Tíminn - 03.05.1959, Blaðsíða 4

4
T I M I N N, suRBBdagina 3, maí 1959
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Simar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13948
„Gjafir eru ySur gefnara
Búizt er vi'ð að senn fari
nú að líða að þinglokum. Ef
koma á kosningum af áður
en ætla má að heyskapur
hefjist almennt, þá veitir
heldur ekki af að fara að
slá botninn í þinghaldið.
Þing þetta er orðið æði
langt en ekki að sama skapi
afkastamikið, þótt út líti fyr
ir, að það ætli að enda sitt
skeið með því að marka þau
óheiliaspor er lengi mun gæta
i þjóðlífi íslendinga. Vikum
saman í vetur mátti heita að
þingið héngi aðgerðalaust
með öllu. Var annars vegar
beðið eftir þvi, að stjórnarlið
ið klambraði saman einhverj
um tiiiögum, svo unnt yrði að
Ijúka afgreiðslu fjárlaga. Að
hinu leytinu eyddu svo stjórn
arflokkarnir óralöngum tíma
i að semja við kommúnista
um kjördæmabyltinguna,
mennina, sem Bj. Ben. segir
hvorki vera viðtals- né sam-
starfshæfa. Hér skal ekki
rætt um kjördæmamálið nú
en lítillega vikið að því, sem
stj órnarflokkarnir kalla „af
greiöslu“ fjárlaga.
Framan af i vetur lögðu
Sjálfstæðismenn mikla alúð
við að útbreiða þá kenningu,
að viðskilnaður vinstri stjórn
arinnar hefði allur verið
hinn hraklegasti, og fjár-
hagur ríkissjóðs rústir einar.
Kom þetta að vísu ekki sem
bezt heim við þann boð-
skap sem þeir létu á þrykk út
ganga um það leyti, sem Ól-
afur Thors var að kvaka
framan í þá ósamstarfshæfu
og grátbiðja þá um að mynda
með sér ríkisstjórn. Þá töldu
Mbl.-menn, . (það er aldrei
talað um Vísis-menn því Vís
ir hefur alveg sloppið við það
að vera tekinn alvarlega þeg
ar umstjórnmál er aö ræða!)
að ef gefin væru eftir 6,;-
af kaupinu, sem þeir sjálfir
eggjuðu menn á að taka í
fyrra sumar, þá væri eigin-
lega allt í lagi. Það kom sem
sé í ljós, að hagur ríkis-
sjóðs var ekki verri en svo,
að stjórnarflokkarnir fengu
í arf eftir vinstri stjórnina
55 millj. kr. auk óseldra gjald
eyrisvara upp á nokkra tugi
millj. Náttúrlega nægði þetta
engan veginn fyrir rikis-
stjórn, sem hefur hækkað út
gjöid ríkissjó'ðs og Útflutn-
ingssjóðs á þriðja hundrað
milljóna á þessum mánuðum,
sem hún er búin að sitja. En
hvar mundi hún á vegi stödd
ef þessi arfur hefði ekki ver
ið fyrir hendi?
Hér er þó ekki öll sagan
sögð hvað hækkanir snertir
því ýmissa orsaka vegna hafa
útgjöld ríkissjóðs og Útflutn-
inssjóðs hækkaö svo, að tekju
þörfin verður alls um 250
millj. kr. meiri en ætlað var
samkv. fjárlögunum s. 1.
haust. Með hverjum hætti
hyggst svo stjórnarliðið að
sanka saman þessum millj-
ónahundruðum? Áður hefur
verið minnzt á 55 millj. arf-
inn. Þá er hugmyndin að ná
inn 50 millj. með hækkun á
tóbaki og áfengi, og hækk
uð um innflutningsskatti á
bílum. í þriðja lagi er svo ráð
gert að lækka ríkisútgjöldin
um 49 millj. Og loks á að
hækka tekjuáætlunina um
63 millj. Þarna eru þá komn
ar á pappírinn 220 millj. En
þá vantaði enn 30 millj. þrátt
fyrir öll heilabrotin.
Munu nú margir minnast
þess, að ekki hefur íhaldiö
haft annað tíðara milli
tanna er það hefur verið í
stjórnarandstöðu, en þaö sem
það hefur kallað útþenslu
ríkisbáknsins á öllum sviðum
og aukinn fjáraustur hjá
Eysteini. Það vantaði held
ur ekki mannalætin hjá
stjórnarflokkunum fyrstu
vikurnar, sem Emilía var við
völd. Nú skyldi heldur en
ekki brotið blað og breytt
um stefnu. Og stefnubreyting
hefur aö vísu oröið, ekki ber
því að neita, én í hverju er
hún fólgin? Ekki hefur það
heyrzt, að fækkað sé embætt
um eða lagðar niður nefndir
utan hvað Guðm. í. segist
ætla að kippa burtu ein-
hverjum sendiráðum, sem
enginn veit þó hver eru, enda
hefur hann ekki hingað til
mátt heyra slíkar till. nefnd
ar.
Nei, það sem niöur skal
skorið á útgjaldahlið fjár-
laganna eru framlög til verk
legra framkvæmda. Fram
lög til raforkuframkvæmda,
samgöngumála, atvinnuaukn
ingar, bygginga o. frv., yfir
leitt þeir f j ármunir, sem ætl
aðir eru til þess að létta
fólkinu út um land lífsbar-
áttuna. Þeir skulu verða fyrir
niðurskurðarbreddu stjórnar
liðsins, þeim skal fleygt í nið
urgreiðslusvelginn. Hér er
um að ræða fáheyrðar að-
farir gegn íbúum hinna
dreiföu byggða. Tökum t. d.
rafmagnið. Undanfarin ár
hefur verið kappsamlega að ,
því unnið samkvæmt fyrir
fram gerðri áætlun, aö
tengja bændabýli landsins
við raforkukerfið. Þetta er
tvímæialaust eitthvert allra
mesta hagsmunamál lands-
byggðarinnar. Vafasamt er,
að íslenzkt dreifbýlisfólk
hafi beðið meö meiri eftir-
væntingu eftir nokkurri fram
kvæmd en þeirri, að fá raf-
magnið leitt til sín.
Nú er þessari áætlun al-
gjörlega umturnaö og fram-
lög til raforkuframkvæmda
stórlega skert. Með þessu
sómastriki eru vonir fjölda
manna um að fá varanlegt
rafmagn á næstu árum að
engu gerðar. Þetta fólk hef-
ur, eins og aðrir landsmenn,
lagt sitt af mörkum til þess
að unnt yrði að rafvæða þétt
býlið og aðra landshluta, sem
fengið hafa rafmgn. Stjórn
arflokkunum þykir sjáanlega
ekki vandgert við „byggða-
valdið.“
En það á eftir að þakka
fyrir sig og mun líka, þegar
tækifærið gefst, gera það
myndarlega.
i .■
Taðætan
ÉG HEF áður í þáttum þess-
um minnzt á kartöflubjölluna
og það tjón, sem hún getur
valdið. En hún er ekki eini vá-
gesturinn á meðal bjallnanna.
Þúsundir tegunda bæði í norð-
lægum og suðlægum löndum
eru hin mestu skaðsemdardýr,
og valda tjóni, bæði á gróðri,
fatnaði, matvælum og fleiru.
En til eru líka margar tegund-
ir, sem vinna þarfaverk t. d. í
þágu jarðræktarinnar; eru
bjöllur þessar hliðstæður ána-
maðksins í þeim efnum, enda
þótt dýr þessi séu sitt af hvoru
sauðahúsi. Þær bjöllur, sem
þekktastar eru fyrir það, að
vinna landbúnaðinum. gagn, eru
af hinni svokölluðu tordýfils-
ætt, og kallar alþýða manna
tegundir þessarar ættar einu
nafni: tordýfla, jafnvel þó að
þeir teljist til mismunandi ætt-
kvísla. Við íslendingar höfum
lítið af þessum jarðyrkjubjöll-
um að. segja, því að hér finnst
aðeins ein tegund: Apliodius
lapponum; hel'ir Geir Gígja,
skordýrafræðingur skírt hana
taðdýfil. Bæði taðdýfillinn og
aðrar tegundir æltarinnar hafa
allar það sameiginlegt að lifa á
saur jurtaætna, sér í lagi kúa
og kinda. Af þeim ástæðum hef
ég geíið bjöllum þessum sam-
heitið: taðætur. Auk þess sem
bjölturnar eta húsdýraáburðinn,
þá eru þær á sífelldu stjái með ;
hann fram og aftur, móta hanri ■
í keilur eða kúlur eða grafa [
hann í jörð niður. Stundum ■
eru hér að verki hcilir herskar- ■
ar bjallna, svo að það eru ekki [
neinir smáræðis flutningar, ■
sem hér eiga sér stað, að frá- ■
talinni áburðarneyzlunni, sem \
er ekkert lítilræði. Þegar áburð 1
urinn fer i gegnum meltingar- I
færi skordýranna, blandast ]
hann mettingarvökvunum og 1
verður fyrir þannig efnabreyt- !
ingum, að jurtunum veitir auð- \
veldara að notfæra sér hann >
eftir en áður. !
I
ÉG HELD það væri ekki úr >
vegi að veita lesendum blaðs- !
ins örlitla innsýn í líf þessai-a |
dýra, sem eru all-sérstæð í hátt- >
um sínum, séð frá sjónarhóli !
okkar mannanna. Eins og víð- ]
ast hvar á sér stað í ríki hinn- i
ar lifandi náttúru, þá fórna ]
tordýflarnir sér fyrir það mark 1
mið að eiga afkvæmi og sjá i
þeim bezt borgið; en aðferðir ]
þeirra eru dátitið mismunandi, 1
bæði eftir eðli og aðstæðum. !
Fyrst ætla ég að segja ykkur 1
frá þríhyrnda tordýflinum, sem
heima á í Danmörku og í fleiri
löndum Evrópu. Nafn sitt hef-
ir hann fengið af 3 hornum,
sem standa fram úr framboln-
um á honum. Hann heldur aðai
lega til í sauðfjárhögum, því að
hann nærist einvörðungu á
sauðataði. Hjónabandið er ævi-
langt, en það er meira en hægt
er að segja um sumar aðrar
tordýfilstegundir. Vísindamenn
hafa framkvæmt nokkurs konar
gáfnapróf á þessari bjöllu, með
því að skipta um maka hjá
nokkrum hjónapörum, en
reynztan hefir orðið sú, að ekki
er mögulegt að fá bjötluna til
að taka fram hjá.
AÐ VETRINUM búa karl- og
kvendýrin sitt í hverju lagi í
1 lóðréttum jarðholum. í marz-
i mánuði fer svo kvenbjallan að
! byrja á vorverkunum. Fyrst
1 dýpkar hún ibúð sína lítið eitt;
i en allt í einu dettur henni í
! hug, að hún þurfi að fá ,,með-
i hjálp“, og hún leggur blátt
i áfram af stað í bónorðsför. Hún
] lieimsækir karlana í nágrenn-
> inu, veltir frarnan í þá vöng-
! um um hríð, og velur sér síðan
] einn þeirra sem maka. Og það
> kemur víst sjaldan fyrir, að
hann þori að malda í móinn.
Þau verða sem sagt hjón þarna
á stundinni og án nokkurrar
viðhafnar. Síðan fara þau í
sameiningu að vinna að upp-
greftrinum, sem hún var byrj-
uð á áður. Holuna hafa þau
1—2 sm í þvermál og hálfan
annan metra á dýpt, ef jarðveg
urinn er ekki því þéttari í.sér.
Kvenbjalian grefur, 'en karlinn
fiytur uppgröftmn í burtu jafn
óðum og setur hann í haug
skammt frá holunni. Holugröft
urinn tekur hjónin venjulega
mánaðartíma. Að bví staríi
loknu verpir kvenbjallan einu
eggi á botninn i holunni og hyl-
ur það með þunnu sandlagi. Á
meðan hefir karlinn lagt af stað
til að leita að lambaspörðum.
Hann draslar einu og einu í
senn heim að holunni, og verð
ur hann að velja þau. í samræmi
við vídd hennar. Þegar varpinu
er lokið, leggur karlinn af stað
með eitt sparð niður eftir hol-
unni og stöðvar það í nokkurra
sm fjarlægð frá kvendýrinu,
sem heldur til á botni holur.n-
ar. Þannig staflar hann spörð-
unum hverju ofan á annað. Að
því búnu tekur hann til að
reyta sundur hvert sparðið á-
fætur öðru, unz þau eru öll
sundurtætt.
MYLSNAN HRYNUR auð-
vitað niður yfir kvendýrið, en
hún lætur það ekki á sig fá,
meira að segja þá smækkar
■ ■■■■■■■' ■ i■ ■ ■ ■ ■■■■■■■■
■ ■■■■■■■■ ■ ■ ■■■■■■■■■■■■
hún mylsn.una enn meira óg .
býr svo til úr henni pylsur, rétt
ar og slétta.r taðpytsur. Þegar
karldýrið hefir tokið við að
flytja og mylja áburðinn, er
hann orðinn úttaugaður af erf-
iði; hann klórar sig þó mbð
herkjuni upp úr holunni, en
leggur sig siðan fjTÉr og sofnar
sveíninum ianga. En hlutverki
kvendýrsins er cnn ekki lokið,
það grefur alimarga ganga út
úr aðalholunni og verpir einu
eggi í hvern. og leggur svo pyls-
ur í gangana. í júnílok fer út-
ungun fram og koma þá taðpyis
urnar í góðar þarfir, því að á
þeim nærast lirfurnar. Þær eru
að vísu einhliða fæða, en efa-
laust auðugar af bætiefnum.
Síðla sumars á svo púpunin sér
stað. Og þegar fram á haustið
kemur, eru. dýrin búin að fá
sitt endanlega sköpulag — orð
in að hinum sélegustu tordýfl-
um.
Allt sumaQÚð hefir móðirin
dúsað niðri i holubúataðnum wtil
þess að lita eftir afkvæmum
sínum: að þau hefðu nóg að
bíta og brenina, og að öðru leyti
ala þau upp á sina vísu ,,í guðs-
ótta og góðum siðum“.
Að haustinu klifrast svo tor-
aýfilsmóðirm með allan barna-
hópinn sinn upp á yfirborð jarð
ar; þar skilur hún við h’ann,
sjálfsagt með móðurlégum
áminningum, röltir síðan lafsíð-
is og leggur sig til hinztu hvíld
ar, en börnin fara sitt í hverja
áttina og grafa sér holur til
vetrardvalar. Næsta vor hefst
svo sama saigan. (Meira).
Ingimar Óskarsson.
.VV.V.V.VAW.W.W.V.V,
Þáttur kirkjunnar
„Bænin má aldrei bresta þig“
MARGIR viðurkenna þessi
orð Hallgríms Péturssonar líkt
og að sjálfsögðu, en sumum
verður að hugsa, og jafnvel
segja:
„Ekki gætu nú allir verið
buldrandi bænir sí og æ.‘.‘
Þarna kemiu- fram sá skiln-
ingur að bænin þurfi endilega
að vera orð. Að sumu leyti get-
ur hún verið það. En sönn og
heit bæn einkennist oft á því
að vanta orð til tjáningar
þeirri titfinningu og þrá, sem í
hjartanu býr.
Þetta út af fyrir sig sannar
og sýnir, að bæn er meira en
orð, meira en bón um eitthvað
sérstakt. Hún er heit og sterk
þrá' eftir meiri fullkomnun,
meiri sælu, fegurra lífi, rétt-
látari tilveru.
Og þessi þrá gelur birzt á
svo margan og fölbreytilegan
hátt. Orð eru eitt af þessum
tjáningarformum bænar, ef til
vill hið algengasta og nærtæk-
asta, en engan veginn hið
áhrifamesta.
BÆN birtist nútímamanni
einkum sannmenntuðu fólki,
kannske áhrifaríkast í tónum
eða söng, þar sem orð og tónar
sameinast. En ljúfasta, heitasta
bænin verður kannske bezt
tjáð með einu andvarpi, einu
glitrandi tári eða brosi, sem
skín gegnum tár. Aðalatriði
bænar er ef svo mætti segja,
að stilla sál sina inn á 'bylgju-
lengd guðsástar og guðsnáðar,
finna samhljóm sálar sinnar
við sjálfan frumtón lífsins.
Hin sífellda bæn eða bænar-
hugð er einmitt slík samhljóm-
un þar sem engra truflana
verður vart, heldur verður
mannssálin líkt og vel stillt
viðtæki, sem í einu og öllu
birtir vilja Guðs, hið góða,
fagra og fullkomna. Slíkt fólk
þarf engin orð, en samt brest-
ur það bænina aldrei.
Þetta fólk skapar líkt og
ósjálfrátt fegurstu listaverk
heimsins í tónum, orðum, lit-
um og formum, það eru spá-
menn og skáld, snillingar
hverrar kynslóðar.
EN UMFRAM ALLT er það
guðsbörn og friðflytjendur um-
hverfis síns, sem bera himins
helgasta- vorblæ hverju þreyttu
hjarta, hverri særðiFi sál. Og
það getur orðið enn meira en
listafólk og svokölluð stór-
menni. Fólkið, sem biður á
þann hátt, sem hér er lýst, er
samfélaginu líkt og sól og
'döggvar, án þess yrði engin
sönn menning til, engin fram-
för, enginn gróandi, það ber í
andlegu tilliti himininn niður á
jörðina og skapar frið og frelsi.
Hvert sæluríkt hjarta, hvert
framfararíkt land, hver- sönn
menningarþjóð er þannig í sam
ræmi við eilífðina, samhljóman
við kæríeiksvilja Guðs í- blíðri
bænarstemningu líkt og. barn,
sem finnur gleði sína i því að
gjöra vilja foreldra -sinna,
gleðja þau og þakka þeim með
orðum og störfum. Og aldrei
er bænin sterkari né áhrifa-
meiri en þegar henni er um-
breytt úr orðum i fórnandi
starf í blessandi athöfn. Og
heill því hjarta, heill þeirri
þjóð, sem brestur aldrei slíka
fórnarbæin. Þar verða til sann-
ir dýrlingar, fólk, sem er svo
auðugt af ljósi Guðs að ljómar
af því, svo að því verður auð-
velt að bera vorið, vor guðs-
ríkis réttlætis friðar og fagn-
aðar á brautir samferðafólks-
ins.
HV.AB MUNDI þess vegna
meira virði en rækta vel jarð-
veg bænar, hitinar sönnu til-
beiðslu og guðsnálægðar í
hjörtum hinna ungu, kenna
þeim að biðja, lifa og starfa í
nafni Jesú Krists, krafti hans
og anda? Mundi toarni þínu
gefin betri gjöf? Gæti æska
íslands eignazt dýrmætara
hlutverk en slíka tilbeiðslu í
orði og athöfn? Varla.
Göngum því í hljóðri, heitri
þrá i 'helgidóm Guðs í dag,
minnug orða skáldsins: „Bæn-
in má aldrei bresta þig.“
Árelíus Níelsson.