Alþýðublaðið - 06.01.1940, Blaðsíða 3

LAUGARDAGUR 7. JAN. 1940 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
♦
fyrstn fjérir nánnðir striðsins.
Brezkir hermerin, nýkomnir til vígstöðvanna, á leiðinni inn í eitt vígi hinnar rammbyggðu
frönsku Maginotlínu.
ALÞYPURLAÐIÐ
RITSTJdRI:
F. R. VABÐEMARSSON.
j 1 ÍJarveru hana:
S1®FÁN PÉTURSSON.
AF©REIÐSLA:
ALÞÝÐUHÖSIND
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
, 4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
49Ö2: Ritstjóri.
'49,03: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
8021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
é ------------------------1
Fromvarpið, sei
vísað var frá.
"O RUMVARP Bjarna Snœbjörns
sonar um skipuiag verka-
lýösfélaganna, sem miikið núroer
var gert úr af blööum Sjálf-
stæðisflokksins í byrjun Jþings-
ins, en siðan hefir verið tiltölu-
lega hljótt um, var af efri deild
vísað frá með röfcstuddri dag-
skrá frá Hermanni Jónassyni einn
siðasta dag pingsins.
1 blöðum Sjálfstæðisflokksins,
einkum Morgunblaðinu, hafa
þessi endalok frumvarpsins ver- :
ið túlkuð á mjög einkennilegan
hátt. Morgunblaðið segir, að með
samþykkt hinnar rökstuddu dag- 1
skrár hiafi efri deild „viðurkennt
stefnu SjáIfstæðismanna í verlka-
lýðsmálum", og byggir þá furðu-
legu niðurstöðu á því, að í dag-
skránni, ,sem samþykkt var, hafi
veiið falin „öll atriðin í frumr
varpi Bjarna“, eins og það kemst
iað orði. Og á eítthvað
svipaðan hátt var Bjarni Berie-
diktsson prófessor að skýra hina
rökstuddu dagskrá í Miorgunbláð-
inu í gær.
Bn þetta er ékki rétt. Annað-
hvort eru yfirlýsingar Morgun-
blaðsins ekkert annað ihreystiyrði ;
tiil þess að reyna að breiða yfir
þá staðreynd, að fiumvarpinu var
vísað frá, eða Morgunblaðið hefir
ekki gert sér fullkomlega ljóst,
hvað hin rökstudda dagskrá hafði
inmi að halda, og hvað' frunr-
varpið, sem frá var vísað.
Hin rökstudda dagskrá hljóðaði
þinnig:
„I trausti þess, að samningar
takist milli fulltrúa þeirra verka-
manna, sem lýðræðisflokkunum
fýlgja, er leiði til þess, að ein-
ungis eitt félag fyrir hverja stétt
verði á hverju félagssvæði, og
að engir geti gerzt meðlimir þess j
aðrir en memn þeirrar |
stéttar, sem félagið er i
fyrir; ennfremur, að hið bráð-
asta verði gerðar nauðsynlegar J
breytingar á Alþýðusambandi ís- j
lands til þess, að það verði ó-.
háð öllum stjómmálaflolkkum og
tryggt verði að öllum meðlimum ;
félaga sambandsins verði veitt !
jafnrétti tii allra trúnaðarstarfa
annan viðkomandi félags, án til-
lits til stj'ómmálaskoðana, þá
tekur deildin að swo stöddu ekki
afstöðu til frumvarps þessa og
tekur fyrir næsta mál á dag-
skrá“.
»
Og hvað hafði svo fmmvarp
Bjama Snæbjömssonar inni að
hialria? '
I fyrsta lagi það ákvæði, að
aðeins eitt stéttarfélag skyldi
vera á hverju félagssvæði í hverri
starfsgrein. Pað hefði verið blátt
bann við því, að endurreiisa fé-
lagsskap verkamanna á heilbdgð-
um gruindvelli með nýrri félags-
stofnun þar, siem kommúnistar
hafa komizt til valda í hiinum
eldri félögum á eiinn eða annan
hátt, svo sem með stuðmingi
Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði
síðastliðið ár, án n-okkurs tillits
til þess, hvort samkomulag tæk-
izt meöal verkamanna annara '
flokka um það, ,að hrinda affluf
af sér slíkum ófögnuði. í rök-
studdu dagskránni er að vísu
þeirri iskoðun lýst yfir, að eitt
stéttarfélag eigi að vera í hverrj
starfsgrein á hVerju félagssvæði,
en þar kemur líka fram fullkom-
inn skilningur á því, að eins og
ásíatt er i einstökum stéttarfé-
löigum nú, verði slikt fyrirkomiu-
lag að komast á þannig, áð
„samningar takizt milli fulltrúa
þeirra verkamanna, sem lýðræðis-
flokkunum fylgja“. Það er mikill
imunur á því og lögboðinu, sem
gera átti með frumvarpi Bjarna
Snæbjörnsisonar, enda eru feomm-
únistar mjög óánœgðir með þetta
atriði rökstuddu dagskrárinnar, en
þeir voru hinsvegar harðánægðir
með það eins og það var i frum-
varpi Björna Snæbjörnssonar.
I öðru lagi hafði fmmvarpið
það ákvæði inni að halda, að
állir meðlimir stéttarfélaganna
skyldu h,afa jafnrétti til allra
trúnaðarstarfa fyrir þau. Þetta
atriði er innifalið í rökstuddu
dagsfcránni öbreytt.
í þriðja lagi mælti fmmvarp-
Tð svo fyrir, að engir aðrir en'
verkamenn mœttu vera meðliimir
i veikalýðsfélögum. Samkvæmt
því ákvæði hefði átt að reka úr
félögunium alla þá menn, sem
ekki eru verkamenn, eða hættir
eru að sAunda verkamannavinnu,
enda þótt þeir hafi verið verka-
inenn, þegar þeir gengu i fél-ög-
in, og hafi veitt þeim ágæta for-
stöðu ámm eða áratugum sam-
án. Þáð hefði verið viðurkenn-
ing löggjafarvalidsins á hinum
hineykslanliegu brottrekstrum þiaut-
reynidustu forvígismanna verka-
lýðshreifingarinnar í Hafnarfirði
úr Verkamannafélaginu Hlíf þar
í fyrra og um leið bein fyrir-
mæli þess um það, að hálda á-
fram í 'Slainija dúr í ö'ðrum wrika-
verkálýðsiélögum landsins! En
sií'kar fyrirætlanir fá enga stoð
í hinini rökstuddu dagskrá. Þar
er aðeins óskað eftir því, aö
„engir geti gerzt meðlimir stétt-
arfélags aðrir en rnenn þeirrar
stéttar, sem félagið ler fyrir“.
Þar er ekki gert ráð fyrir því,
að hægt sé að reka nokkurn
mann, aem nú þegar er í verka-
lýðsfélögununi, né heldur þá, sem
framvegis ganga í þau, þótt þeir
hætti að vinna verkamannavinnu,
ef þeir aðeins em verkamienn,
þegar þeir ganga í þau. Það er
allt annað en það, sem frum-
varp Bjiama Snæbjörnssonar
hafði inni að halda.
Og í fjórða lagi var í frum-
varpinu ákvæði þess efnis, að
hilutfallskosniingar skyldu viðhafð
ar til allra trúinaðarstarfa í ffélög-
tunúm, ef einn fimmti hluti fé-
lagsmanna ó-skaði þess. Þetta at-
ri'öi var ekki í neinni mynd tekið
upp í 'hina lökstuddu dagskrá
enda var það það ákvæði frum-
varpsinis, sem Alþýðufiokkurinn
taldi viðsjárverðast.
Þannig reynist við nánari at-
hugun sannleiksgiidi þeirra orða
Morgunblaðsins, að „öll atriðin
í frumvarpi Bjarna“ hafi verið
tekin upp í hina rökstuididu dag-
skrá.
Annars er það að öðm leyti um
fmmvarp Bjarna Snæbjömsspnar
að segja, að frá efnislégu sjpn-
armiði hafði Alþýðuflokkurinn
miklu minna við það að atliuga,
heldur en við hitt, að sú stefna
yrði upp tekin, sem samþykkt
þ-ess hefði þýtt: að löggjafar-
valdið blandaði sér inin í innri
mál verkalýðsfélaganna -og fyrir-
sklipaði þeim skipulag þeirra. Því
er Alþýðuflokkurinn algerlega
mótfallinn. Hitt er kunnugt, að
þær sfcipulagsbreytiingar á verka-
lýðsfélögu'nium og Alþýðusam-
bandinu, sem rökst'udda dagskrá-
in gerir ráð fyrir, eru í undirbún-
M ÁRAMÓTIN var styrj-
öldin, sem nú geisar úti
í heimi, búin að standa í fjóra
mánuði. í tilefni af því'er ekki.
óviðeigaridi að rifja upþ garig
styrjaldarinnar hingað til.
Stríðið byrjaði með „leiftur-
stríði“ Þjóðverja gegn PóIIandi.
Það kom éngum á óvart, þótt
þýzki herinn reyndist í þeirri
herferð pólska hernum í öllu
fremri. En hinu höfðu menn
varla búizt við, að sigur Þjóð-
verja í Póllandi yrði eins skjót-
ur og fullkominn og raun varð
á. En til þess lágu þessar þrjár
höfuðorsakir:
1) Þýzki herinn var bæði að
3ví, er mannfjölda og forystu
snerti, þeim pólska langtum
fremri. Hann barðist í Póllandi
auk þess á svæði, sem þýzku
herforingjarnir þekktu mjög
vel síðan í heimsstyrjöldinni.
En þar við bættist, að yfirstjórn
pólska hersins bilaði svö ger-
samlega, að segja má, að hún
hafi í raun og veru ekki lengur
verið til, þegar 24 klukkustund-
ir voru liðnar frá stríðsbyrjun.
Engin fyrirfram hugsuð hern-
aðaráætlun kom fram í vörn-
inni. Þá hafði það og mjög ör
ingi af hálfu AIþýðuflokksmanina
í verkaiýðsamtökunium sjálfum
qg að þeir hafa og eru fullkom-
lega reiðubúnir til þess að vinna
lað þeim 1 samfcomuliagi við verka
niemi hinna lýðræðisflokkanna.
En að . sjálfsögðu telur Alþýðu-
flokkurinn verkalýðsfélögin ein
hafa heimild til iþess að taka
fullnaðarákvarðanir um þær áAl-
þýðusamhandsþingi.
Alþýðuflokkurimn g-etur þvível
sætt sig við hina rökstuddu dag-
skrá. Hún felur ekki í sér önnur
atri'ði úr frumvarpi Bjarna Snæ-
björnssonar en þau, sem hann
íer í öllu verulega sammála eftir
að þeim var þannig breytt eins
og gert var við orðun dagskrár-
innar. En hinsvegar viðurkenn-
ir hún, með því að vísa frum-
varpi Bjarna Snæbjörnssonar frá,
þá skoðun, sem Alþýðuflokkurimn
héit fram á alþingi í umræðun-
um iuíii frumvarpið, að skipulags-
mál verkalýðssamtakanna séu
þeirra innri mál, sem þau sjálf
eigi að gera út um.
Sú viðiurkenning var fyrir Al-
þýðufiokkmn aðalatriðið. Og ef
einhvern langar tii að tala um
isigur í sambandi við rökstuddu
dagskrána, sem þrír flokkár komu
sér saman um, þá var hún
því fyrst og fremst sigur fyrir
Alþýðuflokkinn.
lagaríkar afleiðingar, hve veik-
ar loftvarnir Pólverja voru.
Þjóðverjar gátu gert loftárásir
á pólska flugvelli. borgir, járn-
brautarstöðvar og hersveitir
Pólverja og valdið ógurlegu
tjóni án.þess að nokkrum vörn-
um yrði við komið. Um lang-
varandi vörn var yfirleitt
hvergi að ræðp. Vörn Varsjá-
borgar, sem var undantekning,
var hetjuleg, en tilgangslaus
fórn, þar eð engrar hjálpar var
að vænta. Stórborgir er yfirleitt
ekki hægt að verja gegn stór-
skotahríð. í heimsstyrjöldinni
gáfu Rússar Varsjá upp fyrir
Þjóðverjum orustulaust. Á
sama hátt gáfust einnig Bruss-
el og Bukarest upp í þeirrf
styrjöld. Vörn Madridborgar í
borgarastyrjöldinni á Spáni,
virðist að vísu sanna hið gagn-
stæða.' En til þess, að henni
tókst að verjast svo lengi, lágu
allt aðrar ástæður en þær, sem
venjulega er um að ræða í milli-
ríkjastyrjöld.
2) Hjálpin frá Bretum og
Frökkum, sem Pólverjar gerðu
sér vonir um. kom ekki. Einu
sjóleiðinni til Póllands, höfn-
inni í Gdynia, var undir eins
lokað. En auk þess var sundun-
um inn í Eystrasalt líka lokað
strax í upphafi stríðsins, og þó
að tekizt hefði að brjótast í gegn
um þau, hefðu brezkir og
franskir herflutningar til Pól-
lands orðið að fara meðfram
allri Eystrasaltsströnd Þýzka-
lands og taka á sig þá hættu,
sem því hefði verið samfara, af
kafbátaárásum og löftárásum
Þjóðverja. Hins vegar hefði
verið mögulegt að veita Pól-
verjum lið í loftinu, bæði bein-
línis og óbeinlínis. Beinlínis
með því að brezkar og franskar
flugvélar hefðu verið sendar til
liðs við Pólverja. En það var -
ekki gert. Óbeinlínis með því að
Bretar og Frakkar héfðu gert
loftárásir á Þýzkaland að vest-
an, á staði, sem mikla hernað-
arlega þýðingu hafa. Það hefði
neytt Þýzkaland til þess að hafa
meira af loftflota sínum við
vesturlandamærin. En slíkar
loftárásir voru heldur ekki
gerðar, ef undan er skilin ein
loftárás brezk á þýzk herskip og
nokkrar smærri tilraunir í sömu
átt. Brezku flugmennirnir
gerðu í fyrstu ekki mikið annað
en 'að varpa niður flugmiðum,
sem tæpast er hægt að hugsa
sér að borið hafi mikinn árang-
ur. Þá var sókn Frakka milli
Mosel og Rín áhrifameiri. En
árangurinn af henni var þó
ekki meiri en það, að lítið
landamærahérað var tekið her-
námi. Hún gat því ekki komið
Pólverjum að neinu verulegu
gagni heldur.
3) Innrás Rússa í Austur-
Pólland, sem var sannkölluð
„rýtingsstunga“ í bak Pólverja.
Með þeirri innrás voru Pólverj-
ar sviftir öllum möguleikum til
þess að geta varizt áfram. Að
vísu voru örlög Póllands þá
þegar orðin öllum sýnileg. Inn-
rás Rússa flýtti aðeins fyrir ó-
sigri þess.
Þar með var fyrsti þáttur
styrjaldarinnar á enda. Víggirð-
ingabardagarnir í VestUr Ev-
rópu eru annar þáttur hennar,
en fyrir endann á þeim getur
enginn séð enn.
Um víggirðingabardaga er
þar að vísu varla að ræða. Eins
og áður var getið, tóku fram-
varðarsveitir franska hersins í
byrjun ófriðarins ofurlitla land-
spildu innan við þýzku landa-
mærin, aðeins örfáa ferkíló-
metra að flatarmáli, sem Þjóð-
verjar gáfu upp svo að segja
orustulaust. Að hinni eiginlegu
Siegfriedlínu komust Frakkar
ekki og reyndu heldur ekki
neitt áhlaup á hana. Og þeir
hurfu meira að segja innan
skamms aftur af því svæði inn-
an við þýzku landamærin, sem
þeir höfðu náð á sitt vald. Hve
óveruleg þessi viðureign var, má
bezt sjá á tölu þeirra, sem féllu
á báða bóga, og ekki er sögð
hafa numið nema nokkrum
hundruðum. Til samanburðar
mætti minna á, að í heimsstyrj-
öldinni féllu af Þjóðverjum til
jafnaðar 1000 manns á hverjum
degi, þar af mikill meirihluti
á vesturvígstöðvunum, og af
Bretum og Frökkum ennþá
fleiri.
En Þjóðverjar hafa síðan
stríðinu í Póllandi lauk, ekki
heldur gert neina tilraun til á
hlaups á frönsku Maginotlín-
una.
*
Ástæðurnar til slíks aðgerða-
leysis á báða bóga eru auðsæj-
ar: Sú reynsla, sem fékkst í
heimsstyrjöldinni, og þá alveg
sérstaklega áhlaupin á Verdun,
sýndu, að af árásum á svo ramm
gerðar víggirðingar er því að-
eins nokkurs árangurs að
vænta, að óheyrilegustu mann-
fórnir séu færðar. Og þó jafn-
vel í því tilfelli aðeins stað-
bundins árangurs, en einskis
úrslitasigurs. En slíkar mann-
fórnir vilja England og Frakk-
land ekki færa, þar sem þau
gera sér von um það að geta
ráðið niðurlögum Þýzkalands
með hafnbanninu. En Þýzka-
land skoðar hinsvegar England
sem sinn höfuðóvin. Og á vest-
urvígstöðvunum, það er að
segja á landi, getur það að sjálf-
sögðu aldrei unnið neinn úr-
slitasigur á honum.
*
í því sambandi má þó geta
þess, að í nóvember óttuðust
Hollendingar alvarlega, að
Þjóðverjar væru í þann veginn
að ráðast á land þeirra til að
skapa sér betri aðstöðu í stríð-
inu við England. Hvort slík á-
rás var fyrirhuguð, og hyers-
vegna ekkert Varð úr henni, ef
svo var, það er mál, sem ekkert
verður um sagt að svo komnu.
Það verður heldur ekkert um
það sagt, hvort, og þá að hve
miklu leyti, Þýzkaland kann að
hafa búizt við virkri hjálp ít-
alíu og jafnvel Spánar í ófriði.
En það er augljóst, að Frakk-
land hefði þá orðið að skipta
her sínum milli þriggja víg-
stöðva og verið í stöðugri
hættu fyrir loftárásum úr þrem-
ur áttum. Og það er mjög vafa-
samt, að það hefði þá getað
haldið uppi samningum við ný-
lendur sínar í Afríku. Og þá
hefði ekki síður England átt
erfiða aðstöðu, ef við slíkt
bandalag hefði verið að etja.
Vafasamt, að það hefði getað
haldið Gibraltar og Malta. Og
Egiptaland, Suezskurðurinn og
sjóleiðin til Indlands hefðu
verið í hættu.
En þessi hjálp, sem mjög lík-
legt er, að Þýzkaland hafi búizt
við, brást. Og -þar með er það
komið í Ijós, að allt það, sem
Þýzkaland hefir lagt á sig
vegna Ítalíu og Spánar, hefir
verið unnið fyrir gíg. Það á
einnig við um þá fórn, sem það
færði, þegar það féllst á að láta
Ítalíu hafa hið fornþýzka land
Suður-Tyrol fyrir fullt og allt,
fórn, sem ekki er líkleg til þess
að afla núverandi stjórn Þýzka-
lands vinsælda meðal þýzku
þjóðarinnar.
Að áliti Breta og Frakka var
það einnig mikið glappaskot af
Þýzkalandi, að snúa sér aðal-
lega gegn Póllandi í stríðsbyrj-
un, því að England og Frakk-
land hafi þar með fengið tíma
til þess að ljúka við hervæð-
ingu sína í ró og næði. Fyrir
England, sem á undanförnum
árum hafði ekki haft nema lít-
inn herbúnað, ekki einu sinni
herskyldu fyrr en snemma á ár-
inu, sem leið, og þar af leiðandi
þarf töluverðan tíma til að
koma sér upp öflugum landher,
var sá frestur, sem þannig
fékkst, mjög mikils virði. í
heimsstyrjöldinni þurfti Eng-
land mikið meira en ár til þess,
eins og raunar Bandaríkin
líka. í þetta sinn tekur það þó
sjálfsagt miklu skemmri tíma,
þar sem England hefir nú nægi-
lega mörgum liðsforingjum og
óbreyttum hermönnum á að
skipa, sem þátt tóku í heims-
styrjöldinni og því að minnsta
kosti geta þjálfað nýliðana. í
heimsstyrjöldinni lét England
sér nægja að hafa mjög fámenn-
an her heima fyrir, en 1 þessari
styrjöld hefir það enn sem kom-
ið er, látið meginhluta hersins
halda kyrru fyrir heima, og má
gera ráð fyrir, að það sé gert til
þess, að vera við því búnir, ef
Þjóðverjar skyldu reyna að
setja her á land á Englandi.
Hvort nokkur slík tilraun er
fyrirhuguð af hálfu Þjóðverja,
er þó með öllu ókunnugt. Til
þess þyrftu þeir að minnsta
kosti áður að hafa brotið yfir-
(Frh. á 4. síðu.)