Alþýðublaðið - 27.01.1940, Page 2

LAUGARDAGUR 27. JAN. 1940.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
LITLA HAFMEYJAN H. tmim m
Ki| «
9
53) Eina nóttina komu systur hennar. Og þær heimsóttu hana á
hverri nóttu upp frá því. 54) Prinsinum þótti stöðugt vænna
um hana. En honum datt ekki í hug, að gera hana að drottningu
sinni. — Þú minnir mig á stúlku, sem ég sá einu sinni, þegar
ég lenti í skipreika, sagði prinsinn. 55) En nú átti prinsinn að
halda brúðkaup sitt og eiga dóttur nágrannakonungsins. Og
hann steig á skipsfjöl með hafmeyjunni. 56) Um nóttina, þegar
allir sváfu, nema stýrimaðurinn, sat hún við borðstokk-
inn og starði ofan í vatnið. Þá komu systur hennar.
Orðsending
til kaupenda út um land.
Munið, að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfram
ársfjórðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem óska, geta fengið blaðverðið krafið
með póstkröfu.
UMRÆÐUEFNI
DAGSINS
Málverkasýning
þeirra hjónanna Karen og
Sveins Þórarinssonar hefir vakið
mikla athygli í Kaupmannahöfn.
Listasafn Johan Hansens aðal-
konsúls hefir keypt vatnslita-
mynd eina, sem var á sýningunni
og auk þess hafa þau selt tvær,-
landslagsmyndir og eina andlits-
mynd. FO.
Farsóttir og manndauði
í Reykjavík vikuna 7.—12.
janúar (í svigum tölur næstu
viku á undan): Hálsbólga 61
(54). Kvefsótt 159 (157). Blóð-
sótt 66 (39). Gigtsótt 0 (1). Iðra-
kvef 42 (85). Kveflungnabólga
3 (1). Taksótt 1 (2). Rauðir
hundar 0 (1). Hlaupabóla 5 (0).
Kossageit 1 (0). Munnangur 1
(0). Mannslát 9 (2). — Land-
læknisskrifstofan. (FB).
Drengjaföt, matrosföt, jakkaföt,
frakkar, skíðaföt. Sparta, Lauga-
vegi 10, sími 3094.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
Kveikið á klukkunni á Lækj-
artorgi! Hvers vegna eru
menn hættir að lesa íslend-
ingasögurnar? Orðsending
til MFA. Enn um z-una. Bréf
frá stúlku, sem lenti í æfin-
týri á Tjörninni.
—o—
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
LUKKAN Á LÆKJARTORGI
hefir verið dimm alllengi
undanfarið og er það illt því að
margir líta á klukkuna og ekki
sízt þeir, sem þurfa að nota stræt-
isvagnana. Nú hafa „Tíu litlar búð-
arstúlkur“ skrifað mér bréf og
beðið mig að koma þeirri beiðni til
viðkomandi, að aftur sé kveikt á
klukkunni á Lækjartorgi, og geri
ég það hér með.
Ó. J. SKRIFAR MÉR: „Við að
hlusta á hið ágæta leikrit um
Gísla Súrsson, sem flutt var í út-
varpinu 20. þ. m., datt mér í hug
hversu margir af unglingum nú
kæmu þessum persónum í leikrit-
inu í raun og veru fyrir sig. Því
að sannleikurinn er sá, að í öllu
þókaflóði síðustu ára hafa þessar
fögru og lærdómsríku þókmenntir
verið settar til hliðar. Enda þótt
þær séu flestar öllum seinni tíma
skáldskap fremri að flestu ef ekki
öllu leyti. Hvað veldur því, að ís-
lendingar eru að miklu leyti hætt-
ir að lesa þessar ágætustu bók-
menntir, sem hinar stærstu menn-
ingarþjóðir öfunda okkur af?“
„ÉG HELD YFIRLEITT að með
útgáfu fornritanna hjá Fornritafé-
laginu hafi flestir þúizt við að fá
ódýrar íslendingasögur, en raun
hefir önnur á orðið. Þær bækur
geta ekki aðrir eignazt en þeir,
sem mikil hafa auraráð, og missir
því sú útgáfa alveg marks. Alþýð-
an í landinu kaupir ekki þessar
bækur, af þeirri ofureinföldu á-
stæðu, að þær eru of dýrar. Forn-
ritaútgáfan er þá aðeins til að
liggja með óseldar birgðir af bók-
um þessum eða til að prýða bóka-
skápa efnaðra manna.“
„ER EKKI HÆGT að gefa ís-
lendingasögurnar út á svipaðan
hátt og við alþýðuhæfi eins og
þegar Valdimar heitinn Ásmunds-
son bjó þær undir prentun og Sig-
urður Kristjánsson gaf út? Þá voru
íslendingasögurnar keyptar og lesn
ar.“
„EN HVER VILL GERA þetta?
j Mér hefir dottið í hug með línum
1 þessum að beina þeirri ósk til
MFA (Menningar- og fræðslusam-
bands alþýðu), hvort það vildi nú
ekki byrja á útgáfu íslendinga-
sagnanna við alþýðuhæfi, með því
til dæmis að gefa út 1—2 árlega af
sögum, byrja á þeim beztu. T. d.
Njálu, Egilssögu o. s. frv. Ekki er
ég þó að kvarta undan bókum
MFA með þessari uppástungu
minni, því þær hafa verið ágætar,
en einhvern veginn verður þjóðin
aftur að notfæra sér þessar dýr-
mætu perlur íslenzkrar menningar,
og almenningur að geta keypt þær
skaplegu verði.“
„MÁLVINUR“ skrifar mér eft-
irfarandi: „Ég' hefi árum saman
beðið eftir því, eins og J. H., að
einhver atkvæðamikill fræðimað-
ur, sem ólærður almúginn vildi
hlýða á, tæki til orða um stefnu
þá sem ráðið hefir nú um skeið
um rithátt íslenzkrar tungu. Ef til
vill er þó barnaskapur að vænta
forystu úr þeirri átt í baráttu fyr-
ir því að gera rithátt málsins auð-
veldari. Lærdómsmenn í málvís-
indum hafa sjálfir eytt mörgum
árum í að læra reiprennandi um
uppruna, skyldleika og rithátt orða
og eru orðnir svo leiknir í, að þeir
gera sér ekki lengur ljósa grein
þess, að í þessu séu örðugleikar til
fyrir aðra. — Þó hefi ég fyrir satt,
að ekki hafi lærdómurinn blindað
þá alla jafnt, og er það að vísu
nokkur huggun.“
„EN ÚR ÞVÍ AÐ FORYSTAN
hefir ekki fengist úr hópi hinna
lærðu, er ekki um annað að gera
en að leikmennirnir láti í ljós sína
einföldu skoðun. Og mín er þessi
í stuttu máli: Það er ofraun og
ófæra að ætla sér að stöðva þróun
lifandi mála. Sennilega er hægt
með mikilli elju og ástundun að
ráða nokkru um, hverja stefnu hún
tékur og draga úr hraða hennar,
og það er sjálfsagt oft rétt að gera.
Mætti í þessu sambandi benda á
baráttu móðurmálskennara við
hljóðvillurnar. En þegar hljóð ein-i
hvers hljóðtákns (bókstafs) er
gersamlega horfið úr mæltu máli
allrar þjóðarinnar, á það áður en
langt um líður líka að hverfa úr
ritmálinu. Af þessu leiðir, að úr
íslenzku ritmáli eiga að hverfa
stafirnir x, z, y og é. Nú var um
nokkurt skeið hætt að rita z og é,
og það var spor í rétta átt. Þegar
þessir stafir voru teknir upp á ný
með hinni lögboðnu stafsetningu,
var það öfug þróun, sem ekki get-
ur staðið lengi, og því fyrr, sem
hún tekur enda, því betra.“
„UM HINA STAFINA, x og y
ý) gegnir auðvitað sama máli.
Þeir eiga að hverfa og mættu vera
horfnir. Sú viðbára, að mikill
sjónarsviptir sé að þeim úr málinu,
er hégómi. f fyrsta lagi snertir það
ekki tilfinningar annarra en
þeirra, sem vanir eru að nota
þessa stafi, með öðrum orðum þá
kynslóð, sem nú er risin á legg.
Hér er aðeins um hana að ræða. í
öðru lagi er ekki meiri sjónar-
sviptir að þessum stöfum en öðr-
um, sem þegar eru ýmist horfnir
úr málinu eða breyttir, svo sem æ
ritað.eftir uppruna, mismunandi ö
og r.“
„ÞETTA ERU EKKI SPJÖLL á
íslenzku máli, og siður en svo. Það
er ekkert annað en þróun, sem
enginn lærdómur, geðþótti né til-
finningasemi fær hindrað til lengd-
ar. Og væri öllum þeim tíma og
fyrirhöfn, sem nú er varið með
furðanlega litlum árangri í að rita
þessi dauðu hljóðtákn á viðeigandi
stöðum, varið til þess að kenna
nemendum að skilja móðurmálið
betur, beita því af meiri leikni í
ræðu og riti og vanda það á allan
hátt væri það mikill menningar-
auki.“
„STAFSETNING sú, sem nú er
fyrirskipuð í skólum landsins, mun
ekki sigra í þeim skilningi, að all-
ir skrifandi menn á íslenzkt mál
noti hana, og af þeirri einföldu á-
stæðu, að hún er of torveld, siglir
með of mörg lík í lestinni. Rithöf-
undar og blaðaútgefendur munu
halda áfram að fara sínar eigin
leiðir í rithætti, og oft sína leiðina
hver, því miður. Stafsetningar-
glundroðinn heldur áfram og
magnast í stað þess að hverfa.
Sjást þess glögg dæmi. Það getur
ekki verið vilji málvísindamanna
vorra, að upp komi tvenns konar
ritmál í landinu, mál lítt lærðra al-
þýðumanna og mál lærðra manna.
En að þessu stefnir nú, og er illa
farið.. Samræmið er ekki minna
virði í riti en í framburði málsins,
þó að gott sé og nauðsynlegt.“
STÚLKA skrifaði mér fyrir
nokkrum dögum eftirfarandi sögu
um æfintýri sitt á Tjörninni: „Nú
ætla ég að segja þér frá því, sem
kom fyrir mig í gær. Ég fór á
skauta eins og fleiri í góða veðr-
inu, en fékk heldur slæmar mót-
tökur þegar á Tjörnina kom. Ég 1
fór á litlu tjörnina að sunnanverðu
og renndi mér svo yfir að ljósker-
inu, við brúna, þá heyri ég hrópað
af miklum þjósti af tjarnarbarm-
inum: „Burt, burt,“ nokkrum
sinnum. Þetta tók ég alls ekki til
mín, en rendi mér nær bakkanum.
Þá kemur maður á harða hlaupum
út' á svellið, veður að mér með
þessum orðum: „Út með þig, eða
ég hendi þér út. — Ég hendi þér
yfir girðinguna."
„ÉG VISSI EKKI hvaðan á mig
stóð veðrið, en fékk engan tíma til
að hreyfa mótbárum, því í sömu
svifum þreif hann í handlegginn á
mér og ætlaði auðsjáanlega að
henda mér yfir gaddavírsgirðing-
una. Ég spurði hann þá hvort hann
væri vitlaus og gat undið mig af
honum, sem alls ekki var auðvelt
með skautana á fótunum. Hann
náði samt aftur til mín og þreif
mig upp, en þá daglaði ég í hann
og sagðist hrópa á lögregluna. Þá
sleppti hann mér. Og nú fékk ég
skýringu, ef svo skyldi kallast, á
framferði mannsins. „Skautafélag-
ið á svellið og það er ekki farið að
selja ennþá.“ Þetta var það þá!
Sjálf er ég meðlimur í Skautafé-
laginu, og er ekkert fjær skapi en
að brjóta í bág við ákvæði þess.
En mér finnst ekki mega minna
vera en að fólk sé varað við á ein-
hvern hátt að það hafi ráðið mann
til þess að henda því yfir gadda-
vírsgirðingar ef það hættir sér út
á litlu tjörnina á öðrum tímum en
þeim, sem seldur er aðgangur, í
stað þess að láta þennan ófögnuð
vaða á móti manni alveg óundir-
búna.“
Hannes á horninu.
Mobafli ð tsafirðl.
4-10 Dúsunð kg. á bit.
NÍTJÁN bátar stunda nú
veiðar frá ísafirði og er
mjög góður afli.
í fyrradag fengu bátar í róðri
4 og upp í 10 þúsund kg.
Aðeins einn af Hugunum stund-
ar veiðar, tveir þeirra em nú 1
undirbúningi til fiskflutninga og
hafa þeir undanfarið verið undir-
búnir til þessa.
Vélbátarnir veiða og selja fyrir
togara, og er verð fyrir fiskinn
mjög gott.
Stórliinff sbosiia gar
í Noregi f hanst.
OSLO í gærkveldi. FB.
ÓMSMÁLARÁÐUNEYTIÐ
norska hefir í bréfum til
hinna ýmsu fylkismanna í Nor-
egi skýrt frá því, að það hafi
lagt til, að stórþingskosningar
ársins fari fram 1. október og
héraðakosningar 28. október.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
FrSnskunáanskeið
Allianee Franeaise.
Fyrra námskeiðinu er nú lokið og hefst hið síðara í
byrjun febrúar. Námsstundir verða 25 og kosta 25 krón-
ur. Væntanlegir þátttakendur gefi sig fram í skrifstofu
forseta félagsins, Aðalstr. 11, sími 2012.
Ennfremur hefir félagið ákveðið að halda námskeið
fyrir börn og verða kenndar 20 stundir fyrir 15 krónur.
Væntanlegir þátttakendur gefi sig fram á sama stað.
JQHN DICKSON CARR:
Morðin í vaxmyndasafninu.
38.
Hann yppti öxlum: — Ef til vill, sagði hann. Það er einmitt
það ergilegasta, að ég veit alveg, hvernig morðið hefir farið
fram, forleik þess og eftirspil, en andlit morðingjans er mér
algerlega hulið. Sjáið nú til.
Hann snéri sér við í stólnum, og rétti út höndina eftir
vínflöskunni og fékk sér vænt staup af víni.
— Við erum komnir að því augnabliki, þegar morðinginn
stingur fórnarlamb sitt og Gina Prévost hleypur leiðar sinnar.
Fyrst þegar ég leit inn í ganginn, sá ég strax, að þrátt fyrir
fullyrðingu Augustins gamla um það, að hann hefði slökkt
öll ljósin, höfðu ljósin verið kveikt aftur að minnsta kosti í
safninu. Ég sá blóðslettur á veggnum, beina stefnu frá dyr-
unum. Allt benti til þess, að einhver glæta hefði komið inn um
dyrnar, þannig, að morðinginn gat þekkt fórnarlamb sitt. Því
næst spurði ég ungfrú Augustin, og hún kannaðist við það, að
hún hefði kveikt Ijós í, að minnsta kosti fimm mínútur.
Nú komum við að einu aðalatriði málsins. Morðinginn greip
af henni töskuna og skoðaði í hana. Að hverju var hann að
leita? Peninga vantaði hann ekki. Peningarnir voru óhreyfð-
ir. Og áreiðanlega hefir það ekki verið neitt skrifað, hvorki
bréf né nafnspjald.
— Því ekki það?
—- Við höfum orðið sammála um það, að svo hafi verið
rökkvað, að naumast hafi verið unnt að greina andlit, sagði
Bencolin. — Hvernig átti hann þá, meðal allra þessara bréfa
og umslaga, að finna einmitt það, sem hann var að leita að?
Hann gat ekki lesið í þessu myrkri eitt einasta orð. En hann
fór ekki með töskuna inn í safnið, þar sem ljósið var, heldur
hellti hann öllu innihaldinu á gólfið.
. . . Nei, nei. Jeff, það. sem hann leitaði að, var einhver
hlutur, sem hann gat fundið og þekkt, jafnvel í myrkri. En
áður en við stingum upp á því, hver þessi hlutur var, eða
hvort hann hefir fundið hann eða ekki, þá skulum við leggja
fyrir okkur eina spurningu. Hvers vegna bar hann líkið inn í
vaxmyndasaf nið ?
— Sennilega til þess að dylja þá staðreynd, að morðið var
framið í ganginum. Til þess að koma gruninum af félagsskap
svartgrímumanna.
Bencolin hleypti brúnum og horfði á mig. Svo andvarpaði
hann.
— Kæri vinur! Stundum ertu svo fljúgandi gáfaður, að
. . . jæja þá. Hann bar líkið inn til þess að láta líta svo út,
að morðið hafi verið framið í safninu, Einmitt það? Og samt
sem áður skildi hann handtöskuna eftir í miðjum ganginum.
Og hann skildi eftir opnar dyrnar frá ganginum inn í safnið,
svo að öllum væri ljóst, hvar morðið hafði verið framið.
— Ó, hættu nú! Hann hefir kannske þurft að flýta sér og
gleymt því!
— Og þó gaf hann sér tíma til þess að bera líkið inn i safn-
ið og leggja það í fang hafurfætlingsins. Nei, minn góði, hon-
um var í raun og veru sama, hvar líkið fannst, en hann fór
með það inn í safnið af alveg sérstakri ástæðu, og þegar
þangað var komið. datt honum í hug að leggja líkið í fang
hafurfætlingsins. Tókstu eftir nokkru í sambandi við líkið?
— Hamingjan góða! Já, ég tók eftir slitnu gullfestinni um
hálsinn á líkinu.
— Já, það var einmitt hluturinn. sem morðinginn var að
leita að, það var menið, eða hvað það nú var, sem hún bar í
festinni. Sérðu nú hvað morðinginn hafði í hyggju? í fyrst-
unni hélt hann að þessi hlutur væri í handtöskunni. Þess
vegna greip hann af henni töskuna, en komst þá að raun um
að hluturinn var ekki þar. Þá hugsaði hann sem svo, að hún
hlyti að bera hann einhvers staðar á sér, sennilega í vasa
sínum. En 1 myrkrinu gat hann ekki fundið kápuvasa henn-
ar svo að hann bar hana inn í safnið.
Ég laut höfði. — Einmitt, sagði ég. — Hann hefir borið
líkið inn í safnið þar sem birtan var meiri.
— Svo er önnur ástæða. Hann vissi að Gína Prévost (raunar
vissi hann ekki hver það var) hafði séð hann myrða stúlkuna
þegar hún leit inn um dyrnar. Hann hafði séð hana þjóta út
aftur og datt ekki annað í hug, en að hún ætlaði að hrópa á
lögregluna. Á því vissi hann að hér mátti hann ekki dvelja
lengi. Auk þess hafði hann veitt því eftirtekt, að ljósin voru
kveikt í safninu eftir að hann kom inn, svo að það var mjög
hættulegt að dvelja þar inni, en þó minna hættulegt en að
standa á ganginum. Þess vegna fór hann með líkið inn á
safnið og lét aftur hurðina á eftir sór. Hann vildi ekki flýja
fyrr en hann hefði fundið það, sem hann leitaði að.
Svo gekk hann upp á stallinn, sem hafurfætlingurinn stóð
á. Svo líður andartak. Þá finnur hann gullfestina um hálsinn
á henni og á festinni er hluturinn, sem hann leitar að.
— Nú geri ég ráð fyrir, að þú ætlir að fræða mig á því,
hver þessi hlutur hafi verið?