Tíminn - 30.08.1959, Blaðsíða 5

Tíminn - 30.08.1959, Blaðsíða 5
5TÍMINN, sunnuðaginn 30. ágúst 1959. r W Jón Sigurðsson, bóndi, Yztafelli: Auðhringur er lokað fyrirtæki, en samvinno >n eru opin Nokkrar hugleiðingar um árásir Sjálfstæðis- fiokksins á samvinnuhreyfinguna Jón Sigurðsson Nú' er liðið hið stvtzta al- þingi hins nýja lýðveldis Nýj- ar kosningar undir nýju skipu lagi standa fyrir dyrum. Á J fil’borði stjórnmálahafsins ei reyndirnar einar tala. Sú aðferð logn og ládeyða eftir kosninga er líka rétt, en þó hygg ég að Iiríðina í vor. En þó verður gera þyrfti miklu meira að því greind þung undiralda, sem cn verið hefur að ky”113 almenn- efalaust boðar ofviðri nvrra il,gi. óhrekjaniegar staðreyndir • . “ mn hað., hvers virði starfsemi kaup kosmnga. félaganna er fyrir menningu og Fyrir framan mig liggur mikið fnahagsafkomu í héruðunum, og eafn. Þar eru saman komnar úr- hvers virðl safband þeirra er klipptar greinar úr blöðum Sjálf- fyrri a f iandlð- stæðismanna, þar sem minnzt er . p samvinnufélaganna og siambands colismismunur kaupmanna- þeirra. Greinar þessar eru full- °9 samvinnuverzlunar ar fimmtíu talsins frá síðasta nýj- Ádeilur blaðanna eru næstum ári til þessa dags. Allar eru þær hinar sömu öll 40 árin. Skal nú á einn veg. Það er last um kaup- nokkuð að þeim vikið. félögin og S.Í.S., áróður gegn sam l. Rithöfundiar Sjálfstæðisblað- vinnufélögunum, Þar er ýmist anna hefja stundum lofgjörð um Þ.rúgað saman stórvrð'im eða tal- v.pphafsmenn samvinnufélaganna. að í dyígjum. Þeir þora ekki að neita því, að , - ■ ... kaupfélögin hafa á smum tíma Aldrei hv.kað . þv. mah veris gagnleg. Dánir menn> sem Þetta úrklippusafn gæíi verið þar höfðu forgöngu, eru vegsam- miklu stærra. Það gæti fvllt marg aðir. Jafnvel stofnendur sam- manna komi í veg fyrir of hátt ar bókahillur, langar, háar og bandsheildsölunnar efu þar taldir vöruverð og kaupfélögin séu ó- breiðar, ef farið væri lengra aft- góðir menn og gegnir Það voru þörf. Þessi samkeppr.i dugði nú ur í tímann, því að andróður í- þó einmitt þeir, sem voru taldir ckki á fvrstu árum kaupfélaganna. ’i.aldsblaðanna gegn samVinnufé- allra verstir á -fyrstu árum þess- Kaupmenn, ef fleiri voru en einn lögunum hefur ha,dið áfram arar árásarherferðar, um 1920. í sama verzlunarhéraði, gerðu sam- sleitulaust nær því í 40 ár, eða Verzlunareinokun var þó lokið. Er- tök sín á milli, um það að halda síðan Bjövn Kristjánsson hóf her- lendir og innlendix kaupmenn uppi „hæfilegum^ ágóða. Nú á íerð sína gegn félögunum um höfðu alla verzlun í sínum hönd- öld stéttarsamtákanna gildir þetta 1920. Segja má, að andróðurinn um. Hverjum og einum var frjálst í enn ríkara rnæli en áður. Kaup- gegn samvinnufélögunum sé eina að stofna verzlun og keppa við mannastéttin er engir.n eftirbátur málið, sem íhaldsflokkurinn og þá kaupirfenn, sem fyrí-r voru. annarra urn það að hafa samtök síðan Sjálfstæðisflokkurinn hafa Reynslan sýndi, að litlu skipti, til þess að halda uppi -inum stétt- aldrei hvikað frá á 40 ára langri hvort kaupmenn voru erlendir eða arhag. vegferð sinni. irnlendir. ÖIl kaupmannaverzlun Ef kaupfélögf.n og samband Við munurn nú ekki þurfa að var rekin með hag verzlunareig- þeirra legðust niður mundu fé- grafa djúpt í þennau bunka, það endanna einan fyrir augum. Þetta nægir að líta á síðusiu plönturn- stendur óhaggað enn í dag um ar í þessu grasasafni. Eftir ný- alla kaupmannaverzlun, Sam- árið var hörð hríð :rerð á sam- vinnumenn stofnuðu félög, sem viimufélögin, Síðan var nokkurt keyptu afurðir og seldu erlendar lilé meðan kosningahríðin stóð vörur, með hag framleiðenda og yfir í vor og verið var að neytenda, hag almennings, fyrir brjóta niður rétt liéraðanna til takmark. Þessi eð’ismismunur þingmanna sinna. Ettir kosning- kaupmannaverzlunar og samvinnu arnar hefst aftur látlaus stór- verzlunar stendur óhaggaður á 3. Blaðaádeilurnar segja, að skotahrið í blöðum þessa flokks sama grunni allt frá ‘yrstu árum hin sterku kaupfélóg og hið á sanivinnufélögin. kaupfélaganna. sterka samband, stefni að cin- Samvinnumenn hafa sjaldan ræði. Ekki þarf nú mörgum orð- evarað þessum blaðarógi um fé- 2. Kaupmannasinnar segja, að um að eyða að þessu. Það er vitað lögin. Þeir hafa viljað láta stað- smkeppni milli einstakra kaup-- mál, að öllum er frjáist að stofna . . _________ verzlun o.g keppa við hvaða kaup- ~——— fálag sem er. Kaupfélögunum er QC' I 'L r* öllum stjórnað eftir lýðræðisskipu 7+J aia: JOnannöS tinðrsson lagi. Þar er öllum frjáls innganga og úrsögn, hvenær sem er. Þau birta opinberlega skýrslulé um hag sinn og eru opin fyrir allri ., . gagnrýni, innanfélag.smanna og , foiit’ sem honllð var tú vits og hafa alið börn, sem vita ef til vill utanfélagsmanna. Hér er lögð til hliðar 1.3 mili króna á einu ári. Mikill hlut: þess fjár kemst í eigu félags manna á næsta ári. Hinn hiutin. verður áfram í vörzlu félagsins, Hann stendur undir margvíslegun: rekstri í þágu atvinnuveganna : héraðinu: verzlnarhúsum, fryst. húsi, mjólkuirvinnslustöð, slátur húsi o.s.frv- Setjum nú svo, að einn kaupiné ur, eða nokkrir kauomenn í sterk-.: stéttarsambandi, hefðu farið meS gagnlegra framkvæmda á verzlun- alla þá verzlun, sem Kaupfélai arstað, en hægt er líka að ílytja Þingeyinga hefur rekið á árm kaupmannságóðann brott.Oft hefur 1958. Ég held, að engurn detti hann verið fluttur úr Iandi. Oft á hug í alvöru. að kaupmannaverzí tíðum hafa kaupmenn efnazt á un hefði gert sig ánægða me- verzlun á ýmsum verzlunarstöðujn minni ágóða en varð hjá kaupfe úti á landsbyggðinni og flutt sig laginu. Hins vegar var hægt a síðan tli höfuðstaðarir.s. Ég vil flytja allan verzlunaragóða kaiR taka dæmi: Kaupfélag Þingeyinga mannaveirzlunar, nokkuð á aði , er næstum einrátt um alla verzl- milljón, brott úr héraðinu árleg. un á Húsavík. Efnahagsafkoma í þessu felst hinn mikli regir þess áiið 1958 var þannig, sam- taunur á kaupmannaverzlun o_ amvinnuverzlun. kvæmt opinbern hagskyrslu: Hagnaðitr var sem var varið þannig: Til afskrifta Lagt í stofnsjóð félagsm. Lagt í varasjóð &ráðstafað til næsta árs 4641934,66 500.000,00 120.000,00 1.330.241,10 1.095.934,66 245.307,C I Þáttur kirkiu.rLn.ar í helgidómi sumarsins ust miljónir stjarna demantlampar, ,sem og konungssonurinn líkt og blikuðu, | breiddi §■ lög smásala og stórkaupmanna verða einráð uin alla verzlunar- liætti, eftir því, sein Iandslög Ieyfðu. Sú stórbreytiug yrði þar á, að verzlun landsins yrði rek- in fyrst og fremst tii hagsmuna fyrir verzlunarstéttiua, en ekki almenning. f „Opni mér nóttin Guðs helgidóm hjá tmeð sitt himneska gull-ljósa safn. faðminn móti himninum, móti | % Ó, mannaverk hégómi hégómi hafinu og skóginum. En í sama j hugsa ég þá bili kom fátæki fermingarþróð-1 | allt er hjóm, nema hins ° irinn eftlr oðrunl skógarstíg f eiiífa nafn.“ með stuttermar og á tréskóní. -1 Hann var kominn jafnsnemma, ] j| Það koma fáir í kirkju á en þó sína leið. Og þeir hlupu P I sumrin, minnsta kosti hér í hvor a taóti öðrum og héldust í . 1 höfuðborg okkar íslendinga. henclur í hinni miklu kiiAju J | En það fara margir í ferðalög natturunnar og skaldleikans, og I til að njóta unaðar og birtu vf,r helnl hU011laðl hln °Avnl" I lega, heilaga kirkjuklukka og i | sumyarsins. Og sannarlega — _ , | helgidómur náttúrunnar ekki ?sæhr englar svifu i dansi um, i I síðri en fegurstu musteri af hverfls .hana eftir hlinneskuni -i 1 jarðneskum höndum gjörð. En dyrðarsong. ? auðvitað þarf vissa menntun . Svona, lysir Andersen kirkju- ... , „ ,„x gongu í helgidomi sumarsins, hiartna og hugsunar til að f. ° f . ____ __kirkju sumarkvoldsins. Og vissu lega er þetta unaðsstund' í .nær- skilja predikun, söngva og bænir þessa helgidóms fjalla og skóga, fugla og blóma Flestir kannast við ævintýr- veru Guðs. Og Kristur sjálfur sótti slíka kirkju kannske á .„ ,, „ ... „ hverjum morgni eðakvöldi uppi íð „Klukkuna eftlr snillinD- . fjalllnu £yrlr 0fan Kapernaum. | f H. C. Andersen. Hann virð p-n fil þess ag nj5ta juess-' unnar í þessum helgidómi, til þess að skynja hann, þarf sann- ínn Eyvík ára fyrir aldamótin síðustu og lif- ir enn, hefur gert meira en að lifa tvenna tíma. Það hefur lifað og hrærzt í Iveim ólíkum heimum, eem í raun réttri eru svo óskyldir, að furðulegt má kallast, að kyn- etofninn skuli enn halda velli og að gamli heimurinn var til, en ekki hvernig hann var. Einn af borgurum hins gamla heims, Jóhannes Einarsson í Eyvík í Grímsnesi, er níutíu og fimm ára í dag. Hann er fæddur i Eyvík og þar bjó hann mestan sinn búskap, „Auðhringur" 4. FjórÖa höfuðárásarefni blað- anna er það, að kaupfélögm og saniband þeirra. sé „auðhringur*. Orðið „auð!iring;ur“ er notað í „„ ó v, , ■ , stórum fvrirsögnum, oftar en en a undan honum bjuggu þar nokkur önnur orð í árásargrein-1 um. Þetta sýnir, hvað allt árásar- moldviðrið er rökvana. Hringur- T T., , ... inn er lokuð flatarmynd. Auð- Þegar Johannes var þrettan ara, hrin er lokað fyrirtæki. Auð, dofað11: ha”?.l,r söfnun í hönclum einstaklinga og bæði faðir hans og afi, og nú býr 'þar sonardóttir hans með manni aínum. svo var kallað. Móðic hans brá ekki búi, síður en svo, heldur bjó hún eftir það af miklum myndar- skap á annan áratug, og vann Jó- ..... . r .., , * . , , ... , hannes hjá henni, þar til hann tók PJoðinm er,f,?aisf að hlutafélaga getur oi’ðið auðhring- ur. Samvinníifélög eru aldrei lok- uð. Þau standa öllum opin, allri sjálfur við búi og var alla tíð einn gildasti bóndi sinnar sveitar, q£ um margt á undan sinni samtíð. í dag mun vera mannmargt í kringum Jóhannes, þennan öldung, sem enn er mjög hress, hefur fóta- auðsöfnun þeirra, ef nokkur er, og njóta góðs af. Þess vegna er það hrein rökvilla að tala um auð hring samvinnuíélaganna. 5. Fimmta áróðursefnið er það, ferð og fylgist með þvi, sem fram að kaupfélögin og sambandið taki fer. Hann man marga hluti vel, of mikið af -almenningsfé til fest- man þegar fólk, sem samtíða hon- ingar í rekstri sínum. Það ei að um var í uppvextimim, talað um vísu rétt, að öll verzum þarf að Jörund hundadagakonung og ann- festa allmikið fé í rmcstri í lengri að, sem í dag er fjarri. eða skemmri tíma. Hvað verður Jóhannes átti um skeið sæti í um íjárfestingu kaupn.annsins, á- hreppsnefnd og skólanefnd, og góða hans af verzluninni? Hún | 1907 var liann formaður þeirrar verður undir yfirráðvm einstak- (Framhald á 11. síðu) linga: Hægt ér að verja hcrni til •JT1 ist .halda því fram, að það séu aðeins fáir, sem komist alla leið inn að altarii kirkjunnar aríega“ ekki‘J minni þroska og miklu, þrr sem hiarta Guðs jjUgai.flug en tii að njóta venju- heynst sla í öræfakyrrð solar- legrar guðsþjonustu. Og vel lagsdýrðar. Otrúlega margir gæti ég lrúaðj að til þess væru létu sér nægja bjölluhljóm tízk þeir hæfastir, sem bezt sækja II unnar og tilgangsleysisins. kirkju á sunnudögum. Og ekki | Aðeins tveir komust, ef svo vanrækti Kristur samkundu- | mætti segja alla leið inn í húsið þess vegna. | kirkju sumarsins, báðir um Hin innsta þrá mannshjartans | * einstigi og erfiðleika, raunar eftir friði, kyrrð og fegurð, § | hvor sína leið, fermingarbræð- þarf ag eflast við hljóða helgi f | 'urnir, fátæki drengurinn og bænar og söngs til þess að hug-1 | kóngssonurinn. Báðir komu ur 0g hjarta geti notið helgi-1 | upp á hæðina þar sem liæstu stunda í faðmi náttúrunnar íf | trén gnæfðu og fegurstu blóm- sumarfríinu. | in ilmuðu. Annars gæti svo farið, að s || „Ó hvílík dýrð. Hafið, hið helgidómur hafs og skóga, f I mikla, dýrðlega haf, sem velti fjalla og dala, opnaðist aldrei | | löngum bylgjum upp að strönd- með sínum blómailmi, figlusöng |' | inni, breiddi úr sér fyrir fram- og en.glaljóðum, þrátt fyrir | 1 an hann. Og sólin stóð eins og ferðalög á heimsenda. || stórt, skínandi altari úti við Það er ekki nóg að fara í I |j sjóndeildarhringinn, þar sem skemmtiferð í sumarfríinu, það | I haf og himinn mætust. þarf að hafa með sér sjón og 1 § Allt rann þarna saman í sign- heyrn til að njóta þess, og | | aða litadýrð, skógurinn söng, hreina strengi hjartans, sem | 1 hafið söng og hjarta hans tók óma í samræmi við orð og í jf þátt í söngnum. tóna í helgidómi sumarsins. Öll náttúran var mikil og Þá getum við tekið þátt í |; heilög kirkja, þar .sem trén og guðsþjónustu sumarkvöldsins svífandi ský voru súlurnar, með kongssyninum og fátæka blómstur, gras og mosi ofin fermingardrengnum og hlustað flosklæði og sjálfur himinn á hjartaslög Guðs, hifm eilífa Guðs hvelfingin. Þar dvinuðu klukknahljóm fegurðar og til- raðu litirnir smám sam- beiðslu við altari sólgeisla og an um leið og sólin hneig að .stjörnuglits. _ faðmi djúpsins. En þá tendruð- Árelíus Níelssou.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.