Tíminn - 21.10.1959, Blaðsíða 7

Tíminn - 21.10.1959, Blaðsíða 7
í í M I N N , miðvikudaginn 21. október 1959. 2 GÍSLI MAGNÚSSON, EYHILDARHOLTI: amvinnustefna eða sérhagsmuna Enda þótt samvinnuhreyfingin á landi hér só ekki gömul að ár- um, þá á hún sér mikla sögu og merka. Sú saga verður að sjálf- sögðú ekki rakin hér, þótt miður I. Frá því um aldamót hafa framfarir sennilega oröið meiri á íslandi en í nokkru landi öðru á sama tíma. Nær þetta til landsins alls, þótt misjafnt sé að sjálfsögðu nokkuð. Þessum miklu um- eða bættrar þjónustu. Sumir , reyndu að 'kyrkja kaupfélögin í Skiptum í lífi Og hogum ís- j fægingu. Það tókst þeim ekki. Von lenzkrar þjóðar valda marg- um fyrr urðu þeir að láta undan þættar orsakir. En sé af al- siga fyrir mætti samtakanna. v°ru Og emlægni y verzlunarkjör. Þau lögðu stund á ;sé°hún'kunnTn vera bæri þorra grafast fyrir um það, hvað vöruvöndun. Þau kostuðu kapps ,ma,nna! þeirra er yngri eru en á þjóðinni hafi bezt dugað til um að auka og bæta alla þjónustu, migjunl alcjri. Þetta er baráttusaga þessara gífurlegu átaka urn i aha aðstöðu viðskiptamanna Qgrum þræði. Samvinnufélögin pprvalit land Þetur niðurstað-! sinna> m- a- me6 bví að nota Þann hafa jafnan átt hatramma and- gervalit ianu, getur nioursiao hIuta verzlunará,góðans, er eigi slæðinga; sem einskis hafa svifizt var endurgreiddur félagsmönnum, tii ag vinna þeim mein. Svo er enn 'til þess að búa í haginn fyrir 0g mun jafnan verða, meðan hags- framleiðsluna (frystihús fyrir kjöt munir og hugðarefni fárra og hafa tÍ3ÍC’ beinamjöis- og bræðslu- voi(jugra fésýslumanna rekast á verksmiðjur, mjólkursamlög o. m. hagsmiini fjöldans. Um slíkt er f 1.)• Eigi var ótítt fr-aman af árum, elílíi ag fást. Þessum hagsmuna- að kaupmenn greiddu efnuðum 0g menningarsamtökum almenn- ing'S, sem öllum standa opin, er naumast mikil hætta búin af ytri árásum og ofsóknum, hversu ill- vígar, sem kunna að reynast. Hitt er sýnu meiri háski, ef takast . í mætti að naga líftaug félaganna p.ag er talinn svo sjálfsagður hlut- innan frá, Og vitaskuld er og verð ur. En torfundnir munu slíkir við ur reynt að efla menn til þvílíkr- skiptahættir vera, er samvinnufé- ar flugumennsku. En jafnvel þess lögunum sleppir. háttar iðja mun koma fyrir ekki, Qg sKyJdi það stafa af óskoraðri þe.gar á reynir. Samvinnustefnan umhy,ggju fyrir hag almennings,, á orðið svo rík ítök i hugum fólks- að bloð sjálfstæðisflokksins telja ins, að það mun naumast láta þag mikilsverðasta verkefni sittj glepjast stundinni leng-ur af flá- ag ,niga samvinnufélögin niður og ráðum fagurgaia rógtungna og sín- reyna að grafa undan þeim meg; gjarnra sundrungarpostula. ,Stað- ans konar rógi og ósönnum sök-| reyndirnar mæla sinu máli. Arang um? Eða mundi hitt heldur, að, BifreiðaverkstæSið. urinn af starfi samvinnuféiaganTia þarna ragj mestu sjónarmið þeirra er hverjum manni sýnilegur, þeim sérhagsmunamanna, sem eru og íslendingar voru til skamms bændum hærra verða fyrir vöru er opin hefur augum Og reikninga verga innstu koppar i búri hjá an naumast orðiS nema á einn veg. Það er máttur samtak- anna, félagssamtök fólksins sjálfs, sem markað dýpstu og varanlegustu spor- in. Gísli Magnússon tíma bændaþjóð. Baendur sáu það líka og skildu manna fyrstir, hverju félagsleg átök jafnvel ör- fátækra manná mega áorka í annars vonlausri hagsmunabar- áttu við fésterka og á stundum óbilgjarna einstaklinga. Nú eru toændur ekki nema brot þeirra þrjátíu þúsunda, sem fylkja sér undir merki samvinnustefnunnar. En hinn sýnilegi ‘Srangur af meira en sjötíu ára starfi og baráttu ís- lenzkra samvinnumanna blasir við, hvar sem augum er rennt um strönd og dal. Og þó er vandséð að öllu minna -sé um vert þá and- legu byltingu, er máttur samtak- anna hefur valdið — og það langt út fyrir raðir þeirra, auk heldur, er samvinnumenn mega teljast. í ,stað margra alda umkomuleysis, vonleysis og vanmáttarkenndar, hefur samvinnustefnan tendrað stórhug og bjartsýni. Hún hefur rétt menn úr kútnum, svo áð þeir mega bera höfuðið hátt. þeirra en sannvirði nam — til þeirra þarf ekki að fela fyrir nein þess að halda viðskiptunum. En um. þar kom, að sömu bændur settu Kaupfélögin um land allt eru kaupmanninum þá kosti, að þeir rekin samkvæmt sömu meginregl- sættu ekki lakari kjörum en hin- um pau standa öllum opin. Þau ir, sem skiptu við kaupfélagið á endurgreiða félagsmönnum nokk- staðnum. Þetta var mikill sigur urn hluta viðskiptaarðsins við fyrir kaupfélögin á sínum tíma — reikningslok hvers árs. Að nokkru og ekki endasleppur. Einkaverzl- er arðurinn lagður í sameiginlega íhaldinu og leggja þessu furðulega' fyrirtæki, Sjálfstæðisflokknum, rif legar fúlgur? III. Hver er sínum hnútum kunnug- astur. Ég þykist vera kunnugur nokk- fFramhald á 11. síðu) Slátur- og frystihúsið. Allragagn Til er flokkur, sem kailar sig Sjálfstæðisflokk, og segist vera „flckkur allra stétta“. —.allra gagn. — Affaluppistaða’ hans er kaupmannastétt landsins, — mennirnir sem eitt sinri gengu um götur bæjarins i einkenn isbúnigum, og Morgubla'ðið sagffi þá aff „hefðu hreinar hugsanir", og mennirnir sem þekktastir eru i því aff brjóta lög og sleppa þó viff refsing- ar. (Sbr. Stefán Pálsson og flciri). Morguntolaffiff hefur talaff nokkuð um hve dreifingar- kostnaffar viff sölu mjólkur og mjólkurvara væri mikill, og taliff slíkt óhæfu. Segja má, aff svo til öll dreifing mjólkur og mjólkurvara sé í höndum bænd anna sjálfra, og Mogginn tel- ur hann of mikinn. Harin1 er innifalinn i flutningi á mjólk- imai frá bændunum til mjólkur búanna, mjólkinni og vörunum frá búunum á sölustaff, greiffslu kaupgjalds sem allt fer eftir samningum viff verkalýffsfélög in og fl. Á engri vöru sem seld er hér á landi er hlutfallslega minni dreifingarkostnaöur effa álagning en á mjólkinni og mjólkurvörunum, og því ráða bændurnir. En hér telur Morg unblaðið dreifingu effa álagn- ingu of háa. Áíagningin á kjötvörurnar eru miklu hærri en á mjólkinrii en þar segir Morgunbalffiff a@ þar gæti samkeppni, þvi kaup- menn slátri lika og seiji. kjöt sitt, og átelur ekki álagning- unáí enda rennur mikill hluti hennar til kaupmanna,, og nokkuff sem hreinar tekjur. Eri þær renna til rétts affila og eru ekki átaldar af Morgunblaðinu. Þegar svo kemur til hinna veujulegu búffarvara þá er arin aff hljóff í strokknum. Þar er álagningin langsamlega larig mest, en þá telur Morgunbíaff iff óþarft og skaðlegt að- hafa verfflagseftirUt, og lofa ekki hverjum einum aff hafa álagn- inguna alveg eftir vild. Þaff þarf liðuga samvizkú og góffan leikaraskap til þess aff vera flokkur allra stétta. En bændur ættu þó aff geta séff’af þessu, hvaff aff þeim snýr. Er kaupfélögin hófu göngu sína anir bofgu ekki f funu tré við sjóði, sem notaðir eru til marg- voru kaupmenn sem einvaldsherr- félagsverzlanir, er til lengdar lét.: víslegrar uppbyggingar i þágu al- ar, hver í sínu riki. Og þetta voru j>eim fækkaffi úti um land og lögð mennings. Raunverulega eru þess ærið misjafnir einvaldar. Til voru ust jafnvel með öllu niður á hin-!ir sjóðir sameign þess héraðs, þar í þeim hópi góðir menn og gegnir. um afskekktari stöðum, þar sem sem kaupfélagið starfar, og verða Margir voru mildir þeim, er eitt- minnzt var ábatavon. Kaupmaður- samkvæmt landslögum aldrei það hvað áttu undir sér, en harðdræg- inn hvarf á braut — og skildi an færðir. Og félögin leggja ár- ir gagnvart hinum, er minna máttu ekkert eftir. Og nú eru samvinnu- lega fram stórfé til almannaþarfa sm. En öllum var þeim samejgm- verzlanir stærstu og glæsilegustu — margvislegra framfara, menn- legt að reyna að safna gróðá — fyrirtækin í sinni grein hringinn ingarmála og mnnúðar. án nokkurra tilburða til aukinnar í kringum land. Öllu þessu er lítt haldið á loft. Mjólkurbúið. 11 Mbl. að 60% hverfi? Morgunblaðið gerir sér tíð- rætt um „milliliðakostnaðinn“ á landbúnaðarvörum. Hefur blaðið alið meira á tortryggni milli neytenda og framleið- enda í essum efnum en nokkru sinni áður. Fyrst var því haldið fram að Framleiðslu ráð landbúnaðarins hefði enga aðstöu til þess að dæma um þessi mál, því væri sjálfsagt að láta verðlagsstjóra taka við því verkefni að verðleggja land búnaðarvörurnar. Eftir að Tíminn benti á að aðrar stofn- anir hefðu naumast betri að- stöðu í þessum efnum en ein- mitt Framleiðsluráð, fór Morg unblaðið að verja Framleiðslu- ráðið og sagði að það vildi sjálf sagt gera. sitt bezta i þessum gfnum. Þar kæmist bara ekkert :aö fvrir „stórveldinu á Sel- fossi.“ í Tímanum nú fyrir skömmu var á það bent að kostnaður Mjólkursamsölunnar væri að- eins 15%, og bændur fengju því um 85% af verði því sem neytandinn greiðir fyrir mjólk ina. Þá var fundig upp á því, að Flóabúið skilaði bændum minna nú fyrir mjólkina af hverri krónu sem það fengi i lekjur, en það gerði árig 1956. Heldur Morgunblaðið að sam keppni í vörudreifingu sé ó- dýrari en heilbrigt skipuiag framleiðendanna sjálfra? Dett- ur nokkrum manni í hug að ó- dýrara væri að reka t.d. 4—5 mjólkurbú fil þess að með- höndla það mjólkurmagn sem Flóabúig gerir nú eitt? Bændur hér fá um 80—E5% af því mjólkurverði sem neyt- endur greiða. Morgunblaðið •segir að ástandið sé betra i kjötinu, enda sé þar sam- keppni. Hver er sannleikur- inn? Hann er sá ag bændur fá rúma 67 aura af lrverri krónu sem neytandinn greiðir. Hvergi er meiri samkeppni í allri sölu en í Bandaríkjunum. Hvernig er þessum málum hátt að þar? Samkvæmt nýútkomnu frétta blaði frá' The First National Ciy Bank, New York greiddi „meðalneyzlufjölskylda" þar í landi 1065 dali fyrir landbún- aðarvörur árð 1958. Fyrr þetta vörumgn fékk bóndnn aðe'ins 427 dali. Með öðrum orðum: Af hverri 1 krónu sem banda- rískur neytandi greiðir fyrir landbúnaðarvörur fá bændur þar í landi aðeins 40 aura. Hef- ur þetta stórlega versnað í Bandaríkjunum síðan 1949.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.