Tíminn - 07.02.1960, Side 9

TÍMINN, sunnudaginn 7. febrúar 1960.
9

★
Þáttur
i
syni á Sandá
Úr þióíSsag’nakverinu Fíflar
Maður hét Ólafur og var Sig-
urðsson; hann bjó á Sandá í
Svarfaðardal, seint á 18. öld
Séður þótti hann og brögðóttur
og gjörði sér stundum annarra
eigur jaifnheimilar sínum. Ekki
fór hann leynilega afs því, en
þó svo klóklega, að ekki urðu
hendur í hári honum hafðar, og
aldrei komst hann undir manna
hendur, þó hann léki brögð
þessi.
Magálarnir
Einhverju sinni, fyrri part
vetrar, fór Ólafur með fleiri
mönnum vestur Deildardalsjök-
ul og vestur í Hofsóskaupstað,
9em fyrrum var siður Svarf-
dæla, því það er jafnskemmra
en á Akureyri. Þegar þeir komu
vestur af jöklinum, gis-tu þeir á
einhverjum bæ í Deildardaln-
um, sem eigi er niafngreindur.
Ólafur var þar vel kunnugur.
Þeir báðu bónda gistingar og
var hún til reiðu. Bóndi fylgdi
þeim inn í baðstoofu, en Ólafur
varfj eftix úti og lézt eitthvað
vera að hagræða pjönku sinni;
en þegar hinir eru komnir inn,
fer hann inn í eldhús og nær
niður tveimur sauðarmagálum,
sem héngu upp í eldhúsinu, og
lætur þá í poka sinn og gengur
að því búnu til baðsitofu, heils-
ar fólkinu og fær sér svo sæti.
Nú er kveikt ljós. Þá segir
Ólafur við samferðamenn sína:
„Viljið þið ekki fara afj taka
ykkur biita, lagsmenn góðir, fyrst
við gátum ekki borðað á fjall-
inu. Eg kom inn með pokatusk
una mína“. Samferðamenn hans
féllust á það. Nú tóku þeir upp i
nesitið og fóru ag snæða. Ólaf- |
ur dregur þá upp sauðarmagál-
ana og verður hinum mjög star
sýnt á þá, og þykir hann hafa j
búið sig vel út í ferðina, enda
vissu þeir eigi til, að Ólafur
ætti sauði fullorðna; en hann
býður þeim bita og sneiðir nið-
ur magálana, og gefur fyrst hús-
bóndanum vænar sneiðar, og síð
an öllu fólkinu ásamt fylgdar-
mönnum sínum. Fólkið þakkar
Ólafi m-eð mestu vii'ktum og
þótti, sem von var, að hann væri
sá bezti næturgestur, sem þar
hefði gist.
Um morguninn snemma héldu
þeir félagar af stað, og sagði Ól-
afur félögum sínum, hvemig á
magálunum hefði staðið, því
þeir voru forvitnir að vita, hvern
ig hann hefð'i útvegað sér svo
væna magála.
Kofaásinn
Einhverju sinni sem oftar fór
Ólafur að sóknarkirkju sinni,
Urðum í SvarfaðardaJ ,að hlýða
messu. Þegar búi?j var að blessa,
gjörir hann bæn sína, tekur
hatt sinn og fer alfarinn úr
kirkjunni, Sá einhver, að hann
lagði á hest sinn og reið út frá
Urðurn, sem var í gagnstæða átt
frá heimili hans, og hélt sá, að
hann ætlaði ofan í sveit. Þegar
úti var mesisugjörðin fyrir
nokkru, sáu menn að Ólafur
reifs utan í hlaðið á Urðum og
reiddi stóri tré fyrir framan sig.
Fjöldi messufólks tóð á hlað-
inu og heilsaði hann því og
kvaddi, án þess að stanzr. hið
minnsta, og hélt heim til sín;
var áilitið. að hann hefði sókt
tréð eitthvað út á bæi. Löngu
síðar söknuðu Urðamenn spýtu
;em átti að iiggja við fjárhús-
tóft, yzt á urðartúni; en svo hag
ar til, að frá bænum sézt eigi
til yztu húsanna á túninu. Var
álit manna, að Ólafui hefði leg-
ið í leyni þar, unz að úti var, og
komið svo með spýtuna af; öll-
um ásjáandi, svo engan grunaði
neiitt; hafði hann vantað hana
fyrir ás í kofa, sem hann var að
byggja, og þóttust menn þar
þekkja tréð frá fjárhústóftinni
á Urðum.
Hákarlsbeitan
Göngustaðir í Svarfaðardal er
kirkjujörg frá Urðum, og er land
skuldarsláttur þaðan sleginn á
hverju sumri á Urðum.. Bónd-
inn á Göngustöðum fékk vana-
lega Ólaf á Sandá í sláttinn með
sér, því bæði var hann góður
sláttumaður og einnig nágranni
hans. Einu sinni sem oftar slógu
þeir sláttinn og byrjuðu um
kveldið og slógu um nóttina.
sem oft var vani á þeim dögum.
Þegar þeir fóru að borða um nótt
ina, sem heldur var af skorn-
um skammti, þvi hart var í ári,
segiir einhveir sláttumannanna,
að gott væri nú að eiga sér góð
an hákarlsbiita úr grindahjallin-
um hans Jóns Siguiðssonar. Þá
bjó á Urðum Jón Sigurðsson,
merkur ríkisbóndi, og átti há-
karl mikinn í læstum spela-
hjalli, fyrir sunnan bæinn,
skammt frá slægjunni, þar sem
menn þess-ir voru að slá. Ólafur
gegnir strax og segir, að hægt
muni að fá ag smakka hákari-
Lnn, ef þá langi mikið í hann.
Stendur síðan upp og brýtur
neðri hælinn úr orfinu sínu og
gengur siðan með það að hjail-
inum og rekur það meg ljánum
inn á milli rimlanna, og getur
skorið niður eina betu með lján
um og krækt hana út á ljásodd-
iinum og færði síðan hinum.
Ekki er annars getið, en þeir
hafi gjört sér gott af henni, en
sögðu svo frá síðar meir.
Askarnir
Öðru sinni, annag sumar, var
ÓJafuT að sJá landskuldarslátt-
inn á Urðum. Höfðu þeir slegið
um nóttina, en um morguninn
var hiti mikill og þyrsti Ólaf
mjög. Voru þeix að keppa við
seinasta hornið rétt við hlað-
varpann í því bili kemur vinnu
kona út og gengur fram í hlað-
brekkuna með si-nn askinin i
hvorri hendi fullan af spónamat;
átti hún að færa þá vimnumönn-
um tveimur í littaskattinn, Langt
út á túnið, þar sem þeir voru að
slá. Þegar hún kemur á brekk
una, man hún eftir því, að hún
gleymdi spónunum, setur niður
askana og gengur inn til að ná
spónum; en þegar Ólafur sér
það, gjörir hann sér hægt um
hönd. hleypui að öðrum askin-
um og svolgrar úr honum lyst
s-ína, lætur síðan smásteina of-
an í askinn, og er búinn að ganga
frá ölJu, þegar vinnukonan kem
ur með spænina, sem tók ask-
ana án þess að finna nokkur
missmíði á, og færði vinnumönn
unum; en sá, sem steinana fékk,
þóttist heldur fá steina fy/ir
brauð; en Ólafur hraðaði sér
það fyrsta heim til sín og vaT
þetta svo aldr-ei neitt nefnt.
Harðfiskurinn
Einhverju sinni er sagt, að
Ólafur faéri til sjóar, sem oftar,
því hann var duglegur sjómað-
ur og snarmenni til allra verka
Þetta var um sláttinn og fór
Ólafur til að fá sér í soðið. Það
var alllangur vegur frá Sandá
og ofan að sjó, um tvær mílur
danskar. Ferðina bar fljótlega
að, svo Ólafur gat ekki haft nesiti
með sér, eða hann hefur ekki
kært sig um það. Nú heldur
hann sem leið liggur ofan dal-
inn, þar tO hann kemur að þeim
„Þú tekur
pípuna“
Einhverju sinni heimsóttu
tveir stúdentar Gísla Magnússon
Hólabiskup, í einhverjum erinda
gjörðum, sem hér eru eigi nefnd i
ar. Tók biskup vel á móti þeim.
sem hans var vandi til. Þegar j
þeir höfðu lokið erindum sínum j
og voru i tilbúningi að fara afj
stað, hellti biskup víni á skálar í
og bauð þeim að drekka. Annar |
tók strax sína skál og drakk af
í einu. Þá segir biskup: „Já, og
grettir sig ekkert karlinn.“ Hinn j
stúdentinn snerti ei sína skál og i
kvaðst ei drekka vín. Þá er mælt
að biskup hafi klappað á herð-
ar honum og sagt: „Það gefur j
guð að þú tekur pípuna*) ein- 1
hvern tíma, ekki siður en aðrir.“ \
Er sögn að stúdent bessi hafi
orðið drykkjumaður eftir að
hann varð prestur, og hafi þann-
ig spá biskups ræzt.
*) Pípa óuarnspeli)) er orð-
tak, sem meinar hið sama og
biskup hefði sagt: „Þú piggur ein
hvern tíma pelann“.
bæ, sem að Yngvörum heitir;
var þá komig kvöld. Þai bjó
sá maður, sem Jón hét, með
skarð í vör og almennt kaliaður
Jón Skarði. Hainn var formaður
og aflaði manna mest. Ólafur
var háseti hans. Ólafur bregður
sér heim á bæinn; þar var fiska
hlaði frá því um vorið, og kipp-
ir hann fullorðnum fiski úr hlað-
anum og heldur á honum heim
að dyrunum og gjörir boð fyrir
húsfreyju. Þegar hún kemur út,
biður Ólafur hana að ljá sér
sleggju ti'l að berja fiskinn, sem
Eyjan Grímsey liggur í norð-
austur frá Eyjafirði, sex vikui
sjávar frá Gjögrum eða Gjögra-
tá, sem er yzti tangi austan
Eyjafjarðar, og kallaðar sex vik
ur sjávar þaðan og inn á Eyja-
fjarðarbotn við Akureyri. —
Á átjándu öld urðu oft pres-ta-
skipti í Grímsey, og hefur legið
orð á, að eyjarskeggjar léki þá
presta sána grátt, er þeim ekki
líkaði við, og eru um það marg-
ar munnmælasagnir nyrðra. —
Einn flúði úr eyjunum, sem
eyjamenn afbuðu, og þá var vígg
ur þangað séra Jón Halldórsson,
sem síðast var prestur að Völl-
um í Svai'faðardal. Af orðrómi
þeim, sem kom á eyjamenn,
urðu prestar ófúsir að setjast
að í Grímsey, og voru þvi eyjar
s'keggjar oft prestlausir og það
jafnvel svo árum skifti; völdu
þeir þá sjálfir greindasta og
bezta manninn til ag gjöra öll
aukaverk, bæði að skíra og jaið
syngja. Einhverju sinni, þegar
prestlaust var, varð sá maður
fyrir valinu, er Steingrímur hét.
og fórst honum það vel úr hendi;
en þegar hann var orðinn gam-
all, sagði hann sig frá því, en
ungur maður nokkui, framgjarn
hann se með. Kvaðst hann hafa
farið í flýti að heiman og grip
ið bara þennan fisk meg sér
heidur en ekkert. Konan spyr
þá, hvort hann hafi no-kknð við
fis'kinum. Ólafur kvað nei við
því. Gengur hún þá inn og sæk
ir smjörsköku og gefur honum.
Ólafur þakkai henni með mestu
virktum og kveður í flýti, því
Jón maður hennar, formaður
Ólafs, var áður kominn til sjóar
ins. Ó'lafur hélt svo áfram, réri
meg Jóni Skarða um nóttina og
afílaði vel. Borðaði hann fis-k
sinn að öllurn ásjáandi, eigand-
anum sem öðrum, og athugaði
enginn markið á honum. En síð
ar sást, að rótað var við fisk-
hlaðanum á Yngvörum, og var
getið til hver valdið hefði, því
menn þekktu brellur Ólafs.
Ólafur hafði leikið bréllur, lík-
ar þessari, þegar hann var nestis
lítill, en ávallt gerði hann það
meg svo mi'klu snarræði, að eng
um kom til hugar að gruna hann
fyrr en eftir á. Var ei laust við,
að sumir hefðu gaman af hrekkj
um hans og sniðugheitum, og
var hann því eigi illa liðinn, með
því hann var líka mjög greið-
vikinn og gamansamur.
Fékk vígslu
og brauð
Einhverju sinni er sagt að
stúdent nokkur hafi komið að
Hólum, sem átt hafði barn í lausa
eik, og iangaði til að sækja um
brauð, sem þá var laust og vildi
fá uppreisr h;a biskupi. Þegar
hann var búinn að tjá biskupi
vandkvæð' sin, svarar biskup:
„Þú hefur orðið heldur djúp-
syndur kariinn minn“, og klapp-
ar um leið á herðar honum, er
sagt hanri hafi veitt honum
brauðið ot vígt hann til prests.
og montinn, bauðst til ag taka
við embættinu af Steingrími, og
varð það, að eyjamenn sam-
þykktu það, en báðu Steingrím
að vera honum til leiðbeining-
a<r fyrst í stað. Nú kemur það
fyrir, að jarðsyngja þarf lík,
en þegar til þess kom að kasta
þurfti rekunum á líkið, mundi
ekki nýi embættismaðumn hvað
hann átti að segja og spyr:
„Hvað á ég nú að segja, Stein-
grímur?" — „Af jörðu ertu kom
inn“, svarað Steingrímur. Hinn
étur það orðrétt eftir, en mundi
ekki meira og spyr aftur: „Hvað'
á ég nú að segja, Steingr£mur?“
— „Að jörðu muntu af tur verða“
svaraði hinn. Enn hefur hann
orðin efitir Steingrími, en man
ekkert frekar en áður og spyr:
„Hvað á ég nú að segja, Stein-
grímur?" Steingrími voru nú
farnar að leiðast spurningarn-
ar, og varð skapbrátt og segir:
„Á efsta degi skaltu upp aftur
rísa — bölvaður!" Hinn hefuir
orðin eftir og segir: „Á efsta
degi skaltu upp aftur rísa, bölv-
aður“. Eftix það er sagt að
hann væri ekki látinn vera við
prestsskap. cn fenginn annar,
sem betur fórst það.
„Ég kom hérna meS pokatuskuna mína", sagSi Ólafur.
„Hvað á ég nú að
segja Steingrímur“