Tíminn - 10.01.1960, Page 5

T í MI N N, sunmidaginn 10. janúar 1960.
Að sýklum frátöldum eru
mörg dýr í náttúrunnar ríki,
sem sníkja á önnur dýr; lifa
annað hvort á eða í líkama
þeirra eða i meltingarvegi
þeirra. Flest þessara dýra telj-
ast til orma og skordýra. Þau
eru fullkomið tákn þess heil-
brigða iðjuleysingja, sem hefur
vanið sig á að krefjas't alls af
öðrum þegnum þjóðfélagsins
sér til framfærslu, án þess að
vinna handtak sjálfur nema að
koma matnum í munninn.
Þessi sníkjudýr eru margvísleg
að útliti og hátterni og hafa
angrað menn og æðri dýr frá
Flóin
fjærstu tímum og gera svo enn
þann dag í dag. Ýmis þessara
dýra eru hættulegir sýklaber-
ar, og er því brýn nauðsyn
fyrir okkur að vita einhver
deili á lífsferli þeirra, ef ske
kynni, að okkur heppnaðist
betur eftir en áður að verjast
þeim eða losa okkur við þau.
Með aukinni menntun þjóð-
anna, svo og auknu hreinlæti,
hefur mikið áunnizt í þessnm
efnum, en mikið er enn ógert.
Það sem gerir allt erfiðara er,
að mörg sDendýr eru matgjafar
sníkjudýra, sem geta verið
mönnum hættuleg. í þessum
pistli mínum ætla ég að ræða
lítillega um flóna, sem er ein
af þekktustu snikjudvrum jarð
arkringlunnar, og hefur löngu
hlotið heimsfrægð fyrir s'tökk-
fimi sína. Það er gamalla
manna mái að flóin geti stokkið
200 lengdir sínar, en ég efast
um, að það sé viðurkennt met.
En 150 ’engdir sínar getur
mannflóir. stokkið, það er sann-
að mál. Og geri svo aðrir bet-
ur! Sú flóartegund, sem aðal-
lega lifir á manninum. er nefnd
á vísindamáli Pulex irritans; en
hún getur líka lifað góðu lífr
á sumum dýrum, t.d. svínum.
í Suður-Evrópu er ekkert óal-
gengt að siá hoppandi herskara
af manni'lóm inni í svínastíun-
um. Annars er það venjan, að
ákveðin flóartegund lifir á á-
kveðinni dýrategund eða nokkr
um dýra'egundum, sem eru
sömu ættar. Þær flóategundir,
sem nota í viðlögum manninn
sem matgjafa eru: tvær teg-
undir ?.f rottuflóm, hundaflóin,
kattaflóin, hænsnaflóin og
dúfnaflóin. Eftir að flóin kem-
ur úr púpunni, þá lifir hún
eingöngu á blóði því. sem hún
sýgur úr matgjafa sínum.
Magi rottuflóarinnar rúmar
aðeins Vá rúmmillilítra af blóði,
en flónni nægir ekki sá skammt
ur; hún heldur áfram að
drekka, og það viðstöðulaust,
lengi eftir að hún er orðin
belgfull. En blóðið verður ein-
hvers staðar að fá útrás, og
því er það, að það lekur í dropa
lali úr endaþarmi flóarinnar.
Flóin sýgur daglega blóð úr
matgjafa sfnum, ef hún á þess
kost, og getur þá setið „til
borðs“ í 21/2 tíma, ef hún hef-
ur frið. En hún getur líka
soltið svo mánuðum skiptir.
Mannflóiu virðist hafa ágæta
meltingu. því að athuganir
hafa sýnt, að hún getur hægt
sér allt að því 20 sinnum á 30
mínútum, og það jafnvel á
meðan á máltíð stendur.
Varpið stendur venjulega
yfir í 3 mánuði, og fæðast um
það bil 12 egg á sólarhring.
Meðgöngutíminn er ekki !ang-
ur. oft ekki lengri en 2 dægur.
Fjórum eða fimm dögum eftir
varpið kemur lirfan úr egginu,
ef hiti er nægur. í lægri en 8
stiga hita á Celsíus getur út-
ungun ekki farið fram. Lirfan
sýgur ekki blóð, en lifir á
hverjum þeim lífrænum efn-
um, sem til falla. í köldum
löndum heldur hún mest til
innanhúss, aðallega í óþrifa-
legum riíum og sprungum, því
að hún er með afbrigðum Ijós-
fælin. Lirfan er hraðvaxta og
skiptir þrisvar sinnum um
ham með fárrá daga millibili.
Að síðustu hamskiptum lokn-
um, tekur hún að spinna um
sig hjúp Hjúp þennan spinn-
ur hún úr slími, sem rennur
úr munnvatnskirtlunum; er
hann mjukur í fyrstu en harðn-
ar fljótt, þegar loft leikur um
hann. í þessum hjúp býr lirfan
nokkra daga, en púpar sig
síðan. í því ástandi er hún mis-
lengi eftir atvikum, allt frá
einni viku upp í marga mán-
uði. Sá timi. sem tekur flóna
að ná ful'um þroska getur því
verið mislangur. Við beztu
skilyrði nemur það 3—4 vik-
um. Aldur flóarinnar er talinn
vera um það bil 1 Vz ár, ef eðli-
leg mökun kynjanna á sér
stað. Fló, sem af einhverjum
ástæðum er hindruð í því að
eignast' afkvæmi, getur aftur á
móti lifað að minnsta kos'ti í 5
ár. Þetta atriði er máske at-
hyglisvert fyrir þá menn, sem
óska sér þess að ná háum
aldri!
Flóin er útbreidd um allar
jarðir nema um nokkur svæði
austan Nigerfljótsins í Afríku,
að því er sagnir herma.
Það er ekki fjarri því, að
menn hafi litið á flóna s'em
eins konar skemmtikraft, er
skaparinn hafi sent þeim í fá-
sinni hversdagslífsins. Við bros
um bara góðlátlega, þegar við
sjáum flóna gera sín beztu
stökk, og ós'kum þess máske
innst inni að verða slíkir stölck
meistarar sem hún. Hver veit
nema maðurinn verði svo létt-
ur á sér rneð tímanum. að hon-
um takist að stökkva 150
lengdir sínar. Það er alltaf
betur og betur að koma í Ijós,
að möguleikum okkar mann-
anna eru engin takmörk sett.
En flóin er ekki öll þar s'em
hún er séð. Hún er sem sé
eitt hinna hættulegustu sníkju-
dýra veraldar með bví að bera
á milli manna og dýra ban-
væna sjúkdóma. Meðal þess-
ara sjúkdóma má nefna „svarta
dauða“, sem í raun réttri er
nagdýrasjúkdómur, en berst
frá dýrum í menn fyrir milli-
göngu rottuflónna (Xenop-
sylla cheopsis og Ceratophyll-
us fasciatus). Eins og fyrr var
sagt geta þessar flóategundir
lifað á manninum. Sýkillinn
kemur úr rottunum í blóð
flónna og berst svo þaðan inn
í blóð manna, þegar flærnar
stinga. Fyrr á öldum var hætt-
an mun meiri en nú í þessum
efnum vegna vanþekkingar og
skorts' á þrifnaði. Á árunum
1347—1350 geisaði t.d. svarti
dauði í Evrópu og lagði að
velli Vi hluta af íbúum álfunn-
ar. Og hér á landi gekk sjúk-
dómurinn 1402—1405 og er
talið, að hann hafi lagt um
þriðjung landsmanna í gröfina.
Síðast, þegar drepsótt þessi
kom til Norðurlanda, en það
var fyrir 250 árum, þá drap
hún meðal annars full 20 þús-
und af íbúum Kaupmannahafn-
ar.
Þrátt fyrir alla brifnaðar-
menningu og aukna vísindalega
tækni, þá ráða rottuflærnar
ennþá yfir lífi og dauða alltof
margra manna í heiminum.
Fram til siðustu ára hefur
svarti dauði skotið upp kollin-
um við og við í ýmsum héruð-
um Asíulanda og mun gera
það eins lengi og rottuflæmar
fá aðstöðu til að drekka manna
blóð.
Ingiinar Óskarsson
„Og aldrei það kemur til baka”
(Teiknaði blaðsins lýsir atburðum ig afleiðingum frá s. I. áramótum).
Borgari á stjái við „rústir“ hafmeyjunnar sagði við fréttamann Morgunblaðsins á fyrsta eða
öðrum degi nýja ársins: — ,,Þeir œttu að vara sig á því að setja ráðhúsið í Tjörnina!"
tnnar& veggja
í Einu málgagni ríki'sstjórn
innar er sagt: Maður seldi
eitt tonn af gellum fyrir
5000,00 kr. Kaupmaðurinn
bað um reikni'ng yfir tvö tonn
af saltfiski, og varð gellumað
urinn við þeirri ósk. Fisksal-
inn fór svo með þann reikn-
ing til umboðsmanna ríkis-
ins og fékk 12 þús. kr. af opin
beru fé í uppbætur. Enn er í
sama blaði sagt, að bifrei'ða-
stjóri vildi kaupa einn pakka
af saltfiski hjá fi'sksala, en
sá vildi ekki aðra greiðslu
hafa en reikning yfir 900 kg.
af saltfiski. Fór hann svo til
sömu aöila og fékk 5000,00
kr. í uppbætur úr sama fjár-
sjóði.
í hvaða blaði sem er gæti'
maður hafa lesið sem svo:
Unglingspiltur braust inn í
búð og stal nokkrum pökkum
af sígarettum og á nýársdag
sagði iCvarpiö frá því, að haf
meyjan heföi verið sprengd
af stalli og málið sé komið í
rannsókn. Þannig er verkn-
aður, sem skeður um miðja
nótt kominn í rannsókn
snemma næsta morguns, svo
er fyrir að þakka framtaks-
semi' lögreglumanna, sem
leita munu upplýsinga og
ha'.fa senrl ega á engu að
byggja í upphafi.
Að gefnu tilefni þessara
snarheita mætti margur
gjaldandi' i landinu ha’da, aö
rannsókn verði gerð á fjár-
,svikum fisksalanna. Hér ætti
, að vera hægara um vik, en í
I sprengj umálinu eða sígarettu
, stuldi í næturmyrkri. Nafn-
! kunnur blaðamaður við sijórn
'arblað ræður yfir neími’dum.
í vörziu opinberra sjóöa eru
reikningar yfir ti’tekið magn
og verðmæti. Það virðist aug
Ijóst vera, að þarna megi
fóta si'g.
Það er að vísu go;t, að hald
ið sé uppi sókn á hendur inn
' brotsþjófum, en það er hægt
, að brjótast inn í eínahag rik
is og einstaklinga, án þess að
skríða inn um glugga og
sprengja fjárhiTzlur. Og það
hefur verið gert í þetta sinn
með skjalafalsi og svikum.
Þóit framkvæmdamunur
sé láti'nn vera á því, með-
hvaða hætti mál er upp tekið
gegn smámyntaþjófi í búðar
ho!u annars vegar og manni',
sem stelur siórfé út á upp-
logna en snyrtilega pappíra
hins vegar, þá eiga borgar-
arnir heimtingu á rannsókix
i báðum tilíellum, ekki sizt
vegna þess, að fini' þ.iófurinriL
með finu plöggin er almenn-
ingi miklu hættu’egri.
Og þess vegna spyr égv
Hvað dvelur starfsemi lög-
reglumanna, eftir að svo
greinargóð ásökun gegn al-
menni'.igi og ríkisfjárhag hef
r.r ’-erið lögð fram, ef þeir
e'ru nú ekki komnir á spretfc
með að upplýsa þau?
Það er kaldhæðni að minn
ast á fiska og þúsundir á
fæðingarhátíð fre'sarans með
þesum hætti — hans senx
met aði 5000 manns af litlum
afia. Þær fimm þúsundir og
fiskætlð, sem b’aðið gerði' að
rmtalseíni, virðist hafa ver-
ið blessað með öðrum hönd-
um en þeim, sem eru trúir
yfir litlu. Fri'ðrik Þorvaldssosu