Tíminn - 20.11.1960, Blaðsíða 7

ilfewjt NN, sunnudaginn 20. nóvember 1960
SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ
Merkilegir landsíundir stéttarsamíaka - Vifnisknrðir útgerðarmanna um „viðreisnina^ -
Jafnvel þægasti stjórnarsinninn líkir henni við „lömun þjóðarlíkamans" - Útgerðin komin
aftur á „styrkjagrundvöllinn' - Dómur launafólksins um „viðreisninau - Hver er tilgangur
,viðreisnarinnaru? - Línurnar skýrast - Að ganga áfram eða aftur á bak

Seinustu dagana hafa
staðið yfir hér í bænum tveir
stórir stéttarfundir, þing Al-
þýðusambands íslands og aðal
fundur Landsambands ísl. út
vegsmanna. Segja má að Al-
þingi hafi horfið nokkuð í
skuggann vegna þeirra, enda
hefur verið tíðindalítið þar
undanfarna daga. Fyrsta um-
ræða um landhelgisfrumvarp-
ið lauk í efri deild snemma
< vikunni, en hún var þá bú-
in að standa dögum saman.
Það er ekki óeðlilegt, þótt
landsfundum hinna stærri
stéttarsamtaka sé veitt mikil
athygli. í lýðræðisþjóðfélögum
nútímans eru stéttarsamtökin
raunverulega orðin einn þátt-
ur stjórnarkerfisins og vissu-
lega ekki hinn þýðingar-
minnsti eða áhrifaminnsti.
Þvert á móti hafa stéttarfélög
in oft úrslitaáhrif á gang
hinna þýðingarmestu mála.
Ýmsir eru þeir, sem eru
krítískir á þetta mikla vald
stéttarsamtakanna. Vitanlega
þarf að setja því vissar höml-
ur, svo að einstök stéttarsam- 1
tök geti ekki orðið ríkið í rík-
inu. En þeir, sem vilja losna
við stéttarsamtökin eða
skerða vald þeirra óeðlilega,
ættu að líta til einræðisland-
anna, t.d. i Austur-Evrópu.
Þar eru stéttasamtök raun-
verulega ekki til nema að
nafni. Þar eru engin frjáls
verkalýðssamtök og enginn
verkfallsréttur. Það er hin fá-
menna stjórnarklíka, sem þar
ræður öllu. Vilji menn kann
ske skipta á þessu og frelsi
stéttasamtakanna vestan
tjalds, þótt stundum kunni
þau að fara misjafnlega með
vald sitt? Við nánari athugun
mun sennilega erfitt að finna
þann lýðræðissinna, sem kýs
að skipta.
Vitnisburður útgerð.
armanna um
„viðreisnina“
Það var ekki óeðlilegt, þótt
menn biðu eftir landsfundi út
vegsmanna með nokkurri ef tir
væntingu. „Viðreisnin", sem
ríkisstjórnin framkvæmdi á
síðastl. vetri, var ekki sízt rök
studd með því, að hún væri
gerð til að koma útgerðinni
á heilbrigðan og stvrkjalaus-
an grundvöll. Útgerðinni yrði
komið á þann grundvöll, að
hér eftir gæti hún staðið á
eigin fótum, enda myndi ríkið
ekki grípa á nýjan leik til
hinna illræmdu verðunpbóta
eða niðurgreiðslna á ýmsum
kostnaðarliðum útve’-ðprinn-
ar. Dagar styrkjakerfisins
Frá þingi Alþýöusambandsins í K.R.-húsinu.
væru úr sögunni að fullu og
öllu.
Vafalaust munu þeir, sem
hafa lagt trúnað á hin fögru
orð og fyrirheit stjórnarleið-
toganna, er þeir voru að
hrinda „viðreisninni“ fram,
hafa beðið fundar útvegs-
manna með tilhlökkun. Þess-
ir menn munu hafa átt von
á því, að fundur útgerðar-
manna yrði einskonar „halle-
lúja“-samkoma um „viðreisn-
ina“, þar sem stjórninni væri
þakkað fyrir „bjargráðin“ í
þágu útgerðarinnar og því
jafnframt lýst, hve miklu nú
væri betur búið að henni en
í tíð vinstri stjórnarinnar.
Það, sem geröist á fundi út-
vegsmanna, varö hins vegar
allt annað. Þar risu útgerðar-
menn upp hver af öðrum til
aö lýsa því, hve grálega „við-
reisnin“ hefði leikið útgerð-
ina. Hagur hennar hefði ekki
um langt skeið verið jafn slæm
ur og nú. Verðið, sem hefði
fengist fyrir afurðirnar, hefði
orðið lægra en lofað var og
væri verðfallinu þar ekki um
að kenna, því að það hefði
verið komið til sögu fyrir „við-
reisnina". Margir kostnaðar-
liðir hefðu hækkað mun meira
en gert var ráð fyrir Kórón-
an á þefta væru svo okurvext-
irnir er hefðu ’eikið útgerðina
grálegast af öllu.
Jafnvel formaður L.Í.Ú.,
Sverrir Júlíusson, sem er hinn
dyggasti stjórnarsinni t.reysti
sér ekki til annars en að viður
kenna bað í upphafi fundar-
ins. að . viðreisnin" myndi
leiða af sér lömun þjóðarlík-
amans, ef ekki væri snúið af
rangri braut í tæka tíð.
Styrkjakerfið
eudurreist
Þrátt fyrir það, þótt Sverrir j
og aðrir • stjórnarsinnar, j
treystu sér ekki til annars en,
að fordæma „viðreisnina“ í
eyru útgerðarmanna, reyndu ■
þeir þó kappsamlega að reka j
erindi stjórnarinnar á fund-j
inum Starfsaðferö þeirra;
var sú, að reyna með fortöl- j
um að fá útgerðarmenn til að
sætta sig við einhverjar kák-j
lagfæringar og halda síðanj
iheim.
I Útgerðarmenn létu þó ekki
blekkjast að sinni. Meirihluti
þeirra neitað að slíta
fundinnm fyrr en búið væri
að semja við ríkisstjórnina um j
rekstursgrundvöllinn fyrir j
1961, og þar sem því fékkstj
ekki lokið nú, var ákveðið að j
fresta fundinum til 12. des., \
en fresturinn var þó ekki á-
kveðinn fyrr en eftir að ríkis- j
stjómin var búin að lofa aö ;
láta ríkið greiða alla vátrygg
ingu báta og togara á þessu
ári, og aö láta lánastofnanir
falla frá innheimtu stofnlána
á bessu ári.
Þannig hefur þá „viðreisn-
t in“, sem átti að skapa út-
I gerðinni varanlegan reksturs-
grundvöll, re.ynst í fram-
I kvæmd. Útgerðin getur hvorki
j borgað vátryggingargjöld né
afborganir stofnlána á fyrsta
,,viðreisnar“-árinu, og rikið
■ verður að hlaupa undir baaga.
i Styrkjagreiðslurnar, sem áttu
að vera endanlega úr sögunni,
eru komnar á nýjan leik Hinir
fordæmdu áramótasáfnningar
ríkisins við út°erðina, sem
áttu að táka’ enda með ,.við-
reisninni“, halda áfram eins
og verið hefur.
Lauoastéttirnar og
,viðreisnin“
En fyrst „viðreisnin“ hefur
ekki gefist útgerðinni betur
en þetta, hefur hún þá kann-
ske ekki reynzt hagkvæm
launastéttunum ?
Um það vitnar kannske full
trúakjörið á Alþýðusambands-
þing bezt. Á seinasta Alþýðu-
sambandsþingi munaði litlu
að núverandi stjórnarflokkar
hefðu þar meirihluta. Nú mun
ar það sennilega 90—100 at-
kvæðum. Það sýnir bezt við-
horf launastéttanna til „við-
reisnarinnar".
Sannleikurinn er sá, að
aldrei hefur á jafn skömmum
tíma hefur verið þrengt eins
mikið að launastéttunum. Allt
verðlag hefur stórhækkað, en
launin haldist óbreytt. Með
öllu virðist útilokað, að þeir
lægstlaunuðu, seni hafa t.d.
frá 4000—6000 kr! mánaðar-
laun, geti lifað mannsæmandi
lífi, ef þessu heldur áfram.
Launastéttirnar hafa samt
enn ekki viljað grípa til
neinna örbrifaráða. Það er
hyggilegt. Verkföll eru alltaf
hreinasta neyðarúrræði. Það
hefur verið hyggilegt af launa
stéttunum að gefa ríkisstjórn-
inni tækifæri til að hverfa frá
villu síns vegar og breyta um
stefnu. Það er hárrétt, sem
Hannibal Valdimarsson sagði
í setninearræðu sinni á bingi
Alþýðusamba’ndsins: Vitur-
legri sjórnarstefna er bezta
k j arabótin.
Þess vegna er rétt af launa-
stéttunum að gefa ríkisstjórn
inni enn tækifæri til að breyta
um stefnu. En vitanlega geta
þær ekki beðið endalaust. Ef
ríkisstjórnin notar ekki þetta
tækifæri skynsamlega, ber
hún ein ábyrgð á afleiðingun
um.
En sæmileg kjör launastétt-
anna eru ekki aðeins hags-
munamál þeirra einna, held-
ur margra annarra, eins og t.d.
bænda, sem þurfa nægan
markað fyrir vörur sínar.
Tilgangur
„viðreisnarinnar“
Einhverjir kunna nú að
spyrja: Hvernig er þessari
svonefndu „viðreisn“ háttað,
þar sem reynslan sýnir, að
hún hefur verið jafnt til bölv
unar fyrir framleiðsluna og
launastéttirnar?
Til þess að fá fullnægjandi
svör við þeirri spurningu,
þurfa menn að gera sér glögga
grein fyrir tilgangi „viðreisn-
arinnar". Hann er vissulega
ekki sá, eins og stjórnin
sagði, að skapa atvinnuvegun
um viðunanlegan rekstrar-
grundvöll. Það var auðvelt að
gera, eins og oft hefur verið
sýnt fram á, meö miklu ein-
faldari og léttbærari ráðstöf-
unum. Tilgangur „viðreisnar-
innar“ var allt annar, og erfið
leikar atvinnuveganna voru
aðeins notaðir sem skálkaskjól
til að leyna honum. Tilgangur
„viðreisnarinnar“ er að taka
upp nýja þjóðfélagshætti, eða
réttara sagt að hverfa aftur
til „hinna góðu og gömlu
daga“, eins og einu sinni alopr
aöst upp úr Ólafi Thors. Til-
gangurinn er að byggja hér
upp þjóðfélag, þar sem auður
inn og völdin eru í höndum
fárra einstaklinga. Til þess að
koma fram slíkum áformum,
er það bezta úrræðið að skapa
kyrrstöðu og kreppu, því að
þá missa margir hinna minni
máttar eignir sínar og stór-
eignir o® auður leitar í vax-
andi mæli á fáar hendur.
Línurnar skýrast
Hvað, sem menn hafa ann-
ars um „viðreisnina“ að segja,
hefur hún þó gert eitt gagn.
Hún hefur skýrt línurnar í ís-
lenzkum stjórnmálum. Megin
stefnurnar i íslenzkum stjórn
málum eru tvær. Önnur
er sú afturhalds- og kyrrstöðu
stefna, sem speglast í „við-
reisninni“, og borin er uppi
af Sjálfstæðisflokknum og
Alþýðuflokknum. Takmark
hennar er áð byggja upp þjóð
félag hinna fáu ríku og mörgu
fátæku. Hin stefnan er um-
bóta- og framfarastefnan. sem
(Framhald á 12. síðu).