Tíminn - 08.01.1960, Blaðsíða 5

T í MI N N, föstudaginn 8. janúar 1860.
Bœkur ocj höfunbar
Rósbeig G. Snædal: Fólk og
Fjólí. Tólf þættir. Bókaútg.
Blossinn, Akureyri 1959.
Margir hafa á undanförnum ár-
um hlýtt á skemmtileg og fróðleg
útvarpserindi Rósbergs G. Snædals
-urn eyddar byggðir í Húnavatns-
og Skagafjarðarsýslu. Erindi þessi
hafa verið glögglega fram selt, svo
a'c áheyrendur, sem ekki hafa
íerðast um hinar eyddu byggðir
eða afskekktu, geta haft þeirra
rot. Rósberg ferðast með áheyr-
endum sínum og gefur beim hlut-
deild í ferðalaginu. Og nú eru
þessi útvarpserindi komin út í bók,
sem ber hið táknræna heiti: Fólk
og fjöll. Hér eru einnig þættir,
sem ekki hafa áður komið fram í
útvarpi eða a prenli. Ég tel rétt
að vekja athygli á þessari bók.
Ekki sízt ællu Húnvetningar og
Fkagfirðingar að taka henni feg-
ins hendi, þeim er málið skyldast.
Eósberg hefur hér ekki farið
íroðnar slóðir. I-Iann ferðast um
l.axárdal í Austur-Húnavatnssýslu,
cn þar slitum við barnsskónum á
þriðja tug þessarar aldar. Þá var
látt eyðibýla á Laxárdal. Nú blasir
þar við mér nær óslitin auðn.
Harðindin í- fjalladalnum, vegleys-
íð og fleira hefur fólkið flúið —
og flutzt á mölina.
Næst segir Rósberg frá Víðidal,
eo hann hefur nú ekki verið í
byggð síðan 1898. að Gvendarstað-
(ir fóru í eyði, og var sú jörð lengi
s;ðasti bærinn í dalnum. Urðu þau
aíi og amma siðustu ábúendur þar,
þau Þóra Jonsdótlir og Iíannes
Kristjánsson.
I — Skörðin liggja eins og kunn-
ugt er fram af Laxárdal. á mörk-
um Skagafjarðar og Húnavatns-
sýslu. Hrikalegt er þar viða um-
horfs. Allt í eyði nú. Þar fæddist
eg á einu kotinu, Selhaea. Það er
r.nnars dálítið undarlegt, hvað
Sels-nfnið er lengl mér og foreldr-
e=®líi
Risastíflan,
sem brast
Vatnið í flóðunum í Freius í
Frakklandi er sjatnað fyrir löngu,
og endurreisnarstarfið hafið.
Margar þjóðir — þar á meðal
íslendingar — hafa reynt að
rétta þeim, sem misstu heimili
sín og eigur í hamförunum, hjálp
arhönd. Gjafir hafa streymt að,
og þær munu hjálpa fólkinu til
þess að bú£Í heimili sín á ný í
endurreistum bæ. — Þessi mynd
er tekin úr flugvél og sýnir her-
virkin eftir að vatnið er runnið
brott. Risastífla um þveran dal,
þar sem milljónir lesfa af vatni
höfðu safnazt að baki og mynd-
uðu orkubúr til rafmagnsvinnslu,
sprakk undan þunganum og flóð
ið steyptist fram. Myndin sýnir
gerla, hvað gerzt hefur, og stíflu
brotin blasa við.
um niínum, þar sem faðir minn var
fæddur í Móbergsseli í Litla-Vatns-
skarði, en móðir mín í Heiðarseli
í Gönguskörðum.
Þá segir frá Skálahnjúksdal.
I-eir verða vissulega ekki átta-
villtir, sem Rósberg fylgir í írá-
sögnurn sínum. Hvert kennileiti er
svo vandlega skýrt, að lesandinn
íerðast í anda með höfundinum.
Þarf meira að segja ekki landa-
bréf, þó að Mdrei spilli það og sé
jrfnan til bóta við lestur rita sem
þess', er hér um ræðir.
Ég tel þessa bók sérstæða í
bókaflóði síöasta skammdegis.
Fleiri þátta get ég ei. en minna
vil ég á Grímseyjar-þáttinn: Hinkr-
að við á heunskautsbaugi og um
sýsiumannsf.'úna í Bólstaðarhlíð,
Ilalldóru Erjendsdóttur. Það er
greinilegt að Rósberg á auðvelt
með að draga saman í læsilega
þætti dreifðar heimildir. Ég álít,
a.3 honum sé óhætt að snúa sér að
þjóðlegum fróðleik og láta frá sér
fara efni af þeim vettvangi.
Nafnaskrá fylgir, og er það kost-
ur, en skaði ('innst mér. að engar
ravndir skuli vera í bókinni. Papp-
í.inn mætti lika vera betri en hann
er
Svo þakka ég bókina.
Auðu.nn Br. Sveinsson.
Egipzk kona, sem er
doktor í lögum, ritaði fyrir
nokkru grein í fréttablað
UNESCO um stcðu og rétt-
indi kvenna í Egyptalandi
fyrr og nú og fer hér á
eftir úrdráttur úr þeirri
grein. Höfundurinn heitir
Loulo Kamel Sedki.
Til forna nutu konur í
Egyptalandi mikilla forréttinda.
,.Ekkert sfórfenglegt né varan-
legt verður gert í heiminum án
sa’mvinnu við konurnar, hinn
sjálfsag'ða félaga karlmanns-
ins“, segir í fornri áletran.

var Iokið þátttöku hennar í op-
inberu lífi og mennlaiðkunum.
Réttinn át.ti hún engan framar.
Einstaka sinnum heimsótti
hún ættingja sína, annars fór
hún ekki út úr húsi nema í
kvennabó'ðin, en þar dvaldis't
hún löngum stundum. Þar eign-
aðist hún vinkonur og þar fóru
Konur tóku þátt í öllum hátíða-
höldum með karlmönnum og
deildu n.eð þeim völdum allt
til hinna æðstu embætta. Kon-
an var talin ódauðleg vegna
eðlis síns og hlaut gyðju nafn.
Konan va’’ ímynd fegurðar og
vizku, hún var hin milda og
góða verndargyðja. Daglegt líf
hennar vor glatt, hún taldi sig
í ölÍLt jafnoka karlmannsins'.
En þegar aldir liðu. breyttist
staða konunnar. Voru það eink-
um siðir Múhameðstrúarinnar,
sem þar kontu við sögu. Þegar
fjölkvæn; var tekið upp, urðu
konur minna rnetnar óg voru
lokaðar inni í kvennabúrum. Þá
fram ráðagerðir og samningar
um hjónabönd.
Endurheimt mannréttinda
egypzkra kvenna er miðuð við
eldforn réttindi beirra. Þó
komst ekki skriður á það mál
fyrr en í byrjun tuttugústu ald-
ar. Fram að þeim tíma var
staða hennar full af andstæð-
um. Trúarbrögðin ákváðu
henni í sumu sama rétt og karl-
manninum, svo sem varðandi
eignarréít, en venjur sviptu
liana aðstöðu til að njóta réttar
síns, sem og menntunarskortur.
Smám saman fór að gæta
vesturlenzkra áhrifa og til þess
að auka orðum sínum áhrif,
tengdu konur i’éttindabaráttu
sína sjá’fstæðisbaráttu þjóðar-
innar.
Árið 1923 tók s'endinefnd
egypzkra kvenna þátt í þingi
ítalskra kvenna í Róm. A heim-
leiðinni vörpuðu konurnar í
sendinefndinni af sér blæjun-
i’.m og vakti sá átburður mikla
athygii. Er heim kom stofnuðu
þær Kvennafylkinguna, sem bar
síöan fr&’n kröfur beirra. Þær
kröfðust þess m. a. að giftingar-
aldur stúlkna yrði bundinn við
16 ára aídur og pilta v'.ð 18 ár.
Þær böröust gegn’ því að fólk
væri þvingað í hjónabönd,
heimtuðu að hjónas'kilnaði:
yrðu engu síður heimilaðir
konum en körlum og hófu bar-
áttu fyrir menntun stúlkna.
Árangurinn varð sá, að fyrsti
gagnfræðaskóli fyrir stúlkur
var stof íaður 1925 og 1929
fengu þa;r aðgang að háskólum.
í sumum skólum urðu brátt
fle'.ri stúikur en piltar.
Dóítir Nílar
Á þessum tíma varð efna-
hagsþróunin slík, að þá skap-
aðist stétt verkakvenna. Árið
(Framhald á 11. síðu).
sis;
André Maurois nýtur alþjóðlegrar viSurkenningar sem
ævisagna- og skáldsagnahöfundur og er einn mest lesni
greinahöfundur vorra daga. Gagnrýnend-
ur hafa einróma hyllt hann sem frábæran
heimspeking og sagnamann. Meðal hinna
mörgu ágætu verka hans má nefna:
Ævisögur Shelieys og Voltaires, Enska
kraftaverkið, Hvers vegna Frakkland
hrundi, og síðasta verk hans, sem hlotið
hefur mikið lof: Ævisaga Sir Alexanders
Flemings (þess er upagötvaði pensiiínið).
Tíminn hefur nú samið við umboðsmann André
Maurois um einkaleyfi á íslandi til birtingar á flokki
stuttra greina er hann inun rita, svo sem eirsa á viku,
þetta ár og fjalla um ýmis vandamál daglegs lífs og
menningar. Munu greinar þessar birlast undir vyrirsögn-
inni: ANDRÉ MAUROIS SEGIR. Eirtist fyrsta greinin
í dag.
ÁNBRE MAUROIS sesir:
Eins og flestir ri'thöfund
ar fæ ég meS hverjum
pósti mörg handrit. Sumt.
eru smásögur, en einnig
heilar skáldsögur. Eg hefi'
ekki tíma til að lesa þessi
handrit. í flestum tilfell-
um er það samt svo, a'ð ég
get, eftir að hafa li'tið laus
lega yfir fyrstu blaðsíðuna
séð, að þau eru ekki þess
viröi að lesa þau. Ritvillur,
hirðuleysislegur stíll, léleg
vélritun gefa strax til
kynna að lítil vinna hafi
verið í þau lögð.
En hverni'g má það vera,
að allir þessir tilvonandi
rithöfundar, skuli trúa því
að verk þeirra sé hæft ti'l
birtingar. Sjáifsbiekking
þeirra stafar auðsjáanlega
frá óhóflegu sjálfstrausti.
„Eg hefi þolað vonbri'gði
og elskað. Nú ætla ég að-
eins að segja ykkur frá
þvi sem fyrir mig kom og
hvernig mér leið. Það mun
verða falleg frásaga eða
ágætt kvæði. Þetta voru
árelðan’ega töfrandi at-
burðir og lífsreynsla“.
En þvi er nú ver og mið-
ur, að æsandi atburðir
duga ekki endilega til að
skapa góða bók. Rithöf-
undur verður að nema
list sína hægt og með erf-
iðismunum, þola vonbrigði
margra mistaka. Hann verð
ur að lesa snilli'ngana og
tileinka sér tækni þeirra.
í fyrstu kann hann að
stæla þá, en er honum vex
fiskur um hrygg- verður
hann sjálfstæðari, en ber
þó verk si'tt stöðugt sam-
an við þau ritverk, sem
hann dáir mest, og sá sam
anburður fyllir hann ör-
væntingú. Hann mun skafa
út, endurskrifa og að lok-
um rifa handrit sifct í tætl
ur. Og svo byrjar hann aft
ur og aftur og hafi hann
hæfileika má vera eftir 10
ára strit, ág honum takist
að skrifa sómasamlega.
Eg get gert mér í hugar
lund hávær mótmæ.'i stór
móðgaðra byrjenda: ,.Svo
sannarlega er slíkt ekki
háitur snillinga. Þaö er til
nokkuð sem heitir Innblást
ur. Höfum við ekki séð
alveg nýlega, hvernig ung
ar stúlkur hafa í fyrstu til-
raun sinni náð frábærum
árangri?“
Stöidrum andartak við:
Eg þekki tvær af þessum
kvensnillingum, Margaret
Mitchell og Francoi'se Sag
an. Margaret Mitchell
hafði fórnað bókinni Á
hverfanda hveli, mörgum
árum af sinni' allt of stuttu
ævi og hafði tileinkað sér
yfirburða leikni. Franioise
er gott dæmi um það, hve
menni'ng og menntun er
mikilvæg. Eg hefi fáa hitt,
sem lesið hafa Balzac og
Proust með svo samvizku-
samlegri athygli ei'ns og
Sagan, metandi hvert ein-
asta orð og stöðugt á verði
gagnvart tæknilegum laun
brögðum höfundanna.
Sem ungur maður var ég
einnig þeirrar skoðunar,
að innblásturinn einn
nægði ekki til þess að
tryggja skáldfnu sigur. —
Síðar las ég gaumgæfilega
liandrit Byrons og Victors
Hugo. Eg sá, hversu marg-
ar tilraunir þeir höfðu gert,
breytt aftur og aftur, unz
þeir voru ánæðir. Balzac
fór aö. skrifa’, þegar hann
var tvítugur, en það var
ekki fyrr en hann var þrí-
tugur, að hann fann hinn
rétta veg og tókst að
skrifa skáldsögu, sem
hann taldi verðuga þess
að birtast í hei’darútgáfu
af verkum hans. Hitt er
auðvitað rétt, að snilligáf-
an er ekki eingöngu fólg-
in i þvi að geta beitt óend
anlegri vandvirkni. En
snillingnum og gáfu hans
hrakar, ef ekki er unnið.
Þess vegna skyldum við
gera okkur ljóst, hvaða
verk sem við veljum okk-
ur, að ekkert er auðveit.
Frami Og miki'U árangur er
ekki kraftaverk, heldur
■laun þeirra, sem leitast-
við að gera eitthvað ræki-
lega og á fuilkominn
hátt. Ritstarf • er atvinnu-
grein rétt eins og verk-
íræðistörf. Þess vegna get
ið þér verið viss um, að
stúlkan, sem seldi milljón
ir eintaka af fyrstu bók-
inni sinni, kunni allar
’orellur starfsins — og tals
vert þar að auki.
Andre Maurois
/
}
}
}
}
>
/
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
>
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
}
>
>
}
}
>
}
}
}
}■
}
}
}
£
/>
}
}
>
}
}
}
}
>
>
}
}
}
}
}
>
}
>
>
?
>
>
>
>
>
>
?
>
>
>
>
?