Tíminn - 27.09.1962, Blaðsíða 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvœmdastióri: Tómas 4rnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndriSi
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Sigurjón Davíðsson Ritstjó-rnarskrifstofur í Eddu-
húsinu: afgreiSsla, auglýsingar og aSrar skrifstofur I Banka.
stræti 7 Simar: 18300—18305 Auglýsingasími: 19523 Af.
greiðslusími 12323. - Áskriftargjald kr 55 á mánuði innan-
lands. í lausasölji kr. 3 eintakið. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Svoiífil! samanburður
Þessa dagana er því hampaS einna mest í stjórnarblöð-
unum sem dæmi og sönnun þess, að „viðreisnin hafi
tekizt“, eins og það er orðað, að næg atvinna sé um allt
land.
En úr því að ríkisstjórnin vill um fram allt þakka hina
miklu atvinnu sínum aðgerðum og „viðreisninni", er ekki
úr vegi að líta á þær staðreyndir, sem við blasa í þessu
efni' og fá rétt svör við þeirri spurningu, hverju hin
mikla atvinna er að þakka. Hér skal nefnt hið helzta:
1. Bezta síldveiSiár í hálfan annan áratug, þar á ofan
bættust alveg óvenjulegar vetrarsildveiSar. Þetta hef-
ur valdiS og veldur enn mikilli eftirspurn eftir vinnu-
afli, svo sem eSlilegt er.
2. í kaupstöSum og verstöSum úti um land átti sér stað
mjög mikil uppbygging atvinnutækja í tíS vinstri
stjórnarinnar, margir bátar keyptir og verksmiSjur
og vinnslustöSvar sjávarafla reistar. Þessarar upp-
byggingar nýtur nú.
3. Vinstri stjórnin færSi út fiskveiSilandhelgina 1958 í
12 mílur og sigraði í hinni alþjóSlegu deilu um þau
mörk. Þó aS núv. ríkisstjórn hafi dregiS úr þeim sigri
og hleypt erlendum skipum inn í landhelgi aftur aS
nokkru um sinn, hefur árangurinn af útfærslunni
komiS betur í Ijós meS hverju sumrinu. Af betri afla-
brögSum báta skapast aukin útgerS, atvinna og frarn-
leiðsluaukning.
4. Ýmsar byggingar hafa aukizt á þessu ári aftur eftir
stöSnunina og samdráttinn fyrstu ár þessarar ríkis-
stjórnar, bví að þörfin rekur menn til aS byggja, hvaS
sem þaS kostar. ÞaS verður ekki staSiS í stað árum
saman.
En það sem mestu veldur í þessum efnum er uppgripa-
aflinn, sem fengizt hefur á þessu ári og allgóð nýting
hans, sem tekizt hefur eingöngu vegna uppbyggingar
fvrrverándi ríkisstjórna.
Þegar á allt þetta er litið hlýtur mönnum að vera ljóst,
að hér hlýtur að vera meiri en nóg atvinna hvernig sem
stjórnarfarið er.
í framhaldi af þessu er vel þess vert að minnast é
framlag núverandi ríkisstjórnar til þess að örva atvinnu
og framleiðslu og að nýta gæði landsins. Skulu aðeins fá
nærtæk dæmi nefnd: '
1. Ríkisstjórnin og SjálfstæSisflokkurinn, áður en hún
kom til valda, börðust hatramlega gegn byggingu
verksmiðja og vinnslustöðva í verstöðvum úti á landi
og kallaði pólitíska fjárfestingu og fordæmanlega.
Þetta var einkum haft á orði um síldarverksmiðjurn-
ar, sem vinstri stjórnin efldi á Austfjörðum og víðar.
2. Rikisstjórnin hélt öllum togaraflota landsmanna
bundnum í marga mánuði á þessu ári og hindrafci
eftir getu lausn þess verkfalls.
3. Ríkisstjórnin hindraði og eyðilagði samninga, sem
komnir voru á í járnsmiðaverkfallinu, svo að undir-
búningur síldarvertíðarinnar og verksmiðjann dróst
úr hófi og tafði stórlega síldarmóttöku.
4. Ríkisstjórnin efldi deilur um síldveiðikjör sjómanna
og hafði engin úrræði til lausnar. Fyrir bragðið hóf
meginfloti síldveiðanna veiðar allmörgum dögum síð-
ar en hæfði og við það tapaðist mikill afli. Mörg fleiri
dæmi mætti nefna.
Allt þetta sýnir, að það eru aðgerðir vinstri stjórnar-
innar og fyrri ríkisstjórna, sem til þess hafa dugað að
efla hina miklu atvinnu og nýtingu metaflans, og án
þeirra hefði afraksturinn orðið miklu mínni. Dæmin um
aðgerðir núverandi ríkisstjórnar sýna hins vegar, að þær
hafa að verulegu leyti miðað að því að torvelda fram-
ieiðsluna, minnka aflann og kreppa að þjóðinni. Hið
fyrra er jákvæð uppbygging — hið síðara skemmdarverk.
SVEN DANÖ háskolakennari:
Er tími þjóðríkisins liðinn?
Danskur háskólakennari ræðir hugmyndina um eitt Evrópuríki í tifelni af
fyrirhugaðri aðild Dana að Efnahagsbandalaginu

Grein þessi birtist neffianmáls
í Berlingske Aftenavis 7. sept-
ember síffiast liffiinn. Þar er lýst
þeirri skoffiun, affi meffi því að
gera of lítiffi úr kugtakmu þjóð-
ríki sé ekki einungis of miklu
fórnað, heldur kunni affi vera
stofnað - til mjög alvarlcgrar
haettu. — Höfundurinn, Sven
Danö, er lektor í stjómfræffii
við Kaupmannahafniarháskóla.
Greinina skrifar hann í tilefni
af fyrirhugaðri affiild Danmerk-
ur affi Efnahagsbandalagi Evr-
ópu.
HIÐ „ÞJÓÐLEGA" er ekki í
hávegum haft um þessar mund-
ir. Heimsstríffiin tvö hafa svert
svo áleitnari gerðir þjóðerms-
stefnu, að allt, sem snertir hið
þjóðlega, bíður álitshnekki af.
Fólk þorir varla ag nota hug-
takið af ótta við að vera dregið
í dilk með nazistum. Sumir þeir
hópar, sem voru hvað þjóðleg-
astir, eru nú meðal • áköfustu
fylgjenda Evrópuhreyfingar-
innar, og þeir, sem gjalda þjóð
legan varhug við að ganga í
Evrópubandalagið, nefna ástæð
urnar fyrir ugg sínum öðru
nafni, og segja a'ð þær séu
„menningarlegar".
Því verður ekki neitag, að
eitthvað heilbrigt er við þetta
uppgjör gagnvart þjóðskrum-
inu og öllu, sem því fylgir. Þag
ieiðir til móttækilegri afstögn
gagnvart umheiminum og greið
ir götu einlægs og jákvæðs
vilja til alþjóðlegrar samvinnu.
Samt sem áður er nokkur á-
stæða til að spyrja, hvort hið
þjóðlega og þjóðernisstefna sé
ekki í meiri varnaraðstöðu en
nauðsyn krefur. Við eigum á
hættu að skvetta barninu burt
með baðvatninu, barninu, sem
er stjórnmálalegur sjálfsá-
kvörðunarréttur okkar og hið
sér danska (eða norræna) lifs-
viðhorf, en það er framlag okk
ar til evrópskrar menningar.
í VÍÐARl skilningi er hér
um að ræða spurninguna um
rétt þjóðrikisins gagnvart við
tækari ríkismyndun. í þessu
efni verður oft vart þess skiln
ings, að „tími hinna smáu þjóð
ríkja sé liðinn. Það er afleiðing
tækniþróunarinnar, hvort sem
okkur geðjast þag betur eða
verr“. Þetta er ein útgáfan aí
þeirri algengu röksemdafærslu,
sem verður ákaflega víða vart.
ag ekki megi láta tilfinninga-
sjónarmið leiða til andstöðu
gegn þróuninni, heldur verði
maður að viðurkenna óhjá-
kvæmileika hennar — eða
hvernig, sem komizt kann að
vera að orði. Þessi röksemd er
þó í raun og veru aðeins orða
lag, sem ekki tekur með í reikn
inginn þá staðreynd, sem mál
ið snýst um. Að „fylgjast með
þróuninni“ þýðir blátt áfram
að ákvörðunin sé fali'n þeim,
sem hæst hrópa um, að þeir
séu hinir e;nu, sönnu fulltrú-
ar framtíðarinnar Láti maður
til leiðast, rnun þróunin auð
vitað fremur og fyrr beinast i
þá átt. Sjónarmiðið á í raun
og veru skylt við ótrúleika og
leiðir beint til undanhaldssamr
ar tækifærisstefnu.
Það, sem úrslitum ræður.
hlýtur auðvitað að vera raun
verulegt mat á, hvort um sé a*
ræða æskilega þróun eða ekki
I þessu tilfelli er það mat á
pólitískum og menningarlegum
kostum þjóðríkisins, saman
borið við stærri ríkisheildir.
eins og til dæmis sameinaða
Vestur-Evrópu.
HIN augljósa fyrirniynd að
evrópskri einingu eru auðvitag
Bandaríki Norður-Ameríku, og
þvf er ekki að undra, þó að
Bandaríkjamönnum gangi illa
að skilja, hvernig á því standi,
að vig höfum ekki fyrir löngu
gert hið sama og þeir. Svarið
liggur beint við: Við erum
miklum mun ólíkari innbyrðis
en þeir. Við höfum að vísu
sameiginlega grunnmenningu,
en hún nær langt út fyrir landa
merki Evrópu, meðal annars
til Ameríku, — en munurinn
FYRRI HLUTI
eftir landssvæðum í Evrópu er
nógu mikill til þess að við get-
um taiað um þjóðlegar menn
ingar, og sú skipting fylgir
nokkurn veginn tungumáia-
mörkunum. Dani kann að
kunna vel við sig á Frakklandi
eða Ítalíu, en hann verður þar
aldrei heimamaður. Þessu ætt-
um við aðeins að vera fegnir.
Hin menningarlega skipting,
sem er svo einkennandi fyrir
Evrópu, er mjög mikill auður
öt af fyrir sig, og sérhver til-
raun Lil þess að gera Evróþu að
stórum „bræðslupotti“ eftir
bandarískri fyrirmynd, hlýtur
óhjákvæmilega að leiða til
menningarlegs tjóns og rótleys-
is og gerir okkar heimshluta
dauflegri í að lifa. Við skulum
endilega vera eins frábrugðnir
hver öðrum og unnt er og við
skulum ekki rífá okkur sjálfa
upp með rótum. Norðmaður
einn (Arild Haaland) hefur
lýst þessu ágætlega vel:
„MÁLIÐ og heimsmenningin
eru áhrif, sem ná aftur til
fyrstu bernsku okkar, samofin
hinum næmustu og viðkvæm
ustu þráðum. Þetta net umlyk-
ur þaffi, sem persónulegt er '
lífi okkar. Þessi tengsli er ekki
hægt að skerða án þess að það
valdi tjóni á okkur sjálfum sem
manneskjum. Það fólk, seni
gerir sér ekki grein fyrir þýð-
ingu þessara þátta, er þegar
búið ag missa nokkuð af því,
sem mest er vert, við tilver-
una. Maður getur einnig átt
afar tilbreytingaríka og ánægju
lega ævi, byggða á öðrum
grunni en þessum. En varan-
legar og djúpstæðrar ánægju
verður aðeins noti.ð til fulls
ef hún stendur á algerlega
persónulegum rótum. Sá, sem
ekki hefur smekk fyrir sitt eig-
ið í þessum skilningi, hefur
þegar glatað einlrverju sepi
maður, nema enn persónulegri
og meiri lifsverðmæti hafi náð
honum á. sitt vald. En um hve
marga skyldi vera hægt að
segja það?“
HIN sameiginlega menning
sem tengir þjóð saman, leiðir
alveg eðlilega til stjórnmála
legrar samábyrgðar, sem gerir
það næsta eðlilegt, ag þjóðern-
ið sé undirstaða ríkisins. Mað-
ur vill helzt lúta stjórn lar.da
sinna, maður skilur þá og er á
sömu „bylgjulengd" og þeir,
hversu margt sem annars kann
að bera á milli. Þess vegna
munu þjóðernisleg landamæri
alltaf verða annað og meira en
venjuleg héraðamörk. íbúar
héraðs kunna ef til vill öðru
hvoru að vera óánægðir með
það, hvernig þeim er stjórnað
frá höfuðborginni, en þeim
dettur ekki í hug ag vilja slíta
sig frá rijíinu. Við erum þrátt
fyrir allt ein heild. Þag kann
að hljóma sérlega aðlaðandi að
segja, að það sama ætti að gilda
um afstöðuna milli Danmerkur
og Evrópu. Við séum allir Evr-
ópubúar og eigum ekki að vera
þjóðrembingar eða einangrun-
acsinnar. En hverjir okkar eru
reiðubúnir, þegar á á að herða,
að láta útlendinga stjórna sér í
þýðingarmiklum málum, en
það er einmitt það, sem um
verður að ræða í Evrópubanda-
laginu, þar sem við erum hverf
andi lítill minnihluti. Ég hef
ekki trú á, að til þess sé fyrir
hendi nægileg samábyrgðartil-
finning. Til þess er munurinn
allt of mikill á lífsháttum og
stjórnmálamarkmiðum. Hin
sameiginlega Evrópuþjóðernis-
tilfinning, sem sumir Evrópu-
fylgjendur vitna til, er eitthvað
annarleg þjóðernisstefna, án
þjóðlegrar undirstöðu. Við
munum áreiðanlega líta á Evr
ópuríki sem yfirráð útlendinga,
sem vig getum auk þess aldrei
Losnað við á löglegan hátt.
Bandaríki Norður-Ameríku
urðu að þola langvinna og blóð-
uga borgarastyrjöid þegar
nokkur ríkjanna reyndu að
rjúfa tengslin 1861 Hvern.g
gæti þá ekki farið i Evrópu.
þar sem mismunur eftir svæð-
um er þó miklum mun meiri?
í Bandaríkjunum var það sam
bandsstjórnin, sem var fulltrúi
frjálslyndis og lýðræðis, en í
sameinaðri Evrópu, sem lyti
lögum og lofum Þýzkalands oa
Frakklands, er mjög sennilegt,
að afstaðan yrði þveröfug.
REYNSLA Evrópubúa af
samþjóðlegum ríkjum er ekki
sérlega góð. Austurríki-Ung-
verjaland klofnuðu, þegar þeir
íbúar, sem ekki voru af þýzku
bergi brotnir voru sendir i
stríð vegna mála, sem þeir
töldú ekki til sín taka, og þeim
verður varla láð.
Ég fae ekki belur séð, en að
þjóðríkið sé einfaldasta og eina
eðlilega lausnin á þjóðernis-
vandamálunum. Þegar fleiri
þjóðabrot eða þjóðir eiga að
fara að búa saman í sama riki
-l- einkum þó ef um verulegan
mun á fjölda er að ræða, —
kemur ávallt til klofnings, sem
eyðir dýrmætri orku og veldur
útlendingahatri og öðrum mið
ur viðfelldnum úthverfum þjóð
ernisstefnunnar. í þjóðríkinu
fá þjóðlegu andstæðurnar færi
á ag kyrrast og eftir verður
hin heilbrigða þjóðernístilfinn-
ing, sem einkum kemm fram i
viljanum til að vera maður
sjálfur og lifa á sinn eigin
hátt. Og þessu fylgir rétturinn
til að ákvarða um sín eigin
mál.
T I M I N N, fimmtudagurinn 27. sept. 1962.
7