Alþýðublaðið - 29.04.1940, Blaðsíða 3

MÁNUDAGUR 29. AJPRÍL 1949.
AL1»ÝÐKJBLAÐ1Ð
----------- iiifiasMiii---------------------------
Ritstjóri: F. R. Valdemarsson.
í fjarveru hans: Stefán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (heima).
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Sellandsstíg 16. 4903: Vilhj.t,S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H , F .
Hitaveitan ög lagaprófessorinn
Samkomulagstilraunirnar
um hátíðahöldin fyrsta mai.
----*--—
Eftir Jónas Ouðmundssotí varaform.Fuiltrúaráðs verkaiýðsfél.
AÐ dylst engum, sem hef-
ir lesið hin löngu skrif
Bjarna Benediktssonar prófess-
ors um hitaveitumálið í Morg-
unblaðinu undanfarið, að íhalds
meirihlutinn í bæjarstjórn
Heykjavíkur finnur sig nú
aijög berskjaldaðan fyrir
gagnrýni almennings á öllum
undirbúningi þess máls eftir að
sýnt er orðið, hverjar afleiðing-
ar vinnubrögð bæjarstjórnar-
meirihlutans í hitaveitumálinu
hafa haft fyrir framkvæmd
þess. Það er auðséð á skrifum
Bjarna Benediktssonar, að
bæjarst j órnarmeirihlutinn ótt-
ast, þrátt fyrir allt grobb, „tíma
reikningsskilanna“ í þessu máli
@g telur nauðsynlegt fyrir sig,
að þyrla upp töluverðu mold-
viðri til þess að fela þau mörgu
óhappaspor, sem hann hefir
.stigið í hitaveitumálinu og nú
hafa leitt til þess, að hitaveitan
hefir ekki aðeins strandað um
óákveðinn tíma, heldur og þeg-
ar bakað íbúum Reykjavíkur
milljónaútgjöld umfram það,
sem nauðsynlegt var, ef á mál-
inu hefði verið haldið af fyrir-
feyggju og skynsemi, svo að
ekki sé minnst á hitt, hvað
bæjarbúar verða að greiða fyrir
afnot heita vatnsins, þegar það
loksins kemur.
Bæjarstjórnaríhaldið er ber-
sýnilega ekki vonlaust um það,
að geta falsað sögu hitaveitu-
nnálsins svo, að öðrum en því
verði að endingu kennt um ax-
arsköptin í undirbúningi þess
©g þá að sjálfsögðu einnig um
þær mörgu milljónir, sem þau
hafa þegar kostað og eiga enn
aftir að kosta bæjarbúa. Og
með tilliti til þeirrar ágætu
reynslu, sem íhaldsklíkur allra
landa hafa fengið af slíkri með-
ferð sannleikans, má ef til vill
virða bæjarstjórnaríhaldinu
hér það til vorkunnar. En hinu
verður ekki neitað, að það er
dálítið óviðkunnanlegt, að
prófessor í lögum við háskóla
landsins, eins og Bjarni Bene-
diktsson, skuli hafa valið sér
það hlutverk að þyrla upp því
moldviðri, sem til þess þarf að
fela sök bæjarstjórnar-íhalds-
ins í hitaveitumálinu, og það
með eins auðvirðilegum blekk-
ingum og ósæmilegum manni í
hans stöðu og gripið er til í
skrifum hans.
Bjarni Benediktsson virðist
gera ráð fyrir því, að það sé nú
,svo gleymt orðið, hvernig Pétri
Halldórssyni borgarstjóra gekk
að fá lán til hitaveitunnar í
pukursferðalögum sínum úti
um heim fyrir tveimur árum,
að það sé óhætt að segja Reyk-
víkingum í dag, að þeir eigi það
því trausti að þakka, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn njóti meðal
fjármálamanna erlendis, að
hitaveitulánið fékkst yfirleitt.
En hvar var þá þetta traust
meðan bæjarstjórnaríhaldið
eitt hafði útvegun lánsins með
höndum? Við þeirri spurningu
er ekkert svar að fá í skrifum
prófessorsins, en þeim mun
meira grobb um það, að hita-
veitulánið hafi þá fyrst fengizt,
„þegar Sjálfstæðismenn höfðu
verið kvaddir til þátttöku í rík-
isstjórn.“
Sannleikurinn, sem lagapró-
fessorinn hagræðir af flokksá-
stæðum á þennan hátt, er nú
hinsvegar sá, að hitaveitulánið
hefði getað fengizt löngu áður,
ef bæjarstjórnaríhaldið hefði
ekki verið svo ábyrgðarlaust að
ætla sér að gera málið að póli-
tísku uppsláttarmáli fyrir sig
og neitað allri samvinnu við
ríkisstjórnina um lántökuna.
Það munu vera til skilríki fyrir
því, að hitaveitan gæti nú verið
komin á, ef borgarstjórinn
hefði í fyrstu lántökuferð sinni
farið að ráðum manna, sem
meiri ábyrgðartilfinningu
höfðu en hann og flokkur hans
í því máli. En þau ráð voru að
engu höfð. Þessvegna tafðizt
lántakan um hálft, annað ár
með þeim afleiðingum, að
Reykjavík er nú hitaveitulaus,
þegar verst gegnir. Og það var
ekki fyrir það, að Sjálfstæðis-
menn tóku sæti í ríkisstjórn-
inni, að lánið fékkst að lokum,
heldur fyrir hitt, að Sjálfstæð-
isflokksmeirihlutinn í bæjar-
stjórn gafst upp við að fá það
út á sitt eigið traust hjá fjár-
málamönnum erlendis og leit-
aði samvinnu við ríkisstjórnina
um útvegun lánsins. Að vísu
ekki fyrr en í ótíma, eins og nú
er komið á daginn.
Þessi hneykslanlegu vinnu-
brögð bæjarstjórnaríhaldsins
við lántökuna til hitaveitunnar
eru Bjarna Benediktssyni full-
komlega kunnug, enda þótt
hann reyni að breiða yfir þau
með hlægilegu grobbi um það,
að „í Sjálfstæðisflokknum séu
flest þau öfl, sem bezt kunna
til allrar stjórnar, ekki síður á
fjármálum þjóðarinnar en öðr-
um málum hennar“! Honum er
það líka augsýnilega ljóst, hve
þýðingarlaust það er að ætla að
vitna í fortíð Sjálfstæðisflokks-
ins sjálfs slíku grobbi til
stuðnings. Þessvegna reynir
hann að styðja það með blekk-
ingum um fjármálastjórn and-
stæðingaflokka íhaldsins í öðr-
um löndum, sem minna er kunn
hér og hann sjálfur raunar
virðist hafa harla litla hug-
mynd um. Hann segir, að fjár-
málamenn erlendis viti af eig-
in raun, „hvaða áhrif stjórn só-
síalista og hálfsósíalista hafi á
fiárhag landanna,“ og tilfærir
Frh. af 4. síðu.
ÉR þykir rétt að gera
hér nokkra grein fyrir
því, sem menn kalla tilraun-
ir til samkomulags um sam-
eiginleg hátíðahöld verka-
lýðsfélaganna hér í Reykja-
vík 1. maí n.k. og sem nokk-
uð hefir verið rætt um í
sumum blöðunum og til-
kynningar hafa verið birtar
um í útvarpinu.
Nú um rúmlega 20 ára skeið
hefir fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna hér í Reykajvík ásamt Al-
þýðuflokknum gengist fyrir þess-
um hátíðahöldum. Þau hafa gert
þann dag að hátiðisdegi verka-
lýðsins, þótt nú sé svo komið,
að ýmsir aörir þykist eiga tilkali
til þessa dags.
Ber að fagna því, að svo mikill
árangur hefir nú náðst, að allir
vilja daginn eiga og kappkosta
að gera hann sem hátíðlegastan.
Nú í byrjun þessa mánaðar
kaus fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna nefnd til að annast hátíða-
höld þennan dag, eins og alltaf
áður. Þá var kunnugt, að fyrir
lá samþykkt frá trúnaðarráði
Dagsbrúnar, um, að það félag
mundi ekki sem slíkt hafa nein
hátíðahöld í tilefni dagsins, og
var því ekki, hvorki af stj'órn
fulltrúaráðsins né l.maínefnd
þess leitað samkomulags um
sameiginleg hátíðahötd við það
félag.
Svo gerist það fyrir fáum dög-
um, að Dagsbrún heldur félags-
fund og er knúin þar fram tillaga
um að Dagsbrún beiti sér fyrir
sameiginlegum hátíðahöldum 1.
maí og reyni að fá með sér sem
flest verkalýðs- og stéttarfélög
'hér i bænum.
Var tillaga þessi samþykkt með
iniklum hannkvælum á fundin-
um, eftir að honum hafði verið
slitið og hann settur að nýju og
flestir farnir af fundi.
Til þess að armast framkvæmd-
ir málsins kaus fundurinn 9
manna nefnd, og voru þar af 2
Alþýðuflokksmenn, 2 Sjálfstæðis-
menn, 3 kommúnistar og 2 fylg-
ismenn Héðins Valdimarssonar.
Nefndin hélt svo fund og varð
sammála um að skrifa félags-
stjórnum og bjóða þeim forystu
sína og Dagsbrúnar um hátíða-
höld 1. mai. Eins og vænta mátti
sinnti ekkert félag innan Alþýðu-
sambands Islands þessari mála-
leitun. Flestöll félögin tilkynntu,
að þau myndu ekki taka þátt í
þeim; sum gerðu meira að segja
um það fundarsamþykkt, að taka
ekki þ’essu boði, en nokkur létu
ekki frá sér heyra.
Er þetta líka ein hin fáheyrð-
asta ósvífni, þar sem félög Al-
þýðusambandsins höfðu þegar
hafið undirbúning málsins. Fé-
lagsstjórnirnar voru því ekki hinn
rétti aðili fyrir Dagsbrún að
snúa sér til, heldur fulltrúaráðið
eða stjórn þess.
Þegar nefnd Dagsbrúnar hafði
séð, hversu félögin tóku máli
hennar, bað hún um viðtal við
stjórn fulltrúaráðsins, og ‘fór
samtalið milli nefndarinnar og
stjórnar fulltrúaráðsins fram síð-
degis á laugardaginn.
Á þeim fundi bar nefnd Dags-
brúnar ekki fram neinar kröfur,
heldur aoeins spurðlst fyrir um
með hverjum hætti stjórn full-
trúaráðsins gæti hugsað sér að
,taka þátt x sameiginlegum hátíða-
xöfdum 1. maí.
Stjórn fulltrúaráðsins gaf
nefndinni greið og góð svör, og
voru þau þessi:
Stjórn fulltrúaráðsins getur
hugsað sér sameiginleg hátíða-
höld á þann hátt, að stjórn Dags-
brúnar annars vegar og stjórn
fulltrúaráðsins hins vegar, fyrir
hönd verkalýðs og stéttarfélaga
þieirra, sem eru I Alýöusamband-
inu, geri með sér bindandi
samkomulag um þau og megin-
atriði þess, sem fram á að fara
þar. Ef það samkomulag fæst,
skulu stjórnirnar tilnefna jafn-
marga menn hvor i sameiginlega
nefnd, er annist hátíðahöldin.
Fram verði bornar þennan dag
þær kröfur, er Dagsbrún hefir
nýlega gert í atvinnumálum, svo
og kröfur þeirra félaga innan Al-
þýðusambands íslands, sem und^
anfarið hafa verið gerðar (sbr.
Sjómannafélagið) og enn fremur
verði sýnd samúð með Norður-
landaþjóðunum, sem nú búa við
hörmungar ófriðar og yfirgangs.
Til samkomulags gat stjórn
fulltrúaráðsins fallist á, að ein-
ungis einn rauður örvafáni —
merki Alþýðusambands íslands
— yrði hafður við hátíðahöldin,
en annars engir fánar aðrir en
sérfánar félaganna, íslenzkir fán-
ar og fánar Norðurlandanna, ef
leyfi fengist til að bera þá.
Nefnd Dagsbrúnar baÖ svo um
frest til að svara þessu tilboði
fulltrúaráðsins, og kom það svar
á sunnudag og var neitandi. Hef-
ir því nefnd Dagsbrúnar .ekki
getað fallizt á þessar kröfur, sem
eru þó svo hóflegar sem framast
má verða.
■*
Hinar unphaflegu kröfur Dags-
brúnarnefndarinnar, sem að 7/9
var skipuð kommúnistum, Héðins-
mönnum og íhaldsmönnum (þ.e.
kommúnistum, Héðins-kommún-
istum og Sjálfstæðismönnum)
voru hrein ósvífni gagnvart Al-
þýðusambandi Islands og félög-
unum, sem í því eru.
Fram hjá samtakaheild verka-
lýðsins, Alþýðusambandinu,
skyldi í öllu gengið. Félag það,
sem þessir andstæðingar alþýðu-
samtakanna sameiginlega klufu
út úr Alþýðusambandinu, skyldi
eitt hafa alla forystu. Öll merki
samtakanna, sem í 24 ár hafa
verið notuð, skyldu hverfa. Allir
söngvar og lög verkalýðsins
skyldi bannfært og útlægt vera
þennan dag, og þaö, sem kórón-
aði allt þetta, var, lað nefnd,
skipuð að meiri hluta kommúnist-
um og þeirra samstarfsmönnum,
skyldi stjórna hátíðahöldunum.
Félögin í Alþýðusambandinu
sýndu líka nú eins og oft áður,
að slíkt þýddi ekki að bjóða þeinx
og tóku undantekningarlaust af-
stöðu gegn þessu.
Hins vegar verður með engum
rökum gegn því mælt, að stjórn
fulltrúaráðsins gekk svo langt til
móts víð stjórn Dagsbrúnar sem
hún gat, og að fullkomlega mátti
sameinast á þeim grandvelli, ef
vilji var fyrir hendi.
Stjórn fulltrúaráðsins bauð, að
aðeins verkalýðs- og stéttarfélög-
in yrðu aðilar þessa samkomu-
lags ásamt Dagsbrún, en pöli-
tísku félögin drægju sig út úr.
Hún bauð enn fremur, að aðeins
eitt merki verkalýðssamtakanna
yrði borið, og ekki þarf að éfa,
að flestum nefndarmanna úr
Dagsbrúnarnefndinni sé ljúft að
votta frændþjóðunum, sem ýmíst
er búið að hernema eða sem berj-
ast nú fyrir frelsi sínu, samúð
sína þennan hátíðisdag.
*
Af því, sem hér hefir verið
sagt, er augljóst, að frá upphati
var þessi tilraun kommúnista og
Sjálfstæðismanna aðeins blekking
ein. Er næsta ömurlegt til þess
að hugsa, að samtímis því, sem
þingmenn Sjálfstæðisflokksins
samþykkja á alþingi útskúfunar-
ályktanir á kommúnista og aðra
slíka landráðamenn, að flokks-
bræður þeirra i Dagsbrún skuli
geta hugsað sér nokkur mök við
þá á mesta hátiðisdegi verkalýðs-
ins.
Ef einn örvafáni hefir fælt svo
SjálfstæÖismennina, að þeir þess
vegna geta •’jjá ggngið til sam-
eiginlegra háuoahalda með þeim
mönnum, er standa með þeim að
stjörn landsins, en hins vegar.
hafa ekkert við það að athuga,
að starfa með og undir stjórn
kommúnista þennan sama dag,
er eitthvað meira en lítið bogið
við hugsunarhátt þeirra og bók-
staflega hlægilegt allt þeirra
skvaldur um samstarf og einingu.
*
Nú er þessum samstarfstilraun-
um við Dagsbrúnarnefndina lok-
ið. Verkalýðsfélögin í Reykjavík
munu nú eins og áður fylkja sér
fum fána sína og samtök sín á
miðvikudaginn, oghið sama munu
Dagsbrúnarmenn gera, þó að
Dagsbrún vanti i hópinn. Allir
þeir mörgu menn, sem nú sjá og
skilja orðið til fulls svik jxg
pretti kommúnista, bæði i þessu
og öðru, munu nú snúa við þeim
bakinu og %koma í raðir verka-
iýðssamtakanna aftur.
Allir þeir, sem finna til með
frændum okkar í Danmörku og
Noregi, sem nú berjast fyrir lífi
sínu og tilveru, eða eru hnepptir
í bönd harðstjórans, munu fylkja
liði með verkalýðsfélögunum 1.
maí.
Látið ekki róg né níð andstæð-
inganna hefta ykkur í því að vera
með.
Alþýðusambandið hefir hrundið
þessu síðasta áhlaupi eins og
öllum öðram, sem á það hafa
verið gerð.
Við skulum hjálpast að því í
fullri einlægni, að efla samhug
Frh. á 4. síðu.