Tíminn - 31.01.1963, Blaðsíða 7

Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Frámkvæmdastjóri: Tómas Arnason. Ritstjórar: Þórarinn
Þóiarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Lndriði
G. Þorstemsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
íngastjóri: Sigurjón Davíðsson Ritstjórnarskrifstofur í Eddu
húsinu Afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur i Banka
stræti 7. Símar: 18300—18305 — Auglýsingasimi: 19523. Ai-
greiðslusími 12323. — Askriftargjald kr 65.00 á mánuði innan-
lands. t lausasölu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Kýr góðærisins og
kýr „viðreisnarinnar“
Gunnar Thoroddsen fjármálaráðherra birti nýlega eft-
ir sig grein í Vísi, þar sem hann byggði það á Mósebók
1. 42 að stofna bæri jöfnunarsjóð ríkisins. Vísir mun hins
vegar ekki hafa talið öruggt, að lesenaur hans væru allir
fróðir um Mósebók og því birti hann langa kafla úr henni
siðastliðinn laugardag. Tilvitnunin hefst á þessa leið:
„En svo bar við að tveimur árum liðnum, að Faraó
dreymdi draum. Hann þóttist standa við ána (Níl) Og
sjá upp úr ánni komu sjö kýr, fallegar útlits og feitar
á hold, og fóru að bíta sefgrasið. Og sjá, á eftir þeim
komu sjö aðrar kýr upp úr ánni, Ijótar útlits og magr-
ar á hold, og staðnæmdust hjá 'ninum kúnum á ár-
bakkanum. Og kýrnar, sem Ijótar voru útlits og magrar
á hold, átu upp hinar sjö kýrnar sem voru fallegar
útlits og feitar á hold. Þá vaknaði Faraó. Og hann sofn-
aði aftur og dreymdi í annað sinn, og sjá, sjö öx uxu á
einni stöng, þrýstileg og væn. Og sjá, sjö öx, grönn og
skræinuð af austanvindinum, spruttu á eftir þeim. Og
hin grönnu öxin svelgdu í sig þau sjö þrýstilegu og
fullu. Þá vaknaði Faraó, og sjá, það var draumur. En *
um morguninn var honum órótt í skapi."
Það er vel eðlilegt," að Gunnar Thoroddsen og Vísir
skuli rifja upp þessa drauma Faraós.
ísland hefur tvö undanfarin ár, 1961 og 1962, búið
við öllu meiri hagsæld frá náttúrunnar hendi en nokkru
sinni fyrr. Metafli hefur verið hjá sjávarútveginum
bæði árin og verðlag á flestum útfiutningsvörum hans
hefur yfirleitt farið hækkandi. Á þessum árum hefði þjóð-
in átt að geta safnað í kornhlöður tii hörðu áranna. En
sú hefur ekki orðið reyndin. Þótt uppbygging atvinnu-
veganna hafi dregizt saman á þessum árum, er heildar
gjaldeyrisstaða þjóðarinnar út á við nær ekkert betri nú
en í árslok 1958 og sparifjárinneignin ekkert meiri en í
febrúar 1960 þegar miðað er við raunverulegt verðgildi.
Eftir góðæri þessara tveggja ára, er þjóðin því ekkert
betur á vegi stödd en áður nema síður sé Hér í land-
inu hafa nefnilega verið til magrar kýr, sem hafa etið
npp hinar góðu kýr góðærisins.
Hverjar hafa þessar mörgu kýr verið?
Iiinar mögru kýr hafa verið róng efnahagsmálastefna,
„viðreiisnarstefnan svonefnda. Henni hefur tekizt að
dreifa hinum mikla gróða góðærisins þannig að hann
er ekki að finna hjá almenningi i bættum kjörum, ekki
í raunverulega aukinni sparifjármneign í bönkum, ekki
í raunverulega bættri gjaldeyrisstöðu Hann hefur horfið
til verðbólguspekúlanta, sem eru þðir einu, sem raun-
verulega græða á miklum og tíðum gengisfellingum og
óðrum slíkum efnahagsaðgerðum
Þyngsti áfellisdómurinn um ,viðreisnina“ felst ekki
sízt í þeirn staðreynd, að þrátt fyrir hið mikla góðæri
undanfarinna ára, hefur heildargjaideyrisstaðan ekki
batnað neitt að ráði siðan i árslok 1958 og sparifjárinn-
eignin ekki aukizt áð raunveruiegu verðmæti síðan i
fobrúar 1960. Hinar mörgu kýr viðreisnarinnar“ hafa
þannig etið hinar feitu kýr góðærisms. Þess vegna ei
ekki óeðlilegt. þótt Gunnar Thoroddsen r>e ritstjórum vi-
is sé órótt, þegar þeir rifja upp drauma Faraós.
T f M I N N, þriðjudagur 29. janúar 1963. —
ED T0WNSEND:
Bandarísk verkalýðsfélög hefja
baráttu fyrir 35 klst. vinnuviku
SÉRFRÆÐINGAR AFL-CIO
(Bandaríska verkalýðssambands-
ins) í löggjafarmálum eru að
ræða frumvarp til laga um stytt-
ingu almennu vinnuvikunnar úr
40 stundum í 35 stundir. Sam-
tímis eru fulltrúar samtakanna
að stappa stálinu í samninga-
nefndir, til þess að fá styttingu
vinnutímans viðurkenndan sem
lið í kjarabaráttunni á árinu
1963.
Undirbúningurinn sýnir það
allur, að samtökunum er það
mikil alvara að sameina átökin
og efla baráttuna fyrir styttri
vinnuviku á öllum vígstöðvum.
Leiðtogar launþeganna eru
samt sem áður raunsæir. Þeim
óx að vísu kjarkur við kosninga-
úrslitin í nóvember, en þó trúa
þeir ekki, að hægt verði að fá
lögunum um 40 stunda vinnuvik-
una breytt á árinu 1963. 88. þing
ið verði varla það mikið frjáls-
lyndara en hið 87. sem var gjamt
til að daufheyrast við tillögum
samtakanna í löggjafarmálum.
Það er því óvíst, að frumvarpið,
sem nú er verið að ræða, verði
lagt fyrir þingið.
Enn fremur þykja litlar líkur
á að verulegur skriður komist á
styttingu vinnuvikunnay í samn-
ingum á árinu 1963. í stál- og
rafmagnsiðnaðinum og fleiri
greinum, er mjög mikil andstaða
gegn styttingu og litlar líkur á
að hún fáist fram án lækkaðs
vikukaups. Kröfurnar, kunna að
“vlÆUIwaV fram og ræddar, en
það þykir nokkurn veginn víst,"
að þær verði felldar eða þeim
frestað.
SAMTÖKIN ERU undir það
búin að bíða ósigur á þessu ári,
bæði í samningum og í þinginu.
Áætlun þeirra gerir ráð fyrir ó-
sigrum. Þau viðurkenna, að bar-
áttan fyrir styttingu vinnutím-
ans án lækkaðs vikukaups, verði
sennilega löng og ströng, og
margar vinir bregðist. AFL-CIO
leggur áherzlu á það við sam-
bandsfélög sín, sem eru yfir 130
að tölu.
Þó að samtök launamanna
vilji gjarna ná 35 stunda vinnu-
viku á árinu 1963 og haldi þvi
fram, að þess sé mikil þörf, þá
eru vonir þeirra um sigur bundn-
ar við árið 1964 eða síðar. Af
hagkvæmnisástæðum verður því
meiri áherzla lögð á að ræða 35
stunda vinnuvikuna og kynna
hana en að berjast beinlínis fyrir
henni á þessu ári. En þetta ár er
rnjög mikilvægt einmitt til þess
Yfirleitt vilja launasamtökin
35 stunda vinnuviku til þess að
vinna gegn núverandi og vænt-
anlegu atvinnuleysi, en nú eru
milli 5 og 6 % verkamanna at-
vinnulausir. George Meany, for-
seti AFL-CIO segir: „Jafnvel hin
ir bjartsýnustu hagfræðispámenn
eru hættir að boða nokkrar veru
legar framfarir í þessu efni. Og
það. sem meira er, opinberar
tölur vantelja atvinnuleysið
verulega. Þar eru ekki taldir
þeir nienn, sem cru að nokkru
atvinnulausir. þ.e. þeir. sem vilja
vinna fulla viku en vinna hana
ekki. . . Og umfram allt verður
að hafa það hugfast, að engar
tölur sýna áhrif vélvæðingarinn
ar í framtíðinni."
Meany segir enn fremur, að
enn nauðsynlegra sé nú að fjölga
st'örfun Tieð því að styita vinnu
vikuna en það var, þegar Samuel
Gompers, stofnandi AFL, sagðj
fyrir nokkrum árum: „Meðan
einn einasti maður reynir að fá
vinnu og fær hana ekki, er vinnu
vikan of löng.l
LAUNASAMTÖKIN ræða 35
stunda vinnuviku, fimm sjö
stunda daga. Þau eru þó tilleið-
anleg til frávika í þessu efni.
Fulltrúar þeirra taka skýrt fram,
að verkalýðsfélögin séu reiðubú-
in að veita viðtöku uppástungum
um samkomulag og tilhliðranir.
Þau hafa stungið upp á, að stytt-
ingin fari fram á nokkrum árum,
fyrst { 38 stundir og síðar það,
sem á vantar. Vinnuvikan var
stytt úr fjörutíu og átta stundum
í fjörutíu á þenna hátt. Fyrst
var hún stytt í 44 stundir, síðar
í 42 og loks í 40. Þetta dregur úr
áhrifunum gagnvart atvinnurek-
endum.
Svo mætti til dæmis leysa
vinnu vikunnar af hendi á hálf-
um fimmta degi sem hver væri
8 stundir, eða 36 alls. Þarfir
þeirra vinnustöðva, sem láta
vinna allan sólarhringinn, eins
og til dæmis í stáliðnaðinum,
mætti leysa með því að hver mað
ur ynni fjóra daga aðra vikuna og
fimm daga hina, þá ynnu menn
40 stundir aðra vikuna og 32
stundir hina, án þess að til yfir-
vinnugreiðslu kæmi.
Önnur uppástunga lýtur að
því, að vinnuvikan sé breytileg,
eftir því, hve margir eru at-
vinmdflusir alls í landinu, eða
innan viðkomandi starfsgreinar.
STYTTRI vinnuvika en 40
stundir viðgengst víða, t.d. í
hluta af gúmmíiðnaðinum, bygg-
ingum, útgáfustarfsemi, pappírs-
iðnaði, kvenfataiðnaði og í
minn.a mæli í ýmsum öðrum
greinum Margir þeir, sem nota
„hvítan flibba“ við störf sín,
vinna 35 stundir á viku. Stytzta
vika iðnverkamanna er senni-
lega 25 stunda vinnuvika þeirra,
sem við rafmagnsiðnað vinna í
New York.
Áherzlan er lögð á styttingu
vinnuvikunnar, en viðleitnin til
styttingar vinnuársins, sem einn
ig er uppi á teningnum, er lík-
legri til árangurs. Þetta næs'
með lengri leyfum, fleiri helgi-
dögum, löngum leyfum við og
við fyrir þá, sem lengi hafa
starfað, og fleiru sliku. Frá 1940
hafa verkamenn unnið 155
stundir á ári með styttingu
vinnuvikunnar, fjórum helgidög
um fleiri en áður var, og sex
dögum lengra leyfi á launum.
Enn er áherzla lögð á að styttp
vinnuárið með því móti, að verk-
smiðjufólk hætti vinnu yngra en
áður, samkvæmt samningum.
SAMTÖK launamanna eru fús
til samninga um, með hvaða
hætti vinnuvikan styttist til þess
að fleiri störf verði til. En þau
eru ósveigjanleg í því að stytt-
ingin fari fram án lækkunar á
vikulaunum. Þau halda þvi fram,
að megintilgangur með styttri
vinnuviku sé að fjölga störfum
og örva hæggengt efnahagslíf.
Þau fullyrða, að lækkun launa
með styttum vinnutíma ylli
minni kaupgetu og yrði til þess
að sljóvga efnahagslífið enn
meira.
Ósveigjanleikinn á þessu sviði
kemur í veg fyrir samvinnu at-
vinnurekenda og launamanna.
Atvinnurekendur segja, „að
verkamenn í vinnu ættu að vera
fúsir til að deila laununum, eins
og störfunum“ Þeir segj^a enn
fremur, að vinnustundunum sé
ekki mögulegt að fækka nema
vikulaunin lækki um leið. Há út-
gjöld vegna vinnu séu þegar raik
ið vandamál, einkum fyrir fleiri
og fleiri atvinnurekendur, sem
verða að bú-’ við samkeppni frá
öðrum löndum.
35 stunda vinnuvika með 40
stunda greiðslu væri 14,3% kaup
hækkun. Atvinnurekendur segja
að þetta yrði „óbærileg, ný
byrði“ Margir fullyrða, að þeir
yrðu að hætta starfrækslu Aukn
ár launagreiðslur yrði að taka af
arðinum — og flestir atvinnu-
rekendur segjast ekki háfa efni
á því — eða að þeim yrði velt
yfir á kaupendur í hækkuðu
verði- og gegn því yrði áreið-
anlega staðið, segja þeir. Samtök
launamanna halda því aftur
fram, að meiri framleiðsla geti
borið meiri tilkostnað.
ÞAÐ ER SVO veigamikil
spurning í sambandi við stytt-
ingu vinnuvikunnar, hvort verka
menn ynnu í raun og veru færri
stundir eftir en áður. Þegar
vinnuvika rafmagnsiðnaðar-
inanna j New York var stytt í 25
stundir, héldu flestir þeirra á-
fram að vinna mun fleiri stund-
ir gegn yfirvinnugreiðslu. Þá var
skortur á rafmagnsiðnaðarmönn-
um í New York vegna mjög mik-
illar atvinnu. Annars staðar
kynni þetta að stafa af því, að
ýrnis aukakostnaður gæti valdið
því, að ódýrara væri fyrir at-
vinnurekendur að greiða yfir-
vinnu en að fjölga starfsmönn-
um. Með hliðsjón af þessu ætlar
AFL-CIO að hækka yfirvinnu-
Fra.mhald á 13. síðu.
Vfirlit um styttingu
vinnuvikun»*F » Bandaríkjunum síðan 1850
1L- .
721
tftio
66
rr-
ío-
*s-
1890
19.
ífl
1938
1939
•tíM <940 1960
IM 1939
I I
7.