Tíminn - 20.03.1959, Page 8

8
T í MIN N, föstudaginn 20. marz 1959.
MINNINGARORÐ:
Sigurður Hallbjör nsson,
Brúarhrauni
Ekki grunaði mig það, er ég
hitti vin minn og frænda Sigurð'
Hallbjörnsson, þann 9. janúar s.
1., að hann yrði látinn innan mán
aðar. Hann var þá að mér virtist,
glaður og reifur, óþreyttur og
létt yfir honum. Eg segi óþreyttur,
því stundum þegar ég hitti hann á
liðnum árum, virtist mér sem
nokkur þreytublær væri yfir hon
um, sem engan kunnugan furð
aði á. Ekki má þó skilja það svo
að hann bæri sig ömurlega eða
hefði uppi neinn barlóm. Þvert á
móti. En þeir sem höfðu kynni af
honum frá bernsku og þekktu
nokkuð sálarlíf hans, gátu farið
nærri um hvemig honum leið.
Eg hafði jafnan haft nokkuð ná
in kynni af Sigurði og hitt- hann
svo oft sem aðstæður leyfðu, þar
til nokkur síðustu árin, að sam-
fundir okkar urðu færri en áð
ur og miklu færri en ég hefði
kosið og ollu því ýmsar ástæður.
En ég hafði einmitt hugsað mér,
að hafa nánara samband við hann
hið fyrsta. Því olli ekki aðeins
það,að ég mat hann meira en flesta
aðra menn og naut samvista við
hann, meir en við flesta aðra. Því
olli það, að ég átti sérstakt erindi
við hann. En það er þannig, að
Sigurður var skáld gott og hafði
ort allmikið af ljóðum, en hafði
samkvæmt því sem ég bezt veit,
ekkert af því skrifað og hverfur
það þvi allt með honum, nema iít-
ið eitt, sem einstöku menn liafa
numið af honum eða ski'ifað, sem
er aðelns lítill hluti þess er hann
orti, En ég hafðl einmitt hugsað
mér, að skrifa upp eftir honum
og bjarga frá gleymsku, sem mestu
af ljóðum hans á meðan tími væri
til. En það fór sem fór og þýðir
eigi um að sakast. En mér er ómet
anieg í endurminningunni fyrr-
nefnd samverustund með honum,
sem og fleiri slíkar. Næst hitti ég
hann helsjúkan á sjúkrahúsi hér
í bænum, þann 5. þ. m., þá ný-
kominn þangað, en þar andaðist
hann þann 8. þ. m.
Vegna náinnar frændsemi og ná
býlis, hafði ég kynni af Sigurði
frá æskudögum. Það var eitt af
þvl íyrsta, sem ég man eftir, að
haon vakti athygli mína umfram
aðra menn. Hann var svo mikið
eldri en ég, að ég leit á liann
sem fulíorðinn mann á meðan ég
enn var barn, þó hann væri þá
aðeins unglingur. En hann var
bráðþroska, bæði a^dlega og líkam
lega og þó hann væri hreinhuid
aður maður, fannst mér ætíð, eink
um fyrst að eitthvað væri órætt
og dulúðugt við persónu hans. Eg
þóttist komast að því síðar, hvern
ig því var farið. Veit þó ekki
hvort ég hefi nokkru sinni skilið
hann iil fuils.
Sigurour 61 allan aldur sinn að
Bróarhrauni. Eftir að hann komst
til þroska, var hann í raun og
veru alltaf bóndi þar. Fyrst á-
samt föður sínum og tók þar einn
við búi árið 1930, er hann kvænt
ist og bjó þar til dauðadags.
Bærinn Brúarhraun, stendur á
fögrum stað sunnan undir sam-
nefndu hrauni. í íhrauni þessu er
mikill jurtagróður og skógur tals-
verður, einkum í svonefndum Bæj
arás, sem raunar er á lágri hæð
sunnan við hraunið, vestan bæjar
ins. Er þar mjög fagurt um að
litast á sumrum, einkum í Bæjar
ásnum og hefi ég sjaldan notið
landslags eins og við að ganga
þar um. Einkum er mér minnis-
stætt, er ég eitt sinn um bjarta
júnínótt í kyrru og heiðskíru
veffri, gekk þar um hraunið og
ásinn. Eg hefi ætíð álitið, að um-
hverfi það, se:n menn alast upp
við og lifa við, móti að nokkru
framkomu þeirra og útlit og einnig
andlega þó fleira komi auðvitað
til greina. Fljótt á liti'ð, fannst
mér stundum Sigui'ður vinur minn,
mfnna mig á íhraunhellu og vona
ég að enginn móðgist af því þó
ég tafci þannig til orða. Skapgerð
hans var og einum þræði mótuð af
baráttu og raunum genginna kyn
slóða líkt og bálstorka hraunsins
verður til vegna hamfara í iðrum
jarðar. Þessa gætti og stundum
í ljóðagerð hans. En oftast minnti
persónuleiki hans og Ijóðagerð,
mest á blómgróðurinn í hrauninu,
en í íhraunum vaxa oft fegurstu
blómin svo sem kunnugt er.
í ,,Snæfellingaljóðum“ er, auk
inngangskvæðis bókarinnar og
einar söku, aðeins eitt kvæði eftir
Sigui'ð og finnst mér það furðu
lítið cins og af miklu var að
taka. Það er kvæðið tun svaninn í
hríðarbyl í þröngri vök. Ég hygg
að það sé ekki tilviljun né vegna
þess, að honum hafi þótt þetta
kvæði betra en ýmis önnur, sem
hann orti að hann valdi það til
birtingar í ljóðasafni þessu. Eg vil
ekki halda því fram, a'ö Sigurður
hafi verið óánægður með hlut-
skipti sitt. En um hann næddu
stundum svalir vindar, bæði í eig
inlegri og óeiginlegri merkingu.
Og í kringum hann voru um skeið
raunir, sem hlutu að snerta hann
djúpt. Þess vegna hygg ég, að vit
andi eða óafvitandi, hafi hann ver
ið að yrkja um sjálfan sig þegar
hann kveður um svaninn í hríðar
bylnum, en niinnist jafnframt sum
arsælunnar, sem svanurinn hafi
einnig notið og eigi í vændum. Og
ljóðlínurnar í lok fyrsta erindis
kvæðisins:
„Brjóstið þitt hreina og bjarta
býr yfir syngjandi hjarta.“
eru rétt lýsing á höfundinum. Og
einnig þessar ljóðlínur í lok ann
ars erindis:
„Þvl brjóstið þitt hreina og bjarta
býr yfir ástinni I hjarta."
Því kærleiksríkur var hann og
náði það jafnt til manna og mál
leysingja. Þar að lútandi minnist
ég atviks, sem hann sagði mér
eitt sinn frá. Hann hafði skotið
endur, en á eftir fékk þa'ð honum
trega, að hafa deytt fuglana og
orti hann í tilefni af því fagurt
ljóð. Þannig var Sigurður. Þegar
hann var glaður gerði hann ljóð
til fullnustu gleði sinni og þegar
hann var raunamæddur, létti hann
á huga sínum með Ijóðagerð eins
og Egiil Skallagrímsson, forfaðir
hans, en Sigurður var 27. ættliður
frá Agli.
f Ijó'ðum Sigurðar má víðar en
að framan greinirv finna ummæli
sem eru rétt lýsing á honum sjálf
um. f kvæði, sem hann orti eftir
Jón Jónsson á Skiphyl, afa minn,
en hann var móðurbróðir Sigurð-
ar, er eftirfarandi erindi:
„Við stöðuga fræðslu, með
starfandi hönd
stóðstu hvern einasta dag.
Þegar að vorbylgjan leið yfir
lönd.
liljunnar studdir þú hag.
Starf það er fagurt sem ljúfasta
ljóð
við ljósgeislans græðandi spor.
Á jörðinni þinni þú ortir þann óð
er ilmar hvert einasta vor.“
Þetta sýnir að Sigurður kunni'
að meta starf bóndans og skildi
eðli þess, bar virðingu fyrir því
og undi glaður við það. Næsta er-
indi sama kvæðis, sem einnig er
lýsing á höfundinum sjélfum, sýn
ir þó fleira og því freistást ég til
þess, að tilgreina það einnig hér:
„Þú fæddist sem hver annar fá-
tækur sveinn,
en fékkst ekki skólana að sjá.
Oft yfir bókinni undir þú einn
þá öðrum var svefn yfir brá.
Þú tæptir ei á því, sem tíminn
fær kennt,
tungan var mátlug og'snjöll.
í orðræðum var ékki heimsk-
ingjum hennt,
að íhasla þér orrustuvöll.”
Upphaf þessa erindis bendir til
þess, að Sigurður hafi sjálfur þráð,
að „sjá“ skólana. Og fáir eða engir
hygg ég að hafi verið hæfari til
þess en hann að njóta fræðslu við
æðri skóla og þeirrar menntunar,
sem slíku námi á að fylgja.
Þessi tvö erindi, sem ég liefi
tilfært hér nú, kem ég ekki fram
með fyrir almenningssjónir, vegna
þess, að mér finnist hann hafa ort
þau neitt sérstaklega vel, því
satt að segja er ég ekki fyllilega
ánægður með meðferð efnis eða
máls í þeim frá listrænu sjónar
miði. Ekki birti ég þau heldur
vegna þess að þau eru um afa
minn. Eg birti þau vegna þess, að
gegnum þau sjáum vér beint inn
í sál 'hans eða svo virðist mér.
Þar eð ég er farinn að skrifa
um skáldskap Sigurðar Hallbjörns
sonar, vil ég birta hér eitt lítið
ljóð eftir hann, þar sem hann
slær á aðra strengi hörpunnar en
venjulegast var, enda mun ljóð
þetta mjög fáum kunnugt:
„Fjólan þin fríða
hún fölnaði skjótt.
Bar ég hana á brjósti
bæði dag og nótt.
Aðra fjólu fegri
þú festir mér L barm.
Býr hún þar blómguð
við beiskan lífsins harm.
Rótina vövkar
hið rauða hjartablóð,
titrar á blöðunum
táranna flóð.
Þegar að fjólan mín
fölnar og deyr
Ijósgeisla sólar
lít ég ei meir.
Eg ætla mér ekki að Ieggja
neinn dóm á skáldskap Sigurðar,
enda mjög lítið af honum, sem
unnt er að sýna, en ég leyfi mér
að kalla ljóðagerð hans káldskap
og nefna hann skáld. En hann
hafði eitt einkenni snillingsins.
Allt sem han orti, kom eins og af
sjálfu sér, áreynslulaust og inn-
blásið. Hann virtist um stund
gleyma öllu öðru og svo kom ljóð
ið fullbúið. Eg get ekki sagt um
hvort Ijóð hans hefðu orðið betri,
ef hann hefði hugsað um þau
lengi og vandlega og ekki látið
þau frá sér fara fyrr en eftir
mikla yfirvegun. En mér hefir
oft orðið hugsað til þess, hve langt
hann kynni að hafa getað náð
í listinni, ef hann hefði haft að-
stöðu til þess að láta andlega
strauma heimsbókmenntanna
leika um sig og getað notið meira
næðis.
Það er ekki ætlun mín, að rekja
mjög æviferil Sigurðar í þessum
kveðju- og minningarorðum, en ég
get ekki annað en rakið nokkuð
ættir hans. Iíann var fæddur að
Brúarhrauni í Kolbeinsstaðar-
hreppi, þann 4. maí 1894, sonur
hjónanna Hallbjarnar Hallibjörns-
sonar, bónda þar og konu hans Guð
rúnar Jónsdóttur. Hallbjörn á Brú
arhrauni var sonur Hallbjarnar
bónda að Höfða í Eyjahreppi,
Hallbjarnarsonar bónda í Skutuls-
ey á Mýrum, Einarssonar.
Guðrún á Brúarhrauni, móðir
Sigurðar, var dóttir Jóns bónda að
Haukatungu og síðar að Fögru-
brekku í Kolbeinsstaðarhreppi,
Jónssonar bónda að Haukatungu,
Pálssonar og konu hans Ingibjarg
ar Böðvarsdóttur, bónda að Sax-
hóli í Breiðuvíkurhreppi, Guð-
mundssonar bónda að Mávahlíð í
Fróðárhreppi. Kona Böðvars á Sax
hóli, var Oddný Jónsdóttir, en svo
sagði mér séra Ingvar Nikulásson
sem var af þessari ætt, að hún
hafi verið skagfirzk að ætt og upp
runa, en hafi ung að aldri farið til
Breiðafjarðar, í Móðuharðindun-
um. Séra Ingvar fullyrti þetta og
leyfi ég mér að álíta, að hann
hafi farið hér með rétt mál um
uppruna Oddnýjar, þo sumir vilji
véfengja það. Oddný var fædd
árið 1761 eða 1762, samkvæmt því
sem sést á mannlali 1. febrúar
1801, en þá er hún sögð 39 ára
að aldri og kemur það heim við
umrædda umsögn séra Ingvars.
Auk þess virðist mér sálræn rök
hníga að því, að þétta' sé rétt. —
Móðir Guðrúnar á Brúarhrauni og
amma Sigurðar, var Guðríður
Benediktsdóttir, bónda að Ána-
stöðum á Mýrum, Þórðarsonar,
bónda s. st. Benediktssonar, bónda
s. st., Jónssonar, bónda að Galtar
hoti, BorgarHreppi, Þórðarsonar,
bónda Fornufróðá, Eyjólfssonar,
'bónda Fróðá, Jónssonar. Kona
Eyjólfs á Fróðá var Ingveldur Guð
mundsdóttir, bónda að Fróðá, Jóns
sonar prests að Breiðabólsstað á
Skógaströnd, Þormóðssonar sýslu
manns að Bræðratungu, Ásmunds-
sonar. Móðir Guðmundar á Fróðá
var Ingveldur Vigfúsdóttir, sýslu
manns að Kalastöðum, Jónssonar.
Koiia Guðmundar ó Fróðá var Þór-
unn Steindórsdóttir, sýslumanns
að Ökrum á Mýrum, Finnssonar.
Ég ætla ekki að segja upp neinn
dóm um það fólk, sem ég hefi hér
minnzt á, enda er mér málið of
skylt til þess, en foreldra Sigurð-
ar, sem ég hef náin kynni af, minn-
ist ég með þakklæti og virðingu.
Sigurður kvæntist órið 1930,
Elinborgu Þórðardóttur frá Hraun
múlá, ágætri konu í fullum sann-
leika sagt, en þannig tek ég til
orða vegna þess, hve margslitið
það orðalag er orðið. Hófu þau þá
búskap að Brúarhrauni, enda dóu
foreldrar Sigurðar bæði á því ári.
Þau bjuggu þar æ síðan og eign-
uðust 10 börn, 7 syni og 3 dætur,
sem flest eru upþkomin, — 2 eru
enn innan við fermingaraldur. Um
skeið munu kjör þeirra hafa verið
frekar erfið fjárhagslega, þar eð
efni voru frekar lftil í byrjun, en
toarnafjöldi varð fljótt mikill. En
þau voru bæði atorkumikil og
mjög samhent í öllu og börnin
reyndust dugmikil er þau komust
á legg og varð samheldni fjölskyld
unnar mikil, sem sjá má af því,
að börnin eru öll enn til heimilis
að Brúarhrauni, þó flest þeiiTa séu
komin á fullorffinsár eða þar um
bil. En þau sem fullorðin eru orð-
in, hafa flest eða öll unnið að
meiru eða minna leyti utan heim-
ilis. Fjárhagur Sigurðar blómgað-
ist því á seinni árum og mun hafa
verið allgóður síðast. Hafði hann
komið upp ágætu íbúðarhúsi á
Erleni /tirlit
(Framhald af 0. síðu)
enda hafa þeir fyrrnefndu miMa
olíuhagsmuni 1 Irak og Kassem
ihefur verið svo klókur að hrófla
ekki neitt við þeiffi. Bandaríkin
virðast hins vegar fremur standa
með Nasser en Kassem, því að þeir
óttast að stjórn bans geti cndað
með sigri kommúnista í írak.
Jafnframt virðast Bandaríkjamenn
styrkjast í þeirri skoðun að Nasser
sé ekki handbendi kommúnista,
eins og stundum hefir verið hald
ið fram, heldur sé takmark. hans
að halda Aröbum utan átaka stór
veldanna. Þessa áíyktun draga
þeir m. a. af því, aö Nasser hefir
bannað, starfsemi kommúnista
toæði í Egyptalandi og Sýrlandi.
Ekki er ólíklegt, að Bandaríkin
myndu hlaupa i skarðið, ef Rúss
ar sviptu Egypta þeirri efnahags
legu aðstoð, er þeir hafa lófað.
Þess vegna getur verið tvíeggjað
fyrir Rússa að svipta Nasser þessu
loforði. í skjóli þessa er Iíklegt
aö Nasser tefli enn djarflegar í á-
'tökunum við Kassem en ella. I>.Þ.
i *
A víðavangi
(Framhald af 7. síðu)
afla þurfi þeirra milljónahundr-
aða? Enga nýja skatta, bara spara
á f-járlögum. Að vísu minntist ráð
herrann ekkert á það, á hvaða
liðum ætti að spara, hvort sem
sú þagmælska hcfur nú stafað af
hugulsemi við Árnesinga eða A1
þýðuflokkinn. En við bíðum og
sjáuin hvað setur. Stundin nálg-
ast, því búast má við afgreiðslu
fjáríaganna innan liálfs mánáðar,
sagði ráðherrann. Það vcrSur
víst kraftur á því í páskavikunni,
því nú er fyrri vikan af þessum
tveimur senn að enda og ekki
bólar enn á fjárlögunum.
jörðinni, smekklega og haganlega
byggðu.
Við fráfall Sigurðar Hallbjörns-
sonar er drjúpur harmur kveðinn
að fjölskyldu hans, ágætri konu og'
indælum börmun, en ég veit að
minningin um hann er þeim næg-
ur aflvaki til þess að taka þeim
skapadómi. Ég votta þeim öllum
innilegustu 'safnúð og hluttekningu
og ég veit að það gerir fjöldi
manna, sem þekktu Sigurð, en
hann var hvers manns hugljúfi.
Samanborið við fjölskylduna, höf-
um við hinir, ekki mikla ástæðu
til að syrgja. En stórt er skarðið,
sem höggvið er í frændgarðinn og
horfinn er úr hópi vorum sér-
stæður persónuleiki, sem við mun
um aldrei sjá slikan aftur.
Persónulegum tilfinningum mín
um gagnvart hinum látna, ætla ég
ekki að reyna að lýsa nánar, endá
er það jafnan svo, að þegar sér-
staklega sterkir straumar leita á
tilfinningar eða huga, þá finnst
manni, sem engin orð geti lýst
þvl til hlitar. Þó Einar Benedikts
son segi:
„Og ég skiidi að orð er á íslandi til
um allt, sem er hugsað á jörðu."
Þá get ég ekki verið honum
sammála um það. Og ég-efast um
að Einar hafi 1 raun og veru verið
þar sammála sjálfum sér. Annars
hefði hann varla verið í 20 ár að
yrkja sitt bezta kvæði, eins og
kunnugir fullyrða að hann hafi
verið. En hvað sem því líður þá
er það vist, að þegar vængjablak
eilifðarinnar snertir oss þá er ekk
ert tungumál orð, sem lýs’t geti
öllu því, sem i hugann kemur, að
minnsta kosti ekki svo að allir
eða ílestir skilji.
Það var haldin kveðjuathöfn
um Sigurð Hallbjörnsson, í dóm-
kirkjunni í Reykjavík, föstudag-
inn þann 13. þ.m. Er sú athöfn
hófst var bjart og úrkomulaust
veður. En er við bárum hann út
úr kirkjunni, var drífuél, serii
stytti upp litlu síðar. Eg er þakk
látur veðm-guðunum fyrir að senda
honum þessa kveðju, sem hæfði
honum svo vel.
Jón Hallvarðsson.
Hyeginn béndl tryggir
dráttarvél kina
Gólfteppahreinsun
Getum ennþá tekið teppi til
hreinsunar fyrir páska.
Sækjum. Sendum.
GÓLFTEPPAGERÐIN H.F„
Skúlag. 51. — Sími 17360.