Tíminn - 30.08.1959, Blaðsíða 8

B
T í M IN N, suunud.xginn 30. ágfist 1959.
þvoíftavélina

•» *

» •
Výi tímimv-ill ^otfcavél;
ÍVöttavéLio. skilar
: ta-uinu fallegustu,
]oegar xiota.6 er
>tfca4nft.
?erk. veríiáar
iifínxiuríiar ,erx er
óvinur áb.reiniuda.
■WVW^WAV.VW'.V.VWAVWJVAW/^AV.VJWW
Frá barnaskólum
Kópavogs
Börn fædd 1952, 1951 og 1950, sem ekki hafa áður
verið innrituð í skólana, mæti laugardaginn 5.
september kl. 3 síðdegis.
Mánudaginn 7. september komi börnin í skólana
eins og hér segir:
Fædd 1950 komi kl. 10.
Fædd 1951 komi kl. 11
Fædd 1952 komi kl. 1,30.
\2' Kennarafundur laugardaginn 5. sept. kl. 1,30.
Skólastjórar
BUW/WWJ'.WAV.VV.VAVV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.WA
Sumardvalarbörn
á vegum Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra að
] Varmalandi í Borgarfirði koma í bæinn mánudag-
inn 31. ágúst kl. 6 til 6,30 að Sjafnargötu 14.
Undralyf
(Framhald ar 6. síðu •
að. Við langvarandi meðferð hafði
kortison óþægileg og stundum
hættuleg aukaáhrif á sjúklingana,
og auk þess eyddi það ekki orsök
liðagigtarinnar. Hins vegar vernd
aði það sellurog vefi gegn ertingu,
og þess vegna töldu vísindamenn,
að það gæti orðið þýðingarmikið
við lækningu á ótal sjúkdómum.
Þessar fyrstu vonir rættust þó
ekki allar. En hin stórkostlegu á-
hrif kortisons á liðagigt gáfu ,sér
fræðingum bendingu um, hvaða
sjúkdómar myndu vera næmastir
fyrir lyfinu. Læknar höfðu þá þeg
ar vitað í nokkur ár, að gula hafði
góð áhrif á ástand gigtarsjúklinga,
og að gigtveikum konum leið bet
ur, er þær voru með barni. Lyf
læknar töldu því, að ekki væri úr
vegi að gera lista yfir alla þá
sjúkdóma, sem virtust réna við
gulu og þungun, og reyna kortisonj
meðferð við þá.
Það kom á daginn, að kortison
var áhrifamikið við meðferð á
sjúkdómum, sem virtust vera alls
óskyldir, eins og gigtsótt, Stills,
veiki, lungnapípuasthma, margs
konar ofnæmi og vissar bólgur í
augum. Um leið var fengin skýring
á því, að svo margir sjúkdómar
rénuðu við gulu eða þungun: lifr-
in eyðir þeim hormónum, sem
nýrnahetturnar gefa frá sér og
það jafnt, þótt þær starfi of lítið
eða gati ekki vegna sjúkdóms fram
leitt hið venjulega magn af bólgu
éyðandi efnum fyrir sellur líkam
ans. En ef lifrin er veik (eins og
við gulu) eða starfsemi nýrnahett
anna eykst (eins og hjá þunguðum
konum), fá aðrir hlutar líkamans
meira magn af nýrnahettuhormón
um til umráða.
Merkilegasta voru þessar fyrstu
tilraunir vegna þeirrar þekkingar,
er þær veittu mönnum á eðli sjúk
dómanna. Þær leiddu í ljós, að
það var ekki alltaf sjálfur sýkillinn
sem var hættulegastur og gerði
menn óverkfæra. Orsökin var oft
sú, að vefirnir, sem börðust gegn
honum, bólgnuðu um of eða uröu
fyrir meiri ertingu en þeir gátu
þolað. Læknar fóru því að nota
kotison jafnhliða fúkkalyfjum við
sjúkdóma, sem valda skemmdum
á vefjum eins og t. d. berkla, og
leiddi það til stórfelldra framfara
í meðferð margra sjúkdóma.
Enn var ekki allur vandinn leyst
ur; aukaáhrif lyfsins á sjúklingana
var alvarlegt vandamál. Lyfjafram
leiðendur létu einskis ófreistað til
að framleiða betra kortison. Seint
á árinu 1950 tókst vísindamönnum
Merckverksmiðjanna að framleiða
efnablönduna F, sem var heldur
sterkari en kortison og hafði færri
aukaáhrif. Einnig hún var að hálfu
leyti gerviefni, og hlaut hún nafn
ið hvdrokortison. En lyfjafræðing
ar létu ekki þar við sitja, þeir voru
Á mynd þessari sést líkan af byggingu sameindar í efninu cortisone, en það
er ein af hormonategundum líkamans og verður til í nýrnahettunum,
Líkanið sýnir í gífurlcga stækkuðum hlutföllum nákvæma samsetningu
sameindarinnar, sem byggð er upp af 21 kolefnis frumeind (svörtu kúl-
urnar), 28 vetnisfrumeindum (hvítu kúlurnar) og fimm súrefnisfrumeind-
um (gráu kúlurnar). Dr. Lewis H. Sarett var fyrstur manna til að fram-
leiða efni þetfa í tilraunaglösum, og þá var cortisone-sameindin sú marg-
brotnasta, sem nokkru sinni hafði verið búin til í tilraunagiösum efna-
fræðinga.
sannfærðir um, að hægt væri að
gera enn betur.
Árin 1948—52 unnu dr. Sarett
og félagar hans, þ.á.m. dr. Glen
Arth, að því að finna aðferð til að
framleiða kortison sem algert
gerviefni Er því starfi lauk, höfðu
orðig svo stórkostlegar endurbæt
ur á hinni upphaflegu aðferð við
framleiðsluna, að óhugsandi var,
að algert gerviefni yrði ódýrara
í framleiðslu .Þeir félagar höfðu
þó engan veginn unnið fyrir gýg.
Um það leyti er þeir lögðu síð-
ustu hönd á verkið, komu upp
meðal margra steróídsérfræðinga
tvæ,- kepningar, sem þóttu merki-
legar: í fyrsta lagi þótti senni-
legt', að viss steroídefni kynnu að
reynast verðmæt svæfingalyf. llin
kenningin var öllu byltingarkennd
ari: grunur lék á, að gervihormón-
ar, sem voru kemískt ólikir öllum
steroídefnum í nýrnahettunum,
gætu orðig áhrifameiri og haft
minni aukaáhrif en eðlilegir hor-
mónar. E.R. Squibb & Sons var
fyrsta lyfjaverksmíðjan, sem sýndi
fram á, að gervihormónar ættu
framtíð fyrir sér sem lyf, Efna-
fræðingum hennar 'iókst að raða
ílúrorínalómum þannig að þau
mynduðu steroídsameindir hydro-
kortisons, efnablöndunnar F. Er
þetta efni var reynt á .lilrauna-
dýrum, reyndisl það iíu sinnum
sterkara en kortison en því fylgdu
einnig meiri aukaáhrif. Árið 1955
sendu fyrirtækin Shering Corpora-
tion, Merckverksmiðjurnar og önn
ur fyrirtæki á markaðinn lyf, er
þau nefndu Prednison og. Prednis-
olon. Þau voru fimm sinnum sterk-
ari en kortison og höfðu færri
aukaáhrif.
Hjá Merckvei’ksmiðjunum siörf-
U'ðu á sama tíma dr. Sarett og dr<
Glen Arth að því að rannsaka
möguleikana á að nota til svæf-
inga ýmis steroídefni, sem ekki
finnast' í nýrnaheitunum. „Við
fundum eitt steroídefni, sem reynd
ist sterkt svæfingarlyf“, sagði dr.
Sarett. „Svo komumst við að raun
um, að ekki var hægt að gera
það nægilega traust til þess að
senda það á markaðinn án þess
að eyðileggja kosti þess sem svæf
ingarlyf".
En einmitt' þeita varð eitt af
heiilaríkustu óhöppum í sögu lyfja
fræðinnar. Merck stöðvaði nú tilr
raunirnai* meg steroídsvæfingarlyf
in, og dr. Sarett og dr. Arth sátii
eftir með heilan flokk af nýjum
steroídcfnum, sem virtust gagnsr
laus. — En voru þau nú raunveru-
lega til einskis nýt? Ekki var hægt
að nota þau sem meðöl gegn bólg
um ,cn hin óvenjulega bygging
þeirra vakti áhuga vísindamanna'.
Þeir notuðu þau sem undirstöðu
undir framleiðslu fjölda nýrra
efna, sem reynd voru síðan á dýr’-
um.
Það, sem skeði ,var næsta ótrú-
legi: Ein af þessum efnablöndum
dr. Saretts og dr. Arths reyndist
tíu sinnum sterkari en hydrokorti
son, en hafði engin finnanleg auka
áhrif. Næst kom í ljós efni, sem
var 30 sinnúm stcrakra en hydro
kortison og hafði mun minni ó-
þægindi í för með sér. Það efni
var kallað decadron — og brátt
var starfslið Merckverksmiðjanna
— yfir eitt hundrag vísindamcnn,
tæknisérfræðingar og annað starfs
Jið, önnum kafið við að framleiða
það í síórum stíL.
UIÍFFENGUR
MORGUNMATUR
Quaker Corn Flakes glóðarristaðir í sykri
Eftirlætisréttur allrar
f jölskySdunnar
BWWWtVJWWJWJV.^V.VW.V.VAV.V.V.V.VAWA^