Tíminn - 10.01.1960, Side 6

TI M I N N, sunuudaginn 10. jaaúar 1960
Útsefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjói-i og ábm.: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Simar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18305 og
18 306 (skrifst., ritstjórnin og blaðamenn).
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12 323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13 948
Samvinnuhreyfingin og olíumálið
hlutafélags. I þessum hluta
félögum eiga samvi'nnufélög
in rúmlega helming hluta-
fjárins, en menn, sem ekki
eru samviiyiumenn og flestir
eða alli’r Sjálfstæðismenn,
eiga tæplega helmdng. En
hins vegar skipa hinir síðar
nefndu mei’ri hluta stjórn-
arinnar í báðum félögunum.
Þessi félög hafa skipt méð
sér verkum þannig, að Olíu
félagið h.f. hefur annazt
dreyfingu á olíu, benzíni' og
íleiru úti á landi og hefur
áreiðanlega unnið mi’kið og
gagnlegt verk á því sviði. En
HÍS hefur annazt viðskipti
vi'ð Keflavíkurflugvöll. Saka
málsrannsókn sú, sem nú
stendur yfir, er á rekstri
HÍS og snertir Ollufélagið
h.f. að því leyti; að hitt fé-
lagið hefur selt vörur í um-
boði þess.
HÍS er því „ópólitízkt",
þannig að menn með gagn-
stæðar lifsskoðanir og hug-
sjónir eiga það og stjórna
því. Hugsjón samvinnunnar
um þjónustu fyrir sannvirði
og sérgróðahyggj an blanda
hér blóði. Þetta fyri'rtæki
má kalla samvinnuhlutafé-
lag og starfssvið þess er
Keflavíkurflugvöllur. Þstta
félag virðist vera svo ná-
kvæmlega sem verða má sú
fyrirmynd af samvinnu-
starfi, sem Morgunblaði'ð hef
ur árum saman vegsamað
og bent á til eftirbreytni.
En þegar sjáif fyrirmynd-
in, hið ópólitizka „Samvinnu
h’utafélag" fremur yfirsjón
eða lögbrot, þá verður það
skyndilega pólitízkt í dálk-
um Morgunblaðsins. Og það,
sem fyrirmyndinni varð á,
er þá orðið táknrænt fyrir
samvinnuhreyfinguna í heiid
og heizt alla framsóknar-
menn lika!
Fyri'rmyndarsamvinnuhluta
félag Morgunblaðsins, sem
tilheyrir algerri' undantekn-
ingu í samvinnuhreyíing-
unni og lögbrot þess á ailt í
ei'nu að vera táknrænt fyrir
þá samvinnuhreyfingu, sem
starfrækt hefur verið á ann
að hundrað ár fyrir hugsjón
ir, sem hafa enzt henni til
þess að vera heiðarlegasta
og áhrifaríkasta félagsmála
hreyfing í Jandinu.
Það er alveg rétt, sem aidr
aður forvígis- og baráttu-
maður fyrir samvinnufélög
um sagði nýlega í blaða-
grein, að samvinnuhugsjón
og gróðahyggja geta 'ekki'
biandað blóði, án þess að af
leiðingar þess verði stórslys
fyrir samvinnuhreyfiriguna.
Ei'tt er víst, og það er, að
samvinnumenn hvar í flokki
sem þeir standa, verða að
læra af þessari reynslu og
breyta eftir þeim lærdóm-
um“
Að lokum svaráði svo Her-
mann Jónasson þei'm ásök-
unum, að Framsóknarflokk-
urinn hafi viljað eitthvað
breiða yfir bessi' mál og
draga úr rannsókn þeirra.
Hann sagði:
„Þetta eru ósanr.indi', sem
BLÖÐ Sjáifstæðismanna
og kommúnista reyna nú
mjög að nota olíumálið svo-
nefnda gegn samvinnuhreyf
unni og Framsóknarflokkn-
um. í tiiefni af því þykir
rétt að rifja hér upp stuttan
kafla úr nýársgrein Her-
manns Jónassonar, for-
manns Framsóknarflokksins,
þar sem rætt er um þessi
mál.
Umræddur kafli greinar-
innar hefst á þessa leið:
„í þessu sambandi er rétt
fyrir þjóðina að hugleiða,
af hvaða rótum árásirnar og
rógurinn dynja nú á sam-
vinnufélögunum úr öllum
áttum.
Fáir hugsandi menn munu
neita því, að þessi félags-
málahreyfing hefur unnið
slikt stórvirki i félagsmál-
um, viðskiptamálum og
menningarmálum þjóðarinn
ar, að hliðstæður eru naum-
ast til. Fáir munu gera sér
í hugarlund, hvernig um-
horfs væri í ísienzku þjóð-
félagi', ef samvinnufélögin
hefðu ekki risið á legg.
Engum samvinnumanni
mun koma til hugar að siað
hæfa, að sarnvinnufélögin
séu fullkomi'n. Þar eins og
alls staðar annars staðar
gildir sú regla, að menn-
irnir, sem vi'ð fyrirtækin
vinna, eru misjafnir.
Eg er þess þó fullviss, að
í engum fyrirtækjum, sem
rekið hafa jafn stórfelld
fjármáiavi'ðskipti á aðra öld,
hefur komið jafn litið fyrir
af lögbrotum eða fjármála-
óreiðu.
Og annað er staðreynd, að
þá sjaldan að fjármála-
óreiða hefur hent, er hægt
að rekja það með dæmum,
að slys af þessu tagi verður
venjulega í sambandi við
menn, sem starfað hafa vi'ð
samvinnufélög eða stjórnað
þeim, án þess að vera sjálfir
samvinnumenn. Greinargerð
um þetta atriði' yrðu merk
og iærdómsrík heimild í
sögu samvinnuhreyfingar-
innar á íslandi.
Þrátt fyrir þetta hefur það
veriö skoðun ýmissá mikils-
ráðandi samvinnumanna, að
menn geti unnið trúiega fyr
ir hugsjón og framgang sam
vinnustefnunnar, þótt þeir
séu ekki samvinnumenn að
hugsjón og séu í pólitízkum
samtökum, sem sýna í verki,
að þau vinna samvinnu-
hreyfingunni allt það ógagn,
er þau mega. Þessa skoðun
hafa einstakir samvinnu-
menn látið í Ijós opinber-
lega og er oft að því vikið
í Morgunblaðinu“.
Hermann Jónasson vék
þessu næst í grein sinni' að
ohumálinu og fórust honum
orð á þessa leið:
„í samræmi við skoðun
þessara manna, sem Morgun
blaðið álítur, að sé hin eina
rétta stefna í samvinnumál
um, hefur SÍS einstaka sinn
um staðið að stofnun hluta-
félaga, m.a. Olíufélagsins h.
f. og Hins íslenzka stéinolíu
Walter Lippmann skrífar um alþjóðamál:
Rockefeller og repúblikanar
Hann hefur tekitS forystuna f/rir frjáíslyndari armi jieirra.
ROCKEFELLER kom okk-
ur öllum á óvart, þegar hann
dró sig í hlé, því að það var
svo raunhæft og viturlegt og á-
kvörðunin var tekin af ein-
beittni. f stjórnmálum erum
við vanari happa og glappa
baráttu, þar sem menn vona í
lengstu lög, að eitthvað reki á
fjörur á einhvern máta, þótt
sjór sé dauður. Það vekur því
nokkra undrun, þegar maður
rekst á mann, sem leggur s'am-
an tvo og tvo og fær út fjóra
og það sem meira er — heldur
því ekki fram að hann hafi
fengið ú( fimm.
Nú er ríkisstjórinn heíur
tekið ákvörðun sína, er það
augljóst, að hann átti ekki
annarra kosta völ. Síðan í sum
ar hefur það ekki verið vafa
undirorpið, að í hönd færi árið
1960 en ekki 1952 og að Rocke
feller myndi ekki geta skotið
Nixon ref fyrir rass eins' og
Eisenhower gerði við Taft
sumarið 1952. Aðalástæðan
fyrir þessu er vaxandi gengi og
vinsældir Eisenhowers forseta
meðal baT’darísku þjóðarinnar.
Þv’í var ekki svo varið í kosn-
ingabaráttanni 1958 og þá kom
Rockefeller fram á s.iónarsvið-
ið sem hinn sterki, sá sem kom.
sá og sigraði. Hann náði að
sameina repúblikana í New
York og höggva stór skörð í
raðir demókrata.
EF SAMA stjórnmálaað-
staða hefði rikt og 1958, þá
hefði það haft í för með sér
minnkandi veg Nixons. sem var
í hlutverki erfingja Eisenhow-
ers. Nixon hefði því beðið lægri
hlut 1980 og þá stóð Rocke-
feller með pálmann i höndun
um og hefði getað áorkað þvi,
sem Eisenhower gerði 1952. En
þróunin varð á annan veg og
það var ekki svo auðvelt að
sjá hana fvrir. Þetta gerði það
að verkum að Rockefeller
mátti til með að hlaupa af
stað.
A síðasta ári breyttust að-
stæður. Það hélzt engum leng-
ur uppi að segja að Eisen-
hower væri sjúkur maður,
gamall og farinn, sem velti
valdi sínu yfir á Humphrey,
Sherman Adams og Dulles.
Hann hafði tekið heilsn sína.
Hann kvað upp nákvæma dóma
um veikieika meirihluta demó-
krata í fulltrúadeildinni og
sýndi af sér mikinn tíiplómat-
ískan styrk og hann fór sínar
eigin leiðir í utanríkismálum.
Við þessa breytingu tók
stjarna Rockefellers að lækka
á himni repúblikana og Eisen-
hower hafði tryggt Nixon for-
ustuna. Rockefeller átti enga
framvinduleið í baráttunni. Ef
hann hefði kos’ið að berjast til
. þrautar, þá heí'ði hann orðið
að gagnrýna stefnu og störf
Eisenhowers harðlega og það
hefði ver.ð eins og sjálfsmorð
fyrir væntanlegan frambjóð-
anda Republikana. Enda hafði
Eisenhower unnið sér einka-i
rétt á þeim vígorðum. sem eru
ROCKEFELLER
lykilorð stjórnmálaframans:
Friður og velmegun!
ROCKEFELLER bar gæfu
til að S'já og viðurkenna þess-
ar staðreyndir og í stað þess
að ana lengur áfram i ílag'nu
tók hann Karlmannlega og ein-
beitta ákvörðun og dró sig í
hlé.
Yfirlýsíngu hans þarf að lesa
með gaumgæfni. Hún segir ekki
aðeins að hann muni ekki
keppa við Nixon um framboð'ð.
Hún segi: einnig, að ríkisst.iór-
inn hafi sjónarmið. sem vikja
verulega frá stjórnarstefnu
þeirra Eisenhowers' og Nixons.
Og þó hann muni styðja fram-
boð Nixons, þá verður að íelja
hann harðskeyttan fulltrúa
minnihlutans innan repúblik-
anaflokksins, sem vill frjáls-
lyndari stefnu. Hann verður
maður hmna óánægðu í flokkn-
um.
RÍKISSTJÓRINN segir
ekki berlega, að hann vilji
Nixon fvrir forseta. enda þótt
hann kveðis't munu styðja
hann. Hann segist heldur ekki
vera einlægur aðdáandi Eisen-
howers, því að hann nefnir for-
setann hvergi á nafn. Þótt rík-
isstjórinn hafi fellt seglio i þess
ári kappsiglingu, þá gefur hatm
ótvírætt í skyn, að bað muni
verða áíVamhalcpncí ..Rocke-
fellerdeild“ innan Renúblikana
flokks'ins.
Menn tnunu fá að heyra
mikið um þetta í næstu frarrt-
tíð. En það stendur eins og
istafur á bók, að Rockefeller
grein'r á við þá Eisenhower
og Nixoi. að verulegu leyti.
Rockefeller hefur í ræðum sín-
um og skrifum tekíð á ágrein-
ingsefnunum vægum tökum.
En hann stendur skvrum stöf-
um í skýrslu, sem gefin-héfur
verið út á vegum Rockefellers
sjóðsins.
SKÝRSLA þessi. sem fiall
ar um stefnuna í varnar- og
efnahagsmálum Bandaríkjatma,
er bvggð á þeirri skc'ðun, að
Bándaríkjunúm sé neu' ynlegt
að gera^öflugt átak í efnahags-
málum, ef þau e'g' ekki nð
dragast aftur úr. öðrum bióð-
uhi og tana þar með bvi forustu
hlutverki, sem bau hafa í heim
»inum nú. Þetta land verðwr
að bæta lífskjrrin iafnfrantf
því sem varnir eru aukr.ar 'g
tögð er þyngri áherzla á menn-t
un æskunnar. Rockefeller hef-
ur sýnt það þégar. í stjórn
sinni í New York-ríki. ?.ð hann
er óhræddur við að leggja á
nýja skatta, ef hann telur al-
menningsheill krefiast bess.
í ÞESSUM grur.dvallarat-
riðum er Roekeíeller m?.3ur
framtíðar nnar. Hann horfist í
augu við þær staðrevr.cr.r. ;3
við erum að dragast aftur úr
í hervæðingu og erum farnir
að sætta okkur við að vera-ann-
ars stigs ríki. Þetta er fyrst og
fremst ágreining=atriði — en
stafar ekki af v'Ija E’«enhow-
ers’ t;) að e:ga viðræður víð
Krustjoff. Vegna sp.nnfæring-'
ar Rockefellers um bað. að við
séum að dragast hættuiega aft-
ur úr. getur hann gagnrýnt
innanríkismál eins og t. d.
menhtun.
Það er ékki úr végi að velta
fyrir sér hverjar afleöingar
það mun. bafa.á stöðu Nixons,
að Rockefeller hefur dregið
sig í hié. Nixon á r>ú ekki ieng
ur v:ð kenpinaut- að .etia innan
Repúblikanaflokksint' og getur
því einbeitt sér "ð bví að draga
séx. at.kvæð' frá Demókrötum
og það verður hann að gera,
ef hann á að ná kosnmgu.
Demókratar líta á Rockefelier
sem nútímann, mann' framtíð-
arinnar. mann. sem beir gjarna
vildu ve:la brautargengi. Það
er sá lærdómur. sem maður
getur dreg’ð af kosninsámum
1958. En nú stendnr bað líka
N’xon opið, að öðlast sama
álit ...
Bók, sem eflaust vekur eitthvert
gott mannsefni til dáða
Aldamótamenn eftir Jókias Jónsson frá Hriflu
stangast viö þá staðreynd,
að enginn stjórnmálaflokk-
ur í landinu hefur meir en
Framsóknarflcrikuhinn unn
ið að því, að lög og réttur
gengi jafnt yfir alla, háa
sem lága. Og samkvæmt
þeirri ófrávíkjanlegu reglu,
telur hann rannsókn þá,
sem hér er rætt um rétt-
mæta, sem og að dómur
gangi um sök þess og þeirra,
Jónais Jónsson sendi frá sér bók
jarðarljóð, sem eru sungin frá
yztu nesjum til innotu dala. Og
að þsim búum v'ð enn i dag, því
stríðsgróði C'g skáldastyrkir geta
ekiki skapað ættjarðarkvæði.
Bókín sikiptist i.þessa kat’ia:
Kristján IX., Hilmar Finsen,
fyrir þessi jól sem að litlu 'hefur Magnús Stephensen, Benedikt
verið jgetið í skruimauglýsingum Sveinsson, Þcnbjörg Sveinsdóttir,
blaðanna. En þessi bók J.J. mun Arnljiótur Óíafsson,, Tryggvi Gunn-
þó hafa hi.tað imörgum om hjarta- arsson, Jón Sigurðsson frá Gut-
ræturnar, sem lesið haf-a, og eitt l'öndum, Þóra. Melsted, Skúii Thor-
er víst, að hver, sem ies fyrsta odds’en, Niels Finsen, Björn Jóns-
kaflann, les bókina til enda og son, Vaitýr Guðmundsson, Sig-
csk-ar eftir framhaldi. í bó'kinni urður Kristjánsson, Hermann Jón-
eru 23 riitgerðir, ®eim ná að mestu asson, Eggert Gunnarsson, Elín
yfir tímábilið frá 1874—1904. Briem, Geir Zoega, Stefán Stefáns
Þarna er skrifuð sagá þessa vakn- c^n, Hannes Hafstein, Gestur Páls-
ingartí'mabils í íslenzku þjóðlífi, son, Þorstein.n .Erlingsson
og er um ieið persónusfiga þessara Ailir þesslr menn cg 'cMnhverfi
brautryðjenda. í félagsmáluim, bú- lþek>ra og ævistarf„verðuir Ijóslif-
er sekir kynnu að reynast. skap, fjármálum, sjávarútvegi og andi lfyrir Jesandanum. Frásagn-
Vel að merkja á sama hátt
og annarra. Þetta skal sagt
skýrt og afdráttarlaust“.
biaðamennsku. Þetta tím.abil er ar;inilld ag stíll j.j,.er hinn-sami
j eins og vorleysing, þjóðin sprengir j dag og har.n hefði .skrifað þetta
i af sé fjötrana, skáldin kveða ætt- (Framhald á íl. síðu).