Tíminn - 06.09.1960, Side 9

TÍMINN, þri'ðjudaginii 6. september 1960.
nafnkunnur hér á landi,
Thor Jensen. Viðskiptamenn
þeirrar verzlunar komust á
annað þúsund enda áttu
þeir heima jafnvel allt suð-
ur í Mýrasýslu.
Árið 1890 keypti Rikhard
Pétur Ries Clausensverzlun
ina og tveimur árum síðar
einnig Brydesverzlun. Rak
hann síðan verzlun hér til
æviloka, 1920, en verzlunin
stóð með hans nafni í eigu
annarra til 1930.
Séra JÓN M. GUÐJÓNSSON
Kaupfélag Hrútfirðinga
var stofnað fyrir 61 ári, 1899.
FélagiÖ náði þó ekki veru-
legum vexti meðan Ries
lifði en það hélt velli og er
það mest að þakka því hve
vel þess var gætt að sníða
því stakk eftir vexti. Sá
maður sem ég hef leyft mér
SKÚLI GUDMUNDSSON
að kalla aðalhöfund kaup-
félagsins var Kristján Gísla
son á Prestsbakka. Hann
var formaður félagsstjórnar
frá upphafi og aðalreikn-
ingshaldari. Nánasti sam-
starfsmaður hans var Pétur
Jónsson á Borðeyri sem var
sölustjóri, en þeir voru
menn til þess hæfir að bera
uppi starfsepii kaupfélags-
ins með sæmd og litlum til-
kostnaði.
Að ræðu séra Jóns lok-
inni söng kirkjukór Prests-
bakkakirkju nokkur lög und
ir stjórn frú Jónu Bjarna-
dóttur en því næst tók til
máls Erlendur Einarsson for
stóri Sambands ísl. sam-
vinnufélaga. Hann kvað sér
alveg sérstakt ánægjuefni
að vera á þessari samkomu
í tilefni hins merka áfanga
sem minnzt var í sögu og
starfi Kaupfélags Hrútfirð
inga.:
Hið nýja og glæsilega verzl
unarhús sem hér hefur ver-
ið tekið í notkun er bæði ár
angur og minnisvarði ára-
tuga samvinnustarfs 1 þessu
héraði.
Forstjórinn drap því næst
á verzlunarsögu staðarins og
kaupfélagsins og kvað það
jafnan hafa verið traustan
hlekk í Sambandi ísl. sam-
vinnufélaga.
— Félagsmenn í dag eru
110 og þessir tiltölulega fáu
félagsmenn eiga } félagi
sínu stofnsjóðsinnstæðu hjá
Sambandinu sem er endur-
greiddur tekjuafgangur Sam
bandsins til félagsins á und
anfömum árum, um hálf
milljón króna.
En þetta nýja og glæsi-
lega verzlunarhús er ekki
eini minnisvarðinn um starf
þessa kaupfélags. Fyrir rúm
um þremur mánuðum var
ég á Hvammstanga á svip-
aðri samkomu— og hér er
haldin. Þar var einnig ver-
ið að vígja nýtt verzlunar-
hús og þar gafst og að líta
nýtt miólkurbú sem er sam
eign Kaupfélags Vestur-
Húnvetninga og kaupfélags
ins hér.
Forstjórinn rakti siðan
sögu kaupfélaganna í land-
inu eins og hún hefur víða
gerzt allt frá því að nokkrir
bændur komu saman til við
ræðu um slík samtök ein-
hvers staðar á baðstofulofti
og allt til þess að nýtt og
stórt verzlunarhús er tekið
í notkun þegar félagið á
hálfrar aldar starf að baki
eða vel það. Þannig og á öðr
um sviðum hafa draumar
samvinnumanna rætzt og
Samkomugestir hlýða á ræður.
verður þá mörgum á að
spyrja: Eru þá engin ný
verkefni framundan hjá
samvinnuhreyfingunni í
dag? Jú, vissulega dreymir
okkur um ný verkefni og
meiri framfarir. Ef við sjá-
um ekki ný verkefni fram-
ERLENDUR EINARSSON
undan, þá eiga samvinnu-
félögin ekki langa framtíð
á íslandi. Stærsta verkefni
samvinnuhreyfingarinnar í
dag er að efla félagshyggju
og samvinnuanda meðal
ungu kynslóðarinnar. Annað
verkefni er að efla fjárhags
JÓNAS EINARSSON
legt sjálfstæði. Þriðja verk-
efnið að auka framleiðslu og
vöruvöndun. Það eru mörg
verkefni, sem bíða.
Næstur talaði Gunnar
Þórðarson frá Grænumýrar
tungu, áður formaður Kaup
félags Hrútfirðinga. Hann
ræddi meðal annars um upp
haf samvinnuhreyfipgar-
innar hér, byrjunarörðug-
leika hennar, áföll og síðan
hægt vaxandi þróun frá fá-
tæklegri byrjun til voldugra
samtaka.
— Þegar ég hugleiði þetta,
þá kemur mér í hug ævin-
týrið um hinn umkomulitla
kaðlagerðarmann, sem sagt
er frá } Þúsund og einni nótt
og flestir kannast við, sagði
Gunnar-
Verzlunarfélögin hófust,
sem kunnugt er, fyrir hart
nær 100 árum með tveim
stórbrotnum bændasamtök-
um undir forystu þeirra
Tryggva Gunnarssonar norg
an og austan lands og Pét-
urs Eggerz hér við Húnafló
ann. Þessi félagssamtök
byrjuðu með miklum glæsi-
brag, enda foringjarnir hin-
ir mestu skörungar, en tor-
tímdust þó innan fárra ára
fyrir fátækt og vanskil fél-
agsmanna og viðvarandi yf
irgang kaupmanna. En eihs
og Hassan kaðlara varð blý
sakkan, sem honum var gef-
in með góðum óskum upp-
haf gæfu haiis og gengis, svo
þróuðust hin litlu og fátæku
kaupfélög, sem risu upp af
rústum hinna stóru fyrir-
rennara sinna, fyrir fórn-
fýsi forgöngumannanna á-
samt sterkri trú þeirra á
hlutverki sínu. Og sú trú hef
ur ræzt. Þessi samvinnusam
tök, sem byrjuðu svo smátt
og oft áttu tvísýnt um af-
komu, þau eru nú orðin vold
ugasta verzlunar- og velmeg
unarlífæð sveitanna um
land allt.
Á eftir Gunnari talaði
Skúli Guðmundsson alþing
ismaður og formaður Kaup-
félags V-Húnvetninga. —
Hann færði Kaupfélagi
Hrútfirðinga 'vmingjuóskir
frá nágrannafélaginu sem
er um það bil 10 árum yngra
en Kf. Hrútfirðinga.
Skúli gat þess meðal ann
ars að er hann sem oftar
var á leið sunnan úr Reykja
vík i janúarmánuði 1937.
rakst hann á Hrútfirðing
Þórodd Lýðsson, um borð i
flóabátnum. Þeir gengu sam
an norðjir yfir Holtavörðu-
9 ]
heiði og á þeirri göngu
sagði Þóroddur frá þvp að
uppá efsta lofti verzlunar-
húss kaupfélagsins á Borð-
eyri væri mikið af gömlum
verzlunarbókum og þar væri
mikinn fróðleik að finna.
— Mér var stundum hugs
að til gömlu bókanna, og svo
var það einn dag sumarið
1939 að ég brá mér hingað
til Borðeyrar, hitti Pétur
Sigfússon, kaupfélagsstjóra
og fór þess á leit aö ég fengi
PÉTUR SIGFÚSSON
að líta uppá háaloftið. Það
var auðsótt mál. Eg var svo
heppinn að Þóroddur Lýðs-
son var hér þá á Borðeyri
og hann var minn leiðsögu-
maður í þessari könnunar-
ferð. Við eyddum rúmlega
hálfum degi í það að skoða
þessar gömlu bækur. Og það
KJARTAN GUÐJÓNSSON
var ekki ofmælt hjá Þór-
oddi að þar var mikinn fróð
leik að finna.
Skúli kvaðst hafa skrifað
örlítig í vasabók .sina af því
sem hann sá markvert bók
unum og las upp nokkur
dæmi um vöruverð frá göml
(Framfialö a 15 si'ui
JÓNASJÓNSSON