Tíminn - 08.07.1962, Síða 6

Svarta línan sýnir útfærsiu fiskveiðiiandhelginnar 1958.
í umræðum um vandamál
togaraútgerðarinnar, sem fóru
fram á fundi borgarstjórnar
Reykjavíkur á fimmtudaginn,
kom það glöggt fram í ræðum
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins, að þeir
teldu eðlilegt að veiðisvæði ís-
lenzku togaranna yrðu aukin
innan íslenzku fiskveiðiland-
helginnar.
Það þarf ekki að lýsa því,
hvað þetta getur þýtt fyr-
ir bátaútgerðina' Jafnframt
myndi þetta ýta undir nýjar
kröfur útlendinga um aðgang
að fiskveiðilandhelginni. Und-
anhaldssamningamir við Bret
land og Vestur-Þýzkaland
hljóðuðu einmitt um það, að
brezkir og þýzkir togarar nytu
svipaðra undanþága næstu ár-
in og íslenzkir togarar hafa
haft til veiða innan fiskveiði-
landhelginnar. Ekki er fjar-
stætt oð álykta, að kröfur um
enn frekari undanþágur komi
frá þessum aðilum, þegar við-
ræður hefjast við Efnahags-
bandalag Evrópu um tollamál-
in, einkum þó, ef íslenzkum
togurum hafa verið veitt enn
meiri veiðiréttindi innan fisk-
veiðilandhelginnar en þeir
nutu upphaflega.
Ef til vill hefur líka forsæt-
isráðherrann haft þetta í
huga, er honum fórust svo
orð í ræðu sinni á þjóðhátíð-
ardaginn:
„Samfara þvi, sem íslend-
ingar þurfa að læra aö um-
gangast hver annan með sið
semi og góðvild, er þeim
rík nauásyn að temja sér
rétta háttu i samskiptum
við aðrar þjóðir, en enn
skortir mikið á að vel sé í
þeim efnum. Nefni ég þar
sem dœmi landhelgina. og
handritin
Þrjár staðreyndir
í tilefni af því, að landhelg-
ismálin virðast vera að kom-
ast á dagskrá að nýju er ekki
úr vegi að rifja upp nokkrar
staðreyndir þeirra.
Þegar rætt var um land-
helgissamninginn við Vestur-
Þýzkaland á siðastl. vetri,
benti Þórarinn Þórarinsson
m.a. á eftirgreindar stað-
r eyndir:
1. Útfœrsla fiskveiðiland-
helginnar 1958, þegar h<>n var
fœrð út í tólf mílur, hefur ger
breytt afkomu bátaútvegsins.
Tvimœlalaust var þá stigið
eitt stœrsta spor í allri sjálf-
stœðisbaráttu þjóða.rinnar,
því að jafnt var við innlenda
sem erlenda andstöðu að
etja.
2. Fullur sigur hafði raun-
verujega verið unninn í bar-
áttunni fyrir tólf milna fisk
vei&ilandhelginni, þegar nú-
verandi ríkisstjórn hóf
samninga við Breta sumar-
ið 1960 og gerði siðan við þá
landhelgissamninginn, sem
var algert brot á loforðum
og yiirlýsingum stjórnar-
flokkanna fyrir kosningarn
ar 1959.
3. Þeir flokkar, sem einu
sinni hafa gert slika undan-
haldssamninga og samning-
arnir við Breta og Vestur-
Þjóðverja eru, geta hœglega
gert slíka. samninga aftur,
t.d. framlengt undanþág-
urnar. Þess vegna verður
þjóðin að vera vel á verði
gagnvart þessum Uokkum,
ekki sizt ef til þess kemur að
semja. við Efnahagsbanda-
lag tvrópu.
Hér á eftir verða rifjuð upp
nokkur atriði, sem Þórarinn
færði máli sínu til stuðnings.
„Neikvæður hrá-
skinnaleikur“
Það þurfti ekki aðeins að
glíma við erlenda andstöðu,
heldur engu slður innlenda
andstöðu, þegar landhelgin
var færs út 1958.
Allt. sumarið 1958 reyndi
Mbl. að gera þessa ákvörð-
un sem tortryggilegasta, en
útfærslan tók ekki gildi fyrr
en 1. september, þótt hún
væri ákveðin í maí. Sumarið
var m.ö.o. notað til að fá aðr-
ar þjóðir til að viðurkenna
útfærsluna. Því reið á, að
þjóðin stæði yel saman i mál-
inu, þessa sumarmánuði. Sú
var hins vegar ekki afstaða
Mbl.
Alþýðublaðið lýsti þessum
starfsháttum Mbl. þannig í
forustugrein 28. ágúst 1958'
„En iyrst Mbl. er með þenn
an sífellda hráskinnaleik í
landh&lgismálinu, er rétt að
spyrja blaðið, hver sé stefna
þess i málinu. Hver er
stefna stœrsta stjórnmála-
flokksins í landinu í þessu
höfuðmáli þjóðarinnar? Af
Mbl. verður ekkert ráðið i
þessum efnum. Það er svo
önnum kaiið við pólitískan
loddaraskap cg neikvœðan
hráskínnaleik, að það virð-
ist alveg gleyma því hlut-
verki að hafa einhverja skoð
un sjálft. Miklu rúmi er á
hverjum degi eytt i œsi-
fregnir utan úr löndum,
helzt þœr, sem eru fjand-
samlegar islendingum, og
eins og áður eru þœr yfir-
leitt birtar athugasemda-
og andúðarlaust. Sama verð
ur uppi á teningnum með
umrœður á íslenzkum vett-
vangi. Þar virðist Mbl. helzt
gegna því hlutverki að
kljúfa, spilla milli flokka og
vekja sem mesta tortryggni
í málinu. Hvað á svona
háttalag að þýða? Hetur yf-
irstjórn Sjálfstœðisflokks-
ins lagt svo fyrir við Morg-
unblaðið, að það hafi þessa
neikvœðu, hœpnu og vand-
rœðasömu afstöðu i höfuð-
sjálfstœðismáli þjóðaHnn
ar?“
Ólafur Thors á
Egilsstöðum 1958
Forkólfar Sjálfstæðisflokks-
ins létu sér ekki aðeins nægja
að leika þennan „neikvæða.
hráskinnaleik“ í Mbl. heldur
létu og óspart í ljós, að þjóð-
in væri klofin í málinu Þann
5. ágúst 1958 sagði Mbl frá
móti, sem Sjálfstæðismenn
hefðu haldið á Egilsstöðum 3.
ágúst. Blaðið birti eftirfar-
andi útdrátt úr ræðu sem
Ólafur Thórs flutti þar:
„AUir landsmenn vonuðu,
af hevlum huga, að íslend-
ingar sigruðu l þessu máli,
en verði sá sigur ekki heill,
þá er það fyrst og fremst þvi
að kenna, að Lúðvík Jósefs-
son setti það ofar öðru að
kveikja ótriðareld milli Is-
lendinga og vestrœnna vina
þeirra, og Framsóknarmenn
voru eins og bundnir fangar
aftan i stríðsvagni komm-
únista."
Þannig var það ðtvírætt
látið koma fram, að íslending
ar væru klofnir í málinu og i
raun og veru væru það komm
únistar einir, sem hefðu hér
forustu. Það varð vitanlega
ekki til ag greiða fyrir viður-
kenningu málsins á erlendum
vettvangi, þegar þessu var
haldið fram af foringjum
stærsta stjómmálaflokksins.
Vafasamt er hvort Bretar
hefðu gripið til ofbeldis, ef
það hefði ekki verið gert í
trausti þess, að íslenzka þjóð-
in væri klofin, og því væri
hægt að neyða vissa forustu-
menn hennar tii undanhalds,
eins og.líka síðar kom á dag-
inn, þegar kosningar voru af-
staðnar.
Viðurkenning
Bjarna
Þrátt fyrir það, þótt fram-
koma Sjálfstæðisfl. væri þessi
sumarið 1958, tókst samt að
halda þannig á landhelgis-
málinu, — ekki sízt vegna
samstöðu þjóðarinnar — að
fullur sigur hafði unnizt í
málinu, þegar núv. ríkisstjórn
hóf samningana við Breta
sumarið 1960. Það bar því
ekki hina mýmstu nauðsyn
til þess að hefja þessa samn-
inga og þá vitanlega enn síð-
ur að láta þá enda með slíku
undanhaldi og raun varð á.
Bjami Benediktsson viður-
kenndi það sjálfur í þingræðu
haustið 1960, as 12 mílurnar
væru búnar að sigra. Hinn 27.
okt. 1960 fórust honum svo
orð í efri deild:
„Það hefur verið sagt:
Landhelgismálið er leyst: 12
milurnar hafa sigrað. Það
er rétt.“
Nokkrum dögum síðar eða
7. nóv. fórust Bjarna svo orð
í efri deild:
' „Svo sem fram hefur kom
ið fyrr í þessum umrœðum,
verður ekki lengur um það
deilt, að 12 milna fiskveiði-
lögsaga er sú, sem i fram-
tiðinni mun hafa allsherjar
gildi . . . Við erum þess
vegna búnir að sigra i meg-
inmálinu, því að frá 12
milna fiskveiðilögsögu verð-
ur aldrei horfið framar við
ísland. Sú orusta, sem mátti
virðast nokkuð vafasöm um
skeið, er þess vegna þegar
unnin.“
Enn fremur sagði Bjarni í
sinni ræðu:
„Við skulum minnast þess,
að í þessari deilu erum við
nú þegar búnir að sigra að
meginstefnu til."
Þeir, sem bregðast
einu sinni, geta
brugðizt oftar
Það liggur þannig ljóst fyr-
ir, að þrátt fyrir það, þótt
íslendingar væru búnir að
sigra í landhelgismálinu
haustið 1960, og þrátt fvrir
allar yfirlýsingar stjórnar-
flokkanna fyrir kosningarnar
1959 um, að hvergi skyldi hvik
að frá 12 mílunum, þá samdi
náv. ríkisstjórn við Breta vet-
urinn 1961, um að hleypa
brezkum togurum inn í ís-
lenzku fiskveiðilandhelgina
næstu þrjú ár og um að tor-
velda frekari útfærslu fisk-
veiðilandhelginnar um ófyr-
irsjáanlegan tíma.
Þeir, sem þannig bregðast,
geta hvenær sem er, brugð-
izt aftur, þótt þeir hafi fögur
org um að gera það ekki.
Vissulega er þag ekki góðs
viti, ef veiðiréttindi íslenzku
togaranna verða aukin innan
fiskveiðilandhelginnar.
Og vissulega er það ekki
góðs viti, að Ólafur Thórs
notaði sjálfan þjóðhátíðar-
daginn til að brýna það fyrir
þjóðinni, að hún yrði að
„temja sér rétta háttu í sam-
skiptum við aðrar þjóðir" og
þó alveg sérstaklega í land-
helgismálinu.
Þeir, sem einu sinni hafa
brugðizt, geta brugðizt enn
hrapallegar í næsta sinn.
Togaradeilan og
stjórnarstefnan
Það er ástæða til þess að
fagna því, að togaradeilan
skuli nú leyst, þótt betra
hefði verið að það hefði gerzt
miklu fyrr.
Slíkt hefði líka verið auð-
velt, ef ríkisstjórnin hefði
hefði viljað hjálþá til Við
lausn deilunnar.
Ríkisstjórnin héit' hins veg-
ar að sér höndum og er þar
engan veginn að öllu leyti
um að kenna hinu venjulega
sleifarlagi hennar og ráða-
leysi. Hér kemur engu síður
til greina sú íhaldsstefna í
efnahagsmálum, sem hún
fylgir:
Eitt meginatriði þessarar
stefnu er það, að það sé
hœttulegt, ef framleiðslan
eykst að ráði, þar sem bað
geti leitt til of mikillar eftir-
spurnar og þenslu á vinnu-
markaðinum og það aftur
leitt til kauphœkkana. Þess
vegna verði að halda fram
leiðslu.nni „hœfilega" í skefj
um.
Þegar síldin veiddist eins
vel s.l. vetur og raun varð á,
fóru ríkisstjórnin og hag-
fræðingar hennar því að skelf
ast, að framleiðslan yrði of
mikil! Það er ein skýring þess,
að þessir aðilar létu það af-
skiptalaust, ag togaraflotinn
var stögvaður í fjóra mánuði
og síldveiðiflotinn í þrjár
vikur.
Þetta hefur hins vegar
valdið þjóðinni gjaldeyris-
tjóni, sem nemur mörgum
hundruðum milljóna króna,
jafnhliða margvíslegu öðru
tjóni og tapi bæði þjóðarheild
arinnar og einstaklinganna.
Slík stjórn mun halda á-
fram ag endurtaka sig meðan
þjóðin sættir sig við stjórnar-
stefnu, er hefur það sem eitt
aðaltakmark að halda fram-
leiðslunni „hæfilega" i skefj-
um!
UM MENN OG MÁLEFNI
6
T í M I N N, sunnudagurinn 8. júli 1962