Alþýðublaðið - 05.10.1927, Blaðsíða 2

2
(F
ALÞVÖutíLÁtii Ð
i ALÞÝÐUBLAÐIÐ f
| kemur út ð hverjum virkum degi. í
j Aigreiðsla í Alpýðuhúsinu við t
í Kvertisgötu 8 opiu írá kl. 9 ðrd. í
J til kl. 7 síðd. t
< Sftrifstofa á sama stað opin kl. !
1 9l/s — lO1/^ árd. og kl. 8 —9 síðd. t
• Sinjajr: 988 (aSgreiðs aa) og 1294 ►
J (skriístotari). t
; Verðlag: Áskriftaiverð kr. 1,50 á !
} manuöi. Auglýsingarveiðkr.0,15 t
< hver mni. eindálka. ►
; Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiöjan
; (í sama húsi, sömu simar).
Blekklagar „Horsunblaðsinsu.
Jafnan er hálfsögð sagan,
er einn segir frá.
í sunJTudagsbia&i „Morgunbiaðs-
ins" er gleiðJetraö, að ég hafi haft
af sjómönnum á 11 togurum nær
■20 þúsundir króna me& sanming-
um þeim, sem gerðir voru 28.
júní s. 1., og að eteki séu öll kurl
komin tii grafar, því að blaðið
vanti aflaskýrslur af nokkrum
enn, en þær skýrsiur eru þó fyrir
hendi, og myndi greinarhöfundur
hafa látið þær fylgjast- með, ef
hann hefði séð sér hag í því.
Síidarkaupsamningarnir stóðu
alllengi yfir í sumar. Buðu út-
gerðarmenn hvert smánarboðið á
fætur öðru: 180 kr. á mán. og
5 aura, 203 kr. og 5 aura auka-
þóknun, óg í báðlum tiifellum áttu
skipverjar að fæða sig, en það
myndi hafa kostað 70- 75 kr. á
mánuöi minst. Enn fremur gáfu
þeir kosi á híut, 30°/o aif afla,
sgm átti að skiftasí á aila skip-
verja, minst 23. Verð afians var
ákveðið 8 kr. hvert síldarmál. Á
móti öllum þ.ssuxn tiiboðum áttu
sjómenn ekki nema eina kröfu,
sem var sú, að 'mánáðarkaupið
héldíst óbreytt, kr. 211,50. Auka-
þóknuninni var aldrei slegið fastri.
Kaupio var acalatridiX Þetta var
næstum undantekningariaust krafa
aiíra þeirra, er á togurunum unnu.
Kiafan var í fyrsta iagi hags-
munamál. Reynsla und_.n farandi
áia um 3íidarveiði hafði verið sú,
að gott ár mátt.i telja um afía-
brög’ö, ef togari íiskaði 4- 5 þús.
mál, enda höfðu útgerðarmenn
ekki viljað fara lengra í áætlun-
um sinum. Sjómenn álitu þvíi
tryggast að mega h.akla kaupi
sínu óbreyttu og fæði ókeypis.
Krfaan var í öðru iagi stefnu-
múl sjómanm. Gömul regla hafði
viðgengist, sú, að sarna mánaðar-
kaup væri á sildveiðum eins og
við aðra veiði á þessum skipum.
Sérhver. lœkkun vœri spor til
kauplœkkumr alrnent og þar með
viðtekin regla fyrir síidveiðar
siðarnieir.
Við, sem við samninguna mætt-
um fyrir sjómanna hönd, vorum
á sömu skoðun og héldum henni
fram. Um aukaþóknunina er það
að segja, að útgerðarménn tóku
af og frá aö hafa hana hærxi.
Við- buðum til samkomulags 4
auia í strið 5, En þegar alt virt-
ist vera. að siitna í sundur á síð-
ustu stundu, þá lofuðum við að
bera undir fulltrúa sjómannanna,
er á bak við samn inganefnd ina
stóðu, þetta. þriggja aura boð
þeirra. Þar var tilboð þetta sam-
þykt heldur en að leggja út í
lergri bardaga, þar sem mánaðar-
kaupið fékst óbreytt.
Þetta var það, sem Alþýðublað-
ið sagði að sjómenn hefðu sigraö í.
Nú vill svo til, að síldveiðin í
sumar gekk svo vei, að ekki eru
dæmi til sliks. Meða'afli á þessa
i 1 togara, sem hér um ræðir, varð
7686 mál eða 2386 málum hærra
cn útgerðarmenn og reyndi.r skip-
stjórar gátu gert ráð fyrir. En
ef allir togarar, sem á síldveiðar
fóru ,eru teknir með, verður með-
alafiinn 7764 mál. Tveir af þess-
um togurum eru ekki í Félagi is-
lenzkra bótnvörpuskipaeigenda og
j>vi ekki háðir kauppíningi þess.
Réðu þeir hásetana fyrir hlut eft-
ir samkomulagi við sjómannafé-
lagið í Hafnarfirði.. Togarar þess-
ir höfðu gert góða síldarsölu-
samninga eftir jwí, sem gera var,
enda varð útkoman góð hjá há-
setunum, því að á öðru skipinu
höfðu þeir 1500 kr., en á hinu
•náfægt 1400 kr. fyrir sumarið.
Þriðja skipið, „Hávarður ísfirð-
ingur“, er í F. í. B. og mun
sennnilega hafa ráðið eftir samn-
ingunum. Alls gengu á síldveiðar
14 togarar og öfluðu samtals 108-
792 mál. Nú hafa guð og nátt-
úran hjálpast að j>ví, að þessi afli
hefir komið á land, að ógleymdu
óslitnu striti sjómannanna. tJtgerð-
armenn geta verið kampagleiðir
yfir feng sínum, og þeir eru sjálf-
sagt giaðir yfir því að þurfa ekki
að borga meira en skyldan býð-
ur þeim. Greinin í „Morgunbl.“- er
siguróp yfir þvi, að þannig hefir
til tekist í eitt skifti, að sjómenn
þeirra bera nokkru minna úr být-
um, en ef. ráðning hefði verið
efti-r 180 kr. boðinu, en 'sjómenn
geta ekki lagt það til grundvall-
ar, því að lrefðu útgerðarmenn
verið sjáifráðir, þá hefði ekkert
slíkt boð komið fram. Sjómenn
eiga ávalt samtökum sínum að
þakka, að nokkur nýtileg tilboð
koma frá útgerðarmannanna
hendi.
/
Margur myndi nú ætla, að út-
gerðarménn gerðu vel við fólk
sitt - bættu þeim upp, þó ekki
væri nema hluti af þessum 20
þús„ er „Morgunblaðið” ■ reiknar
þeim í gróða. Annars skal það
upplýst til sönnunar þvr, hvað
„Morgunblaðið“ fer ráðvandlega
nreð tölur, að þessi mismunur, er
hér ræðir um, er kr. 13 580,79,
nákvæmlega reiknað, en ekki 20
þús. kr. Upphæð þessi ætti eftir
þess skiiningi að dreifast niður
á ,166 menn. Allar tölur „Morgun-
biaðsins1' í umræddri grein eru
álíka áreiðanlegar og þessi, er ég
hefi nefnt. Það hefir verið gamaH
siður, sem helzt við enn, að há-
setar á síldveiðaskipunum hafa
’fengið að salta síld í tunnu handa
heimilum sínum og það á skip-
um, er eingöngu veiða tii sölt-
unar. En svo undarlega brá við i
sumar hjá einu stærsta útgerðar-
félaginu, „Kveldúlfi", að strangt
bann var lagt við, að hásetar
fengju síld i tunnu, og þó var
öll síldin lögð í bræðsiu. Stórt
fjárhagslegt atriði var þetta ekki
fyrir hvorugan aðilja, pn sýnir og
sannar það eitt, að þeim hefir víst
fundist feaup hásetanna nógu hátt
og óþarfi að bæta þeim upp með
gefins síld i tunnu.
Annars hefir það aldrei heyrst
fyi'r en nú, að útgerðarmenn þætt-
ust vangreiða fólki sínu, enda
hægur nærri fyrir þá að bæta
við, svo sem litlum hluta af vel-
gengninni. Sjömenn eiga það
.'.undraðfalt inni fyrir alt það strit
og iífshættu, er þeir hafa lagt í
sölurnar i þágu útgerðarmann-
anna, oftast fyrir lítið kaup. Alt
af kveður við sama sagan, þegar
sernja á um kaupiö. Otgerðin ber
sig ekki. Við getum ekki greitt
það, sem krafist er. Allur bar-
lómur útgerðarmanna miðar að
því að fá sjómennina til að krefj-
ast sem minsts, og þeirra barátta
miðar að því að borga sem minst.
Engin undantekning var um sið-
asta kauptilboð þeirra í sumar.
Með því ætluðu þeir að ná kr.
31,50 af hverjum manni á mán-
uði. Þeiría var hagurinn, ef illa
hefði gengið.
Sýni þeir nú manndóm sinn og
verji þéir pessum 1314 þús. kr.
til stofnunar, er útþrælkuðum sjó-
mönnum af togurunum mætti að
gagni verða, eins og til ellihælis,
sem útgerðarmönnum ber fyrst-
um skylda tii að byggja og starf-
rækja.
S. Á. Ó.
Stöð¥aðl ntfja stíömín rairn-
sðkn i ■’ s|ððui:rðarmáltim ?
Fyrir noíkkrum dögum kom
Magnús Guðmundsson, fyrr ver-
andi dómsmá!aráðherra, að máli
við mig, og sagðist geta sagt mér
sem svar við grein, er ég hafði
þá nýlega ritað í Alþýöublaðið, að
hann hafi v&rið búinn ao fyrir-
shipa raimsókn 1 Brunabótafélags-
sjóðþurðarmálinu, áður en hann
lagði niður ráðherraembættið, og
gæti ég „farið uppíj stjórnarráð
og spurt Jónas að'því, hvort
petta væri ekki satt".
Ég spurði Magnús nánar um
þetta. Hann sagðdst hafa fyrirskip-
að, að rannsókn yrði hafin, ef
sjóðþurðin yrði ekki borguð innan
þriggja daga.
Ég spurði, þvort hann h jfði gef-
íð þ.-ssa fyrirskipun rétt áður en
jiann fór úr stjórnarráðinu, og
kva’ð hann svo verið hafa - Þá
/
-spuiði ég, hvort ckki hefðu verið
iiðnir þrlr dagar frá þvi, að hann
fyrirskipaði þetta, þar til, er hann
lagöi niður embættið. En það
mundi hann ekki svo gerla, —
hélt, að 'það hefbu ef til vill liðiö
fimm dagar.
Loks spurði ég hann, hve lengi
hann hefði vitað urn sjóðþurðina,
og kvaðst hann hafa vitað um
.hana sjðan i mai.
En hvernig víkur nú öllu þessu
við?
Hvernig stendur á því, að rann-
sókn hefir ekki verið hafin, úr
því að Magnús Guðmundssoa
var búinn að fyrirskipa liana ?
Á orðum Magnúsar um, að ég
gæti spurt Jónas, skildist mér
helzt, að hann vildi gefa í skyn,
að nýja stjórnin hefði stöðvað
eða afturkallað skipunina um
rannsókn, en vel rná vera, að
jiar hafi ég misskilið hann.
En þó það hafi ekki verið tilgang1-
ur Magnúsar að gefa x sbyn, að
„Framsóknar“-stjórnin hafi stöðv-
að íannsókhina, þá hlýtur hvérj-
um, er þetta les, að detta í h.ug,
að svo hafi verið. Eða hver var
það, sem stöðvaði skipun Magn-
úsar um að hefja rannsókn?
Magnús vissi um sjóðþurðina 1
maí/ gefur skipun um rannsókn.
píðast í ágúst (og virðist sumum,
sem ekki hafi seinna mátt vera),
en hver er það, sem þá stöðvar
rannsóknina ?
Qkifur Friðriksson.
H. f. Reykjavikurannáll:
Abfaham.
Eins og frá hefir verið skýrt
hér í blaðinu, er leikur þessi
franskur, mjög franskur, en það
leyndi sér ekki í Iðnó fyrsta
kvöldið, að hið kaldræna blóð ís-
lendingá getur komist á hreyfing
við hitann, se.n ieggur frá franskri
gleði. „Abraham" er efnislítill
leikur, en gleðin og ástand per-
sónanna er svo einkennilega bros-
legt, að það ber gallana á öðr-
um sviðum ofurliði. Efni leiks-
ins er í stuttu máli þetta: Barön
Racine er margfaldur milljóna-
mæringur og „spekúlant" franj, í
fingurgóma. Hann iangar til að
eignast aila skapaða hluti, og af
því að hann er nógu ríkur, eign-
ast hann margt, en liann hefir
ekki verziunarvit að sama skapi
og er þar að auki svona ekki
eins og fóik, er flest á ýmsum
sviðum. Konu á barón Racine,
sem kemst að því, að hann hef-
ir tekið fram hjá henni. Veldur
það miklum óeirðum á heimilinu.
Dóttur á Racine, en hún er ekki
úr „sama rúminu" og kona' hans.
Hún elskar píanókennara sinn,
sem er rnjög ógæfusamur í upp-
hafi ieiksins, en hún kem-ur hom-
um á réttan kjöl á sraáskrítileg-
an’hátt. Sagan verður eigi sögð
leugri hér, en enginn mun sjá
eftir að eyða einni kvöldstund í
Iðnó til aö htusta cg horfa á
„Abraham".
Leikendumir fara flestir vel
með hlutverk sín. Þö skarar Frið-
finnur fram úr öllum. Gesti Páls-
syni tekst vel að sýna uppskafn-