Tíminn - 19.06.1962, Blaðsíða 8

Höfundur gaf mér afmælisritið.
Ýmsum mun finnast gjöfin illa
launuS með eftirfarandi grein, en
ég veit, að hann sá sæmdarmaður,
viðurkennir sannleiksgildi spak-
mælisins: Vinur er sá, er til
vamms segir. Tæplega trúi ég því,
að ég sé einn um það sjónarmið,
sem ég set hér fram.
Rit þetta er vel vandað að ytri
búningi, fallegt hefti, pappír ágæt
ur og myndir skýrar.
Þetta er fimmtán ára saga
Skjaldarglímu Ármanns og betur
þó, því að einnig er sagt frá kapp-
glímum félagsins 1889—1907. Sá
kafli glímusögunnar er greinar-
beztur, jafnvel þótt einnig þar gæti
nokkurs ósamræmis í frásögn, en
þar eð kaflinn er prentaður eftir
Árbók íþróttamanna, finnst mér
einkennilegt að laga ekki í þessu
riti það, sem áfátt er um frásögn
í Árbókinni. Vík ég síðar að því.
í þessu riti eru söguhetjurnar
glímukappar þeir, sem unnið hafa
Ármannsskjöldi’nn, tveir næstu
hverju sinni og þeir, sem unnu
fegurðarglímuverðlaun, eftir að sá
háttur var upp tekinn að veita
þau. Bókin er allskemmtileg fyrir
nútímamenn, en aðalkaflinn,
skjaldarglfman, heldur tæplega
þeim kostum að fullu til lengdar.
Ekki hefði þurft mikla vinnu til
þess að gera afmælisritið miklu
gildismeira, skemmtilegra og fróð-
legra fyrir framtíðina. Skýringa-
lausar nafnaskrár eru næsta gild-
islitlar fyrir komandi kynslóðir.
Bókin hefst á eins konar for-
mála, sem nefnist „Hluti af ís-
lenzku menningarlífi." Þá kemur
ávarp forseta ÍSÍ, Ben. G. Waage
og í þriðja lagi lýsing á fyrstu sam
tökum glímumanna í Reykjavík
1873 og kappglímum þeim, sem
haldnar voru í Reykjavík 1889—
1907, en 1908 var háð fyrsta
skjaldarglíma Ármanns. í þessum
kafla eru birtar reglur um Ár-
mannsskjöldinn. Þá kemur aðal-
kafli ritsins, skjaldarglíma Ár-
manns, með fjölda glæsilegra
mynda af glímumönnum. Næst eru
viðtöl við eftirtalda glímukappa:
Guðmund Sigurjónsson Hofdal,
Hermann Jónasson, Þorstein
Kristjánsson og Ármann J. Lárus-
son, þá koma ritgerðir eftir þá
Þorsrtein Einarsson, íþróttafull-
trúa„ „Hugleiðingar um glimu-
reglur“, Helgi Hjörvar, rithöfund-
ur, „Nokkur almenn atriði um
glímuna", Lárus Salómonsson, lög-
regluþjónn. „Kappatal skjaldar-
hafa Ármanns,“ Ölafur H. Óskars-
son, „Frá deildinni". Einnig er
nokkuð um 50. skjaldarglímu Ár-
manns með myndum af Jóni Þor-
steinssyni, íþróttafrömuði og Jens
Guðbjörnssyni, formanni Ármanns
í 35 ár. Allt lesmál er s'kemmti-
legt og að ýmsu leyti fræðandi um
íslenzku glímuna. Get ég þó ekki
farið nánar út í þá sálma. Það,
sem olli því, að ég skrifa þessa
grein, er meinleg villa, sem slæðzt
hefir í afmælisritið, og vil ég ekki
láta hana standa óleifjrétta. Er
þetta þeim mun furðulegra þar
eð, auk höfundar, hefur óefað
bæði ritnefnd og sennilega kunn-
ugur prófarkalesari fjallað um
form og efni ritsins. En fyrst ég
fór að skrifa um afmælisritið á
annað borð, vil ég nota tækifærið
og benda á nokkur atriði önnur
þar sem kennir ónákvæmni og,
nokkurs ósamræmis í frásögnum.
Auk þess er sniðgengið það atriði
sögu skjaldarglímunnar, sem var
sameiginlegt með öllum glímu-
mönnum, sjálf þátttakan hverju
sinni. Allir vita, að höfundur hef-
ur viljað gera gott verk og rétt,
en vantað heimildir og ekki rækt
nógu vel öflun þeirra. Enn frem-
ur lítur út fyrir, að hann hafi
ekki gert sér nógu ljóst, að hann
fjallar um áhugamál margra
manna, persónulegt og þar af leið-
andi viðkvæmt og glíman er engri
iþrótt lik, vandkvæðin eru svo
mörg.
f sögu svona einstæðrar glímu,
ber að taka jöfnum höndum vilj-
ann fyrir verkið og afrekið, en
BJARNI BJARNASON, Laugarvatni:
Afmælisritið um
skjaldarglímuna
afrekin ein eru tilgreind, en hittJ
látið eiga sig. Megingalla á ritinu'
tel ég, að ekki er prentuð skrá j
yfir alla keppendur hverju sinni j
og ekki aðeins nöfnin ein, heldur j
einnig skýringar á uppruna glímu |
mannanna, heimili eða sýsla og
helzt hvort tveggja, þetta er líka1
gert við suma menn, aðra ekki.
Einn og einn maður fær margend-
urtekna hlutdeild, aðrir enga. Eg á
hér ekki við sigra manna, þeir eru
birtir sem söguleg staðreynd. Ef
reynzt hefði of langt að láta skrá
'yfir keppendur fylgja hverjum
kafla árlega, mátti engu siður hafa
nafnaskrá, ásamt skýringu, siðast
í ritinu og prenta aðeins nöfn ný-
liða hverju sinni og þannig hvert
nafn aðeins einu sinni. Ritið hefði
lengzt um svo sem 2—3 bls. Þann-
ig hefðum við fengið ýtarlegt og
hlutlaust rit um þessa merku, ár-
legu Ármannsglímu. 1 stað þess,
sem að framan segir, var fylgt
þeim hætti að loka augunum fyr-
ir öðium en þeim stóru.
Hinum minhimáttar glímumönn-
um mátti gleyma, þeim er velt
upp úr gólfinu og svo að engu
getið. Sá veigaminni fórnar þó
sannarlega mestu í kappglímu.
Mér þykir sennilegt, að bókanir
félagsins séu lélegar og fáfræði-
legar og bendir margt til, að svo
sé. Aðalregla höfundar er sú að
nefna þrjá fyrstu menn í hverri
glímu og einnig þá keppendur,
sem hlutu fegurðarverðlaun, eftir
að farið var að veita þau. I kafl-
anum um Ármannsglimuna fyrir
1908 og skjaldarglíman hefst,
fylgja flestum glímumönnum skýr-
ingar, heimilisfang eða starf og
stundum hvort tveggja, ásamt
myndum, enda er þessi kafli
skemmtilegur, þó að stuttur sé,
nokkrar skýiingar vantar. Á bls.
4 í þriðja dálki neðst eru nefndir
tveir fyrstu menn ásamt heimil-
isfangi og mynd, en 3. verðlaún
1 hlaut Sigfús Einarsson. Hver er
| hann? Er hér um að ræða Sigfús
Einarsson tónskáld? Eg segi fyrir
mig, að mér leikur forvitni á að
vita þetta. í glímunni 1901 og 1902
hlaut 3. verðlaun Bjarnhéðinn
Jónsson. Er ekki hér á ferðinni
B. J. járnsmiður í Reykjavík. orð-
lagt karlmenni, ættaður frá
SkeggjastÖðum í Flóa? 1905 hlaut
Þórhallur Bjarnason 3. verðlaun.
Er það Þórhallur prentari og einn
höfuðbrautryðjandi ungmennafé-
laganna?
Loks kem ég að glímunni 1907, j
þeirri síðustu fyrir skjaldarglím- j
una. Hér fylgja engar skýringar á'
mönnum, en tveir fyrstu koma
mjög við sögu glímunnar þrjúj
næstu árin, en hver er þriðji mað-j
ur, Pétur Gunnlaugsson, ef til vill
bróðir . Ásgeirs Gunnlaugssonar,
glímukappa og kaupmanns?
í síðustu glímu Ármanns fyrir,
skjaldarglímuna voru þeir þre-
menningarnir, Guðmundur A. j
Stefánsson, Sigurjón Pétursson og
Hallgrímur Benediktsson, allir
komnir fram á sjónarsviðið. Er
það mikið happ að eiga þessa góðu
mynd af þeim öllum saman (Bls.
8). Tveir þeirra urðu þjóðkunnir
menn í atvinnulífinu, og eru þess
vegna til um þá nógar handhægar
heimildir. Það er furðu mikil spar
semi að prenta ekki1 með smáu
letri undir myndina á bls. 6 nokk-
ur atriði um G. St., að minnsta
kosti hefði mátt víst til þeirra
heimilda um hann, sem prentaðar
eru í Árbók íþróttamanna. Guð-
mundur var hinn mesti ljúflingur,
stilltur vel og greindur, gat ver-
ið harður í horn að taka og ramm-
ur var hann að afli, en að sama
skapi drengilegur í öllum skiptum.
Árið 1908 hófst skjaldarglíman.
Einnig í þeim kafla er ósamræmi
að finna. Það er föst regla, einn-
ig í þeim kafla eins og í kapp-
glímum Ármanns fyrir skjaldar-
glímuna, að geta um þrjá fyrstu
menn, ásamt þeim, sem hlutu feg-
urðarglímuveiðlaun. Frá þessari
reglu er ekki vikið nema 1915. Um
þá glímu segir, að þátttakendur
hafi verið 10 og að Sig.urjón Pét-
Guðmundur Kr. Guðmundsson
ursson hafi unnið skjöldinn í ann-
að sinn. Ekki veit ég, hvers vegna
var vikið frá þeirri frásagnarreglu,
sem notuð var 49 sinnum um 50
skjaldarglímur, sem lýst er. Þó
að svo kunni að að vera, að ekk-
ert sé um þessa glímu bókað hjá
Ármanni, eru þó til um þessa
glímu ágætar heimildir. Glíma
þessi var nokkuð óvenjuleg og
vakti talsverða athygli. Tveir
menn þóttu bera mjög af keppi-
nautum sínum. Þeir urðu að glíma
til úrslita þrjár lotur, hver lota
var 3 mín., síðast í 3. lotu vann
S. P. Ef ritara Ármanns skyldi
leika hugur á að fá í bækur sínar
eitthvað um þessa glímu, get ég
vísað bonum á dagbl. Vísi 17. febr.
1915. Mér finnst það galli á af-
mælisritinu, að ekki eru skýring-
ar með hverju nafni undir mynd-
unum. Jafnvel eitt orð, svo sem
lieimilisfang umfram nafnið eitt.
hefði vei.tt myndunum aukið gildi,
og nokkurs konar líf. Eg tek nokk-
ur dæmi og hefi viðbótina við það,
sem í bókinni stendur innan sviga.
Björn Vigfússon (frá Gullbera-
stöðum), Guðmundur Erlendsson
frá Hlíðarenda (í Fljótsblíð).
Tryggvi Gunnarsson (Reykvíking-
ur), Jörgen Þorbergsson (Þingey-
ingur), Sigurður Thórarensen (frá
Kirkjubæ), Þorsteinn Einarsson,
íþróttafulltrúi, glímusnillingur
(1932), Guðmundur Agústsson
(frá Hróarsholti í Flóa).
Þessar ráðagerðir væru að sjálf
sögðu óþarfar, ef nafnaskrá með
svona skýringum, helzt fyllri, væri
i ritinu og það hefði ég eindregið
lagt til, ef ég hefði átt nokkurn
hlut að þessu verki. Heimildasöfn-
um. iafnvel þó að bókun Ármanns
sé.léleg, hefði reynzt mjög auðveld
núna, en síðar verður þetta vitan-
lega aldrei gert. Vera má, að fé-
lagi því, sem hér á hlut að máli,
sé sama um þá menn, sem fyllt
hafa hópinn í þessari merku glímu
aðra en þá, er verðlaun hlutu. t
smáletursgrein undir hópmynd á
bls. 7 er skýring með tveimur nöfn
um, Einar Halldórsson (Kárastöð-
um), Ólafur Gunnarsson (læknir)
hver er sá, sem ekki finnst þetta
gleggra heldur en nöfnin ein og
bláköld.
Skjaldarhöfum var bæði rétt og
skylt að gera nokkur skil umfram
hina glímumennina, en þó alveg
sérstaklega þeim, sem unnið hafa
skildi til eignar. Ákjósanlegt hefði
verið að verja svo sem einni opnu
í ritinu fyrir myndir af þessum
fimm mönnum, þar sem þeir bæru
aðeins glímuskildi sína en engin
önnur verðlaun og hverri mynd
hefði svo fylgt smáleturs-greip með
nokkrum æviatriðum þeirra. Þetta
hefð'i orðið skemmtileg og falleg
cpna, auk þess hefði hún haft ævar
andi gildi. Læt ég þetta nægja um
þennan aðalkafla bókarinnar.
Viðtölin eru að flestu leyti í
smekklegu formi, þó eru þau ekki
lýtalaus. Greinar þeirra Þorsteins
Einarssonar og Helga Hjörvar eru
fræð'andi og skemmtilegar. Eink-
um er spennandi að kynnast nánar
ýmsum fyrirætlunum Helga um
byltur. Viðtalið við Guðmund Sig-
urjónsson Hofdal, hann Gumma,
er skemmtilegt. Auk þess að þetta
við'tal verður ævarandi heimild um
vissa þætti í ævi þessa mikla glímu
snillings og þrautseiga glímukenn-
ara, oftast í sjálfboðavinnu, segir
hann frá ýmsu, sem enginn veit
um og öðru, sem gleymzt 'hefði
með öltyi. Guðmundi á að réttu
lagi að bæta við þremenningana,
sem fyrr voru nefndir, svo að úr
verði fjórmenningar. í þeim hópi
á hann heima með réttu sem glímu
maður.
Loks kem ég að því, sem ég ætla
að leiðrétta. Á bls. 22 er þessi
fyrirsögn: „Rætt um glímu við
Hermann Jónasson". Greinin hefst
á þessum orðum: „Hermann Jón-
asson sigraði bæði í íslandsglím-
unni og konungsglímunni 1921.
Þetta eru ekki orð H. J. sjálfs,
heldur þess manns, sem við hann
ræddi Þetta er alrangt. H. J. fékk
flesta vinninga, en sigraði ekki.
Þar eð svo er komið, að ég tek
að mér að leiðrétta þessa mein-
legu villu, ætla ég að segja svolítið
frá konungsglímunni 1921 og að-
draganda hennar.
Þessi glíma er hvort sem er far-
in að fyrnast í hugum hins eldra |
fólks, en þeir, sem miðaldra eru
og yngri, vita næsta lítið um 41
árs gamla kappglímu. Til þess að'|
æfa fyrir konungsglímuna voru j
valdir nokkrir sómasamlegir glímu
menn, sem ástæður höfðu til þess.
Mennirnir voru þessir: Ágúst Jó-
hannesson, bakarameistari, Eggert
Kristjánsson, verzlunarmaður, Guð
mundur Kr. Guðmundsson, skrif-
stofustjóii, Helgi Hjörvar, kenn-
ari, Hermann Jónasson, lögfræðing
ur, Hjalti Björnsson, verzlunarmað
ur, Magnús Tómasson Kjaran,
verzlunarmaður, Sigurjón Péturs-
son, verzlunarmaður, allir úr
Reykjavík, Þorgils Guðmundsson,
síðar kennari í Reykholti og
Bjarni Bjarnason skólastjóri, Hafn
arfirði. Sigurjón meiddist á fæti
og varð ófær til æfinga. Við æfð-
um mjög samvizkusamlega undir
leiðsögn eldri og reyndaii glímu-
manna, mig minnir, að Guðmund-
ur S. Hofdal væri helzti þjálfarinn
en aðalstjórnandinn var hinn á-
hugasami fyrrv. sýslumaður, Axel
Thulenius, þáverandi form. ÍSÍ.
Það var brýnt fyrir okkur ræki-
lega og oft að gæta þess fyrst og
fremst að glíma vel, afbrot í því|
efni varðaði hiklaust brottvikningu í
úr konungsglímunni. Við skildum j
þetta því þannig, að það leiddi af
sjálfu sér, hver hlyti konungsbik-
arinn þeirra okkar, sem fengju að
Ijúka öllum glímunum. Við vorum
mjög samhentir og einhuga um
að gera okkar allra bezta bæði á

æfingum og þó eir.kum þcgar á
hólminn kænu. Við glíir.umennirn-
ir ókum til Þingvaili kvöldið áður
en hátíðin hófst, cn þarn dag ítti
að glíma. Við vorö~i dálítið
hreyknir og tölaurr. C'ti.ur hafa
ærnu hlutvei'ki að gegiu í. þsssari
miklu væntanlegu hátíð. Ok':ur
fannst heldur illa tekið á iióti okk
ur, og olli það nokkurri óar.rsgju,
okkur fannst við lítilsviriir c.g það
ómaklega, þar eð við þörfuu'Vimst
hvíldar og góðs viðurværis. Sá tími
rann samt upp, að við gengúm inn
á glímupallinn. Fánaberi var Agúst
Jóhannesson, dómnefnd skipuðu:
Ben. G. Waage, Hallgrímur Bene-
diktsson og Sigurjón Pétursson.
Mig minnir, að Axei Thuleníus
væri yfirdómari, að minnsta kosti
var hann alltaf nálægur. Glíman
hófst, og allt fór sómasamlega. Við
vorum allir svo líkir, sumar
glímurnar urðu þess vegna langar
og þreytandi, en enginn fékk á-
minningu í glímunni. Hermann
Jónasson felldi okkur alla (hann
féll að vísu einu sinni á mjöðm,
en dómari sá það ekki). Næstir að
vinningum urðum við Guðmund-
ur Kr. Guðmundsson með tvær
byltur hvor. Ég fóll fyrir Þorgils
og Hermanni, en Guðm. Kr. fyrir
Hermanni og mér. Dómur féll
þannig, að Guðm. Kr. Guðmunds-
son var dæmdur sigurvegari og
honum afhentur konungsbikarinn.
Okkur kom þetta á óvart að því
leyti, að við glímumennirnir héld-
um, að sigurvegari yrði sá, sem
lyki öllum sínum glímum sóma-
samlega og flesta hlyti vinninga.
Að dómi uppkveð'num var ljóst, að
annaðhvort höfum við misskilið
stefnu glímuleiðtoga okkar eða þá
hitt, að dómnefndin hefði tekið
sér það vald að breyta konungs-
glímunni í fegurðarglímu, en í feg-
urðarglímu skeður það miklu
sjaldnar að sá sem hlýtur flesta
vinninga fái 1. fegurðarglimuverci-
laun, þó kemur það fyrir, en oft-
ast falla þau til 2. og 3. manns að
vinningatölu. Konungsglíman 1921
hefur verið dæmd sem fegurðar-
glíma og minn æskuvinur, Guð-
mundur Kr. Guðmundsson hlaut
einu verðlaunin, sem veitt voru,
Konupgsbikarinn, hann er þess
vegna óumdeilanlega sigurvegari í
konungsglímunni 1921, samkvæmt
glímudómi þar til réttilega kjör-
inna manna. Með þessu er fyrr-
nefnd missögn leiðrétt.
Er mjög leitt, að svona villa
skuli vera prentuð í afmælisritinu.
Að lokinni glímunni gekk konung-
ur fyrir okkur glimumennina og
réttti okkur höndina með gömlum
og ljótum hanzka. Eg hefi fyrir
satt, að vegna þessa hanzka hafi
Hermann ekki rétt konungi hönd
sína. Eftir á þótti sumum okkar
þetta maklegt. Um dóm glímu þess
arar spunnust mjög harðvítugar
blaðadeilur, sem leiddu til þess, að
dómnefndin eða framkvæmda-
nefndin lét smíða veglegan silf-
urbikar og afhenti hann Hermanni
Jónassyni. Með þessu varð dóm-
nefndin uppvís að tvískinnungs-
hætti í dómi sínum í konungsglím-
unni á Þingvöllum 1921. Mun þessi
framkoma dómnefndar vera algeit
einsdæmi i sögu kappglímu á Is-
landi og lengi í minnum höfð.
Nýtt útibú KEA í Hrísey
Hrísey, 13. júní:
Hér er norðanbræla og allir bát
ar í landi. Línubátum hefur þó
gengið saemilega að undanförnu
en illa hefur viðrað tii handfæra-
veiða. Töluverður fiskur er á mið-
unum. Tveir þilfarsbátar voru
keyptir hingað frá Skagaströnd fyr
ir skömmu. Níu bátar hafa róið
með handfæri og þrír með línu.
Vorið hefur verið kalt og snjóaði
langt niður í fjöll við Evjafjörð i
gær og nótt. Byrjað er að grafa
fyrir nýju útibúi frá KEA, tveggja
hæða byggingu, 10x13 metra að
flatarmáli. Ilúsið verður steypt í
sumar. Eitt íbúðarhús er í cmið-
um. — Þ. V.
T í M I N N, þriðjudagi'.rhm 19. júní J.962.