stjómin ráðgerir jafnframt
að draga úr framlögum rik-
isins til verklegra fram-
kvæmda.
amdráttarstefna Eisenhowers
Demokratar deila harðíe?a á hií nýja fjárlagafrumvarp har.s
í UMRÆÐUM, sem fóru
fram í fyrradag í neðri deild
um útflutningsuppbótafrv.,
svaraði Emil Jónsson for-
sætisráðherra fyrirspurn
Eysteins Jónssonar um það,
hvort ríkisstjórnin myndi
ekki taka 6 milj. dollara lán
í Bandaríkunum, eins og
fyrrv. ríkisstjórn hafði fyrir-
hugað végna ýmissra aðkall-
andi framkvæmda, eins og
skipakaupa, rafvæðingar og
hafnargerða. Eysteinn Jóns
son spurði um þetta vegna
þess, að það hefur mikil á-
hrif á tekjur útflutnings-
sjóðs, hvort þetta lán fæst
eða ekki. í greinargerð stjórn
arfrumvarpsins um útflutn-
ingsuppbæturnar er bersýni
lega reiknað með þessu láni.
þar sem gert er ráð fyrir
sama innflutningi erlends
lánfjárs á þessu ári og í
fyrra. Eysteinn Jónsson áleit
þó rétt að fá þetta upplýst
til fulls, þar sem þetta skipt-
ir mjög miklu í sambandi við
afgreiðslu frv. um útflutn-
ingsuppbætur. Ef þetta lán
yrði eklfi tekið; er fyrir-
sjáanlegur um 200 millj. kr.
halli á Útfiutningssjóði, auk
þess, sem margar aðkallandi
framkvæmdir munu stöðv-
ast, ef lánið er ekki tekið.
SVÖR Emils Jónssonar
við þessari fyrirspurn Ey-
steins, voru mjög loðin og
kvað hann ekkert ákveðið
um hvort lánið yrði tekið eða
ekki, enda þótt vitneskja um
þetta skipti mjög miklu í
sambandi við útflutnings-
uppbótarfrv.. Emil var jafn
framt með vangaveltur um
það, hvort lánsins myndi
verða nokkur þörf og skýrir
aðalstjórnarblaðið, Morgun-
blaðið frá þeim undir kafla
fyrirsögninni „Birgðasöfnun
og bættur hagur.“ Frásögn
Mbl. af þessum bollalegg-
ingum Emils hljóðar síðan
á þessa leið:
.,Tvö atriði kæmu til
greina, sem gæti verið að
kæmu 1 veg fyrir að lánið
væri nauðsynlegt. Birgða-
söfnun hefði verið meiri 1958
en undanfaranai ár. Fisk-
birgðir hefðu verið 70 millj.
kr. meiri að verðmæti í árs-
lok 1958 en í árslok 1957,
eða 228 í stað 158. Þetta væru
70 millj. 1 fobverðmætum og
jafngilti fjórum og hálfri
milljón dollara. Þá hefði
staða útflutningssjóðs batn
að verulega á siðasta ári. í
árslok 1957 hefðu skuldir
hgns numið 34 milljónum, en
ekki 24 milljónum eins og 2.
þm. Sunnmýlinga hefði
haldið fram. í árslok 1958
hefði eign sjóðsins hins veg
ar verið 3,3 mil!jónir.“
ÞESSAR upplýsingar for
sætisráðherra eru vissul^ga
mjög ánægjulegar, en þær
breyta þó ekki því, að um-
rædds láns er eftir sem áður
þörf, enda fylgir ekki nein
hætta að taka það, ef því
verður varið á þann hátt,
MEÐAN Alþýðuflokkur-
inn átti fulltrúa í fyrrv.
stjórn, var hann því ein-
dregið fylgjandi, að þetta
lán yrði tekið. Ástæðan til
hinna loðnu svara forsætis-
ráðherra á Alþingi nú, virð-
ist einkum sú, að vegna
hinna miklu mútuskrifa
Mbl. að undanförnu, vill
Sjálfstæðisflokkurinn helzt
komast hjá lántökum fyrir
kosningar. Eftir kosningar
mun ekki standa á honum.
Það skemmtilega skeður því,
þegar stjórnarflokkarnir
fara að leita röksemda fyrir
því að fresta lántökunni, að
rökin verða helzt þau, að
fyrrv. ríkisstjórn hafi skilið
svo vel við, að lánsins sé
ekki þörf. Mbl. orðar þennan
viðskilnað vel í hinni fá-
orðu en gagnorðu kaflafyrir
sögn: Birgðasöfnun og bætt
ur hagur. Vissulega felst í
þessari fyrirsögn góö eftir-
mæli um fyrrv. ríkisstjórn.
Og þetta gildir ekki aðeins
um tekjuöflun Útflutnings-
sjóðs. í sambandi við af-
greiðslu fjárlaga, treysta
stj órnarflokkarnir nú helzt
á það, að svo góður
afgangur verði hjá rikis-
sjóði á síðastl. ári, að hann
muni nægja til að fleyta skút
unni eitthvað fyrst um sinn.
ÞANNIG verður nú jSjálf
stæðisflokkurinn að játa
það alltaf betur og betur, að
viðskilnaður fyrrv. ríkis-
stjórnar hafi verið í bezta
lagi. Sérfræðingar Sjálfstæð
isflokksins upplýstu strax
við stjórnarslitin, að hægt
væri aö tryggja áfram blóm-
legan rekstúr atvitonuveg-
anna, án allra nýrra skatta-
álaga, ef tekin væri aftur sú
6% grunnakupshækkun, er
Sálfátæði; jÉStkkúrihn knúði
f'ram á síðastl. ári. Síðan
hafa fulltrúar flokksins
lýst yfir því, að tekjuafgang-
/ur ríkisins frá síðastl. ári,
muni mjög greiða fyrir af-
greiðslu fjárlaganna nú. —
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
vill svo komast hjá lántök-
um fyrir kosningar vegna
mútubrigzla sinna að und-
anförnu, eru það helztu rök
hans, að stjórnin hafi skilið
svo vel við, að láns muni
ekki þörf. Birgðasöfnun og
bættur hagur geri það ó-
þarft.
Þannig viðurkenna nú
1 VIKUNNI, sem leið, !agði
Eisenhower forseti fyrir Banda-
ríkjaþing frumvarp sitj til fjár-
laga fyrir áriö 1960 (yfir timabil-
ið frá 1. júlí 1959—10. júní 1960).
Líklegt þykir, að um þetta frum-
varp verði miklar deilur milli for-
setans og flokksmanna hans, repu
blikana, annars vegar og svo
stjórnarandstæðinga, dcmokrata,
hins vegar, en þeir hafa nú sterk-
an meirihluta í báðum þigndeild-
um.
i í fjárlögum yfirstandandi árs,
er reiknað með 80,9 billjóna doll-
ara útgjöldum og 68 billjóna doll-
ara tekjum, svo að hallinn er ekki
minni en 12 billjónir dollara eða
sá mesti í sögu Bandaríkjanna.
Eisenhower hyggst í frumvarpi
sínu að snúa þessu við, þannig
að nokkur tekjuafgangur eða 0,1
billjón verði á fjárlögum, ársins
1960. Jöfnuðinum hyggst hann <að
ná með því að áætla tekjurnar
77,1 billjón eða 9,1 billjón meira
en 1959 og útgjöldin 77 billjónir
eða nær þremur billjónum lægn
en á þessu ári. Tekjuhækkuninni
hyggst hann ekki að ná með nýj-
um sköttum eða tollum, heldur
reiknar hann með því að fram-
leiðsla og atvinna vaxi eftir
kreppuástand það, sem rjkt hefir
um skeið, og tekjurnar aukist af
þeirri ástæðu. Útgjaldalækkunina
fær hann með því að áætla lægri
framlög til aðstoðar við aðrar
þjóðir og með því að draga úr
framlögum til ýmissra fram-
kvæmda og atvinnugreina, m. a.
landbúnaðarins.
Tillögur sínar um lækkun út-
gjalda og hallalausan ríkisbúskap
byggir Eisenhower einkum á því,
að þetta sé nauðsynlegt til að
halda verðbólgu í skefjum og
tryggja verðgildi dollarans.
AF HÁLFU demokrata hefir
þegar verið hafin hörð gagnrýni
á fjárlagafrumvarp Eisenhowers
og hefir ekkert fjárlagafrumvarp
hans valdið slíkum styr. í fyrsta
lagi teija demokratar tekjuáætlun
hans ranga, 'því að ekki sé hægt
að búast við jafnmikilli tekjuaukn
ingu, að óbreyttum sköttum, og
Eisenhower gerir ráð fyrir þvi,
að afturbatinn eftir kreppu und-
angenginna missera verði miklu
hcégfarari en Eisenhower ætli og
jafnvel enginn. í öðru lagi deila
demokratar á niðurskurð útgjald-
'anna, er verði til þess að draga
úr afturbatanum og viðhakla
kreppunni. Þeir telja það einmitt
nauðsynlegt til þess að hraða aft-
! urbatanum að auka útgjöld til
ýmsra verklegra framkvæmda og
framfara. Einnig telja þeir nauð-
synlegt að auka framlög til land-
varnanna, svo að Sovétrikin fari
ekki fram úr Bandaríkiunum í
tæknilegum vigbúnaði eins og nú
séu allar horfur á að óbreyttu á-
standi.
Demokratar haldi því fram, að
samdráttarstefna sú, sem Eisen-
hower beiti sér fyrir, sé ekki
jnein trygging gegn verðbólgunni
' eða vörn fyrir dollarann, eins og
reynslan líka sýni, því að verðlag
hefir aldrei hækkað eins ört í
Bandaríkjunum og síðan núv.
kreppa kom til sögunnar. Bezta
tryggingin gegn verðbólgu sé að
örva frarnl., svo að vöruframboð
! verði alltaf nógu mikið, en ekki að
draga úr henni, eins og átt hafi
sór stað undaníarið. Til þess að
örfa framleiðsluna sé nauðsynlegt
að ríkið auki framlög til ýmsra
Sjálfstæðismenn í verki góð
an viðskilnað fyrrv. ríkis-
stj órnar. Með þessu reka þeir
algerlega ofan í Bjarna Bene
diktsson og aðra æsinga-
menn flokksins staðlausar
fullyrðingar þeirra um slæm
an viðskiinað vinstri stjórn
arinnar.
EISENHOWER
framkvæmda og atvinnugreina,
stúðli þannig að meiri atvinnu og-
kaupgetu almennings og það kalli
aftur á meiri framleiðslu. Ilin
auknu útgjöld ríkisins vegna þess-
ara framlaga, muni ekki auka
•tekjuhalla hans, nema siður sé,
vegna þess áð aukin framleiðsla
og kaupgeta muni auka ríkis-
tekjurnar.
ÞR0Ui>. eínahagsmáianna í
Bandaríkjunum virðist mjög
s.tyðja skoðanir demokrata. At-
vinnuleysi er enn mikið í Banda-
rikjunum. í seinasta mánuði var
taia atvinnulevs'ingja 4,1 millj.
eða 730 þús. fleiri en í desember
1957. Allar áætlanir sérfræðinga
Eisenhowers um að draga myndi
svo og svo fljótt úr atvinnuleys-
inu hafa hingað til reynzt rang-
ar. Margt bendir til þess, að
langt muni enn í land, að þetta
ástand batni af sjálfu sér, eins og
Eisenhower og fylgis'menn hans
virðist vona. T. d. er fyrirhugúð
fjárfesting fyrirtækja nú talin
með allra minnsta móti. Ef við
þetta bætist svo lækkun á fram-
lögum ríkisins til verklegra fram-
kvæmda áður en ástandið hefir
jafnað sig, geíur það haft áhrif
á að koma af stað nýjum alls-
herjarsamdrætíi og atvinnuleysi.
Yfirleitt má segja, að allar á-
ætjanir þeirra hagfræðinga, scm
Eisenhower hefir. stuðzt við, haíi
hingað til farjð út um þúfur.
Þeir komu þvi til leiðar, að stór-
lega var dregið úr fjárfestingu
og hugðust með því hindra verð-
bólgu og treysta verðgildi dollar-
ans. Afleiðingin hefir orðið stór-
felldasta atvinnulevsi og meiri
verðbólga en nokkru sinni fyrr.
Þá hafa tekjur ríkisins dregizt
saman og er það eina orsök hins
mi'kla tekjuhalla, sem er áætlaður
hjá ríkinu á fjáirhagsárinu 1959
(1. júlí 1958 — 30. júní 1959),. og
áður hefir verið sagi' frá.
UTAN Bandaríkjanna verð'ur
þvi mikil athygli veitt, hvernig
fjárlagaafgreiðslunni verður hátt-
að á þingi Bandarjkjanna. Líklegt
þykir, að demokratar hækki út-
gjöldin verulega, bæði til vérk-
legra framkvæmda og til vígbún-
aðarins. Spurningin er þá sú,
hvort Eisenhower beitir þá neit-
unarvaldi sínu íil að hindra þetta.
Tiltrú manna til Bandaríkjanna út
um heim, mtm svo mjög fara eftir
því, hver hin endanlega niður-
staða verður. Ef stórfelft atvinnu
Ieysi ríkir áíram í Bandaríkjun-
um og framleiðslan gerir 'ekki
betur en standa í stað, meðan
hún stóreykst í kommúnistalond-
unum, mun það áreiðanlega verða
Bandarikjunum og jafnframt lýð-
ræðisskipulagitui mikill . álits-
hnekkir. Einkttm mun þetta þó
segja til sín j Asíu og Afríku.
Átökin, sem nú eru framundan
um fjárlögin i Bandarikjunum,
benda mjög til þess, að flokka-
skiptingin sé að komast þar í
fastari skorður en áður. Undir
forustu Eisenhowers taka repu-
blikanir nú rneira og meira upp
ómengaða íhaldsstefnu. en demo-
kratar fvlkja sér á ný um fram-
sækna umbótastefnu, likt og fylgt
var í stjórnartið þeirra Roosevclts
og Trumans. Á fyrstu stjórnarár-
u.m Eisenhowers' virtist þelta
nokkuð ruglart. Þess er þó að
geta, að ekki virðast allir repu-
blikanar fylgjandi stefnu Eisen-
howers og má þar fyrst til nefna
'Nelson Rockefeller, ríkisstjóra
í New York. í skýrslu, sem Ilocke-
fellerstofnunin gaf út undir leið-
sögu hans fyrir ári síðan, var
lögð miklu meiri áherzla á fjár-
festingu til að efla framleiðsluna
en stjórn Eisenhowers gerir.
Þ.Þ.
Frumvarp flutt um skipulag og starfs-
háttu fræðslumydasafns ríkisins
Fram er komið á Alþingi
frumvarp til laga um fræðslu
myndasafn ríkisins. Er það
flutt af menntamálanefnd
efri deildar eftir beiðni
menntamálaráðherra. I ann-
arri grein frumvarpsins seg-
ir:
Iilutverk fræðslumyndasafns rík
isins er, eftir því, sem við verður
komið:
a. Að festa kaup á erlendum og |
innlendum kvikmyndum og kyrr-
myndum í þágu fræðslumála og
annarra menningarmála.
b. Að, eignast tæki til í'ræðslu-|
myndagerðar svo og sýningartæki;
eftir þörfum, og leiðbeina fræðslu-
stofnunum, er þess æskja, um vai
og útvegun sýningartækja.
c. Að lána skólum og öðrum
fræðslustofnunum myndir og tæki
til notkunar við kennslu. Enn
i fremur að lána þessum aðilum, svo
og öðrum félögum, er hafa menn-
ingarmál á stefnuskrá sinni og
standa öllum opin án tillits til
stjórnmálaskoðana, myndir og
tæki til afnota i sambandi við fé-
lags og skemmtanalíf.
d. Að láta þýða eða gera íslenzk-
ar skýringar við erlendar fræðslu-
myndir.
e. Að verja 'hluta af tekjum
safnsins til útvegunar á hljómplöt-
um og tónböndum til notkunar við
fræðslu og félagslif í skólum. Skal
um þetta höfð samvmna við rikis-
úlvarpið.
f. Að hafa samvinnu við m-ennta-
málaráð íslands um gerð fræðslu-
og menningarmynda. Enn fremur
getur safnið ráðizt í'töku kynning-
armynda um einstaka þætti at-
vinnulífs og félagslífs, og er heiin-
ilt að semja við stoínanir og sam-
tök um íjárhagslega þátttöku slikra
aðila í myndagerðinni.
g. Að efla íslenzka fræðslu-
mýndagerð á annan hátt, svo sem
nieð því að styrkja efnileg.a imenn
til þess að afla sér þekkingar í
þeim efnum, er safninu megi síðar
að gagni verða.