Tíminn - 16.07.1959, Qupperneq 8

B
TIMIN N, fúnintudaginn 16. júlí 159.
Fréttir frá S. Þ.
(Framhald af 6. síou)
'gerir sér vonir um að fá ríkis-
ftyrk til verlosins.
Atushi Tagaki prófessor sem
■lagði fram áætlunina í Róm, sagði
eð það væri álit sérfróðra manna
í Japan, að hraðskreiðir, kjarn-
orkukinúnir fiskibátar yrðu komn-
ii í cotkun fyrir árið '970.
3. síðan
gafst tækifæri að ræða lítið
«itt við Hallgrím Þorláksson,
i formamn hússtjórnarinnar, á
meðan húsið lék á reiðiskjálfi
j undan dansendum niðri.
— Það gengur heldur meira
á hér í kvöld en í dag, en þá
i var hér erfidrykkja og útför,
sagði HaUgrímur. — Það
stóðst næstum á, að þeagr erfi
j drykkjuami lauk, ihóist þessi
samkoma. Ég vil ajinars taka
það fram, að samkomugestir,
sem flestir eru ungir að árum,
j ekis og þið hafið váfalaust séð,
I eru efcki héðain úr sveitimni,
! 'ufcam nokkrir. Krakkarnir koma
; Því nær eingöngu frá Reykja-
vík, og það er hröðalegt að
sjá þetta fyllirí á þeim.
— Hvað er salurinn stór?
— Hairn er 8 metrar á breidd
og 13 á letngd.
Hm. Fimm hundruð manms
í salnum og má hver sem vill
gera sér það til dundurs að
j reffcna út hve margir voru á
i hverjum fermetra. — Að lok-
«an skýrði Hallgrímur svo frá,
a8 þetta væri alls ekki versti
í tStmsieikurinn sem hann myndi
éftir í húsinti, og má þá gera
i sór í hugarlund, hvernig hinir
i muni hafa verið.
f
j Smánarblettur
Við hrökkluðumst burt af
j þessari samkomu áður cn henni
j teuk, ókum sem leið liggur, og
f heyrðum drykkjulætin dvína í
! Æjarska. Að sögn var þessi dans
\ lefkur ekki verri en margir
aðrir slrkrar tegundar, og vita-
ökuld geta hvorki forráðamenn
hússins né þeir, sem slóðu fyrir
j þessari skemmtun, ráðið
nokkru um það, hverjir kæmu
þangað. Á hinn bóginn ber
ekki að draga fjöður yfir, að
hér er á ferðinni mikið vanda
i mél. Unglingar um og yfir
fermkigu virðast fjölmenna á
:þessa staði til þess éins að
þjóra brennivín og ættu for-
eidrar í Reykjavík og víðar að
j hafa þetta í huga. Dansleikir,
sem þessi sem hér hefur verið
lýst, eru sannairlega ekkert
, erinsdæmi, og væri vel að þeim
i væri ekki minni gaumur gef-
teun en fyflirí á ÞLngvöHum.
Samkomur sem þessi eru smán
arblettur á þjóðfélaginu og
•ættu viðkomandi yfirvöid að
I reyna að gera gangskör að því,
að koma upp ströngu eftirliti
I vid þær, og koma í veg fyrir
, ósómann. Það skiptir ekki öllu
máli hvar menn haga sér eiins
og skepnur, og það minnsta
sem hægt er að gera, er að
j auka lögregluna á þessum stöð
am, ekki síður en nú hefur
verið gert á Þingvölium.
— H. II.
Athugið
| að við tökum í umboðssöiu all-
| ar búvélar og bifreiðir.
Bíla- og búvélasalau
Baldursgötu 8. — Sími 23136.
Minning: 1
í dag kl. 2 e.h. verða jarð
neskar leifar Kristjáns Breið
dals jarðsettar frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík og er þá lok
ið sögu, er hófst fyrir tœpum
64 árum hér í þessum bæ, er
þeim hjónunum Stefaníu
Þórðardóttur, alþingismanns
frá Rauðkollustöðum og Ágúst
Guðmundssyni, ljósmyndara
frá Breiðdal í Önundarfirði,
fæddist sonur hinn 1. sept.
árið 1895.
Sagan, sem geymir þung
spor Stefaníu, er liggja frá
því er ein glæsilegasta heima
sæta Snæfellsness gengur að
eiga vestfirzkan listamann og
til þess, er miðaldra kona
vestur á Skarðsströnd Iítur
yfir hóp þriggja sona, er hún
hefur komið vel til manns af
eigin rammleik, verður ekki
rakin hér, en þó er þessa get
ið til skýringar því, að Krist-
ján þurfti snemma að gerast
sjálfbjarga til þess að létta
móður sinni fyrirvinnu bræðr
anna þriggja.
Uppvaxtarárin var Kristján
lengst af í Skarðsstöð hjá
móður sinni, þar sem hún
bjó fyrst ein með sonum sín
um en gerðist síðar bústýra.
Eftir því, sem honum óx þrek
fjölgaði vinnustundunum við
margvísleg störf til sjávar og
sveita á ýmsum stöðum í
grennd rvið heimili móður
hans. Síðar lauk hann námi
í Hjarðarholtsskóla með ágæt
um vitnisburði frá Ólafi próf
asti þar og skólastjóra.
Pyrsta búskapinn hóf Krist
ján í Elliðaey á Breiðafirði,
þar sem hann gex-ðist einnig
vitavörður. Andlát heitmeyj-
ar hans, Guðríðar Daníels-
dóttur, olli því öðru fremur,
að dvölin að Elliðaey varð
skemmx-i en vonir höfðu stað
ið til. Næstu árin tók Kristján
upp þráðinn, þar sem hann
hafði áður verið niður felld-
ur, vann við smíðar, búnaðar
störf eða sjósókn á sumrum
en kenndi á vetrum.
Árið 1922 hóf Kristján bú-
skap öðru sinni. Hafði hann
þá fest sér góöa konu, Ingi-
björgu Njálsdóttur frá Tind-
um á Skarðsströnd. Reistu
þau bú að Geröubergi í Eyja
hreppi á Snæfellsnesi. Síðar
fluttust þau að Jörva í Kol-
beinsstaðahreppi, þar sem
þau bjuggu um langt árabil.
Eftir nærri tveggja áratuga
búsetu í Hnappadalssýslu
flytjast þau Kristján og Ingi-
björg til Borgaimess. Eftir lát
Ingibjargar þar, flyzt Krist-
ján til Reykjavíkur og gerist
þá umsjónarmaður og smið-
ur að Hótel Borg. Eftir nokk
urt árabil breytir hann enn
um búsetu og gerist nú úti-
bússtjóri Kaupfélags Stykkis
hólms að Vegamótum á Snæ
fellsnesi. Fyrir tveimur árum
f lyzt hann svo aftur á
bernskustöðvarnar að Skai’ðs
stöð, en þar tekur hann til
við að byggja upp útibú Kaup
félags Stykkishólms, afgreið-
ir flóabát og kennir á vetr-
um. Hann kemur svo hingað
til Reykjavíkur í orlofsför,
verður fyrir slysi 4. þ.m. og
er liðið lík tveimur dögum
síðar.
Börn eignaðist Kristján
þrjú, er öll lifa föður sinn,
Guðríði með frændkoxxu sinni,
Theodóru Sigurðardóttur, og
tvíburana Gissur og Njál með
Ingibjörgu Njálsdóttur. Þau
Guðríður og Njáll búa í
Reykjavik en Gissur í Borgar
nesi.
Þó að allt það sé rétt, sem
að ofan er greint, þá myxxdi
það eitt saman skila ókunnug
um allt annari’i mynd Krist-
jáns en þeirri, sem við mun-
um, er þekktum hann. Ýmfcir
myndu ef til vill ætla, að hin
tíðu bústaðaskipti hans og
margvíslegu störf bentu til
þess, að hann hefði hvergi
gengið heill til verks og flosn
að upp af lausung einni sam
an, en þvi fer víös fjarri. —
Hann reyndist hinn mesti
myndarbóndi, hlúði vel að
jörðum sínum, reisti Veganxót
frá grunni og skilaði þár mik
illi verzlunar- og samgöngu-
miðstöð. Hann var kominn
vel á veg með að byggja upp
útibúið á Skai’ðssti’önd og
hefði áreiðanlega skilaó því
af sér meö miklum myndar-
brag eftir örfá ár, ef honum
hefði enzt til þess líí og
heilsa. En hann heföi líka
eflaust skilað því í annarra
hendur, strax og verkinu var
lokið og tekið til við að
byggja eitthvað annað upp
frá- grunni. Hann tók yfirleitt
aldrei að sér að vinna nokk-
urt verk án þess aö skila því
betur leystu en flestir aðrir.
En hann naut þeirra sjald-
an lengi að þeim loknum. —
Verkið var honum takmark í
sjálfu sér. Ávaxtanna nxáttu
aðrir njóta, en sköpunargleö-
ina átti hann einn.
Við fyrstu kynni var þetta
í rauninni mjög kúnstugur
þáttur í fari Kristjáns. Það
varð t.d. engu tauti við hann
komið, þegar hanix ákvað aö
fara héðan úr ágætri atvinnu
til þess að byggja upp á Vega
mótum. Hann færði þau rök
fyrir ákvörðun sinni, að hanix
vildi fá aö sýna það í verki,
að trú hans á samvinnustefn
una væri annað og meira en
orðin tóm, auk þess sem
hneigð hans til búsetu í sveit
væri bæði eðlis- og venju-
bundin. Við vissum, að hvort
tveggja var rétt, en þó fannst
okkur það einhvern veginn
eltki einhlítt til skýringar.
Eftir að Vegamót voru aö baki
sýndist okkur, að fórn hans
væri orðin svo rífleg, að hanix
gæti helgað sig ábatasamari
málefnum en samvinnu-
stefnu. Við það var ekki kom
. Breiðdal
andi. Það vantaði nefnilega
fónifúsan og duglegan mann
til að byggja upp á Skarös-
strönd. Og hverjum var skyld
ara að bei’jast á vígvelli æsku
stöðvanna en einmitt honum?
Og þangað fór hann. Þaöan
kom hann úr dagsins önn til
þess að deyja hér fyrir aldur
fram.
Ég hef lengi skýrt þeixnan
eðlisþátt Kristjáxxs þannig,
að hann hafi í rauninni verið
miklu meiri listamaöur eix
hanix vildi sjálfur viður-
kenixa, að listamannslundiix
hafi verið ríkari þeirri tján
ingu hennar, senx alkunnust
var, kvæðum góðunx og fer-
skeytlum listilegum. Kristján
vildi aldrei láta kalla sig
skáld, og e.t.v. réttlætir fæst
það, sem varðveitt er af kveð
skap haxxs það heiti, eix hag-
yrðingur var hanxx ágætur, og
e.t.v. lýsir það manninum bet
ur eix margt annaö, aö eiga
svo ægilegt vopix sem hixit-
miðaða vísu, áix þess að beita
því nokkurn tíma þannig, aö
eftir lifi illkvittinn bragur. —
Auðvitaö var ganxan hans
stundum tvíþætt, eixxkum þeg
ar á hann var ljóðað, eix allt-
af græskulaust, eiixkennt
þeim ljúfa léttleika, sem allt
af fylgdi Breiðdal og kom öll
um þeim, sem á hans vegi
urðu, í mesta hátíðarskap.
Sköpunargleöin er skáldinu
dýrmætust lífsnautna. Og
þegar listaverkiö er fullunn-
ið í ljósi hennar, þá er að leita
að íxýju verkefni til þess að
bregða birtu, er yliixn veitir.
Ég held, að þaö hafi verið
þessi gleði listamamxsiixs, senx
olli því, aö Breiðdal gerðist
aldrei kyi’rsetumaður. Þetta
undarlega sambland af hrekk
leysi sveitamanns og óróleika
listamannsins olli því, aö
hanix vann hiix fjarskyldustu
verk af miklunx trúverðugleik
og sannfærði sig alltaf um, að
þegar þeim var lokið bæri
honum að hverfa til nýrra,
sem biðu þess, aö drengileg
hönd kæmi þar að verki.
Grandvarleiki Breiðdals
jaðraði stundum við ein-
feldni. Svo fráleitt var það
honum aö ætla nokkrunx
manni illt að óreyndu, að allt
slíkt kom alltaf að honunx
jafn berskjölduöum og fyrr.
Þetta skilningsleysi hans á
tilvist hins illa mun einkum
hafa valdið því, að sameigin-
legur vinur okkar sagði um
daginn, er við ræddum and-
lát Kristjáns: „Áfeiöanlega
hefur Breiðdal aldrei eignazt
óvin“. Líklega ekki. Og má
það furðulegt heita um
mann, sem var jafn kapps-
fullur og hann í öllum rök-
ræðum og lét sér fátt mann-
legt óviðkomandi. En andstæð
ingarnir fundu, að þrátt fyrir
allt var það hjarta gott, sem
bak við sló og sáttfúsari nxann
vissi ég varla, né fljótari til
þess að gera öörum greiða,
jafnvel þeim, senx ætla mátti
að hefðu sízt til þéss unnið.
Listamaðurinn kom hins
vegar þar til sögu, sem
skemmtan þurfti uppi að
hafa. Þar sem Breiödal kom
var hann sjálfkjörinn lirókur
þess fagnaöar, sem mestur
var uppi hafður, orti, söng,
dansaöi og lék hverjum manni
betur. Hann var einnig líkam
lega vel á sig kominn, fríður
sýnum, knár á velli og hinn
vaskasti maður til allra góðra
lxluta. Félagsstörf rækti hanix
mörg og öll með ágætum, óg
börnum var hann í senn góð
ur og nxikill kennari. Gott vár
hann heirn að sækja og au-
fúsugestur var hann hvar,
sem hann bar að gerði.
Þó að Breiödal væri oftast
hiixn mesti æringi og gleði-
nxaður i bezta lagi, þá var
hann einnig á kyrrlátunx
stuixdunx nxikill alvöru- og
trúmaður á ganxla vísu. Hin
góða liðveizla hans við end-
urreisn Miklaholtskirkju átti
því rætur aö rekja til tveggj.a
ríkra þátta í fari hans, trúar
á kristinn dóm og -fullvissu
um íxauðsyn þess, að rjúfa
ekki tengsl samtíöarinnar
við helgar minjar horfinna
kynslóða.
Allar Iikur bentu til þess,
að Kristján ætti enn éftir áll
mörg starfsár í fullu fjöri ér
hann konx liingaö til bæjar-
ins fyrir nokkru, og þjóöfé-
lagslega séð er það miki.ll
skaði, að þeirra varð ekki
íxotið. Á hinn bógimx finnst
nxér það nú næstum því eöli
legt, að honum yrði hlíft við
því að staulast með byrði elli
áranna, því að það er ein-
hvern veginn ómögiilegt að
hugsa um haixn öðruvísi eix
þar sem hann stendur, giað
ur og reifur, í hópi góðra
vina — og þannig mun hann
varðveitast í þakklátri minn-
ingu okkar, sem áttum þess
kost að kynnast honum og
fá tækifæri til þess að láta
okkur þykja vænt um hann.
Annað nxál er, að þung örlög
eru það, aö hjnni xxæstum
niræðu nxóöur hans var ekki
lxlíft við því, að þurfa nú áð
sjá af þessu eftirlætisbarni
sínu ofan í gröfina, áður en
dagur hennar sjálfrar var
allur. Við hana getum við, vin
ir Kristjáns, nú ekkert sagt
nema þet.ta:
Þú áttir góðan son, Stefanía.
Sig. Magnússön.
Grein Richards Bécks
(Framhald af 7. Síðu)
ur hagyrðingur, á í bókinni bráð-
skemmlilegar vísur og kvæði.
Spurnmgunni „Hvað er landið
okkar þungl?“ svaraði haom á
þessa leið:
Landið okkar vigtað var,
að vísu er það talið ungt,
það eru fjórir fjórðungar,
mér finnst það ekki Vera þungt.
Vel hit'th’ hún eiininig í mark
þessi vísa hans „Um sköllóttan
heiðursmanu“:
Ég virði hans ■skalla að vonum,
en vorkenni þvílíka 'nekt;
að standa uppi í hárinu á
honurn,
það held ég sé ómögulegt.
Umsögn þessi er nú orðin all-
langt mál, enda skal hér stungið
við fæti. Þessu einu skal bælt við
'a'S málslokum: Þó að höfundar
þeir. sem koma fram á ritsviðið
í bókinni, hafi vitanlega misjafn-
lega mikið til brunns að bera. og
sumir myndu líklega táka unclir
orðin aikunmi, „ég yrki mér til
hugarhægðar, en livorki méi ' til
lofs né frægðar“, þá sýnir þétta
Ijóðasafn það glöggt, að Skagfrrð-
ingar ciga bæði góðskáld og f jclda
hagyrðinga í sínum hópi.