Tíminn - 08.08.1959, Page 6

6
T í M I N N, laugarclaginn 8. ágúst 1959.
Útgefandl: FRAMSÖKNARFLOKKUKIRH
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur 1 Edduhúsinu við Lindarjðte
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303,18 301 oj
18 306 (skrifst., ritstjómln og blaðamerus).
Auglýsingasími 19 623. - AfgreiBílan ISUS
Prentsm. Edda hl. Sími eftir ki. 18: UNI
Fáein minningarorð:
Séra Sigtryggur Guðlaugsson, Núpi
Stjóm fólksins
Engum fær dulizt, sem
leiö sina leggur út um lands-
byggðina og ræðir þar við
bændjur, sjómenn, verka-
menn og annað það fólk, sem
í daglegu tali er nefnt „vinn
andi fólk“, um stjórnmála-
þróunina síðustu árin, hví-
líkra vinsælda vinstri stjórn
in naut. Hjá þessu fólki var
hún tvímælalaust ein vinsæl
asta stjórn, sem að völdum
hefur setið á íslandi. Verka
menn í Reykjavík eru mjög
almennt sömu skoðunar.
Hvað var það þa, sem gerði
þessa ríkisstjórn svo vin-
sæia, einmitt meöal þeirra
þegna þjóðfélagsins, sem
yfirleitt eiga undir högg að
sækja í lífsbaráttunni? í
stuttu máli má svara þeirri
spurningu á þann veg, að
ríkisstjórnin lagði sig fyrst
og fremst fram nm að bæta
aðstöðu þessa fólks. Hún
var stjórn hins vinnandi
manns. Eitt af frumskilyrð-
um þess, að einstaklingnum
geti liðið vel, og einmitt það,
sem þjóðfélagið hefur á
valdi sínu að fullnægja, er
góð efnahagsafkoma. Og und
irstaða góðra efnahags-
ástæðna almennings er
blómlegt atvinnulíf. Þetta
var vinstri stjórninni að
sjálfsögðu ljóst. Þess vegna
lagði hún megin orku sina í
það, að auka og bæta atvinnu
skilyrðin. Þeim hafði á undan
fömum árum verið mjög á-
fátt víða úti um land. At-
vinna var þar meira og
minná stopul og sums staðar
jafnvél því nær engin heila
tíma úr árinu. Afleiðing
in varð sú, að menn neydd
ust til þess í stórum stíl, að
yfirgefa staðfestu sína og
settbyggð og flytja þangað,
sem blómlegra var undir bú.
Um hættu þá, sem i þessum
samdrætti fólst fyrir þjóðfé
lagið i heild, þarf ekki að
ræða, svo augljóst er liún.
FRAMleiðsla okkar ís-
lendinga er fábreytt. Megin
undjrstaða gjaldeyrisöflun-
arinnar er sjávarútvegurinn.
Á sjávafafla og hágnýtingu
hans byggist éinnig aficoma
manna í sjóþorpunum víðs
vegar um land. t tíð vinstri
stjórnarinnar var aðstaða
sjávarútvegsins stórlega bætt
með hækkun fiskverðsins.
Fiskiskipastóllinn var auk-
inn til mikilla muna en í
þeim efnum var alger lá-
deyöa meðan Ólafur Thors
sat í stóli sjávarútvegsmála-
ráðherra. Þessi aukning átti
sinn rika þátt í því, að fisk-
framleiðslan varð meivi ár-
ið sem íeið en nokkru sinni
fyrr. í fyrsta sinn um langt
skeið var útgerðin rekin
stöðvunarlaust. Sjómönnum
fjölgaði mjög vegna þess aö
kjör þeirra voru stórlega
bætt.
Þegar litið er til land-
búnaðarins verður hið sama
uppi á teningnum. Einnig
þar urðu framfarir meiri og’
stórstígari en áöur hafa ver
iG. Má ekki nvað sízt mínna
á það átak, sem gert var til
þess að stækka býlin og létta
þannig undir með þeim bænd
um sem erfið'asta áttu aðstöð
una.
Af framkvæmdum í iðnaö
ar- og raforkumálum er
sömu sögu að segja. Sem-
entsverksmiðjan var full-
gerð. Stór raforkuver reist
bæði á Vestfjörðum og Aust
fjörðum. Hafizt handa um
nýja stórvirkjun við Sogið.
Ýmiss konar iðnaður efldur
og aukinn, ekki sízt fiskiðnað
ur. Sérstakar ráðstafanir
voru gerðar til þess að auka
og tryggja atvinnu í bæjum
og sjóþorpum úti um land og
leiddi það til þess, að hinn
öra og uggvænlega fólks-
flótta utan af landsbyggö-
inni og til þéttbýlissvæðanna
við Faxaflóa tókst að mestu
leyti að stöðva.
Gerðar voru áhrifaríkari
ráðstafanir en áður hafa
þekkzt til þess að útrýma hús
næðisskortinum í Reykja-
vík.
Loks er svo að nefna þá
framkvæmd ríkisstj órnarinn
ar, sem telja verður hvað
þýðingarmesta fyrir framtíð
arafkomu þjóðaðrinnar en
það er útfærsla fjskveiði-
landhelginnar í 12 milur.
Það vántar sízt, að auð-
kóngavaldið í landinu og á-
róðurstæki þess, íhaldið,
finnur þessari ríkisstjórn
flest til foráttu. Má þa'ð' vera
þeim mönnum, er a'ð henni
stóðu, mikið ánægjuefni.
Betri einkunn getur hún
ekki fengið. Skýrslur Efna
hagsmálastofnunar Evrópu
sýna að í tið hennar bjuggu
íslendingar við jafnbetri lífs
kjör en nokkur önnur þjóðð
álfunnar. Það eru góð eftir-
mæli.
NÚ MÁ SEGJA ,a'ð auðvelt
sé að lifa lukkulega 1 2—3
ár með því að eyða . og
spenna, með því að safna ó-
eðlilegum skuldum, með því
að reka allt með tapi. Var
þá velmegunin e. t. v. gold-
in því verði9 Hvað segja stað
reyndirnar? Ríkið skilaði
drjúgum tekjuafgangi ári'ð
sem leið. Útflutningssjóður
hélt vel í horfi. Togaraút-
gerðin var rekin með hagn
aði en það hafði ekki átt sér
stað í lengiú tíma. Afkoma
sjávarútvegsins í heild var
með allra bezta móti s. 1. ár.
Fiskbirgðir voru óvenjumikl
ar í landinu um s. 1. áramót
en þær eru nú eitt af flot-
holtum stj órnarf lokkanna.
Þegar helztu hagspekingar
íhaldsins fóru að glugga í
fjárhagsafkomu þjóðarinnar
um næstliðin áramót þá
kváðu þeir upp þann úrskurð,
að auðvelt væri að halda á-
)fram hinum góða reksftrj
jfram^eiðslunnar, án nýrra
skattálaga ef gefin væri eft
ir sú 6% kauphækkun, sem
íhaldið barði sjálft fram í
fyrra sumar.
í framantöldwn staðreynd
Með fráfalli sr. Sigtryggs
Guðlaugssonar á Núpi lýkur
.langri og merkri mannsævi.
Sr. Sigtryggur var Eyfirðing
' ur, fæddur aö Þremi í Önguls
stáðahreppi 27. 9. 1862. For-
eldrar hans voru orðlögð
sæmdarhjón og heimili þeirra
frábært á ýmsa lund, — fá-
tækt að vísu af veraldargæð-
um, en sterkt í sniðum, söngv-
ið og reglusamt iðjuheimili,
þar sem guðstrú og siðgæði
,var hæzt metið allra lífsins
gæða.
j Um fermingaraldur naut
hinn ungi sveinn áhrifa frá
vakningastarfi Menningarfé-
lags Eyfirðinga, sem stofnað
var til upp úr þjóðhátíöarár-
inu 1874. Og á þrítugs aldri
kynntist hann Guðmundi
Hjaltasyni og varð snortinn
af lýðháskólahugsjón hans,
er hafði djúp áhrif á allt lif
hans og starf.
Sr. Sigtryggur fór gamall í
skóla, varð stúdent 32 ára og
guöfræðingur 35 ára og vígð-
ist til Svalbar'ösþinga, en
veittur Þóroddsstaður í Kinn
1899, og Dýrafjarðarþing 5
árum síðar. Var Kristinn bróð
ir hans þá kominn vestur og
setztur þar að, og mun það
vafalaust hafa dregið hann
þangað, því að jafnan var
kært með þeim bræðrum, sem
kunnugir vita.
Sr. Sigtryggur settist að á
Núpi og þar stofnaði hann
ungmennaskóla sinn 1906 og
stýrði honum nokkuð á þriðja
tug ára, með þeim ágætum
sem löngu eru landskunn orð
in. Og á Núpi átti hann síöan
heima alla ævi, eða meira en
hálfa öld. Og í dag verður
hann lag'ður þar til hinztu
hvíldar á 97. aldursári.
Skóli sr. Sigtryggs var
merkileg uppeldisstofnun.
Hann hófst við fátæklegar
ytri aðstæður og átti raunar
jafnan við þær að búa. En
inni var birta, hátt til lofts
og vítt til veggja í hugarheimi
og hjartasölum skólastjórans
og samkennara hans, Björns
Guðmundssonar, hins ágætá
kennara og hugsjónamanns.
Þar var meira um mannrækt
hugsað en fræðastagl og
próf. Enda hafði skólinn mikil
áhrif. Þaðan komu vakandi
reglusamir unglingar, sem
skólinn hafði magnað að
viljastyi-k og siðferðilegum
þrótti. Og jafnan munu þeir
hafa bori'ð þess merki að hafa
átt skóladvöl aö Núpi. Og
því mátti með sanni segja um
þennan lýðskóla sr. Sigtryggs,
að hann var mikill aflgjafi í
vestfirzku menningarlífi á
sinni tíð.
’ Og störf og áhrif sr. Sig-
tryggs og þeirra Núpsmanna
voru margþætt. Þeir ferðuö-
• ust oft um sveitirnar og
fluttu fræðandi erindi, studdu
, alla félagslega menningu með
; ráðum og dáð, efldu söng og
, félagslíf og höfðu .forystu í
bindindis- og ræktunarmál-
um héra'ðsins.
Og trjágarðurinn Skrúður
vitnar eigi a'öeins um óhemju
legan dugnað sr. Sigtryggs og.
áhuga á trjárækt, heldur og
fyrst og fremst um þau heil-
indi hans, að ganga jafnan
þannig fram að eftirbreytnis
vert væri. Þess vegna ræðst
hann 1 þetta verk. Hann vildi
að nemendur hans sæju það
um er fólgið svariö við þeirri
spurningu, hvers vegna
vinstri stjórnin var svo vin-
sæl meðal almennings í land
inu.
svart á hvítu, að hægt væri
að rækta skrúð'garð við hvern
bæ, ef menn hefðu næga þekk
ingu til þess, nógan vilja og
'dug. Því þótti honum sem
íræktun Skrúðs væri í raun
réttri einn þáttur skólastarfs
ins er horfði til aukinnar rækt
, unar og heimilismenningar.
| Og á mis við þá leiðsögn, þar
sem sjón var sögu rikari,
skyldu nemendur hans ekki
, fara. Og söfnuður hans ekki
1 heldur. Því a'ð það voru líka
! „nemendur“ hins ágæta kenni
manns og vinsæla sálusorgara-
Og Núp ger'ði hann að miklu ,
skólasetri.
Sr. Sigtryggui- Guðlaugsson
var gæddur miklum hæfileik-
um og margþættum. Hann
var djúpvitur mannkostamað-
ur, «inlægur og hjartahreinn
hugsjónamaður, listrænn í
eðli, söngvinn vel og hafði
yridi af tónlist og mjög fróður
á því sviði. Hann var góður
Ijóða- og lagasmiður og vand
virkur við allt sem hann
snerti á. Má sem dæmi um
sllkt nefna nótnabók þá, er
hann handskrifaði á áttræðis
aldri af slíkri prýði að fágætt
mun vera. En öll lögin í þeirri
bók voru eftir hann sjálfan.
Og segja má um ræður hans
að sumar þeirra urðu mörgum
ógleymanlegar..
Sr. Sigtryggur var dulur að
eðlisfari, alvörugefinn að jafn
aði, en gat þó verið léttur á
báru og gamansamur er svo
bar undir, en alltaf ljúfur og
viðmótsþýður. Og framkoman
öll ákveðin og alúðleg, er vakti
jafrian virðingu og traust.
Er af öllu lífi og starfi séra
Sigtryggs mikil og merk saga,
!er síðar mun í letur færð, en
hér aðeins drepið á, þvi að
hann má með sanni telja einn
hinna gagnmerkustu manna
sinnar samtíðar.
Sr. Sigtíyggur Guðlaugsson
var tvíkvæntur. Fyrri konu
sína Ólöfu Sigtryggsdóttur
missti hann eftir stutta sam-
búð, og var það hjónaband
barnlaust. Síðari kona hans,
Hjaltlína Guðjónsdóttir, lifir
mann sinn, góð kona, erxeynd
ist honum samhent stoð og
stytta. Eiga þau tvo mannvæn
lega sonu, Hlyn, veðurfræðing
og Þröst, stýrimann á einu
varðskipanna.
Það munu margir senda
hlýjar samúðar- og þakkar-
kveðjur að Núpi i dag. Og
biðja hinum sofnaða sæmdar
manni guðs blessunar.
Er ég einn í þeirra hópi.
SnS.
Andlátsfregnina heyrði ég í
útvarpinu og var þá nýkom
inn til Reykjavíkur. Óviðráð
anlegar orsakir meina mér að
fylgja honum, læriföður mín
um og vini, hinzta spölinn, en
skrifa nú fáein minningarorð.
Mín fyrstu kynni af sr. Sig
tryggi voru, er hann varð
sóknarprestur minn ári'ð 1905.
Eg var þá að vísu barn að
aldri, en lærði fljót-t að
þekkja hann og meta, enda
lét hann fljótlega sér ekki
nægja að leysa preststarfið
eitt af höndum. Hann byrjaði
strax á þvi að kenna safnaðar
fólkinu söng, svo að kirkju-
söngurinn mætti verða hátíð
legri og betri. Kalla'ði hann
unga fólkið í Sæbólssöfnuði
saman kvöldið fyrir messudag
inn til að kenna því. Tveimur
árum seinna fór bróðir minn
að hans hvötum til að læra á
orgel og var upp frá því
stuðzt við orgelleik við messu
gerðir. Þetta voru hans fyrstu
aðgerðir til að fræða og auka
menningu og fegurð í sókn
um sínum, en brátt kom fleira
á eftir og jafnhli'ða. Á ég þar
við unglingaskólann, er hann
stofna'ði á Núpi haustið 1906,
er tólc til starfa 4. jan. 1907 og
stýrði hann honum og stjórn
aði til ársins 1929, er Björn
Guðm'ðundsson samkennari
hans tók við skólastjórn.
Áhrif sr. Sigtryggs á hugsún
arhátt og menningu héráðs
síns og viðar, þvl nemendur
hans voru víða af landinu,
voru mikil og víðfeðm.
í skóla hans var ekki einung
is lögð stund á almenn fræði,
sem nú þykja sjálfsögð í slík
um skólurn, heldur lagði hapn
einnig stund á kristindóm, sið
gæði, fegurð og snyrti-
mennsku og þroskun _ rnaim-
dóms og skapgerðar. í stuttu
máli sagt: hann vildi gera
nemendur sína að góðum og
grandvörum sonum og dætr-
um lands síns. „Fyrir guö og
föðurlandið“, voru einkunnar
orð hans, og enginn sem ég
þekki hefur unnið trúlegar
að framgangi hugsjóna sinna,
bæði með orði og eftirdæmi en
hann.
Um unglingsár hans og nám
verð ég fáorður.Að því er vikið
af öðrum hér í blaðinu í dag.
Séra Sigtryggur var bind-
indismaður frá barnæsku og
stofnaði góðtemplarasútkuria
Gyðu nr. 120 á Núpi strax og
hann kom aö Núpi, meö að
sto'ð Kristins bróður sín's o.’fl.
gó'ðra manna. Starfaði sú
stúka um áratugi og á hennar
vegum var haldið uppi merkl
legri menningarstarfsemi, svo
sem leiksýningum, sem mun
(Framhald á 8. síðu).