Tíminn - 04.02.1959, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, miðvikudaginrr 4. fcbrúar 1359.
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Llndargðtu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 804.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn?
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13949
Hvers vegna kosningar í vor?
EKKI er ofsögum af því
sagt, aö ýmsir ráku upp stór
augu, þegar sú furðufregn
barst út, að Emil Jónsson
væri taúinn að mynda minni-
hlutastjórn Alþýðuflokksins.
Alþýðublaöið lét að því
liggja, að nú yrði ekki lengur
um það deilt, hversu mikill
kjarkkarl Emil sinn væri, og
það „þor“ sem flokkurinn
sýndi með þessum tiltektum,
mætti teljast dæmafátt. —
Bráðlega kom þó i ljós, að
ekki mundu hinir átta þing-
menn Alþýðufiokksins hér
einir á ferð, þótt hugaðir
væru, því skugga allferlegum
varpaði fram á veginn og
þótti það toenda til þess, að
eitthvert ferliki væri að
brölta á bak við þá Alþýðu-
flo'kksmenn. Reyndist þaö,
við nánari eftirgrennslan,
hvorki vera meira né minna
en sjálfur Sálfstæðisflokkur
inn.
Nú vissu menn það að
visu, að íhaldsbakterían
hafði gerzt aðgangshörð við
ýmsa annars sæmilega menn
í Alþýðuflokknum. Allt um
það þótti þó furðu gegna, ef
Alþýðuflokksmenn treystu
sér til þess að leysa til nokk-
urrar hlítar með Sjálfstæðis-
flokknum, aðsteðjandi vanda
efnahagsiífsins. Nú hefur
hka sýnt sig, að það var alls
ekki meiningin. Hið eina, sem
til var gripið, eru hreinar
toráðabirgðaráðstafanir. —
Sjálfstæöisbroddarnir hugsa
sem svo: Við myndum Al-
'þýðuflokksstjórn, látum
hana bera ábyrgð á þeim ráð
stöfunum, sem gerðar verða
í bili, en bindiun jafnaðar-
menn um leið í að koma fram
með okkur þessu eina áhuga
máli, sem við eigum: breyt-
ingum á kjördæmaskipun-
inni. Þetta er nú fremur
grár leikur, en líkur er hann
foreldrinu.
OG HVERNIG er hún þá,
þessi fyrirhugaða kjördæma-
toreyting? Frumvarpið er að
sönnu ekki ennþá komið
fram í þinginu en Mbl. hefur
á hinn bóginn toirt tillögurn-
ar. Samkvæmt þeim á að
leggja niður 27 kjördæmi í
landinu og fjölga þingmönn-
um upp í 60. Kjördæmi utan
Reykjavíkur skulu vera 7 og
alls staðar kosið hlutfaHs-
kosningu. Þetta er þá það,
sem núverandi stjórnarflokk
ar ætla sér að lögfesta og í
þvi augnamiði er stjórnin
rnynduð.
í sambandi við þetta áform
hljóta ýmsar spurningar að
vakna. Menn spyrja: Er það
þetta, sem þjóðinni ríður
mest á í dag? Margir munu
telja, að þýðingarmeira sé
það fyrir þjóðarheildina, að
stjórnmálaflokkarnir freisti
þess, að bindast samtökum
um haldkvæma framtiðarúr-
lausn efnahagsmálanna. —
Fyrrverandi ríkisstjórn tókst
ekki að ráða þeim málum til
þeirra lykta, er hún ætlaði
sér. Til þess reyndist of mik-
il sundurþykkja innan sam-
starfsflokka Framsóknar-
manna og íhaldið of óskamm
feilið og ábyrgðarlaust í
stjórnarandstöðunni. Stjórn
in var of veik. Engum dettur
þó í hug, að núverandi ríkis-
stjórn sé sterkari. Tillaga
Framsóknarmanna um að
flokkarnir reyndu, með mynd
un þjóðstjómar, að sameina
kraftana til sameiginlegra á-
taka við lausn mesta og al-
varlegasta vandamáls, sem
þjakar íslenzku þjóðina, var
tvímælalaust rétt og á fylgi
ábyrgra manna í öllum flokk
um. En á þessa rödd mátti
ekki hlusta. Og af hverju?
Af því að stjórnarflokkarnir
líta svo á, að brýnasta úr-
lausnarefni þjóðarinnar sé
ekki efnahagsmálin heldur
kjördæmabreytingin. Tvenn
ar kosningar á einu og sama
árinu eru höfuðnauðsyn lítill
ar þjóðar með efnahagsmál
sín í úlfakreppu, segja þessir
herrar. Þóroddi skal ekki
haldast það uppi að vera einn
um að segja: Hvað verðar
okkur um þjóðarhag?
EN VAR þá nokkur leið
að leysa kjördæmamálið
með Framsóknarflokknum?
Mundi hann ekki setja sig á
móti öllum breytingum? —
í byrjun kjörtímabilsins til-
nefndu Framsóknarmenn
fulltrúa af sinni hálfu til
þess að taka þátt i umræð-
um um kjördæmamálið inn-
an þáverandi stjórnarflokka.
Þær viðræður voru hafnar
nokkru áður en ríkisstjórnin
fór frá, en þó eðlilega
skammt á veg komnar, og
alls ekki á það reynt, hvort
sameiginleg niðurstaða næð
ist eða ekki. Málflutningur
Sjálfstæðismanna fyrr og síð
ar sýnir, að þeir kalla ekki
allt ömmu sína. Þó verður
það að teljast ein af hinum
meiri háttar fávizku firrum
þeirra að halda því fram, að
þjóðstjórnarhugmynd Fram-
sóknarmanna hafi verið
fram sett til höfuðs kjör-
dæmamálinu. Hvers konar
fólk er það, sem tekur slíka
matreiðslu góða og gilda?
Hlutu ekki kosningar, hvað
sem öðru leið, að fara fram
vorið 1960? Segjum að sam-
komulag hefði ekki náðst
með öllum flokkunum um
lausn málsins og Framsóknar
menn hefðu skorizt úr leik.
Var ekki eftir sem áður sama
fylgi á þingi fyrir tillögum
stjórnarflokkanna og nú er
þar? Hvað gat breytzt í þeim
efnum á einu ári?
NEI, það er sama hvern-
ig rnenn velta þessu fyrir
sér. Niðurstaðan verður á-
vallt ein og hin sama: Sjálf-
stæðismenn mynduðu Al-
þýðuflokksstjórnina til þess
að knýja fram kjördæma-
breytingu, sem miðar að því,
að rýra stórlega vald lands-
byggðarinnar. Þeir vilja með
engu móti þurfa að birta þjóð
inni „úrræði“ sin i efnahags-
ERLENT YFIRLIT:
James William Fulbright
Dulles veríur ð taka upp samstarf vií einbeittasta gagnrýnanda sinn
ÞAÐ HEFIR vafalílið vcrið
nokkuð örðugt fyrir John Foster
Dulles að jnirfa að óska ’eftir við-
ræðum við James Wiiliam Fui-
bright áður en hann færi lil Evr-
ópu til viðræðna við ríkisstjórnir
þar um Þýzkalandsmálin. Fram
hjá þessu hefir Dulles hins vegar
ekki getað komizt, því að Ful-
brighl er nú í þann veginn að
taka við formennsku í hinni áhrifa
miklu utanríkismálanefnd öldunga
deildarinnar, þar sem Theodore F.
Green hefir nú látið af því staríi
fyrir aldurs sakir. Fyrir utanríkis-
ráðherra Bandarjkjanna er mikil-
vægl að hafa góða samvinnu við
formann utanrikisnefndar öldunga
deildarinnar og þó einkum, þegar
háttar til eins og nú, að stjórnar-
ondstæðingar hafa meirihluta á
þingi. Undir utanríkisnefndina
þarf að bera alla meiriháttar
samninga við önnur ríki og síðan
þarf öldungadeildin sjálf að sam-
þykkja. Sama gildir um allar
meiriháttar stöðuveitingar í utan-
ríkisþjónustunni. Þá getur utan-
í-íkisnefndin heimtað upplýsing-
ai af stjórninni hvenær sem er.
í þessum efnum hefir öldunga-
deildin miklu meira vald en full-
trúadeildin, því að samninga eða
stöðuveitingar þarf ekki að bera
undir hana.
Meðan Green var formaður ut-
anrikisnefndarinnar, átti Dulles
ekki svo mjög undir högg að
sækja, þótt Green gagnrýndi oft
stefnu hans. Öðru máli gegnir
þetta hins vegar með Fulbright,
því að hann hefir gagnrýnt utan-
ríkisstefnu Dulles harðlegar en
flest aðrir. Þess vegna hefir Duil-
es vafálaust ekki verið það létt
að þurfa að óska eftir áðurnefnd-
um viðræðuin við Fullbright.
JAMES William Fulbright er
53 ára gamall, fæddur og upp-
alinn í Arkansas, þar sem faðir
lians' var fyrst bóndi, en 'gerðist
síðar kaupsýslumaður. Fullbright
gekk ínenntaveginn og var hinn
mesti námshestur, en stundaði þó
íþróttir með góðum árangri í tóm-
stundum sinum, aðallega knatt-
spyrnu. Hann stundaði fyrst nám
við háskólann í Arkansas, og fékk
að verðlaunum fyrir námsafrek
styrk til framhaldsnáms við há-
skólann í Oxford, þar sem hann
lagði stund á sögu og stjórnmál.
Eftir heimkomuna lauk Fulbright
laganámi við George Washington
háskólann. Að náminu ioknu gerð
ist hann fyrst saksóknari á veg-
itm dómsmálaráðuneytisins, en
gegndi því skamma stund og gerð-
ist lagakennari við háskólann í
Arkansas. Þar vann hann sér mik
ið orð og var háskólarektor árin
1939—41. Ilann fór eftir það að
gefa sig meira og meira að'stjórn-
málum og náði kosningu til full-
trúadeildar Bandaríkjaþings árið
1943. Tveimur árum síðar var
hann svo kjörinn öldungadeildar-
maður fyrir Arkansas og hefir
verið endurkosinn jafnan siðan,
seinast 1956. í öldungadeildinni
hefir hann einkum látið utánrikis
mál og efnahagsmál til sjn taka.
Hann hefir lengi átt sæti í utan-
ííkisnefndinni og verið um nokk-
urt skeið formaður banka- og
gjaideyrismálanefndarinnar. Hann
iætur af formennskunni þar, þeg-
ar hann verður formaður utan-
ríkismálanefndarinnar.
Fulbright hefir getið sér mjög
gott orð sem þingmaður. Hann er
viðurkenndur mikill gáfumaður
málum fyrr en eftir kosning-
ar. Þess vegna máttu þær
ómögulega dragast um eitt
ár. Þegar byggðavaldið hef-
ur veriö brotiö niður, verður
auðveldara aö taka til hönd
unum á þann hátt, sem fyrir
hugað er.
og góður starfsmaður. Því er jafn-
an veitt athygli, sem hann hefir
að segia. Aí' málum, sem iiann
hefir beitt sér fyrir, má sérstak-
lega geta löggjafar, sem mælir
fyrir um stvrki til erlendra náms-
manna í Bandaríkjunum. Löggjöf
þessi er kenr.d við hann. Nokkrir
Islendingar munu þegar hafa
fengið Fulbrightstyrki.
FULBRIGHT hefir jafnan
fylgt hinum frjálslyndari armi
demokrata að malum, nema i
.svertingjamálunum. Þar hefik
hann tekið sér cins konar milli-
stöðu. Sú staða hefir reynzt hon-
um heldur örðug síðan deilan
hófst um skólaréttindi svertingja
i Little Rock milli Faubus ríkis-
stjóra og sambandsstjórnarinnar í
Washington. Fulbright - hefir
hvorki tekið beina afstöðu með
eða móti Faubus. Þó hefir hann
sagt, að hann tel.ii úrskurð hæsta-
réttar um jafnrétti svertingja og
hvílra í skóiamálum, hafi frekar
gert því máli ógagn en gagn, því
að hægfara, en örugg, þróun
myndi hafa revnzt ijér heppileg-
ust. Margir fylgismenn Faubus
hal'a talað um að reyna að fella
Fulbright frá endurkjöri 1962
vegna þess, að hann hafi ekki
tekið afstöðu með honum í Little
Rock-málinu. Af hálfu frjáls-
iyndra hefir Fulbright hins vegar
verið gagnrýndur fyrir það að
hafa ekki tekið afstöðu gegn
Faubus.
Af þessum ástæðum, hefir bor-
ið heldur minna á Fulbright en
áður. Ef hann stendur sig vel
sem formaður öldungadeildarinn-
ar, getur það hafa bætt mjög að-
stöðu hans til endurkjörs 1962.
Kannske sækir hann ekki heldur
um endurkjör þá, því talsvert
hefir komið til orða, að hann
verði utanríkisráðherra, ef demo-
kratar vinna 'forsetakosningarnar
1960. Helzti keppinautur hans þar
getur þá orðið Adlai Stevenson,
nema hann verði kjörinn forseti
FULBRIGHT átti viðtal við
blaðamenn rétt eftir að kunnugt
varð um, að hann tæki við for-
mennsku í utanríkisnefndinni.
Hann sagði það álit sitt óbreytt,
er hann hafði haldið fram á síð-
astl. vori, að - utanríkisstefna
Bandaríkjanna væri að miklu
Krustjoff bætir yið
fræði kommúnista
NTB—MOSKVU, Z. febr. —
Frainlag Krustjoffs til . fræði-
keiminga kommúnismans verður
fljótlega gefiS út í sérstakri
handbók á vegum flokksins.
Ignatoff, einn af síjórnarmönn
um fiokksins, tilkynnti þetta á
fiokksþinginu í dag. Er auðséð af
þessu, að Krustjoff hefir nú ai-
gjörlega tögl og haldir í flokkn-
um og' ríkisstjórninni.
leyti úreit, Lompótt ög itía á
lienni haldið. Tiuíðsynlegt væi;i
að fara inn á nýjar leiðir til að
fr.eista þess að :ia sámkomulagi
varðandi Formcs.i. Kóreu og 'Vict-
nam og gæri yiðurkenning á
Kommúrii’s'ta-Kina komið til
greina í því samtoáridi. í Evrópu-
málunum lýsti hann sig .fylgjandi
því, að tillaga brezkra jafnaðar-
manna um afvonnað belti í Evr-
ópu vrði tekin tii gaumgæfiiegrar
alhugunar. Þá t.aldí hann iiauð-
synlegt, að- gerðar yrðu alvarleg-
ar tilraunir ui að þrautprófa
það, hvort hæg: væri að ná ein-
hverju samkonv.Lagi við Rússa eða
ekki.
Fastlega má hviast við því, að
Fulbright verð; mjög getið í frétt
i.m næstu misserin. Hann er kunn
ur fvrir það að vera berorður og
hreinskilinn, þótt hann hafi t'arið
sér gætilega í Fanbaismálinu. Óiík-
legt virðist að gntt samstarf tak-
ist milli hans og Dulles, nema því
aðeins að Duiles breyti verulega
um stefnu frá þvii senr verið hefir.
Þ.JÞ.
Nefndin klofnaði aim
samgöngiimálafrv,
Fundir voru i báðum deild-
um Alþingis i gær. Á dagskrá
efri deildar voni tvö mál;
1. Frv. þeirna F'riðjóns Skarp-
héðinssonar og Björns Jónssonar
um breytingu á sjúkrahúsalögun-
um, 3. umr. Framsögumaður Al-
freð Gíslason. Gat hann þess, að
landlæknir væri. írv. andvígur,
eins og það lægi íyrir og mæU'ist
því ræðumaður tii að umr. yrði
frestað og málimi vísað á ný til
heilbrigðis- og ieiagsmálanefndar
til frekari athugúiiar. Var svo g-ert.
2. Frv. um hafnárgérðir og lend-
ingarbætur. F'l'iitiningsmaður Jó-
hann Þ. Jósefsson, 1. umr. Jóhann
fylgdi því úr hiaði en að því loknu
var því vísað til 2. umr. og sjávar-
útvegsnefndar með 9 sanihljóða
atkvæðum.
Á dagskrá neori deildar voru
þrjú mál.
1. Frv. samgöngumálaiTefíidar
um veitmgasöiu o. fl. Satrígöngu-
málanefnd hafði kiofnað um mál-
ið. Vildi meiri Mutinn, þeir Páll
Þorsteinsson, Kari Guðjónsson og
Eiríkur Þorsteinsson samþ. frum-
varpið en mirini 'hiatin’n, Ingólfur
Jónsson og Jón ÍPálmason vísa því
til ríkisstjórnanii»ar. Sögðu þeir
Páll og Ingóifur nokkur orð hvor
fyrir sinn nefndarMuta. Tilll minni
hlutans um að vísa málinu 4'il rik-
isstjórnarinnár var felld með 14
atkv. gegn 8 og það afgreitt til 3.
umr. með 18 san'th'ijóða atkvæðum.
2. Frv. Páls Þorsteinssonar um
dýralækna. Tekið úit af dagskrá.
3. Frv. um bimaðarmálasjóð, 3.
umræða. Frá umræðum er skýrt
annars staðar i b'iaðinu. Breytinga
tillögur frá Ingólfi Jónssyni voru
felldar með 19 atkvæðum gegn 2
og 16 atkv. gegn 6. Ingólfur Jóns-
son í'ór fram á »ð atkvgr. um frv.
yrði frestað en þVí var andmælt.
Forseti úrskurðaði að þar sem mál
inu hefði áður verið frestað,
mundi hann nú afgreiða það og var
frv. samþykkt m-eð J6 atkv. gegn 3
óg sent efri deiid.
Veiðarfænsm stolið
Á laugardagskvöld var brotizt
inn í skúr í Her.skálakamp við
númer 50 og slolið þaðan kolanót
og færi. Þessi veiðarfæri eru all-
vermæt og tjón eigandans. mikið.
Rannsóknarlögregian biður menn
sem kynnu að hafa orðið varir
við eitthvað gninsamlegt í kring-
um skúrinn, vmsamlagast að iáta
vita. Einnig ef menn rækjust ein-
hversstaðar á veiðarfærm.