Tíminn - 15.03.1959, Blaðsíða 5
T í MIN N, sunnudaginn 15. marz 1959.
endingum er bæði nauðsynlegt og
mögule
Góðir flakksfélagar.
Ég býö ýkkur öll hjartanlega
velkomin til þessa móts, tólfta
flokksþings okkar Pramsóknar-
manna. Ég býð sérstaklega vel-
komna hina mörgu fulltríia, er
hingað hafa sótt langan veg. —-
Sóknin á þetta flokksþing sýn-
ir, að flokksmönnum er það
Ijóst, að tímarnir eru uggvæn-
legir og að nú ér þess þörf að
sérhver flokksmaður og stuðn-
ingsmaður Framsóknarflokks-
ins leggi fram krafta sína til
hins ýtrasta.
Innan okkar flokks er hátt tll
lofts og vítt til veggja. f hugsun
okkar og verkum erum við ekki
lað neinu leýti bundnir opinber-
lega, eða á laun, hagsrriuna og
gróðasjónarmiðum iárrá ein-
staklinga eða fam.nnra hópa
sérhyggjumanna. — Við fulxtvú-
ar Pramsóknarflokksins erum
bundnir af þvi sjónarmiði einu,
að leggja okkur alla fram sam-
eiginlega til að senda héðan til-
lögur, sem megi stuðla að vel-
megun og liíshamingju sem
flestra, sem almennast í þessu
landi. Með þessa hugsjón að leið
arstjörnu, — með hugann óháö-
an öðrum sjónarmiðum — mun-
um við leita að leiðum, benda
á þær í tillögum okkar og síðan
yinna að þvi af fremsta megni
að þessar leiðir verði farnar. —
Þetta er hið sameiginlega verk-
efni okkar og markmið.
Ég hefði kosið að tala í þess-
ari frumræðu minni um þá stór
Jbrotnu og alhliða umbóta-
Stefnu, sem Pramsóknarflokkur-
inn hefir haft forystu um í verki
undanfarna áratugi. — Ennfrem
ur að ræða það, hvernig þess-
um . umbótum verði haldið á-
fram á næstu árum. —
En meö þvi að nú vofir yfir
þjóðinni hætta, hlýtur ræða mín
meir en ella að snúast um það,
sem hefur verið að gerast og
hvernig þeir þræðir hafa ofizt,
sem mynda þann svikavef. er
hin nýja gjörbylting er í raun
og sannleika — ásamt þeirri
landeyðingarstefnu, er í kjölfar-
íð kemur. — Að stöðva fram-
gang þessarar stefnu er meir
um vert en allt annað — því ef
það ekki tekst, mundi svo
margt annað glatast.
Með þessum orðum segi ég
tólfta flokksþing Framsóknar-
ílokksins sett.
Stefna ríkisstjórnar-
innarergamlastefna
Sjálfstæðisfiokksins
Ég mun í þessari frumræju
minni fjTrst og fremst gefa stutta
skýrslu um nokkuð af þvi, sem
gerzt hefir síöan síðasta flokks-
þing okkar var haldið. — Ég
mun aöallega reyna að gera
grein fyrir hinum pólttisku
yeðrabrigðum og horfum. Vona
ég að þessi ræða geti — ásamt
öðru — myndað grundvöll und-
jr þær umræður, er á eftir
koma. —
Þegar við vorum hér á síðasta
flokksþingi, stóð þannig á, að
við höfðum mlklar áhyggjur út
af afkomu framleiðslunnar, eins
og oft hefir verið síðan ríkis-
stjórn sú, er tók við 1942, leiddi
yeröbólguna yfir þjóðina. Kostn
SetningarræSa Hermanns Jonassonar, formanns Fram-
soknarflokksins, á 12. flokksþingi Framsóknarmanna
aður við framleiðsluna var 1956
meiri en hún gat staðið undir,
og var því í þann vegirin að
stöðvast. Sjálfstæðismenn vildu
þá greiða dýrtíðina niffnr eflir
þörfum, án þess að afla þeirra
teltna, sem fyrirsjáanlega þurfti,
fyrr en eftir reglulegar kcsning-
ar 1957. Það er mjög athyglis-
vert og sýnir greinilega, hverj-
ir nú stjórna, að þá átti að beita
nákvæmlega sömu aðferðinni og
nú er viðhöfð: Borga níðm* verð-
ið og lækka með því vísitöluna
eftir þörfum. En í stað þess að
afla jafnóðum þeirra tekna, sem
til þess þarf — og sannanlegt
er — er stofnað til stórra van-
skilavíxla á laun, en þær van-
slúlaskuldir á síffan að inn-
heimta með álögum á þjóöina
eftir kosningar. —
Það er auðvitað vinsælt að
greiða niöúr verðið og auglýsa
það mikið — en leggja ekki á
almenning álögurnar, sem þarf
til þess að standa undir niður-
greiðslunum. En þessa pólitík
var Framsóknarflokkurinn ófá-
anlegur til að fallast á 1956, og
hann var það einnig nú.
Þessar vinnuaðferðir, sem ég
leyfi mér að kalla sviksamlegar
við þjóðina, stefna* auðvitað að
því að áður en varir verðiu* að
afla þeirra tekna, sem að réttu
þarf til þess að halda framleiðsl-
unni á floti og greiða þau út-
gjöld, sem stofnað hefir vevið
til, hvort sem það er gert með
niðurgreiðslum, útflutntogsupp-
bótum eða breyttu gengi krón-
unnar.
Við þetta skerðast lífskjörin
frá því sem var meðan verið var
að safna skuldunum. En þegar
til viðbótar keriiur og í ofanáíag
að afla tekna til þess að greiða
vanskilaskuldirnar, sem safnazt
hafa, er hætt vio aö kjaraskerð-
ingin verði meiri en auövelt er
við að ráða. Þetta er stefna nú-
verandi ríkisstjórnar, svo sem
síðar verður að vikið.
Bandalagið við
Alþýðufiokkinn
Þegar við vorum hér saman
komin 1956, tókum við þá ákvörö'
un, sem lengi hafði verið ofar-
lega á baugi í Framsóknar-
flokknum, að mynda kosninga-
bandalag með Alþýðuflokknum.
Það virtist liggja í augum
uppi, að ekkert átti að vera því
til fyrirstöðu, að þessir flokkar
ættu í flestum stærri málum
fulla samstöðu. Stefnúskrár
ílokkánna eru svipaðar, þegar
sleppt er þjóðnýtingarstefn-
unni, sem flestir sósíaldemókrat
iski)* flokkar hafa nú að mildu
leyti lagt til hliðar. — Báðir
flokkarnir eru, samkvæmt yfir-
lýstri stefnu, sammála um -aö
koma í veg fyrir arðrán og
að vinuustéttirnar, allir þeir,
sem vinna nauðsynjastörf í
þjóðfélaginu, geti haft þau
beztu lífskjör, sem framíeiðsla
og þjóðartekjur geta framast
veitt. Samkvæmt stefnuskrám
flokkanna hafa þeir heitið því
að miða pólitísk störf sín við
Hermann Jónasson, formaöur Framsóknarflokksins, flytur setningarræSu
sína á flokksþinginu.
það, að beita því valdi, sem þeim
er veitt af þjóöinni, til þess að
keppa að þessu marki. Það kom
og fljótt í ljós, að auðvelt reynd-
ist fyrir þessa tvo flokka að
koma sér saman um kosninga-
steínuskrá bandalagsins. En hér
bar þó skugga á.
Á síðasta flokksþingi var spurzt
fyrir um það, hvort víst væri,
að Alþýðuflokkurinn gengi heill
og óskiptur tiL’þessa bandalags.
Við, sem stóðum í samningum
við Alþýðfulokkinn, skýrðum frá
þvi, að forvígismenn Alþýðu-
flokksins hefðu fullvissað okkur
um, að svo mundi verða. — En
þetta reyndist á allt annan veg.
Hárintbal Valdimarsson klauf sig
frá með verulegan hóp Alþýðu-
flokksmanna og myndaði Al-
þýðubandalagið. Átti þetta eftir
að hafa mikiar afleiðingar í
kosningunum og þó meiri í því
stjórnarsamstarfi, sem á eftir
fór. í kosningunum stóð Fram-
sóknarflokkurinn að bandalag-
inu með þeim hætti, að það leik-
ur ekki á tveim tungum, áð
naumast hafi orðið á betra kos-
ið. Þótt ekki næðist meirihluti,
var miðstjórn flokksins og þirig-
flokkur á einu máli uiri það, að
reyna samstjórn þriggja flokka,
þ. e. Framsóknarfiokksins, Al-
þýöuflokksins og Alþýðubanda-
Iagsins. — Okkur Framsóknar-
mönnum var vissulega ljóst frá
upphafi, að í samstarfsflokkun-
um voru mjög ósamstæð öfl,
enda leyndi það sér ekki, að
sum þeirra gerðu þegar við
stjómarmyndunina allt, sem í
þeirra valdi stóð, til þess að
koma i veg fyrir hana. En þau
urðu undir i bráðina. Þetta var
og er auðskilið. Umbótamennirn
ir í Alþýðubandalaginu höfðu
gert kommúnistunum þann
mikla greiða, að forða þeim frá
fylgishruni í kosningunum 1956
— og voru því fyrst eftir kosn-
ingarnar hið ráoandi afl i flokkn
um, sem kommúnistarnir beygðu
sig fyrir. — Líkt stóð á í Alþýðu-
flokknum. Þeir Alþýðuflokks-
menn, sem höfðu beitt sér fyrir
bandalagi við Framsóknarflokk-
inn og vildu slíkt samstarí á-
fram, gátu bent á það með rök-
um eftir kosningamar, að banda
lagið hafði reynzt vel og' hér
væri um eolilega og málefnalega
samstöðu að ræða, sem flokks-
vilji væri fyrir. — Þessir menn
réöu. — Það voru þessir armar
Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags, sem komu stjórninni á.
Framsóknarflokkurinn var eini
flokkurinn, sem stóð alveg heill
að stjórnarmynduninni — og
liann stóö heill með stjórninni,
meö blaðakosti sínum, þangað
til samstarfsílokkarnir slitu
samstarfinu.
Ég vil nota þetta tækifæri til
þess að' flytja flokksmönnum öll
um nær og fjær þakkir fyrir
samstöðuna í síðustu kosning-
um og einhuga ■ stuðning viö
fyrrverandi ríkiss.tjórn, hvort-
tveggja er flokknum sæmd og
styrkur. —
Eru samstjórnir
fleiri flokka
óframkvæmanlegar?
Sj álfstæðisflokkurinn heldur
því mjög að landsmönnum, ekki
sízt eftir stjórnarslitin, að ekki
sé hægt að stjórna landinu
nema með samstæöum meiri-
hluta. Öllum hér er það ljóst,
aö þetta er fremur óvandað á-
róðursbragð. Því þetta segir
flokkurinn á sama tíma og hann
gerir allt sem í hans valdi stend
ur til þcss að undirbúa samn-
inga um áframhaldandi stjórn-
arsamstarf við Alþýð'uflokkinn
eftir næstu kosningar. Þetta seg
ir hann á sama tíma og pólitísk
ástleitni hans er augljós og op-
inber við Alþýðubandalagið f.
sama tilgangi. — Og þetta geri."
hann vegna þess að hann veit.
að hann fær ekki meirihluta oe
enn fremur að þótt hann feng:
hann, gæti hann ekki nema
skamma stund stjórnað landinv.
einn. Hið sanna er, að stjórnir
tveggja eða þriggja flokka geta
verið sterkar og haldið upp ör-
uggu og heilbrigðu stjórnarfar
og oft geta þær verið nauð’syn-
legar til þess, að tekið sé tillii
til fleiri sjónarmiða og skapa
með því vinnufrið og jafnvægi í.
þjóðfélaginu. Danmörk og möre
önnur lýðræðisríki hafa sýni
það og sannað um langt skeið
En til þess að slíkt flokkssam-
starf blessist, þurfa þau öfl at’
ráð'a innan samstarfsflokkanna,
sem sanistöðu eiga. Meðan svo
var í fyrrverandi ríkisstjóm
einkum framan af samstarfs-
tímabilinu, gekk allt samstarí.
vel. Átakið, sem fyrrverandi rík-
isstjórn gerði með stöðvunar-
lögunum 1956, er eitt bezta verk
ríkisstjórnarinriar og eitt vin-
sælasta. Það var vegna þess að
stjórnarflokkarnir voru sam-
mála og samtaka í því að sýna
vinnandi fólki og þjóðinni £
heild fram á, að þetta væri nauð
synlegt>sem þaö og var, til þess
að koma í veg fyrir stöðvun.
framleiðslunnar.
Þegar sundrungaröflin íá yf-
irhöndina fer auðvitað allt á
annan veg. —
En slíkt getur sannarlega henfc
þótt stórir flokkar hafi hrelnan
meirihluta.
Saga Vei'kamannaflokksins
brezka og flokkanna í Banda-
ríkjunum o. fl. sannar það bezt.
Átakið í efnahagsmálunum
1956 t)g 1958 sannaði að efna-
hagsmálin var hægt að leysa, ef
flokkarnir vildu' standa saman.
Réítlát laim eru
öllum fyrir beztu
Áður en ég kem að því að
skýra frá hvað.olli því að stjórn-
arsamstarfið rofna'ð'i, vil ég -
minnast lítilsháttar á kaup-
gjalds- og kjaramál. Einstaka
maður, sem ekki fylgist nægi-
lega með, álítur aö á þeim ein-
um hafi stjórnin raunverulega
fallið. Svo var þó ekki, eins og
ég kem síðar að. —
Við Framsóknarmenn höfum. •
haft og höfum þá stefnu, að
hver sá maður, sem vinnur
nauösynleg störf í þjóðfélaginu,
eigi að hafa eins góð kjör og
framleiðslan og þjóðartekjur
geta undirjstaðið. Allt annað á-
lítum við siðferðilega rangt og
þjóðfélagslega og þjóðhagslega
séð skaðlegt. — Við bendum hins
vegar á, að lengra verði ekki
komizt. Þeif, sem haldi ö,ðru
fram, fari með vísvitandi blekk-
ingar. Ef kaup er hærra en
framleiðslan getur greitt til
langframa, stöðvast hún af
sjálfu sér, öllum til stórtjóns, og
ekld sízt vinnustéttunum. — Ef
þjóðfélagið skerst i leikinn og
(Framh. á 6. síðu.)