Tíminn - 25.11.1961, Side 9

T í M I N N, laugardaginn 25. nóvember 1961.

Það er ekki oft sem sjötugir j
menn ferðast til annarra
heimsálfa til þess að kynnast
œvintýrum framandi lífshátta,
því að venjulega eru það hinirj
ungu, sem leita ævintýranna.
— En fyrir skömmu kom Sig-
valdi Jónsson frá Ausu í Borg-
arfirði til landsins eftir að
hafa dvalið í misseri í Kanada,
þar sem hann bæði kynntist
landi og þjóð.
— Hvernig stóð á þessari för
þinni vestur um haf, Sigvaldi?
— Dóttir mín Margrét býr í
Kanada með manni sínum, sem er
þýzkur jarðfræðingur. Þau komu
hingað til lands í vor og buðu mér
vestur með sér, og ég var ekki
seinn á mér að taka boðinu.
— Hvernig fóruð þið vestur?
— Við fórum með Loftleiðaflug-
vél til New Yox'k, og svo með
tveim flugvélum til Calgary, en
það faeitir borgin, þar sem þau
búa. Hún er undir Klettafjöllum.
Þetta er mjög þrWaleg og falleg
Ferðalangur
kemur heim
- Rabbað við Sigvalda frá Ausu,
sem er nýkominn heim eftir miss-
erisdvöl í Kanada
SIGVALDI JÓNSSON
borg með um tvö hundruð og
fimmtíu þúsund íbúa. Hún er til-
tölulega ung að mestu leyti, enda
hefur hún aðallega byggzt upp,
vegna olíunámanna, sem eru á
þessum 'slóðum. Langstærsti at-
vinnuvegur borgarbúa er líka olíu-
vinnslan og það, sem henni til-
heyrir. Tengdasonur minn starfar
hjá einu af þeim olíufyrirtækjum,
sem þarna eru. Þau hafa búið í
Calgary í nokkur ár.
— Hafðirðu flogið áður?
— Nei, þetta var í fyrsta skipti,
sem ég steig fæti í flugvél. Það
eru aldeilis gullfarartæki, — al-
veg dásamleg. Aftur á móti flaug
ég með þotu þegar ég var á heim-
leið frá Edmonthon til Toredo, sem
er á landamærum Kanada og Ame-
ríku, og mér fannst það leiðinlegt
faratæki, — en hraðinn var ægi-
legur.
— Hafðirðu ekki gott útsýni úr
lofti?
— Nei, það var þoka báðar leið-
ir, svo að ég sá ekki Niagarafoss-
ana, en það hefði verið gaman.
— Er fallegt á þessum slóðum?
' — Það er ákaflega fallegt
þarna. Eg komst lengst norður til
Edmonton, og ég fór mikið um
Klettafjöllin í samtals átta daga.
Þau eru stórfenglega fögur og þau
hafa verið gerð að þjóðgarði og
friðuð að öllu leyti. Það er stór-
kostlegt að fara um þau. Allir veg-
ir, sem um þau liggja, eru með
fjórföldum akgreinum, og bíla-
straumurinn er eins og hafsjór,
endalausar raðir, og oftast aka bíl-
arnir með geysihraða. Bílarnir
verða að borga 25 cent fyrir ferð-
ina til þess að komast inn í þjóð-
garðinn eða tvo dollara fyrir árið.
Það er óhemju mikill skógur í
fjöllunum og trén eru mjög há,
sums staðar eru hnjúkarnir alveg
grónir upp á topp. Það eru mörg
og stór hótel í þjóðgarðinum og
auk þess svokölluð „módel“ en það
eru smáhús fyrir eina fjölskyldu
eða sambyggð raðhús. Svo hefur
víða verið komið fyrir eldhúsum,
þar sem fólk getur eldað matinn
sinn. Þessi eldhús eru prýðilegar
kynningarstöðvar. Þangað kemur
fólk alls staðar að, og það er ótrú-
legt, hvað fólkið er tilhliðrunar-
samt og óþvingað í framkomu og
elskulegt hvort við annað. Það er
líka fljótt að kynnast. Menn, sem
aldrei hafa sézt áður taka strax
tal saman, og þannig fá menn
fregnir hvor hjá öðrum frá hinum
ólíkustu stöðum í landinu. Mann-
grúinn, sem þarna fer um, er gífur
legur, og það er allt fullt alls stað-
ar — nætur og daga. Bílafjöldinn
er svo mikill, að maður trúir varla
sínum eigin augum, enda er Calg-
ary önnur bílflesta borg í heimi
miðað við fólksfjölda, — Los Ang-
eles hefur fleiri — svo liggur líka
þjóðvegurinn til Vancouver í gegn-
um Calgary og ekki fækkar bílun-
um við það.
— Voru miklir hitar þarna í
sumar?
— Það voru óvenju miklir hitar
í sumar, — í langan tíma 34—35
gráður, og enginn regndropi féll
á jörð frá miðjum maí þangað til
eftir miðjan júlí. Þetta hafði í för
með sér uppskerubrest, en á þess-
um slóðum er aðallega ræktað
hveiti og svo bygg og hafrar til
skepnufóðurs.
— Hvað sástu af kvikfénaði?
— Það eru náttúrlega aðallega
nautgripir, — maður sér hvergi fé
— þeir hafa bæði holdakyn og
mjólkurkyn, og talsvert sá ég af
hrossum. i
— Langaði þig ekki á bak?
—- Nei, mér fannst það lítið
girnilegt. Annars var landbúnaðar-
sýning í borginni í sumar, og þar
var margt skemmtilegt að sjá, þótt
sumt væri bölvaður hégómi.
— Komstu á eitthvert sveita-
heimili?
—Já, ég kom á glæsilegan bú-
garð, þar sem tveir bræður
Er hægt að spara
til að kaupa jörð?
Það eru engar smáupphæðir,
sem til þarf í dag, er eignast skal
jörð. bústofn, vélar, verkfæri,
rekstursfé og annað, er búskap
tilheyrir, auk venjulegs húsbún-
aðar og innanstokksmuna af öllu
tagi.
Ef miða skal við bújörð og bú-
j stofn, sem maður og kona geta
sinnt, og ef húsakostur jarðarinn
ar er nokkrun veginn í lagi og
rafmagn er komið, þá skal varla
gera ráð fyrir, ag öll verðmætin
nemi minna en allt að heilli
: milljón króna. Sé um kúabú að
ræða, skal ætla að hjónin komist
yfir að hugsa um allt að 30 kúm,
en ef þag er fjárbú, þá skal ætla
a.m.k. 400 fjár og fáeinar kýr og
geldneyti.
Þetta verður um komandi ár
sennilega þær bústærðir er reikn
að verður með, og þegar húsakost
ur er við þessar bústærðir miðaður
þá er auðsætt, að verðgíldi jarðar-
i.nnar nálgast það, sem á er
minnzt. En hvernig gengur ungum
hjónum að afla svo mikils fjár?
Það mun fæstum fært, verður
svarið víðast, og mun rétt vera,
því að það eru smámunir einir.
sem opinberar lánastofnanir veita
í þessu skyni. Á nýlegum bygging-
um hvíla ag vísu nokkrar upp-
hæðir ,sem fastasjóðir Búnaðar-
bjuggu.,,Þeir ráku búið sem sam-
eign. „oguiátt^lcaáí: sameiginlega
nema konurnar og krakkana. Þetta
var sem sagt algjör félagsrekstur
hjá þeim. Við komum þar um
helgi, og þá var ekki nema önnur
fjölskyldan heima, því að hin á
alltaf frí aðra hvora helgi. Þessir
bræður voru hreinir snillingar,
þeir byggðu húsin sjálfir og gerðu
yfirleitt allt sjálfir. Við fengum
gullviðtökur hjá þeim bróðurnum,
sem var heima. Hann var ákaflega
skemmtilegur, og þar stóð nú ekki
á svörunum. Þetta var ábyggilega
fluggáfaður maður.
Þeir bræðurnir höfðu sextíu
mjólkurkýr og talsvert af ungviði
til slátrunar, en ekkert holdakyn
og engin svín, og hænsni bara til
heimilisins. Þeir áttu tólf hundruð
ekrur lands og stunduðu einkum
hveitirækt og ræktuðu auk þéss
bygg og hafra handa kúnum. Hann
sagði okkur, að þeir hefðu um 40
—50 þúsund dollara brúttótekjur
í meðaláH og meðaltekjur hvers
þeirra á ári væri um 14 þúsund
dollarar eða á fimmta hundrað þús
und krónur íslenzkar. Til saman-
burðar má geta þess, að ég frétti
nýlega, að í einum af hreppunum
í Borgarfjarðarsýslu væru meðal-
tekjur bænda á síðastliðnu ári
32.000 krónur. — Annars er mjólk-
in tiltölulega dýrust af öllu, •—
ætu og óætu. Hún kostar 22 cent
flaskan, þegar hún er komin til
neytenda eða rúmar níu krónur
íslenzkar. Bændurnir fá aftur á
móti ekki nema 9 cent fyrir hana,
en verða þó að flytja hana til
mjólkurfélaganna^ sem annast
dreifingu hennar, en það eru sex
slík félög í borginni. Fannst þess-
um bónda, sem ég talaði við, það
blóðugt að mjólkurfélögin skyldu
fá 13 cent fyrir að gerilsneyða
mjólkina og koma henni til neyt-
enda. Nokkrir bændur hefðu reynt
að gangast fyrir því, að bændurnir
sjálfir tækju mjólkurverzlunina í
sínar hendur, en félagsþroski
bænda væri almennt svo lítill, að
það hefði farið út um þúfur, enda
hefðu félögin keypt bændurna til
þess að koma í veg fyrir að sam-
tök gætu myndazt.
(Framh. á 13. síðu.)
bankans hafa veitt, og til þess
að fá rafmagnið hafa ýmsir orðið
ag taka lán, sem að sjálfsögðu
hvílir einnig á jörðinni. En til bú-
stofnskaupa, til vélakaupa og til
reksturs, hafa flestar leiðir verið
Iokaðar og að minnsta kosti hafa
til þessara þarfa fengizt svo lág-
ar fjárupphæðir, að smámunir eru
miðað við heildarfjárþörfina.
Hvað geta menn annars staðar?
í grannlöndum okkar er það
svo, að þar eru bújarðir jafnan
keyptar með allri áhöfn, vélum
og öðru tilheyrandi, og þar eru
lánastofnanir þag sterkar og grón
ar, að þær veita yfirleitt allt að
66% af fasteignamatsverði til
láns. en fasteignamat er yfirleitt
hið sama og meðaltal söluverðs
bújarða síðustu 5 árin. Þetta segir
þá, að jörð, sem metin er á 200
þúsund krónur með öllu tilheyr-
andi, er ef til vill seld á svo sem
210—220 þúsund og á henni kunna
að hvíla af föstum lánum um 130
—140 þúsundir. Það, sem að láni
til gagns, stundum. Ég hef líka
lífsábyrgð — 20.000 krónur.
— Reykir þú, og hefur þú mótor
hjól?
— Jú, víst reyki ég, en aðeins
fyrir 5 krónur á viku. En um
mótorhjólið er að segja, að þar hef
ég nú bara ökuskírteinið. Það er
svo sjaldan sem ég kemst til bæj-
arins að skemmta mér . . .
— Og nú skal nota allt, sem
sparað hefur verið?
— Auðvitað. Jörðin kostar
197.500 krónur, það er allgóð jörð,
rúmlega 20 ha land, 17 skjöldóttar
kýr, tvær gyltur, 10 alisvín og
tveir hestar, en þeir fara nú sína
leið, ég kaupi traktor strax.
— En því selur Jóhannes
Mikkaelsen jörðina sína?
— Hann er 63 ára og heilsu-
veill Dætur hans vilja ekki jörð-
ina.
— Hefði nú ekki verið betra
fyrir þig ag giftast f annarri
þeirra?
— Jú-ú, þá hefði ég fengið þar
einar 50 þúsund krónur með til
verður að fá fram yfir þetta, er
þá háð því, hve mikil fjárráð
kaupandinn hefur En það er stað-
reynd, að þeir, sem letigi hafa
verið kveðnir í að verða bænd-
ur, hafa sparað um áraraðir í því
skyni. Dæmi urn það skal greint
í eftirfarandi, það er ekkert ein-
stakt, en það er eit-t meðal margra
fleiri. Frá því var sagt í danska
blaðinu POLITIKEN hinn 7. okt.
síðastliðinn. Sá, sem þar var frá
ságt. var’31 árs að aldri, Jóti að
uppruna, en var nú fóðurmeistari
á búgarði nálægt Kaupmannahöfn.
Hann heitir Svend Anderson. í til-
efni af því, að hann var að kaupa
jörð, ræddi blaðamaður við hann,
og tjáði Anderson, að ekki hafi
verið neinn umhugsuTiarfrestur,
hann þekkti jörðina, hún kostaði
með áhöfn og öllu tilheyrandi
197,500 danskar krónur eða sem
svarar réttum 1200 þúsund íslenzk
um krónum, og það, sem athyglis-
verðast var. var það, að Ander-
son átti 50 þúsund krónur, sem
hann hafði sparað þau 16 ár, sem
hann hafði verið vinnumaður, eða
frá 15 ára aldri. En samtalið var
þannig:
— Hvernig gazt þú sparað svo
mikið, hvaðan komu aurarnir?
— Eg hef unnið fyrir hverjum
eyri sem vinnumaður hjá bænd-
um. Þegar ég hafði lokið skóla-
námi, fór ég í vinnumennsku; ég
var aðeins 15 ára og fékk þá ekki
nema 500 krónur fyrir sex og
hálfs mánaðar starf það sumar,
en hver eyrir fór í sparisjóðinn.
— En hvaða kaup hefur fóður-
meistarinn nú?
— Ég fæ 6000 krónur fyrir
sumarið, frá 1. maí til 1. nóvem-
ber. En það er talsverður skatt-
ur af þessari upphæð, svo að ég
hef aðeins lagt 4000 krónur til
hliðar, en ég hef líka fengið ögn
fram yfir fasta kaupið. Þau fjögur
ár, sem ég hef verið hér, hef ég
unnið fyrir 600 krónum á sumri
í rófunum. Þettá ár verður kaup
mitt samanlagt um 12.000 krónur
og af því verða 8.000 krónur spari
fé. í fyrra þénaði ég 11.500, og af
því fóru 7.500 í sparisjóðinn.
— En er það leyndarmál, hvers
vegna þú keppist við að spara
svona mikið?
— Eiginlega hef ég engan tíma
til að nota peninga. Ég fer á fæt-
ur kl. 4—5 á hverjum morgni og
er búinn með dagsverkið um hálf-
sjö ag kvöldi, en ég hvíli mig
4—5 tíma um miðjan dag. Þá get
ég gert eitthvað, mér og öðrum
þess að lagfæra eitt og annað. ,—
Jú-ú, ég var 'svo sem í skóla með
annarri þeirra á sínum tíma, en
meira hef ég ekki haft af þeim
að segja, og þær eru giftar nú —
báðar.
Viðhorfin.
Þetta var viðtalið við Svend
Anderson, einn af þeim mörgu
þar í landi, sem allt frá æsku hef
ur verið ákveðinn í því að gerast
bóndi og alla tig vitað, að það
yrði hann ekiki nema að spara
verulega fjárhæð Og það má nú
segja, að það hefur honum tekizt,
með ráðdeild og gætni. Ðn hann
hefur ekki bara hæfileikann til að
spara, heldur og til þess að starfa
sem bóndi Hann hefur þrívegis
fengið verðlaun fyrir að hafa allt-
af sent fyrsta flokks mjólk til sam
sölunnar, og kýrnar, sem hann
hirðir, gefa svo mikla nyt, ag það
nálgast met og hann er einn um
að hirða 29 kýr ásamt ungviði.
En þegar frá þessu er sagt,
mundi eðlilegast að líta á hlið-
stæður hér á íslandi. Auðveldast
er að margfalda nefndar tölur um
kaupverð og fjármagn með 6, þá
er fengið tilsvarandi í íslenzkum
krónum.
Hve margir íslenzkir verðandi
bændur hafa sparað 300 þúsund
krónur vig störf í vinnumennsku?
Ætli það sé ekki alveg útilokað
að spara svo mikla fjárhæð við
þau störf? Það þarf að minnsta
kosti meira en meðal ráðdeild og
viljafestu til þess.
Og vel á minnzt: Hve margir
bændur á fslandi munu hafa efni
á að greiða í árskaup álíka og
Anderson hefur nú, en það nemur
yfir 70 þúsund krónum íslénzkum,
auk fæðis og húsnæðis svo sem
gerist í sveitum.
Og svo er að líta á hina hliðina,
kaupverðið og föstu lánin. Kaup-
verð á jörð, fullbúna öllum gögn
um og gæðum til búskapar gæti
svo sem vel verið hér 1200 þús-
und krónur, en hitt er með öllu
útilokað, að föst lán fáist, sem
nema um 800 þúsundum. Hér er
sá aðstöðumunur, sem eflaust veg
ur meira en nokkuð annað á
þeirri vogarskál, sem ungir menn
hljóta að nota: skal eða skal ekki
stunda búskap.
Árangurinn þekkjum við, því
nær engir treystast til þess og er
það vel skiljanlegt, ekki sízt þeg-
ar starfið gefur þá ekki tekjur
á borð við þær, sem hægt er að
fá við ýmis önnur störf.
— i.