Alþýðublaðið - 26.01.1940, Blaðsíða 2

AUÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 26. JAN. 1940,
S. K. Steindórs:
Um Sögufélagið.
49) Hún fékk ágæt föt úr silki. Hún var fegurst allra í höllinni.
En hún var mállaus og gat hvorki talað né sungið. Fallegar þernur
klæddu hana í fötin og sungu fyrir prinsinn. Ein þeirra söng
fegurst og prinsinn brosti við henni. Þá varð litla hafmeyjan
sorgbitin, því að hún vissi, að hún gat sjálf sungið betur. 50)
Nú dönsuðu þernurnar, en þá stóð litla hafmeyjan á fætur og
dansaði fegur en hinar allar. 51) Allir voru hrifnir af henni, en
hrifnastur var þó prinsinn. Og hún dansaði meira, en við hvert
spor, sem hún steig, var eins og hún gengi á nálaroddum. Prinsinn
sagði, að hún ætti alltaf að vera hjá sér, og hún fékk að sofa við
dyrnar á herberginu hans. Svo fór hann með henni í útreiðar-
túra um skógana og fjöllin. 52) Þegar allir sváfu í höllinni, gekk
hún út á marmaraþrepin og hugsaði til þeirra, sem voru niðri
á botni hafsins.

FRÁ því Sögufélagiö hóf
göngu sína, hefir það haldiö
Uppi allmerkilegri bókaútgáfu.
Nægjr því til sönnunar að nefna
ritin;' Ty.rkjaránssögu, Æfisögu
Jóns próf. Steíngrímssonar, Bisk-
Upasögur Jóns próf. Halldórsson-
ar og Þjóðsögur Jóns Ámaaonaí.
Auk Blöndu, sem notið hefir
mikilla vinsælda meðal almenn-
ings. Verðskuldar félagið þannig
þakkir fyrir margt á liðnum ár-
um. En upp á síðkastið virðist
sem forráðamenn félagsins hafi
að nokkm mist marks á hlutverk-
um þeim, sem það grundvallar
tilvem sína á. — Án þess þó að
yfir því þurfi að kvarta, að verk-
efnin séu tæmd.
Sögufélagið er fámennt og
virðist því heldur fara hnignandi.
Er orsökin vafalaust sú, hvernig
bókaútgáfu félagsins er hagað.
Af fjómm árbókum félagsins eru
tvær, sem fjalla um lagaleg við-
fangsefni (Alþingisbækurnar og
Landsyfirréttardómarnir). Árið
1939 er ekki nema Blanda ein,
sem hægt er að segja að sé ætluð
til lesturs. Meðan svona er, er
varla að vænta þess, að félaginu
aukist vinsældir.
Um Alþingisbækurnar má þó
segja, að ekki sé óeðlilegt, að
SögMfélagið sjái um útgáfu þeirra
vegna þess, hversu mikið sagn-
fræðilegt gildi þær hafa sem
heimildarrit, engu siður en Forn-
bréfasafnið. En hitt er þýðingar-
laust, að gera ráð fyrir því, að
allur þorri manna kunni eða vilji
meta slíkar „bókmenntir“. Þær
geta verið gagnlegar og átt rétt
á sér fyrir þvi. En vitanlega er
það eðlilegast, að alþingi eða
ríkíssjóður kosti útgáfu Alþingis-
bókanna, og gæti Sögufélagið
svo annast útsölu þeirra. Eðli-
legt væri, að félagsmenn í Sögiu-
félaginu ættu svo kost á að fá
Alþingisbækumar aukalega, með
mjög vægu verði, en að þær
væm ekki með árbókum félags-
ins, nema fyrir þá, sem óskuðu
þess sérstaklega, og mætti þá
Upplag þeirra vera allmikið
minna en árbóka félagsins.
Annars má geta þess i sam-
bandi við útgáfu Alþingisbók-
anna, að til stórvandræða horfir
með það, hversu útgáfunni miðar
hægt áfram. í þau 27 ár, síðlan
þær byrjuðu að koma út, eru þær
.ekki komnar lengra en til ársins
1662, frá 1570; eða 92 ár, á þess-
um 27 áruml Má það kallast ógn-
arlega rólegur seinagangur, eink-
um þegar þess er gætt, að 4
fyrstu bindin ganga tiltölulega
hratt fram. Fyrsta bindið kemur
út á 3 árum og nær yfir fyrstu
11 árin (1570—81), auk efnis- ,og
nafnaskrár (sem einnig er í
hverju hinna bindanna) og merki-
legs inngangs: „Söguágrip al-
þingis hins forna“ (á annað
hundrað bls.), eftir núverandi for-
seta Sögufélagsins: dr. jur. Einar
Arnórsson. Þar lætur hann þá
ósk sína í ljósi, að útgáfu Al-
þingisbókanna væri lokið árið
1930. Enda hefði það óneitanlega
verið vel viðeigandi, að svo hefði
getað orðið; og ekki ólíklegt að
á því fagnaðarári og hin næstu
þar á undan hafi fé verið varið
til ógagnlegri ráðstafana.
Annað bindi Alþingisbókanna
kemur út á 2 árum og nær yfir
12 ár (1582—94). ÞriÖja bindið
kemur einnig út á tveim árum og
nær yfir 10 ár (1595—1605).
Fjórða bindið er þegar farið að
hægja á sér, er 5 ár á leiðinni
og nær yfir 13 ár (1606—19). En
úr því kastar þó tólfunum.
Fimmta bindið er 10 ár að koma
út og nær yfir 19 ár (1620—39).
Sjötta bindið er þegar búið að
vera 6 ár á leiðinni, og er því
ekki lokið enn. Má af þessu
draga ályktanir um, hvenær þess-
ari útgáfu muni verða lokið, ef
ekki er breytt um stefnu, tekin
stærri skref og sterkari tökum
beitt. Eins og áður er tekið fram,
ná Alþingisbækurnar yfir árin
1570—1800, eða 230 ára timabil,
og fyrst að á þessum 27 árum,
síðan útgáfa þeirra hófst, hefir
ekki tekist að komast yfir lengra
tímabil en 92 ár, má gera ráð
fyrir, að það taki um heila öld
að komast yfir þau 178 ár, sem
eftir eru, með sama fyrirkomu-
lagi; Líklegt þætti mér, að fyrstu
bindin væru farin að verða nokk-
Uð fágæt, þegar því siðasta er
Iokið.
Breyting, sem ég tel til bóta
við útgáfu Alþingisbókanna, er
það, að nú er farið að prenta þær
með nútíma stafsetningu. í sam-
bandi við nafnaskrána í Alþing-
isbókunum er rétt að geta þess
um leið, að sízt myndi af veita,
þó þaulæfðir ættfræðingar færu
þar höndum um; þar er um svo
mörg flókin og vafasöm atriði að
ræða.
Um landsyfirréttar- og Hæsta-
réttardómana má auðvitað segja,
að þeir hafi töluvert sagnfræði-
legt gildi, en þó tæpast svo, að
ástæða sé til, að Sögufélagið sé
að kosta útgáfu þeirra í óþökk
alls þorra félagsmanna. Auk
þess sem þeir atburðir, sem þar
greinir frá, eru ekki í svo ýkja-
mikilli fjarlægð frá nútímanum,
og flest þess eðlis, sakamál (hór-
dómsbrot og þjófnaðir), sem al-
menningur hefir ógeð á. Ef nauð-
synlegt. þykir að láta dóma þessa
á „þrykk út ganga“, er Sögufé-
lagið í rauninni ekki rétti aðilinn,
heldur ætti Lögfræðingafélagið
að standast straum af þeim
kostnaði. Annars gegnir sama
máli um dóma þessa og Alþing-
isbækurnar, að útgáfunni verður
varla lokið fyr en einhvern tíma
á næstu öld, með sama áfram-
haldi.
Þriðja lögbókin, sem sögufé-
lagið hefir haft á prjónunum, eru
Búalög. Sú útgáfustarfsemi virð-
ist hafa verið þeim einkennilegu
örlögum háð, að falla öðruhvoru
í Þyrnirósarsvefn og gleymast
um alllangt tímabil. Af Búalögum
eru 3 hefti komin út, og eru 16
ár frá því 2. hefti kemur þangað
til það 3. kom, og siðan eru liðin
7 ár og ekki bólar á áframhald-
inu. Úr því, sem komið er, væri
þó eðlilegast, að lokið yrði við
bindið, svo þau hefti, sem komin
eru, glatist siður og verði verð-
laus.
Eins og getið hefir verið um,
hefir Blanda náð allmiklum vin-
sældum. Þó hefi ég heyrt úr
ýmsum áttum (og finnst sjálfum),
að meiri skemmtun og fróðleik sé
að finna í hverju hinma 5 fyrátu
binda af Blöndu en í því 6. og
seinasta. Væri tvímælalausí lík-
legra til vinsælda, að breyta til-
högun efnisins og hafa það með
svipuðum hætti og var í hinum
fyrri bindum.
Einnig væri mörgum kærkomið,
að fá sérstakt hefti af Blöndu,
þegar á næsta hausti, ef unnt
er, með fullkomnum efnis- og
nafnaskrám yfir 5 fyrstu bindin,
og framvegis svo yfir hver 5
bindi. Sögufélagið hefir yfirleitt
gert skyldu sína í því, að hafa
góöar nafnaskrár í ritum sínum.
Þó man ég eftir einni slæmri
undantekningu, auk Blöndu, en
það er að> öðru leyti hið ágæta
rit: Grund í Eyjafirði. Notagildi
og verðmæti fræðirita eykst að
verulegu leyti við vandaðar
nafnaskrár, og ætti framvegis að
gæta þess við útgáfu allra slíkra
rita.
Einnig finnst mér ástæða til að
fara nokkrum orðum um seinasta
aðalfund Sögufélagsins. Verð ég
þar að vísu að styðjast við fréttir
einar, þar sem ég var einn þeirra
mörgu, sem ekki vissi um fund-
inn fyrr en nokkrum dögum eftir
að hann hafði verið haldinrr;
enda var fundur þessi illa aug-
lýstur, aðeins Ml hornauglýsing
í dagbl. Vísi (og þó Vísir sé
auðvitað ágætis blað, eru þó ekki
allir bæjarbúar, sem sjá hann og
lesa). Enda mun þessi aðalfundur
Sögufélagsins mega heita ein-
Istakur í sinni röð og þar af leið-
andi „sögulegur“, sökum fámenn-
is. Tveir menn af fimm úr stjórn
félagsins voru þóH viðstaddir, og
fimm eða sex menn aðrir. Og
þetta var svo talinn ályktunar-
fær aðalfundur til að taka á-
kvörðun um nýja útgáfustarfsemi
í stað þjóðsagnanna, sem lauk á
síðasta hausti. Niðurstaðan varð,
að gefa út Galdramál, eftir ólaf
Davíðsson. Er þar sjálfsagt um
ágætt rit að ræða, þó deila megi
um, hvort hyggilegt sé, að Sögu-
félagið hefji útgáfu þess nú. Bæði
er það, að eðlilegast hefði verið,
að þetta rit hefði komið út sem
áframhald af þjöðsögum sama
höfundar og hjá sama útgefanda,
enda líklegt, að svo hefði orðið.
Svo er hitt, að Sögufélaginu ríð-
ur á því, að félögum þess fjölgi
(í stað þess að fækka), og var
því mjög áríðandi að velja rit,
sem líklegt var til vinsælda. Því
er verr, að ég er hræddur um,
að svo kunni að fara, að nú þeg-
ar útgáfu Þjóðsagnanna er lokiÖ,
muni verða nokkur brögð að því,
að menn segi sig úr Sögufélag-
inu. Það er vitað mál, að nú um
nokkurra ára skeið hefir Þjóð-
sagnaútgáfan haldið lífinU í því.
En óhætt er að benda á eitt
rit, sem Sögufélaginu hefði verið
sæmandi að ráðast í að gefa út,
sem bæði samrýmist tilgangi
þess og hefði aflað því vinsælda
og stóraukið félagatöluna. En rit
þetta er: Árbækur Esphólíns.
Það er alveg ósæmandi, að svo
merkilegt rit skuli að heita má
vera algerlega falið almenningi.
Það er nú komið á aðra öld, síð-
an Bókmenntafélagið hóf útgáfu
Árbókanna. Svo auk þess, sem
þœr hafa frá upphafi verið sjald-
gæfar í heild (sökum sjótjóns),
eru þær fyrir löngu orðnar ófá-
anlegar. Mér er vitanlega Ijóst,
að hin nýja útgáfa myndi verða
allkostnaðarsöm, vegna þeirra
mörgu leiðréttinga, sem gera
þyrfti (helzt neðanmáls). En ég
er viss um, að það yrði þakklátt
verk og vel metið af almenningi.
Ætti Sögufélagið því að taka
rögg á sig og gefa úr Árbækur
Esphólíns, og hraða útgáfunni
það mikið, að þær yrðu allar
komnar á prent að nýju innan t.
d. 10 ára.
Svo, að allra síðustu, ætla ég
að biðja forseta Sögufélagsins að
bera Upp til samþykktar á næsta
aðalfundi þess tillögu um ákveð-
inn mánaðardag til aðalfundar-
halds, eins og t. d. ÍBókmennta-
félagið hefir. (Bendi ég til hægð-
arauka á, hvort 24. febrúar, fæð-
ingardagur núverandi forseta,
myndi ekki verða giftudrjúgur
aðalfundardagur,) Til að koma í
veg fyrir, ef unnt er, samskonar
sjö manna ráðstefnu Sögufélags-
ins og haldin var 9. ágúst s. 1.
sumar.
S. K. Steindórs.
Pðstferðir 27. jan. 1940.
Frá Reykjavík: Mosfellssveitar-,
Rjalarness-, Reykjaness-, Ölfuss-
og Flóapóstar, Þingvellir, Hafn-
arfjörður, Laugarvatn, Grímsness-
og Biskupstungnapóstar, Akranes,
Álftanespóstur. — Til Reykjavík-
ur: Mosfellssveitar-, Kjalarness-,
Ölfuss- og Flóapóstar, Þingvellir,
Hafnarfjörður, Rangárvallasýslu-
póstur, Vestur- og Austur-
Skaftafellssýslupóstar, Akranes,
Álftaness-póstur.
ný daglega.
Harðfiskur.
Riklingur.
Smjör.
Ostar.
Egg.
KOMIÐ. SÍMIÐ. SEND®:
BREKKA
Símar 1678 og 2141.
TJARNARBÚÐIN. Sími 357«.
Kaupsýslutíðindi.
2. tbl. yfirstandandi árgangs er
nýkomið út. Flytur það yfirlit
um viðskiptin við útlönd, verð-
lag, gjaldeyris- og bankamál,
grein um fjárlögin 1940, fréttir
frá Bæjarþingi Reykjavíkur o.m.fl.
J©HN DICKSON CARR:
Norðin í vaxBtyodasafninu.
37.
enga huggun veitt yður. En einu get ég þó lofað yður. —
Áður en margir klukkutímar eru liðnir munu ég hafa hendur
í hári þessa manns. Og hann skal ekki ónáða yður né aðra fram-
ar. Verið nú hugrakkar, frú mín.
Hann laut ennþá höfði, þegar hún lokaði dyrunum á eftir
sér. Svo gekk hann aftur að skrifborði sínu og settist niður.
— Ég er að verða gamall, Jeff, sagði hann allt í einu. Ein-
hverntíma hefði ég nú leyft mér að brosa í laumi að þessari
konu.
— Brosa! Hamingjan góða!
— Og þá hefði mér verið bjargað frá því að hata allan
heiminn og allar lifandi verur, eins og Galant gerir, aðeins
vegna þess, að ég gat hlegið að þeim. Það hefir alltaf verið
munurinn á okkur Galant.
— Þú ert að bera þig saman við hann.
, — Já, hann sá að allt gekk á tréfótum í heimi hér, og hann
fyrirleit mennina. Hann hélt, að með því að hrækja í andlit
manna, gæti hann unnið bug á því, sem aflaga fór. Og hvað
er um mig að segja, Jeff? Ég glotti að öllu saman. Og ég snérist
í hring, eins og blindur maður. Réttu mér vínið, félagi og
lofaðu mér að þvaðra endileysu ofurlitla stund. Það er ekki
svo oft, sem mér gefst tækifæri, til að láta móðan mása. Já,
ég hló að mannfólkinu, af því að ég var hræddur við mennina,
ég ótteðist almenningsálitið og fyrirlitningu fjöldans.
— Lofaðu mér, sagði ég — að hlægja að þessari hugmynd
þinni.
— Jú, svona er þessu farið. Og vegna þess, að ég var hræddu*.
um að verða álitinn minni en ég var, reyndi ég að sýnast
meiri en ég var, eins og svo margir aðrir. Ég vissi, að ég var
allgóðum gáfum gæddur. Og það freistaði mín til að sýnast
meiri en ég er. Þarnágengur Henri Bencolin, maður, sem menn
óttast og bera virðingu fyrir. En að baki honum gengur draugur,
sem er að brjóta heilann um ....
— Um hvað?
— Sem er að brjóta heilann um það, hvernig í dauðanum
stendur á því, að menn álitu speking fíflið sem sagði: —
Þekktu sjálfan þig. Það er eitruð kenning að skipa mönnum
að rannsaka hjörtun og nýrun. Það getur gert menn brjálaða.
Sá, sem hugsar of mikið um sjálfan sig, er að múra sína eigin
grafhvelfingu. Því að heilinn er stærsti lygarinn. Hann lýgur
að manni sjálfum. Að rannsaka sjálfan sig er upphaf óttans,
og óttinn byggir múra hatursins.
Hann var í einkennilegu skapi. Ég skildi hann ekki lengur.
Þessi bölsýnisköst hans höfðu orðið tíðari upp á síðkastið. Hann
virtist vera að leita að einhverju, sem gæti dreift athygli hans
frá því, sem hann var að hugsa um. Hann tók upp silfurlyk-
ilinn: Hann leit snögglega upp, eins og honum hefði dottið
nýtt í hug. — Jeff, ég hefi sagt þér, að við þurfum að koma
einhverjum af okkar mönnum í samkomuhús Svartgrímu-
manna í kvöld, svo að hann geti heyrt samtalið milli Gina
Prévost og Galants. Heldurðu, að þú getir farið?
— Ég?
— Því ekki það? Viltu gera það?
— Auðvitað hefði ég mjög gaman af því. En þú hefir yfir
mörgum mönnum að ráða, .sem eru miklu æfðari en ég.
Hann horfði á mig dálítið skrítnu augnaráði. Ég veit ekki,
sagði hann. Þú ert líkur Robiquet í vexti. Og þú verður að
nota lykilinn hans og koma inn með grímu fyrir andlitinu.
Auk þess er fróðlegt að vita, hvað þú ert tugasterkur. Ég læt
þig vita það fyrirfram, að það er mjög hættulegt hlutverk,
sem þér er falið á hendur.
— Það er og.
— Viltu taka þetta að þér?
— Með mestu ánægju, sagði ég. Þarna fæ ég tækifæri til
þess, að rannsaka klúbbinn og skemmta mér eftir föngum.
Hann sá, hvað ég var áhyggjulaus og sagði:
— Hlustaðu nú á mig. Þetta er ekki til að gera gys að. Ég
skal gefa þér skipanir mínar og leiðbeiningar. En fyrst ætla
ég að segja þér, hvað þú verður að hafa í huga. Vera kann
— að Gina Prévost hafi ekki hugmynd um það, hver morð-
inginn er. En ef hún veit það, þá er sennilegt, að Galant gangi
betur að veiða það upp úr henni, en allri lögreglu í heim-
inum. Ef við gætum tekið samtalið upp á plötu.......
— Bencolin, sagði ég. — í hreinskilni spurt: — Hver er
morðinginn?
Þett var bein spurning. Og ég vissi, að í því skapi, sem
hann var núna, myndi hann segja mér það, ef hann hefði
nokkra hugmynd um það.
Hann svaraði mér hægt. — Ég veit það ekki. Ég hefi ekki
minnstu hugmynd um það. Og eftir stundarkorn hélt hann
áfram: Ég hygg, að það sé það, sem hefir farið í taugarnar
á mér.
— Og þesg vegna ertu með þessar heimspekilegu vanga-
veltur?