Tíminn - 01.02.1962, Blaðsíða 9

Er Krustjoff
annar
Hitler?
Spuming: Dr. Mosely, hvaða
samanburð vilduð þér gera á
Krustjoff um þessar mundir og
Hitler rétt áður en síðari heims-
styrjöldin brauzt út?
Svar: — Þeir eru um margt
mjög ólildr — bæði í tilliti til
landa sinna og þeirra afla, sem
þeir ráða yfir. En þó vildi ég telja
að Krustjoff sé nú staddur á því
stigi pólitísks ferils síns, sem mjög
svipar til stöðu Hitlers í marz
1939.
Hvað eigið þér við
Spuming:
með því?
Svar: — Ég á við það, að ástand
inu svipi nú mjög til þess, er
(Hitler tætti sundur síðustu til-
raunir til þess að koma á mála-
miðlun milli hans og annarra
Evrópuvelda, einkum Breta og
Frakka, og ákvað að hrifsa til sín
leifar Tékkóslóvakíu. Með þeim at
höfnum sannfærði hann meira að
segja þá, sem höfðu verið honum
hliðhollir um að engih málamiðlun
mundi fullnægja 'honum, og þess
vegna yiði að stöðva hann með
valdi.
Ef Krustjoff heldur fram á
þeirri braut, sem hann hefur mark
að sér í Berlínardeilunni og Þýzka
landsmálunum, held ég, að hann
verði brátt í sömu sporum. Hann
mun þá kæfa síðustu vonir manna
um, að jafnvægi geti náðst.
Spurning: — Hvaða mat leggið
þér á deilurnar um þessar mund-
ir, miðað við ástandið rétt fyrir
siðari heimsstyrjöldina?
Svar: — Ég held, að líkur til
þess að strfö skelli á séu svo sem
50 gegn 50. Árið 1938 mat ég líkur
til stríðs 80 gegn 20, vegna þess
að þá var auðséð, að Hitler var
engin leið opin til þess að koma
fram ætlun sinni, tiema Frakkland
Bretland og Rússland létu undan
síga, eða að hann færi í stríð við
þau. Helzti munurinn á þessu og
ástandinu núna er held ég sá, að
Krustjoff hefur markað sókn sinni
stærri hring en Hitler, og hann
er ekki knúinn áfram af jafnföst-
um tímaákvörðunum. Hann hefur
ekki sett sér að koma ákveðnum
áföngum fram fyrir ákveðinn
tíma.
Spurning: — Teljið þér, að
Krustjoff hafi í einræði sínu eins
mikið persónuvald og Hitler hafði?
Svar: — Krustjoff hefur meiri
völd en Hitler hafði. Allt til enda
Hver er striðshættan nú boriS saman viS
ástandi'ð 1930? Kunnur amerískur sérfræS
ingur í alfjj-óbamálum, dr. Philip Mosely, ræ'S
ir um þessi vitShorf í eftirfarandi viíítali —
og komst atS þeirri ntöurstöt$u, at$ Krustjoff
sé nú í sviputJum sporum og Hitler á þeim
árum. — Þetta er fjórífa greinin úr banda-
ríska tímaritinu U.S. News & World Report,
þar sem fjalIatS er um spurninguna: Er
Krustjoff annar Hitler, og Ieitaí álits nokk-
urra jieimskunnra sérfræ'ðinga, stjórnmála-
manna og blaoamanna um alþjótimál.
EyðingarstríS getur skallii
á áður en ár er liðið"
merki, að Krustjoff sé haldinn
þeim geðlægu og andlegu veilum,
sem svo oft er vitnað til í fari
Hitlers?
Svar: — Nei. Ég held, að Krust-
joff sé að mörgu leyti mjög
eðlilegur maður, gæddur mikilli
starfsorku og glöggum skilningi á
því, hvernig verkanir sovétskipu
lagsins eru, og sjái glöggt bæði
veikleika þess og styrkleika.
En ég hygg þó, að Krustjoff sé
gersamlega háður Maix-Lenin-ism
anum. Þetta er mjög ískyggileg
staðreynd, vegna þess að hver ný
vitneskja, hver ný og gagnstæð
staðreynd, sem honum berst, verð
ur að falla í fyrir fram ákveðinn
ramma þar sem til er ætlazt, ef
henni á að vera gefinn nokkur
gaumur. Þetta er hættulegt vegna
þess, að í Marx-Lenin-ismanum eru
margar skekkjur, og Krustjoff ger
ir sér þær ekki ljósar. Þetta er
ekki kerfi, sem hann hefur hugsað
loka þriðja ríkisins hafði Hitler
ekki efnahagskerfi landsins full-
komlega á valdi sínu. Iðnaðurinn
og jafnvel bankarnir líka voiu
að mestu í einkaeign í Þýzkalandi
og settu hagsmuni sína oftast öðru
ofar.
í Sovétríkjunum hefur allt iðn-
aðar og efnahagskerfið verið
byggt upp af ríkinu og er stjórn
að beint og óbeint af helztu mönn
um kommúnistaflokksins — það er
að segja af mönnum, sem fram-
kvæma vilja Krustjoffs.
Þar að auki var herstjórnin í
Þýzkalandi laustengdari ríkisvald-
inu. Nokkrir herstjórnendur
reyndu meira að segja að ráða
Hitler af dögum 1944 í því skyni
að firra Þýzkaland þeim örlögum,
sem þeir þóttust sjá fyrir.
Þetta væri óhugsandi í Rúss-
landi. Þar hefur her og herstjórn
verið endurnýjuð og herinn agað-
ur og uppfræddur til hlýðni við
flokkinn. Herinn er þar ekki sjálf
stæð félagsheild, sem býr við eigin
reglur og venjur, sem eru eldri en
ríkið, sem hann þjónar.
Spurning: — Hvað viljið þér
segja um þessa tvo menn, sem
einstaklinga — menn.
Svar: — Þeir eru á margan hátt
ólíkir. Krustjoff býr yfir mannleg
um hlýleik. Honum gezt vel að
öðru fólki og er forvitinn um hag
þess. Honum getur jafnvel fallið
vel við menn, sem hann veit að
eru honum andstæðir'í hugsjóna-
Dr. Philip E. Mosely,
forstöðumaður Stofnun-
ar alþjóðasamskipta (
New York, er einnig
prófessor í þessum fræð-
um við rússnesku deild-
ina í Columbia-háskólan-
um. Hann hefur m. a.
ritað bókina „The Kreml-
in and World Politics". 1
baráttu og stjórnmálum, þegar
hann hittir þá.
Hitler var flæktur í sinn eigin
hugsanavef — sínar eigin ofsa-
legu og tilfinningasjúku hégiljur.
Honum reyndist mjög örðugt að
hlusta á aðra menn eða gefa þeim
nokkurn gaum. Fólk, sem leitt var
í návist hans, varð oftast að taka
samfelldum orðaflaumi hans um
sjónarmið hans eins og það var
þá stundina.
Spurning: — Sjást þess nokkur
eða byggt upp, heldur hefur hann
tekið það að erfðum.
Hér er’ líka um að ræða líkingu
með þessum tveim mönnum. Krust
joff er sannfærður um, að hann
sé mikill pólitískur herlistarmað-
ur. Hitler var líka sannfærður um
að Bandaríkin berjist ekki fyrir
þetta. Krustjoff er sannfærður um
opnum tjöldum.
Spuming: — Var Hitler ekki
sannfærður um það líka?
Svar: — Jú, og honum varð líka
á fullkomið stjórnmálalegt vanmat
á Rússum, Bretum og Bandaríkja
mönnum.
Spuming: — Eigið þér við það,
að Krastjoff geti orðið á svipuð
matsskekkja?
Svar: — Já, ég held, að Krust-
joff hafi mjög rangar hugmynd-
ir um Bandaríkin. Hann virðist
sannfærður um, að Bandaríkjun-
um ráði lítill hópur auðmanna,
og eina áhugamál þeirra sé, að
lækka tolla og skatta, jafnvel þótt
afleiðing þess verði veikara varn
arkerfi, og að lækka önnur út-
gjöld erlendis — sem sé að eina
áhugamál þeirr'a séu lægri skattar
og að komast hjá því, að auður
þeirra og verksmiðjur tortímist.
Spurning: — Þér minntuzt á
tímatakmörk þéssara tveggja
manna áðan, dr. Mosely. Viljið
þéf gera svo vel að víkja nánar
að því?
Svar: — Hitler setti sér það að
ná yfin'áðum í Evrópu samkvæmt
áætlun, eins og hann sagði — að
„sameina" Evrópu, og síðan halda
áfram að færa yfirráð sín yfir
heiminn, og hann hafði sett sér
að gera þetta á ákveðnum og stutt
um tíma. Hann varð því að reyna
að yfirbuga óvini bæði í austri
og vestri og gera það á tiltölulega
fáum árum, áður en þeim yrði full
Ijóst, hvað raunverulega vekti fyr-
ir honum, og áður en þeim gæfist
ráðrúm til að efla sinn eigin styrk
og taka höndum saman gegn fyrir
ætlunum hans.
Áform og kenningar Krustjoffs
gera honum fært að nálgast tak-
mark sitt — heimsyfirráðin —
með meiri hægð. Honum væri til
dæmis í lófa lagið að lina eða
fresta ágreiningi um Evrópumálin
ef hann teldi það hagkvæmt bar
áttu Rússa, en vinda bráðari bug
að viðleitni sinni til sundrungar
og áhrifa í stjórnmálum, efnahags
málum og menningarmálum van-
þróaðra landa.
En Krustoff er ekki mjög tíma
bundinn. Efnahagskerfi hans er að
mestu sjálfu sér nóg. Svo var ekki
um kerfi Hitlers.
Hitler gat aðeins náð eins langt
og raun varð á með því að fá
olíu, gúmmí, málma og fleiri hrá-
efni frá öðrum löndum. Sovétrík-
in eru miklu sjálfbirgari, vantar
ekkert nema ef til vill örfá efni
eins og gúmmí — sem þau eiga
ef til vill birgðir af.
Spurning: — Bendir nokkuð til
þess, að Krustjoff hafi í hyggju
að gera þetta — að fresta urslit-
um í Evrópu um sinn?
, Svar: — Ég held, að Krustojff
ætli sér ef til vill að þrýsta á í
Berlínardeilunni og gera vanda-
málið um framtíð Evrópu að
brennipunkti og úrslitaágreiningi.
Spurning: — Er þróun mólanna
að komast í slíka sjálfheldu?
Svar: — Hún er komin alveg á
mörkin. Hvorugur má framar
ganga, annars hlýtur styrjöld að
brjótast út. Ef hvorir um sig
halda fram sem nú horfir, gæti
styrjöld skollið á með öllum sín-
um eyðingarmætti innan árs.
Spurning: — En ættu Bandarík
in að' breyta stefnu?
Svar: — Ég lít svo á, að við
fylgjum stefnu, sem ætti að gera
Krustjoff ljósa þá staðreynd, að
til eru ákveðin grundvallaratriði,
sem við getum ekki vikið frá, jafn
vel ekki okkur sjálfum til hagræð
is, eða til þess að lækka skatta
eða jafnvel til þess að minnka
spennu í alþjóðamálum. Ég tel
einnig, að við séum að hinu leyt-
inu að sýna honum, að unnt sé af
beggja hálfu að gera ýmislegt til
þess að minnka spennuna og kom-
ast hjá úrslitakostum.
Ef hann er fáanlegur til þess að
skilja og viðurkenna þetta og
breyta eftir því, þá held ég, að
unnt sé að gera ýmislegt smálegt
til samkomulags á báðar hliðar.
T f MIN N, fimmtudagur 1. febrúar 1962
9