Tíminn - 01.04.1962, Blaðsíða 14

Fyrri hluti: Undanhald, eftir
Arthur Bryant Heimildir eru
STRIDSDAGBÆKUR
AlANBROOKEFn
i v|/|
Tower aðmírál, er var dugandi
flotaforingi og frábær maður ...
16. október: Gat ekki sofnað í
nótt fyrr en klukkan 3,30 e. m.
vegna sprenginga. Sumar sprengj
urnar féllu óhugnanlega nálægt,
þ. á. m. ein, sem kom niður í
StJames-skemmtigarðinn sprengdi
allar rúður í Bucking-ham-höHinni
og flest' hús umhverfis garð-
inn . . .“
„Þetta er undarlegt líf“, skrif-
aði Brooke mánuði síðar — „að
geta búizt við því, að hvert andar-
tak verði manns síðasta í þessum
heimi . . Það er einungis hægt
að þakka guði fyrir forsjónina,
sem vakir yfir manni og fela allt
í hans hendur" (dagbókin 8. nóv-
ember 1940). Það var ekki fyrr en
þann 11. nóvember, sem hann gat
byrjað nýjan kafla í dagbók sinni
með þessum orðum: „Hellirigning
og dásamlega hljóð og róleg nótt
með engum sprengjuflugvélum."
Það var fyrst þegar Þjóðverjar
byrjuðu að beina árásum sínum
að hafnarborgunum og iðnaðar-
verunum, sem Brooke flutti sig
til öruggari svefnstaðar í St.
Pauls-skólanum, Hammersmith . ■.
„16. nóvember: Mjög óskemmti
leg nótt og frá miðnætti til klukk-
an 5 e.m. nærfellt stöðugar
sprengjuárásir á staði í nágrenni
vig Raq. Orleansklúbburinn, sem
var aðeins í 150 stiika fjarlægð,
varð fyrir sprengju; önnur
sprengja féll niður við endann á
St.. James Street, tvær á St. James
törgið, ein á Duke Street, tvær í
Carlton og ein í Hamptons auk
margra, er komu niður í St. James
skemmtigarðinum. í Hamptons
brauzt út eldur, sem logaði nær
alla nóttina. Eg fór á fætur til
að horfa út um gluggann. Það var
áhrifamikil sjón að sjá endann á
götunni í björtu báli . . . Klæddi
mig, þótt syfjaður væri, var í skrif
stofunni til klukkan 5 e.m., en
hélt þá af stað til Ditchley Park,
Enstone . . . þar sem forsætisráð-
herrann dvaldi um þessa helgi, en
ekki í Chequers, vegna þess að
tungl var fullt og enn hættara
við næturárásum sprengjuflug-
véla. Eg kveið því, að forsætis-
ráðherrann myndi halda mér á
fótum til klukkan 2 e.m., svo syfj-
aður sem ég var. Eg svaf hins
vegar í vagninum á leiðinni.
Kvöldið reyndist betra en ég
hafði þorað að vona, og ég var
kominn í rúmið og sofnaður
klukkan 2 e.m. . . .“
Megin-viðfangsefni Brookes þenn
an vetur voru heræfingar, óaflát-
anlegar, erfiðar, án tillits til veð-
urs, að breyta óreyndum og æf-
ingarlausum nýliðum í reynda og
fullgilda hermenn og tryggja það,
ag Bretland yrði ekki, þegar vorið
kæmi, eins varnarlaust og það
hafði verið sumarið áður.
Sjaldnast fóru þessar æfingar
fram inni í skólastofunum í
Ohamberley, heldur úti á hinum
kuldalegu fenja- og heiðarlöndum,
þar Sem brezki herinn beig inn-
rásar óvinarins. Það leið naumast
sú vika þann vetur og næsta sum-
ar, að Br°oke tæki ekki þátt í
einni eða fleiri slíkum æfingum,
eða heimsækti a.m.k. einhvern
her- eða æfingaskóla,- • r{,[W!'gi
„22. janúar: Fór í effiglftsfe^ð
til 55. herdeildarinnar og ók klukk
an 3 e.m. aftur til London til
þess að taka þátt í víðtækri land-
varnarliðsæfingu, sem byrjaði í
dag . . .
23. janúar: Æfingu landvarnar-
liðsins haldið áfram í allan dag.
24. janúar: Annar dagur æfing-
arinnar. Forsætisráðherrann kom
síðari hluta dagsins til að fylgj-
ast með henni . . .
25. janúar: Lauk æfingunum
klukkan 1 e.m. og fór heim til að
vera þar um helgina. Hressandi
að sleppa úr loftleysi neðanjarð-
ar-skrifstofu minnar og svefnher-
bergis ..."
Síðar á styrjaldarárunum minnt-
ist Brooke á þennan erfiða æfinga
tíma í bréfi til Wavell:
„Eg er þér alveg sammála um
það, að vig séum ekki nálægt því
eins hraustir eða harðgerðir og
við vorum í síðustu styrjöld. Það
hefur verið alltof mikið óhóf,
munaður, öryggi o.s.frv. í þessu
landi. Við hugsum um þag eitt, að
tryggja þægindi okkar og forðast
allt, sem sært gæti okkur á einn
eða annan hátt. Þess vegna reyndi
ég að herða hermennina og stæla
þá með því ag láta æfingarnar
alltaf standa yfir í nokkra daga,
hvernig sem viðraði, vetur sem
sumar, með löngum hergöngum,
þrjátíu mílur eða jafnvel enn
lengri . . .“
Þannig dvaldi Brooke ýmist í
skrifstofu sinni í varnarveikri og
myrkvaðri borginni eða úti á
blautu og snæviþöktu bersvæði.
„2. janúar: Lagði af stað frá
tyendon klukkan 11 e.m. flugleið-
is til Liverpool. Veður nístandi
kalt og landið fyrir neðan hulið
snjó. Hitti „Copper“ og fór með
honum að kanna eitt af hinum
nýju fótgönguliðs-stórfylkjum.
Fylgdist því næst með honum til
deildarstöðva hans og dvaldi þar
hjá honum til klukkan 8.30.
3. janúar: Fór klukkan 9 f.h.
í eftirlitsferg til eins herfylkis
(K-O.S.B.) úr 55. herdeildinni.
Veðrið er jafnkalt. Fór með lest
inni frá Crewe klukkan 3 e.m.
og kom tiLEuston þremur klukku
stundum síðar . . . kvefaður og
kaldur ...
21. janúar: Lagði af stag klukk-
an 10 f.m. til bækistöðva 55. her-
deildarinnar og horfði þar á skrið
drekaæfingu . . . mjög kalt og allt
Cotswold-hálendið hulið snjó og
krapa . . .
28. janúar: Fór á fætur klukkan
6,30 f.m. til ag fylgjast m eð
göngu æfingu 15. herdeildarinnar
í myrkri . , mjög ömurlegur dag
ur og ég verri af kvefinu . . .
25. febrúar: Lagði af stað til
York klukkan 10 f.m. Kom þang-
að kl. 1,40 e.m. og hitti Adam.
Héldum því næst áfram í áttina
til Bridlington, til þess að hnrfa
á æfingu hjá 2. herdeild . Veð-
ur kalt og jörð alþakin snjó . . .
27. febrúar: Fór aftur til Lin-
colnshire klukkan 8,45 e.m. til að
horfa á æfingu 1. herdeildarinnar,
skammt frá Louth . . . Andstyggi-
legur dagur, jörð hulin snjó, bitur
norðanvindur moð rigningu og
krapahryðjum . . . “
Á þessu eina ári flaug Brooke
14000 mílna vegalengd og ók
35000 mílur í sinni bifreið og á-
líka margar í öðrum farartækjum.
Á flugferðuin sínum athugaði hann
landakortið ailtaf mjög nákvæm-
lega, til þess að kynna sér sem
bezt landið, sem hann þyrfti kann
ske einhvern næsta dag að verja.
Mörg þessi flug hans voru farin
við andstæð veðui’skilyrði: ,,Það
var ofsarok með dimmum krapa-
éljum og ómögulegt að sjá yfir
flugvöllinn", skrifaði hann um
eina ferg sína í október 1940.
„13. maí 1941: Kom af fundi
kl. 1,30 e.m. Flýtti mér til Hend-
on og þaðan til Orkneyja kl. 2
e.m. . . . Veðurskilyrði mjög slæm,
svo að ég varg að fljúga yfir til
austurstrandarinnar og meðfram
henni fram hjá Aberdeen og yfir
Lossiemouth og Mair. Kom loks
til Inverness klukkan 7,45 e.m.
Lagði aftur af stað eftir fimm mín
útur og kom eftir mjög þægilegt
flugtilKirkwall kl. 8,50 e.m.
18'
var á sýslumannssetrinu. Kom
hún svo fram og sagði fyrir um
kvöldverðinn. Svo hvarf hún til
gestsins og tók hann tali. Er frú-
in kom fyrst inn í skrifstofu sýslu
manns og hurðin lokaðist, sá hún
gestinn. Stóð hann við dyrnar og
heilsaði henni með djúpri hneig-
ingu. Bag hann hana velvirðingar
á framkomu sinni. /— Bæði er
það, að ég þoli illa glápandi for-
vitnisandlit, þekki lítt siðvenju
fólks hér og svo gat ég ekki hald
izt við í herbergiskrílinu í fram-
bænum. Þar hafast við svipir ves-
alla sálna, sem annag tveggja hafa
látizt þar eða orðið svo miður sín
af skelfingu, að þær hafa ekki get
að losnað þaðan með öllu, þó að
skipt hafi um samastað. Þótt ég
sé laus við myrkfælni, gat ég ekki
samrýmzt slíkum slæðingum. Þess
vegna leitaði ég hingað og bið yð-
ur fyrirgefningar á því tiltæki
mínu.
Frúin bað hann að nefna ekki
slíkt. Það hefðu verig mestu mis-
tök að vísa honum á skonsuna. -
En hvernig gátuð þér komizt hing
að inn um læstar dyr? spurði
hún.
— Ég er spámaður, lærður :
stjörnuvísindum. Slíkir menn
deyja aldrei ráðalausir, sagði
hann. — Ég kom hér að læstri
hurð, brá upp ljósi og er ég sá
skáphurðina litlu, vissi ég undir
eins, að þar var lykillinn geymd-
ur. Skáphurðin hrökk upp við lít-
ið högg. Og þá var lykillinn furid
inn. Með aðstoð hans komst pg
hingað inn og lokaði ag mer.
Mátti það ekki seinna vera, því
að nú hófst leit um bæinn. Ég
var fyrst að hugsa um að hafast
-hér vig fram eftir nóttunni og
hverfa svo burtu, en hvarf frá
því. Greip ég þá strengjahljóðfær
ið mitt litla og ný leit var hafin
með þeim bægslagangi að mér
þótti nóg um. Ég hefði aldrei
svarað hjúum yðar, en til yðar
ber ég fiÍUt traust. Eg heyri það
á rödd yðar, að þér geymið mann
kostagullið. Og á svip yðar sé ég,
að þér eruð góð kona. Lífið hefur
að vísu rist rúnir á fallegt andlit
yðar, en jafnvel það vitnar vel um
yður. Misjafnir menn, sem hafa
sært tilfinningar yðar, eiga sinn
þátt í rúnum þeim, sem ófríkka,
en þær eru eins og örfínt úrrak
á fögru klæði. Þér eruð fögur
kona og einarðleg í senn. Á ég
ekki að horfa í kúluna mína og
segja yður hvers ég verð áskynja?
— Ég veit ekki, mælti frúin.
En líklega sjáið þér það, sem þér
viljið sjá, hvort sem ég leyfi það
eða ekki.
— Þar hafið þér rétt ag mæla,
sagði gesturinn. Hann tók að hag
ræða kúlunni og færa til Ijósið,
svo að rétt birta léki um hana.
— Hér er stillingin, mælti hann
eins og vig sjálfan sig.
— Þér komið inn í betri stofu,
rnælti frúin. Þar hlusta ég á yður.
- — Ég fer . ekki héðan meðan
hjúin troðast um á ganginum.
Hér fer vel um mig.
Þá var það, ag frúin fór fram
á ganginn og vísaði fólkinu frá
cins og áður er sagt.
Þegar gesturinn hafði hagrætt
sér í stássstofunni hófst lesturinn
Frúin sat í hægindi gegnt honum
og hlýddi á með mikilli eftirtekt.
Gesturinn rýndi í kúluna og las
hægt með sönghljóði sínu. Við
það varð framsetníngin annarlég
og dulmögnuð: — Ég sé litla
stúlku, barn, líklega fimm til átta
ára. Barnið situr á blómskrýddum
bala. Það er sól og snmar. Barnið
heldur á svo mörgum blómum,
sem litlu lófarnir geta rúmað.
Það horfir hugfangið á blómin.
Þetta er reglulega fallegt stúlku-
barn. Og það er glatt yfir tilver
unni. Nú kemur lítill, fallegur
drengur hlaupandi. Hann er álíka
stór og telpan. Hann er með stóra
festi gerða úr fíflaleggjum. Hann
gefur telpunni festina. Og er hann
hefur komið festinni fyrir um
háls hennar og herðar, byrjar
hann að stinga blómum í festina.
Og bráðum glóir litla stúlkan öl!
í blómum. Börnin eru bæði glöð,
falleg og góð. Þér eruð stúlku-
barnið, segir gesturinn og lítur
upp. v
— Sjáið þér meira? spyr frúin.
Gesturinn rýnir enn í kúluna.
— Ég sé unga stúlku. Hún er
leidd upp að altarinu. Hún er í
fannhvítum|faldbúningi. Það á að
fara að ferma hana. Mikig er hún
falleg. Nú kemar annað ferming
arbarn. Það er piltur. Hann stað-
næmist við hlið ungu stúlkunnar
og lítur til hennar um leið. Þau
horfast í augu. Það er hlýtt tillit,
fallegt og alvarlegt í senn. Ég
þekki þau. Þetta eru sömu börn-
in, sem léku sér daginn góða á
blómabalanum. Gesturinn lítur til
frúarinnar. — Þér eruð ferming
arbarnið. Mikið voruð þér falleg-
ar þá.
— Segig meira, segir frúin og
gat nú varla dulið gleði sína.
Gesturinn rýndi enn í kúluna.
Hann velti henni fyrir sér um
stund. Svo tók hann til máls:
— Eg sé unga, fagra konu. Hún
stendur á hátindi fegurðar sinnar.
Og nú veit hún hvers viriði það er
að vera falleg, ung stúlka. Það er
því líkt að hún sé að búa sig und-
ir stefnumót. Er hún hefur snyrt
| BJARNI ÚR FIRÐI: I
Stúdentinn
í Hvammi I
sig og lagað, sem mest hún má,
leggur hún af stað. Hún líverfur.
Eg sé fagra brekku. Ungur, fal-
legur maður gengur þar um. Hann
er í geðshræringu. Nú lítur hann
við. Þetta er fallegi pilturinn, æsku
vinur'yðar. Unga stúlkan kemur
nú yfir í brekkuna. Pilturinn snýr
til móts við Hana og heilsar. Hún
tekur kveðjunni með tvíræðu
glettnisbrosi.
— Hættið!, hrópaði frúin.
Nú sátu bæði þögul um stund.
Loks segir frúin: Sjáið þér meira?
Gesturinn rýndi í kúluna.
— Eg sé miðaldra mann, rauð-
an og þrútinn í andliti, ganga um
gólf í rúmgóðu herbergi. Bezt gæti
ég trúað, að þetta væri betri stofa
á efnuðum bóndabæ eða prest-
setri. Uppbúið gestarúm er í einu
horni stofunnar. Snýr það stafni
að sama vegg og stofuglugginn.
Maðurinn gengur nú að rúminu,
ýtir sængurfötunum upp að þili
og leggst upp í rúmið aftur á bak.
Maðurinn er í einkennisbúningi
sýslumanns. Hann lygnir augunum
og brosir út í annað munnvikið
Stofuhurðin opnast. Ung stúlka j
kemur inn. Falleg er hún og vel!
búin. Maðurinn sprettur upp og
gengur til móts við hana hröðum
skrefum. Þau heilsast og horfast
í augu. Maðurinn leiðir stúlkuna
að borðinu, opnar þar litla öskju,
tekur úr henni fingurgull og dreg-
ur á hönd ungmeyjarinnar. Ann-
an hring setur hann upp sjálfur.
Hann kýssir ungu stúlkuna og
þrýstir henni að sér. Hann hvísl-
ar einhverju í eyra henni. Hún
roðnar fast. Hann hlær. Kyssir
hana enn. Svo lyftir hann henni
og ber hana að rúminu. Hún
bendir á gluggann. Hann kyssir
hana og Wær. Svo fer' hann úr
gylltu yfirhöfninni og hengir hana
við glqggann svo að skugga ber á
rúmið. Svo hverfur hann til ung-
meyjarinnar. — Gesturinn hratt
um kúlunní. Nú er þögn.
Frúin rauf þögnina:
— Sjáið þér það eitt, sem liðið
er? spyr hún. — Ef svo er vil ég
ekki heyra meira. — Gesturinn
tók kúluna að nýju stöðvaði
hana og rýndi i hana. En annað
hvorf sá hann ekkert eða vildi
ekki segja frá Hann blakaði við
kúlunni. Aftur stöðvaði hann
hana og enn fékk hún veltu.
Þannig gekk um stund.
Loks sagði gesturinn: — Eg sé
14
T f TVf T N N. cumvif|ntfMr t. 19f>2.