Tíminn - 21.09.1960, Síða 7

TIMIN N, miðvikudaginn 21. september 1960.
7
P||¥?](g]fg|[g][g1fg](5pir^[g1lf«1igi!«ii«LrSlí»]i«i(Kl[Kll«lí^]f«lf«l!«]l«lfKl[g[«;[gif«l[gíí
P
Kj
«1
1
::
::
«]
:<l
:<l
«1
:<l
?<!
>:!
M
:<l
:<l
«1
*]
1
:<l
:<!
tol
„Ég var ellefu ára gamall og
átti heima á Akureyrinni
minni, litla og fallega bænum
við Eyjafjörðinn, sem er fag-
ur fjörður norðanlands".
Húsmunir í svefnstofu í Nonna-húsi
Þannig er upphafið á bókinni
Nonni og Manni ei'tir Jón Sveins-
son, íslendinginn, sem gerðist
kaþólskur klerkur og kennari og
gat sér heimsirægð fyrir ritstörf,
einkum unglingabækurnar, sem
fyrst og fremst eru byggðar á
bernsku- og æskuminningum hans
frá fslandi og fyrstu dvöl hans er-
lendis, er hann og síðar bróðir
hans fóru utan börn að aldri og
voru settir til mennta á vegum
jesúítareglunnar.
Og inni í fjörunni á Akureyri
stendur enn lítið timburhús, þar
sem Nonni dvaldi með foreldrum
sinum, þaðan bjó móðir hans hann
að heiman frá sér í síðasta sinni,
tólf ára gamian, ári síðar en faðir
hans andaðist, og fylgdi honum um
torð í seglskipið „Valdemar“, ■sem
flutti hann til Kaupmannahafnar
árið 1870.
Þetta hús hafa konurnar í Zonta-
klúbbnum á Akureyri tekið í sína
vörzlu og komið þar upp minja-
safni um Nonna. Hefur safnið
verið opið í þrjú ár og margir gest-
ir komið þangað. Tvær litlar stof-
ur eru niðri í húsinu, auk eldhúss
og búrs. f suðurstofunni er aðal
minjasafnið. þ. á m. eintök af rit-
um Nonna á 21 tungumáli, þar eru
myndir á veggjum af Nonna og
ýmsu, sem hann snertir. Fyrir
miðjum stafni er brjósrtmynd af
lionum úr gibsi, sem útgefandi
Nonnabóka í Þýzkalandi hefur
gefið. Tvær pennateikningar eru
þarna, sem Manni bróðir Nonna
gerði af klausturskólanum í Ami-
ens í Frakklandi, þar sem þeir
stunduðu nam. Ungur Akureyr-
irgur hefur og gefið safninu teikn-
ingu af steinunum á Akureyrar-
brekku, þar sem Nonni segizt hafa
setið og beðizt fyrir, er móðir hans
hafði sagt honum tíðindin um til-
toð það, sem Einar Ásmundsson í
Nesi var milligöngumaður um, að
Nonni yrði kostaður til mennta í
Frakklandi. Frá þjóðminjaverði
í Nonna-húsi á Akureyri
hefur safnið einnig fengið eftir-i
prentanir af tveimur myndum frá 1
Möðruvöllum, fæðingarstað Nonna
og er önnur myndin eftir teikn-
ingu, sem Arngrímur Gíslason mál-
eri gerði af bruna Möðruvalla-
kirkju 1865, sem Nonni segir vera
fcitt hið fyrsta, sem hani^ minnist.
Meginið af öðrum myndum og |
erlendum bókum, sem þarna eru
inni, hefur Haraldur Hannesson
hagfræðingur í Reykjavík gefið
safninu. Fór hann utan eftir síð-
asta stríð og leitaði uppi ýmsa
muni og bækur, sem ýmisf höfðu j
verið í eigu Nonna eða voru í1
óbeinum tengslum við hann. Hann
hafði m. a. upp á skjalinu, sem nú
hangir í safninu, þar sem hann er j
gerður að heiðursborgara Akur- [
eyrar árið 1930, er hann kom þang-
að í heimsókn.
Á gólfinu í suðurstofunni er blá-
málaður kassi, sem móðurbróðir
N'onna, Jón bóndi að Vogum við
Mývatn hafði smíðað sér ,er hann
hugðist flytja til Ameríku. Hafði
hann gert þykkan botn í kassann
cg grópað þar í holur fyrir skot-
silfur sitt og ætlaði síðan að fella
yfir botn, svo að enginn sæi mis-
smíði á kassabotninum. En ekki
átti fyrir bónda né kassanum að
hggja að komast lengra en til
Húsavíkur, því að hunum brást *
rkipsferðiri tii útlanda.
Aðeins einn gripur er í safninu
úr eigu Sigriöar móður Nonna. Er
það sfækkunargler, sem hún gerði
nukla leit að í húsi því, sem hún
dvaldi í síðast áður en hún flutti
Jón Sveinsson — NONNI.
NONNA-húsið á Akureyri,
til Ameríku, en fannst ekki fyrr en
hún var farin.
Einn er sá hlutur i þessu safni,
sem snart mig mjög og er það bréf
frá Sigríði til Einars í Nesi, bréf
sem hún skrifaði 1892 frá Amer-
íku og lýsir í stuttu en ljósu máli
kjörum sínum þar.
Mín ágæta leiðsögukona um
safnið, Jóhanna Jóhannesdóttir
saumakona sagði: Það hafa allir
talið sjálfsagt. að Nonni hafi haft
frásagnargáfu sína frá íöður sín-
rm, Sveini amtsi'itara, en ætli að
rnönnum muni ekki hvarfla í hug
þegar þeir lesa þetta bréf, að ekki
n.uni hafa verið síðri erfðirnar til
frásagnarsnilldar, sem hann fékk
frá móður áinni.
Þetta bréf varðveitti dótlur-
dóttir Einars í Nesi og gaf hún
safninu það fyrir nokkru síðan.
Þegar Sveinn Þórarinsson dó
1869 stóð Sigríður uppi með fimm
börn, öll undir fermingaraldi'i.
Ivö yngstu börnin tók Ólafur
bðndi á Espihóli í fóstur, Nonni og
IVianni fóru til Frakklands og
Bogga, sem var elzt fór til Kaup-
mannahafnar og dó þar kornung.
Sama ár og Nonni fór utan, flutti
Ólafur á Espihóli til Ameríku og
hafði börnin með sér og þegar svo
var komið, að Sigríður var orðin
alein eftir, fór hún einnig þangað,
þa fimmtug kona. Þar gerðist hún
ráðskona hjá ekkjumanni, Taylor
að nafni og giftist honum og ann-
aðist börn hans þrjú. Segir hún
eitthvað á þá leið í fyrrnefndu
bréfi, að hún hafi í sig og á og þá
geti Einar gert sér í hugarlund, að
hún geri ekki meiri kröfur.
í norðurstofu Nonnahúss hefur
verið komið fyrir húsgögnum í
sem svipuðustum stíl og gerðist á
betri borgara heimilum á þeim
t:ma, sem haun bjó þarna með for-
eldrum sínum. Þar hanga stækk-
aðar myndir af honum, foreldium
hans og systkinum, einnig hálf-
systur hans Kristínu, sem alin var
upþ að Vogum hjá móðurafa hans.
A eldavélinni í eldhúsinu eru
empottar, sem notaðir voru í síð-
asta húsinu, sem Sigríður átti
heima í á Akureyi'i.
Uppi á kvistinum, þar sem
Nonni svaf síðustu nóttina í föður-
húsum, er nú húsbúnaður efalaust
njög svipaður því, sem þá var og
þangað er komin bókakistan, sem
Nonni hafði með sér á ferð sinni
umhverfis hnöttinn. Þarna var
Nonni að búa um rúmið sitt, er
móðir hans kom upp bratta stig-
ann úr eldhúsinu með rjúkandi
kaffi á bakka morguninn sem hann
fór alfarinn að heiman. „Aldrei
hafði mamma sýnt mér slíka virð-
ingu fyrri. Hún var satt að segja
ekki vön því að dekra um of við
börn sín eða venja þau á slíkt
hóglífi", segir hann. Og á eftir
beið móðir hans hans niðri í stofu
og lagði honum síðustu heil-
ræðin ....
í þessu litla húsi er sagt, að eitt
smn hafi búið þrjár fjölskyldur
samtímis með 16 börn. Þá voru
aðrar kröfur gerðar til húsrýmis
en nú.
Konurnar i Zontaklúbbnum eiga
htiður skilið fyrir þá rækt, sem
þær hafa sýnt minningu Jóns
Sveinssonar með því að stofna
þetta minjasafn um hann. Frá því
er smekklega og snyrtilega gengið,
þar eru margir fleiri munir en
ruinnst hefur verið á í þessari frá-
sögn. En öllum þeim, sem lesið
hafa Nonnabækurnar hlýtur að
h.lýna um hjartarætur, er þeir
standa í þessum litlu stofum, og
niynd hins tólf ára gamla drengs,
scm þar kvaddi móður sína í hinzta
s:nni verður enn skýrari en áður.
Hann hefur víst aldrei gleymt síð-
asta heilræðinu hennar: „Gættu
ailtaf sóma þíns og sannleikans.
Ég man sem betur fer ekki eftir
því að þú hafir nokkurn tíma sagt
mér ósatt. Og nú bið ég þig að
þú haldir því áfram að elska sann-
leikann. Ljúðu aldrei, jafnvel ekki
til þess að komast hjá skömm eða
refsingu. Þessu verðurðu að lofa
mér hátíðlega“.
Sigríður Thorlacius.