Tíminn - 01.08.1961, Qupperneq 8

8
TÍMINN, þriðjudaginn 1. ágújt 1961.
L
Á árinu 1963 eru 200 ár liðin
frá vígslu Hóladómkirkju.
Venja er sú orðin, að minnast
kirkjuafmæla, og það ómerk-
ari þessu, á ýmsan hátt, tiltek-
inn helgidag sem næstan vígslu
degi kirkjunnar, ef hann þá er
mönnum kunnur, og þá oftast,
sem betur fer, að undangeng-
inni endurbót og fegrun kirkju
hússins.
Svo sem mörgum má veia
kunnugt, er loftið í dómkirkj-
unni á Hólum óvenjulegt nán-
ast sagt, og stingur allmjög í
stúf við þá fegurð og sérkenni-
lega helgiblæ, sem annars hvíl-
ir yfir kirkjunni. Risþak kirkj-
unnar er óinnréttað, en klæðn-
ingu komið fyrir neðan á bita
og gefur auga leið, að þetta
þrengir rúm kirkjunnar mjög
og kæfir og þvingar í stað þess
að lyfta. Virðist ekki fjarri
sanni, að hér sé um bráða-
birgðaráðstöfun að ræða, kom-
ið fyrir í flýti og enda af van-
búnaði.
Skarsúð er alveg sérstaklega
kirkjuleg og fögur, nú oft höfð
úr sandblásnum viði og nýtur
sín þannig sérstaklega vel.
Vildi ég því mega koma þeirri
tillögu á framfæri, að hið form-
lausa og svipvana loft, sem nú
er í Hóladómkirkju — til S'tór
lýta — verði rifið burt og við-
arlituð skarsúð komi í stáðinn
og gefi flug, tign og fegurð
kirkju og Þingeyrarkirkju
þá, sem því vegháa musteri
á Hólum í Hjaltadal ber.
Þar eð Prestafélag Hóla-
stiftis heldur fundi sina og há-
tíðir að jafnaði síðsumars, nú
í ár 12. og 13. ágúst, væri eðli-
legt, að þessu verki yrði lokið
eigi síðar en á miðju sumri
1963.
Áletrun á Hólakirkju, sem
miðuð er við anno 1762, er
röng um aldur vígslu kirkjunn-
ar, enda kann kirkjusmíðin að
hafa tafizt meir en ætlað var
og húsið eigi fullbúið til vigslu
fyrr en á árinu 1763.
Um Þingeyrarklausturskirkju.
Kirkjan á hinu sögufræga
menntasetri, Þingeyrum í Húna
þingi, stendur á fegursta kirkju
stæði íslenzku. Ekkert skyggir
á þetta dökka og sérstaka
kirkjuhús, ekki tré eða mann-
virki. Og þar sem hún vakir ein
Þlngeyrarkirkja.
NÁTTURUR
SÓLARINNAR
P-imhald af 7 síðu ;
skoða hana í sjónauka. Með
aðeins sex til áttfaldri stækk
un er þá hægt að sjá stóru
sólblettina. Og sólarlagið er
skemmtilegt viðfangsefni fyr
ir þá, sem taka litmyndir. Það
er ekki einasta, að sólkringl-
an lítur þá mjög einkennilega
út vegna geislabrotanna í
neðri loftlögunum, einnig
kemur fyrir að menn sjá þá
hina sérkennilegu grænu
glampa í þann mund að síð-
asta röndin hverfur i hafið.
Þetta kemur oft fram eins og
grænn bogi en stundum eins
og skærgræn ljósrák uppaf
sólinni. Lærður menn hafa
brotið heilann um af hverju
þetta stafi og margir orðið
gráhærðir án þess að komast
að niðurstöðum.
Vilji menn taka myndir af
sólblettum, er bezt að taka
myndina gegnum kíki með
ljossiu. Kíkinn og myndavél-
ina á \>taskuld að stilla á ó-
endanlega fjarlægð. En við
slíkar myndatökur . verða
menn að þreifa sig áfram. Það
er lika hægt að fá fram góða
mynd af sólinni með þvi að
stilla kíkinn upp og halda
hvítu spjaldi ca. 50 sentl-
metra aftanvið aftari glerin.
Ef svo er búið um hlútana, að
sólarljósið falli ekki beint á
spjaldið, er hægt að mynda
sólina þar sem hún kemur
fram á spjaldinu.
Eldtungurnar á sólröndinni
hafa hingað til ekki orðið sýni
legar, nema þegar um al-
myi’kva er að ræða. En
franski stjörnufræðingurinn
Lyot bjó til lítið tæki sem nú
hefur verið tekið í notkun í
flestum stjörnuathugana-
stöðvum. Hann festi litla
málmskifu í brennipunkt sjón
auka og bjó þannig sólmyrkv
an til. Ef horft er gegnum
þennan kíki með aðstoð hjálp
artækja, verður ekkert sýni-
legt af sólinni nema Ijósið,
sem stafar frá rönd kringl-
| unnar.
í víðsýninu verður hún heill-
andi mynd, tákn, sem eigi má-
ist burt í augum þess förula
manns, sem á leið sína um
Húnaþing þvert. En v;ki hann
ögn afleiðis og komi heim á
klausturstaðinn forna, fer eigi
hjá því, að ástand kirkjunnar
veki sársauka og nokkra undr-
un. Fyrst er úti fyr’ir kirkju
og garði rusl, sem lýtir mjög
aðkomuna. í annan stað er
formleysi innan veggja. Engin
heildarmynd er yfir; forkunnar
fagur prédikunarstóll og skírn-
arfontur (frá 1696 og 1697) og
undrafögur altarisbrik úr ala-
bastri mæna yfir stíllausa
bekki og „stofuveg.gi". Hinir
þykku grjótmúrar kirkjunnar,
sem að utan vekja svo mikla
aðdáun, eru innan fínpússaðir,
svo að varla sér örðu, og mál-
aðir drapplitir og „dubbaðir"
sem stofuþil. Þeir væru betur
dökkgráir eða sementskústaðir,
sbr. Landakotskirkju, bekkir
þyngri úr ómáluðum kjörviði
og yztu rúður glugganna litað-
ar. Hinn dökki blær skapar
frið og orkar djúpt á kii'kju-
gesti í sérstöðu sinni og óbif-
anleik.
Alltaf er verið að gefa kirkj-
um ýmiss kenar gjafir og sýti-
ir það ræktarsemi og ást fólks
á kirkjunni. En hér er mikið
vandamál í rauninni. Gjafirnar
eru ekki samhæfðar og æpa
hver að annarri, ef svo mætti
segja, og rjúfa samhengið. Svo
rammt hefur kveðið að þessu,
að simplir glervasar hafa verið
gefnir á altari kirkju einnar og
eru þeir skreyttir bréfblómum
Þessi gjöf er sjálfsagt ekki gef-
in af minni hlýju og hjartans
innileik en ofboðs dýrir, fjöl-
arma silfurstjakar, sem sliga
altari höfuðkirkju Norðlend-
inga. — Æskilegast er, að fólk
gefi ekki muni, heldur andvirði
þeirra. Presti og sóknarnefnd
séu frjálsar hendur um kaup
kirkjugripa; fást þannig færri
munir, en mikilfenglegri.
Því hef ég leitt talið að
þessu, að ljósahjálma vantar á
Þingeyrarklaustri, gamla og
veglega kertahjálma, og væri
hér tækifæri þeim, er gefa
vildu.
Kósangashitun er víða komin
í kirkjur, en í Þingeyrarkirkju
blasa við stórir, gulir geymar,
er inn er komið. Þetta gleður
mann, vegna þess að það segir,
að enn hafi eigi verið lagt raf-
magn í kirkjuna, og hún því
algerlega óspillt af slíku.
Kirkjugestir þurfa ekki að hafa
lituð gleraugu til að verja sig
fyrir stingandi skærum raf-
magnsperum á þessum stað.
Kósangasið kemur og fer, skil-
ur engar skemmdir eftir — að-
eins minninguna um hlýju og
lágt, róandi suð.
Á Þingeyrarklaustri er forn
og forkunnarfögur altarisbrík,
ein hinna kostgæfustu (aðrar
er að finna að Hólum, Skarði
á Skarðsströnd og Möðruvöll-
um í Eyjafirði; Ögurbríkin hér
syðra). En illa er búið að brík-
inni á Þingeyium. Hún er í
marglitum ramma, gömlum, en
ós'mekklegum, og hvílir á altar
inu, hallast að þili. Er hún
miklu breiðari en alltof lítið
altari þessarar stóru og tignar-
legu kirkju. Kertastjakar tveir
og þriðji brotinn og ónýtur og
fleira á altari skyggja á brík-
ina fögru, og þarf hún að vera
hafin hærra upp, svo sem
venja mun vera hvarvetna.
Gráturnar eru allsendis óhæfar,
svo tilkomulausar og ólistrænar
fyrir Þingeyrarklausturskirkju
Altarisklæðið og dúkurinn eru
fyrir neðan allar hellur og fá-
gætlega óviðeigandi.
. Hér þarf margs við og tæki
langan tíma að lagfæra, en
ánægjulegt væri, að á árinu
1968 öndverðu, er kirkjan verð-
ur níræð, væri breyting á orð-
in. Samráð þarf að hafa við
dr. Kristján Eldjárn þjóðminja
'vörð um slíka hluti.
Hinum förula manni veldur
það þá eigi vonbrigðum og sárs
auka framar, að koma í klaust-
urkirkjuna á Þingeyrum —
heldur mun hjarta hans finna
frið og guðdómurinn vera í
nánd.
Ágúst SigurSsson.
stud. theol.
Hóladómkirkja.
Veðurspár til langs tíma 1962
Þag er mikið mas við að gera
yeðurspána og tilheyrandi veður-
farskort, þótt veðurfræðingar hafi
ýmis hjálpargögn, eru fleiri á
óskalistapum. Ofariega á honirn
er t.d. rafeindareiknivél. -e n
kostar sem svarar 5 millj. ísi. kr.
Með hjálp hennar og frei-1 ■ n
ýmiss konar frá veðurfræði %
loftkönnunarhnöttum Banda>-í: i-
manna, gera menn ráð fyri ■ 3
unnt verði þegar 1962 að ge- • 'ð
urspár með meiri nákvæmni mik'u
iengra fram í tímann en nú VIa-1-
ing og vitneskja um geislun sólar
innar e rtalin mikilsverð í þessu
efni. — Hér er veruðfræðingur ag
teikna veðurkort.