Tíminn - 01.10.1960, Blaðsíða 5

TÍMINN, laugardaginn 1. október 1960.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason. Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson. Fréttastjóri: Tómas Karlsson.
Auglýsingastj. Egill Bjatrnason. Skrifstofur
í Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305.
Auglýsingasími: 19523. Afgreiðslusími:
12323. — Prentsmiðjan Edda h.f.
• •
Örlagastund
í dag munu hefjast örlagaríkar viðræður fulltrúa ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar og hinnar brezku um mesta
sjálfstæðismál þjóðarinnar í dag, landhelgismáiið. Þjóð-
in öll er andvíg þessum samningum og ber ótta í brjósti.
Hún telur það vansæmandi að setjast að samningaborði
við ofbeldisþjóðina. En viðræður hafa verið boðaðar, svo
nú ríður á, að sýna ríkisstjórninni enn einu sinni hinn
eindregna og margyfirlýsta þjóðarvilja í þessu máli svo
skýlaust, að hún þori ekki annað en rísa upp aftur og
standa með þióð sinni.
Af ræðu Bjarna Benediktssonar, dómsmálaráðherra,
á Varðarfundi í fyrrakvöld verður ekki annað séð, en
ríkisstjórnin sé reiðubúin að bregðast í landhelgismálinu
og semja um skerðingu á 12 mílna fiskveiðilandhelgi um-
hverfis landið allt, víkja frá eindregnum þjóðarvilja og
einróma yfirlýsingu Alþingis.
Mbl. segir í gær, að Bjarni Benediktsson hafi látið
svo um mælt: „Þegar ríkisstjórnin gengur nú til við-
ræðna við brezka aðila, hefir hún það eitt takmark,
grundvallarskilyrði og ófrávíkjanlega reglu, að afla fram-
tíðarviðurkenningar á 12 mílna fiskveiðilögsögu við
strendur íslands“.
Þessi orð verða ekki skilin á annan veg en þann, að
ríkisstjórnin sé tilbúin að semja um skerðihgu á 12 míl-
unum í bili gegn viðurkenningu Breta á þeim einhvern
tíma síðar. Það á að hleypa erlendum togurum inn í
landhelgina um nokkura ára skeið, m. ö. o. fresta gildi
hennar um árabil, falla frá því, sem Íslendingar hafa lýst
yfir á alþjóðavettvangi. Það er hin alræmda bræðingstil-
laga frá Genf um „sögulega réttinn", sem aftur liggur á
borðinu og nú á að veita Bretum sem verðlaun fyrir her-
skipaofbeldið. Finnst þjóðinni það ekki stórmannlegt?
Þjóðin fordæmdi þá og æ síðan „sögulega réttinn",
sem eina hina smánarlegustu tillögu., sem fram hefir
komið í öllu þessu máli. Hann féll á atkvæði íslands á
Genfarráðstefnunni, og meira að segja Mbl. mannaði sig
upp í það 27. apríl í vor að hafa fyrirsögnina: „Hinum
sögulega órétti bægt frá" Heimkomm sezt svo ríkisstjórn
in að samningaborði við Breta og lýsir yfir að „óréttur-
inn" sé samningsgrundvöllur hennar! Finnst þjóðinni
það ekki enn stórmannlegra?
Eftir Genfarráðstefnuna í vor lét Hermann Jónasson
m. a. svo um mælt hér 1 blaðinu: „Baráttan í iandhelgis-
málinu heldur áfram, og er nú komin út fyrir 12 mílur".
Það var þetta, sem gerðist í Genf Þar biðu allar til-
raunir til að lögákveða minni fiskveiðilandhelgi en 12
mílur fullnaðarósigur, og með því voru 12 mílur okkar
og annarra tryggðar að fullu. Þar með færðist barátta
fiskveiðistrandríkja á nýjan áfanga út fyrir 12 mílur.
Þess sigurs átti að neyta, en í stað þess að halda áfram
á að hopa og opna landhelgina. Finnst þjóðinni það ekki
stórmannlegast af öllu?
En það er alveg Ijóst, hvernig mál þessi standa nú.
Ríkisstjórnin hefir enga heimild ti! þess að skerða 12
mílurnar umhverfis landið allt, hvorki um lengri eða
skemmri tíma. Henni ber að hlíta þjóðarviljanum og ein-
róma fyrirmælum Alþingis. Hið eina, sem um er að ræða,
eru ný friðunarsvæði utan 1.2 mílna Hvers konar skerð-
ing á 12 mílunum eru svik, og ekkert nema svik — brigð
við þjóðina alla og baráttu hennar. Slíkur verknaður
mundi aðeins eiga sér hliðstæður á döprustu stundum
íslendingasögunnar.
ÞAÐ ER ÞETTA, SEM ÞJÓÐIN VERÐUR AÐ GERA
RJKISSTJÓRNINNI ALVEG LJÓST Á ÞEIRR) ÖRLAGA-
STUNDU, SEM UPP ER RUNNIN.
/
/
/
'/
/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
l
/
'/
'/
'/
'/
'/
• '/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'(
'/
/
'/
'/
J
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
- /
ERLENT YFIRUT
Stórveldin keppa um Afriku
New York, 28. sept.
FIMMTÁNDA ÞING Samein-
uðu þjóSanna, sem hófst fyrra
iþriðjudag, mun vafálaust þykja
sögulegt þing á margan hátt,
er stundir líða fram. Bkkert
þing hefur áður verið sótt af
eins mörgum þjóðarleiðtogum
og þetta þing, og verður bað
því óneitanlega svipmeira en
fyrri þing S. Þ. Tveimur þeirra
eða þeim Krustjoff og Castro,
hefur einkum tekizt að draga
athyglina að sér, enda á ýmsan
hátt sérstæðastir og mestir
leikai'ar. Báðir hafa bersýni-
lega notið þess, hve mjög at-
hygli blaðamanna og Ijósmynd-
ara hefur beinzt að þeim.
Sennilega er það réttmæli um
Krustjoff, að þrátt fyrir allt,
'hina hörðu dóma hans um
Bandaríkin og hagkerfi þeirra,
muni hann hvergi kunna betur
við sig en í þessu höfuðlandi
auglýsingamennskunnar. För
Krustjoffs á þing S. Þ. er ekki
sízt auglýsingaferðalag, en eftir
er að sjá, hve vel það heppnast.
ÞEGAR BETUR er að gætt,
eru það þó ekki þeir Krustjoff
og Castró eða aðrir „stórir"
menn, sem hafa sótt þingið, sem
eiga eftir að gera _það söguleg-
ast í framtíðinni. í framtíðinni
mun verða talað um þetta þing
sem þing Afríku eða m.ö.o. sagt,
fyrsta þing Sameinuðu Þjóð-
anna, er mótazt öðiu fremur
af Afríkuþjóðum og málefnum
Afríku. Fimmtán ný Afríkuríki
hafa þegar fengið inngöngu á
þessu þingi og eitt eða tvö
munu bætast við síðar á þing-
inu. Afrí'kuríkin, sem taka þátt
í S. Þ., verða þá orðin 25, þegar
Suður-Afríka er talin með, eða
rúmur fjórðungur þátttökuríkj-
anna í S. Þ. Ef þau standa
meira eða minna saman, geta
þau ráðið úrslitum margra
mála á þingi S. Þ., en engin
meiriháttar ályktun nær sam-
þykki þar, nema hún hljóti %
greiddr'a atkvæða.
EINS OG VENJA er, fluttu
fulltrúar hinna nýju ríkja stutt
ávörp eftir að inntaka þeirra
hafði verið samþykkt. Heldur
var lítið hlustað á þessar ræður,
því að það voru ekki þær, sem
beðið var eftir, heldur voru
það ræður þeirra Eisenhowers
og Kr'ustjoffs. Ávörp þessi voru
ekki heldur neitt sérstök eða
merkileg, nema fyrir eitt. Full-
trúar allra þessara ríkja lýstu
yfir því, að þau ætluðu að
fylgja óháðri utanríkisstefnu
og ekki gerast þátttakendur í
stríðinu milli austurs og vest-
urs. Markmið þeirra væri að
halda Afríku utan kalda stríðs-
ins svonefnda og hindra hvers
konar íhlutun frá.öðr'um heims-
álfum.
STRAX eftir að lokið var
inntöku hinna nýju ríkja á þing-
inu, hófust hinar venjulegu al-
mennu umræður, þar sem aðal-
fulltrúar ríkjanna lýsa viðhorfi
þeirra til þeirra mála, sem eru
efst á baugi á hverjum tíma.
Þeir Eisenhower og Krustjoff
riðu þar einna fyrstir á vaðið.
Hjá báðum kom það strax
glöggt í ljós, hvað þeim var
efst í huga. Báðir byrjuðu þeir
á því að ræða um málefni
Afríku og vörðu til þess löng-
um tíma. Báðir lýstu miklum
áhuga fyrir viðreisn og velferð
þjóðanna þar og hétu þeim
fyllstu aðstoð. Báðir lögðu þeir
mikla áherzlu á, að þjóðir

EISENHOWER
Afrrku ættu að vera öðrum
óháðar og hindra bæri alla er-
lenda íhlutun um mál þeirra.
Eisenhower lagði alveg sér-
staka áherzlu á að forðast bæri,
að þau hlytu hernaðarlega að-
stoð utan fr'á, nema þá á vegum
S. Þ. Hér kom fram alveg ný
stefna af hálfu Bandaríkja-
stjórnar, sem er gerólík þeirri,
sem fylgt var undir handleiðslu
Dulles í málum Asíu, en stefna
hans var sú, að draga sem flest
Asíuríki inn í hernaðarleg
bandalög með vesturveldunum
og telja þau ríki óvinveitt, er
höfnuðu slíkri þátttöku. Hér er
vissulega að ræða um hyggilega
stefnubreytingu hjá Bandaríkj- .
unum.
ÞÓTT þeir Eisenhower og
Krustjoff töluðu báðir vel um
það, að Afríkuríkin ættu að
vera óháð og laus við erlenda
íhlutun, mátti vel lesa það milli
línanna að annað vakti fyrir
þeim. Aðalerindi beggja
á þing S. Þ. var einmitt að
vinna fylgi Afríkuþjóðanna. í
raun og veru boðuðu ræður
beggja stóraukna samkeppni af
hálfu Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna um fylgi Afríkuþjóð-
anna.
Af hálfu Krustjoffs kom það
strax glöggt fram í ræðu hans,
að Afríkuríkin gætu því aðeins
talizt óháð, að þau hölluðust að
Sovétríkjunum. Árás hans á
Hammar'skjöld byggðist ekki
sízt á því, að Rússar höfðu a.m.
k. í bili farið halloka í viðleitni
sinni til að ná fótfestu í Kongó.
Eisenhower fór hins vegar hóf-
legar í sakirnar, en Herter ut-
anríkisráðherra talaði aftur á
móti hreint úr pokahorninu.
Eftir að Nkrumah, forseti
Ghana, hafði talað á þinginu
og látið upp skoðanir, sem ekki
samrýmdist stefnu Bandaríkj-
anna, lét Herter óspart skína
í það á blaðamannafundi, að
Nkrumah stæði nærri Krustjoff
og hefði í höfuðatriðum fylgt
„línu“ hans. Rétt er að geta
þess, að mörg amerísku blöðin
gagnrýndu þessi ummæli Hert-
ers og töldu hann hafa eyði-
lagt það, sem Eisenhower
hefði verið að byggja upp.
AF RÆÐUM þeirra Eisen-
howers og Krustjoffs má ráða,
að Afríka verður í náinni fram-
tíð eitt helzta baráttusvæði
Sovétríkjanna og Bandaríkj-
KRUSTJOFF
anna. Kongó er líka dæmi um
þetta. Eins og sakir standa þar
nú, styðja Rússar þar Lum-
umba, en Bandaríkjamenn Kasa
vubu og Mobutu. Ýmis amerísk
blöð gefa óspart til kynna (sein-
ast U.S. News and World Re-
port), að bandaríski sendihen-
ann í Kongó hafi átt þátt í
falli Lumumba og byltingu Mo-
butu. Reiði Krustjoffs í garð
Hamarskjölds, stafar ekki sízt
af því, að hann telur Samein-
uðu þjóðirnar ekki hafa staðið
nægilega með Lumumba. Krust-
joff gerir sér vafalaust vel
Ijóst, að með þessum árásum
sínum getur hann ekki haggað
við Hammarskjöld, en hins
vegar geta þær vel borið þann
árangur, að Lumumba fái hlut
sinn eitthvað réttan. Margar
Afríku- og Asíuþjóðir hafa lýst
stuðningi við Hammarkjöld.
Lumumba virðist líka a.m.k. í
svipinn vera að styrkja aðstöðu
sína að nýju. Sum amerísku
blöðin láta líka orðið í Ijós
þann ugg, að vel geti farið svo,
að Bandaríkin tapi í Kongó,
'þótt þau sigri glæsilega í átök-
unum um Hammarskjöld á
þingi S. Þ. Slík málalok geti
Krustjoff látið sér vel lynda.
ANNARS verður engu spáð
um úrslitin í Kongó. Það eitt
er víst, að ástandið þar er eins
ömurlegt og það má frekast
vera. Ofan á allt annað hefur
það bætzt, að stórveldin standa
orðið á bak við helztu flokks-
foringjana þar og efla þá til
valda. Það gerir ástandið þar
enn alvarlegra en ella.
Ástandið í Kongó sýnir bezt
þá hættu, sem fylgir því, er ein-
stakir flokkar eða flokksfor-
ingjar ganga á mála hjá stór-
veldunum í kalda stríðinu. Það
er ótvíræð sönnun þess, hve
mikilvægt það er fyrir hin nýju
Afríkuríki að geta fylgt óháðri
utanríkisstefnu og losað sem
mest við erlenda íhlutun Það
er mikilvægasta ver’kefni þess
þings S. Þ., sem nú stendur yf-
ir, að reyna að leggja grund-
völl að viðreisn Afríku á slíkum
grundvelli. Stórveldin munu
ekki sízt dæmd eftir því, hvern
þátt þau vilja eiga í því starfi,
án þess að krefjast annars í
staðinn en aukinnar menntunar
og velmegunar í Afríku.
Þ.Þ.
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
/
'/
'/
'/
'/
j
'/
'/
‘/
'/
'/
'/
'/
/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'i
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
*v»v»v*x