Tíminn - 13.01.1963, Blaðsíða 9

meS ákvörðunarvaldi felli til-
lögur kommúnistaflokksins.
í slíku stjórnarkerfi verður
það, sem skeður fyrir kosning-
arnar enn mikilvægara. Þekkir
flokkurinn ,,kjósendur“ sína
nógu vel? Hefur hann þann
undirbúning, gerir hann þá
stefnuskrá og býður hann fram
þá menn, að þjóðarskoðunin
ráði. Að líkindum hafa þjóðar-
áhrif á kínverska stjórn verið
afar lítil fyrir þremur árum,
jafnvel i héraðsmálum. En nú
eru þessi áhrif greinileg. En
þessi munur kemur ekki fram
í kosningunum, sem hljóta að-
eins að verða staðfesting á fyrri
ákvörðun.
ÞJÓÐARVIIJINN
Þetta stjórnai'form er ekki
forsögulaust í Kína. Þegar til-
nefna skyldi frambjóðendur til
borgarembætta fyrr á árum,
komu fulltrúar ætta og stétta-
hópa saman til þess að kanna
styrkleikahlutföll sín. Þegar
sjálf kosningin skyldi fara fram
var venjulega ekki milli neinna
að kjósa, því að minnihluta-
menn höfðu þegar dregið sig í
hlé og lýst samþykki við þann,
sem valdið hafði. Enn í dag eru
það slíkir samningahættir en
ekki opinber stjórnarandstaða,
sem kínverskur almenningur
sækist eftir í viðleitni sinni til
þess að auka árrif sín.
f hvaða stjórnarfari sem er
er það hættulegt að gera of
mikið úr vilja þjóðarmeirihlut-
ans. Þjóðarviljanum má óefað
breyta með áróðurseinokun rik
isins, en það tekur langan tíma
að fella slikar breytingar í far
veg. Það er unnt að stjórna
gegn meirihlutavilja þjóðar í
Ein af myndum SVEN LINDQVtST frá Peklng — ískökusalar á götunnl,
A BOTNI KREPPUDALSINS
vissum tilfellum, einkum ef
hægt er að rökstyðja athöfnina
með siðíræðilegum kennisetn-
ingum, sem njóta almennrar við
urkenningar. Eg held, að
sænsku áfengislögin uppfylli
aðeins óskir háværs minnihluta.
Það er slíkur framvirkur minni
hluti, sem stjórnar Kína og
setur fram kröfur sínar í nafni
þjóðernisrembings, samfélags-
umbóta og annarra háleitra
kennisetninga, því að annars
mundi fólkið aldrei verða við
þessum kröfum af frjálsum
vilja. En því eru takmörh sett.
hve langt er unnt að víkja frá
augljósum óskum almennings
í þeirri mynd, sem þær mundu
koma fram við frjálsar kosning-
ar.
Kínverski kommúnistaflokk-
urinn hefur viðurkennt, að
ekki er unnt að stíga áfallalaust
yfir þessi takmörk. Með hinum
alvarlega leik okkar með kjör-
seðilinn, komust við hjá þeirri
trausts kreppu. sem nú ríkir í
Kína. Það er líka mikilvægara
að skrá niður óánægjuorð fólks
ins í frjálsum umræðum við
opinberar kosningar, en
að láta hana brjótast út
í víðtækum leyniverkföllum
En ég held, að sósíalistísku
löndin gætu komið á svipaðri
hlustun í sínu stjórnarkerfi.
í Kína er um þessar mundir
mikil áherzla lögð á blaðavið-
töl, óformlegar spurningar, til-
lögur, bréf og fleira af því tagi.
Forsenda þess, að skoðanir al-
mennings geti komizt til áhrifa
með þessum hætti, er að sjálf-
sögðu sú, að réttaröryggið sé
stöðugt. í Kína muna menn of
vel valdarán enn þá til þess að
nokkurt raunverulegt skoðana-
frelsi geti átt sér stað.
FLOKKURINN
Það er jafnóhugsandi, að
flokkur, sem hefur öll völd í
hendi, efli andstöðuflokka til
samkepþni, og að andstöðu-
flokkar, sem þegar eru til, láti
af hendj af frjálsum vilja þau
tögl, sem þeir hafa. Þeir, sem
búast við því, að margra flokka
stjórnarkerfi komist á fót í
kommúnistaríkjum, verða vafa
laust að bíða lengi. Hins vegar
höfum við ástæðu 'til að búast
við vaxandi tjáningarfrelsi.
meiri tillitssemi við önnur sjón
armið og breiðari skoðanavangi
innan hins ráðandi flokks, valda
skiptingu milli áhrifaríkra stofn
ana. efnislegri málflutningi og
meira tilliti við óskir almenn
ings. Jafnvel innan eins- flokks
kerfisins geta sósíalistisku rík
in þróazt langt í þessa átt
Hreyfiaflið er ekkj aðeins fólá
ið í hugsjónasannfæringu ein
stakra manna, heldur miklu
fremur í óttanum við kreppur
eins og þá, sem nú herjar Kína.
Þegar við spyrjum, hvernig
það sé að búa við kommúnisma,
gerum við það með hliðsjón
af okkar eigin framtíð. Undir
spurningunni býr kvíði vegna
valdaþenslu kommúnistaríkj-
anna, og fullyrðinga hinna
gunnreifu foringja þeirra um
það, að við munum öll að
stuttum tíma liðnum búa við
þetta skipulag. Það hefur ver-
ið lærdómsríkt að búa nokkur
ár meðal fólks, sem telur það,
sem okkur er óttaefni, auð-
sæjar, sjálfsagðar og ánægju-
legar framtíðarhorfur.
Tortímingarsýnir okkar hafa
engin áhrif á Kínverja. Við-
horfsráðendur fólksins hafa á
skeiði nokkurra síðustu kyn-
slóða verið í menningarlegri
breytingadeiglu, sem valdið
hefur á þeim meiri umskiptum,
en kommúnisminn yrði okkur.
Það vorum við vesturlanda-
menn. sem áttum sök á þeirri
breytingu Kínverskum stjórnar
háttum, trúarbrögðum. sið
fræði. efnahagskerfi 00 heims-
' skoðun var kippt upp með rót-
um, þegar vesturlandamenn
réðust inn í Kína.
Hin kommúnistíska stjórn
hefur þrýst sumum þáttum þess
ara áhrifa dýpra inn [ þjóðar-
sálina en áður var orðið. En
hún hefur líka byggt ofan á
grunn hins gamla samfélags.
Með hliðsjón af hinu mikla
fráhvarfi frá fyrri lífsvenjum
síðustu öldina, hefur kommún-
isminn með sínum föstu kenni-
setningum og aga, sinni grunn
hugsun og meginreglum, orðið
Kínverjum að sumu leyti sem
framhald fyrra lífsforms, sem
enn nýtur mikillar virðingar í
kínversku samfélagi.
í augum okkar vesturlanda-
búa er kommúnisminn ógnun
við þjóðfélag okkar og menn-
ingu. í augum Kínverja er hann
fremur þjóðernisleg endur-
vakning og endurtenging mikil-
vægra þátta í fyrri menningu
þeirra.
KÍNVERJINN
Kínverji, sem á þessu ári er
sextíu og tveggja ára að aldri,
hefur vaxið á legg undir kín-
verskri keisarastjórn, sem virt-
ist óhagganlegt vald. f æsku
hans gátu fáir hugsað sér
nokkra breytingu á þúsund ára
Iífsformi. En þegar hann var
ellefu ára, hrundi keisararikið
Kína kurlaðist í héraðsríki
sem stjórnað var a-f herstjór
um, er áttu í sífelldu stríði sín
á milli, og það var ekki fyrr en
hann var tuttugu og átta ára.
sem landið var sameinað að
nýju undir veldi Chiang Kai
Sheks.
En aðeins þremur árum síð-
ar tóku Japanir Mansjúriu og
hófu pólitíska sókn, sem brátt
varð opið stríð. Frá því hann
var 37 ára til 48 ára aldurs bjó
hann við japanskt hernám. Síð-
an kom fjögurra ára borgara-
styrjöld, en svo tóku kommún-
istar völdin 1949.
f lífi slíks manns er efnahags
kreppa ekkert heimsundur.
Hann hefur ekki þekkt neina
aðra stjórn, sem hefur getað
varðveitt stöðuga efnahagsþró-
un. Traustskreppa er honum
heldur engin nýlunda. Fyrri
stjórnir hafa aðein.s ekki átt
neinu trausti að tapa hjá þjóð-
inni. Og þar sem fyrri kreppur
voru tákn um hægfara upp-
lausn þjóðfélagsins, hafa þess-
ar kreppur skollið yfir vegna
virkrar tilraunar til þess að
leysa vanda þjóðarinnar, þó að
mistök hafi orðið j þeirri *til-
raun
Hann sér þess ljósan vott, að
þjóðfélagskerfið. sem flokkur-
inn vill koma á. er í ýmsum að
alatriðum bein orsök núverandi
örðugleika. En hann veit þa,ð
Hka, að Kína mundi vera fá
tækt og illa stætt, hvernig sem
oltið hefði. Þess vegna tengir
Pramh *> 13 dði-
T í IVIIN N, sunnudaginn 13. janúar 1963
sa