Tíminn - 06.02.1963, Blaðsíða 13

Hugleiðing
Frainhalö at 8. sfðu.
byggja frystihús fyrir 3.2 millj.
á móti 19.6 millj. áriS 1960.
LokiS var viS aS byggja síld-
ar- og fiskimjölsverksmiSju
acS verðmseti 0.7 millj. kr. á
móti 19 millj. áriS áSur.
IbúSarhúsabyggingar hafa
dregizt gífurlega sarnan á
,,viSreisnartímanum“ Þannig
var hafin bygging 1 775 íbúSa
áriS 1956 en aSeins 789 íbúSa
áriS 1961. Ef miSaS er viS
byggingarkostnaS 1962 á
meSalíbúS, 366 m3, kr. 61 1
bús. á íbúS, þýSir þaS, aS
samdrátturinn í þessari einu
grein þjóSarbÚskaparins hefur
numiS rúmum 600 millj. kr.,
sem er helmingur þess, er
gjaldeyrisstaSan hefur batnaS
511 ,,viSreisnarárin“ og nálægt
helmingur þeirrar sparifjár-
aukningar, sem varS á þessu
timabili, aS sögn forsaetis-
ráSherra. Enginn meiriháttar
iSnaSur á borS viS Sements-
verksmiSjuna á árum vinstri
stjórnarinnar eSa áburSarverk-
smiSjuna hefur heldur veriS
byggSur upp á síSustu árum.
Þegar þessi þáttijr þjóSar-
búskaparins er skoSaSur. virS-
ist ,,viSreisnarstjórnin“ ekki
getaS státaS af miklu á því
sviSi.
Þjóðarframleiðslan
Þjó3«VÍravnleiSslan hefur
fariS vaxandi hin síSari árin.
Rætur þeirrar aukningar eiga
sér stoS í góSum sjávarafla og
hagstæSu árferSi, fyrst og
fremst. Tæplega er þaS „viS-
reisninni" sérstaklega aS þakka
þótt sumir formælendur henn-
ar séu svo barnalegir aS látast
ekki sjá orsakasamhengiS milli
þessa annars vegar og spari-
fjáraukningar og gjaldeyris-
forSaaukningar hins vegar. En
af einhverju verSur aS státa
og þá er gripiS til hvaSa hálm-
strás sem er.
Launakerfið sprungið
SíSustu tvo áratugina hefur
verSbólguvandamáliS veriS
aSalhöfuSverkur hverrar rík-
isstjórnar og leitt til falls
margra þeirra.
Sjaldan eSa aldrei hefur lit-
iS verr út en nú meS aS tak-
ast megi aS ráSa viS þennan
vanda, enda þótt forsætisráS-
herra staShæfSi ,,aS þjóSin
standi í dag betur aS vígi en
fyrir þrem árum til aS fást viS
hana“ (þ.e.a.s. verSbólguna).
Þetta er hverjum augljós staS-
reynd, ef litiS er á kaupmátt
launa í dag.
Nægir aS nefna tvö dæmi
til aS sýna hversu gífurlegt
vandamál hér er um aS ræSa.
Opinberir starfsmenn hafa
sett fram kröfur um hærri laun.
Fullyrt er aS þær nemi um
500 milljónum króna.
DagsbrúnarverkamaSur, sem
vinnur 8 klst. á dag alla virka
daga ársins hefur í árslaun
59.520 kr.
Samkvæmt nóvemberhefti
HagtíSinda þarf vísitölufjöl-
skyldan (hjón og 2 börn)
82.982 kr. í árslaun og er þá
Áttræður:
JÓN H. FJALLDAL
t. d. húsaleiga einungis reiknuS
900 kr. á mánuSi. Ef ofan-
nefndur verkamaSur bætir viS
sig tveimur eftirvinnutímum
hvern virkan dag ársins, fær
hann fyrir þaS kr. 10.713 —
ÞaS hrekkur samt ekki til.
Hann þarf aS vinna einn næt-
urvinnutíma á dag til viSbót-
ar til aS hafa fyrir útgjöldum
vísitölufjölskyldunnar. I landi,
þar sem 8 stunda vinnudagur
á aS teljast lögboSinn, er þaS
þannig staSreynd, aS verka-
maSur meS 2 börn verSur aS
vinna 1 1 klukkustundir á dag,
ef hann á aS geta framfleytt
fjölskyldu sinni.
ÞaS eru einmitt þessar staS-
reyndir, sem sýna þaS bezt,
hversu fjarri lagi þaS takmark
er, sem ,,viSreisnarstjórnin“
setti sér sem aSalmark: aS
skapa atvinnulífinu „traustan
Og heilbrigSan grundvöll“.
NiSurstöSur mínar viS spurn-
ingunni „hefur viSreisnin tek-
izt eSa ekki?“, verSa bezt
túlkaSar meS því aS vitna orS-
rétt í áramótaræSu forsætis-
ráSherrans, en breyta þar einu
orSi:
,,í vissum aSalefnum hefur
viSreisninni
izt. “
uS til móts viS óskir Framsókn-
armanna.
Sú málamiSIun, sem út úr
þessu fékkst, var lögS fyrir
fund^í fulltrÚaráSi Framsókn-
arfélaganna þann 7. janúar sl.
Yar henni hafnaS og samstarfs-
slit þau, sem tilkynnt höfSu
veriS í bréfi dags. 3. jan. sl.
þar meS endanlega ákveSin.
Lokaorð
Sjálfstæðisflokkurinn taldi,
eins og komiS hefur fram í
blaSaskrifum þeirra, aS hér
sé um lítinn sem engan mál-
efnaágreining aS ræSa.
En Framsóknarmenn geta
ekki sætt sig viS aS þeir séu
áhrifalausir um þessi mál, þar
sem umdeild framkvæmd í
þessu efni sem öSrum hlítur aS
skrifast á þeirra reikning engu
síSur en SjálfstæSismanna eins
og berlega hefur komiS í ljós
í sambandi viS þessa síSustu
atburSi.
Framsóknarmenn vilja líka
halda uppi góSu samstarfi viS
verkalýSsfélögin og koma til
móts viS óskir þeirra, þegar
hægt er aS koma því viS.
ÞaS er ekkert aukaatriSi,
þegar heill vinnuflokkur í ekki
stærri bæ en HafnarfjörSur er.
leggur niSur vinnu hjá bæjar-
fyrirtæki í mótmælaskyni viS
aSgerSir stjórnenda bæjarfé-
lagsins.
ESlilegt og sjálfsagt er aS
VIÐ ÁTTRÆÐISAFMÆLI Jóns
Fjalldals þyrpast minningarnar
um hann fram í hugann. Ég var
á barnsaldri, þegar ég heyrði hans
fyrst getið. Þannig var um hann
talað, að mér þótti ljómi leika um
nafn hans. Mér skildist snemma
að þessi ungi bóndi á Melgraseyri
var hugsjónamaður, með þrótt og
festu til að lifa hugsjón sinni, for-
ystumaður meðal vestfirzkra
bænda.
Faðir hans, Halldór Jónsson á
Rauðamýri, hafði stundað búnað-
arnám í Noregi við góðan orðstir.
Hann kom heim með lifandi sterka
trú á íslenzkum landbúnaði og
sýndi þá trú í verkum sínum allt
til æviloka. Hans vegna fékk
Rauðamýrarnafnið nýjan hreim
um alla Vestfirði. Hann stóð biart
sýnn og beinvaxinn, þótt ellin
færðist yfir. Hann dó standandi
við búmannsstörfin á Rauðamýri.
Jón Fjalldal var sannur arftaki
föður síns. Hann lauk ungur gagn
lræðanámi í Flensborgarskóla og
nokkru sjðar búfræðinámi úti í
Noregi. Árið 1909 hóf hann bú-
skap á Melgraseyri og gerðist þar
stórvirkur við jarðabætur og hús-
byggingar. Skaraði hann um hvort
tveggja fram úr bví ^em þá gerð-
ist og voru þó margir merkir
jarðabótabændur við Djúp og |
víða myndarlegur húsakostur. Jón
Fjalldal byggð; upp öll hús á Mel- •
graseyri og gerði grein fyrir þeim
byggingum í riti Búnaðarsam-
bands Vestfiarða árið 1925. Hafði
formaður sambandsins, Kristinn
Guðlaiígsson á Núpi, beðið hann
um þær lýsinafar Lauk Kristinn
miklu lofsorði á þessar framkvæmd
orði;
um Jón á Melgraseyri: „Fer sam-:
an hjá honum dugnaður, fram-
sýni og festa ásamt óbifanlegri
trú á jörðina sína og íslenzka land
búnaðinn í heild“.
Jafnframt því sem Jón stóð í
miklum framkvæmdum á Melgras-
eyrj gerðist hann mikils háttar
maður í félagsmálum. Á því sviði
voru augu hans opin fyrir nýjung-
urn ekki síður en í búskapnum.
Bjartsýni hans var svo mikil, að
hinir íhaldssamari menn sögðu að
hann sæist ekki fyrir. Þó mun
hann jafnan hafa borið merki
þeirra nýjunga, sem urðu lyfti-
stengur og voru eðlilegar framfar-
ir á þessari öld Hann studdi Kf.
ísfirðinga með ráðum og dáð og
var lengi í stjórn þess. Hann vann
drengilega að því að upp kæmist
heimavistarbarnaskóli í Reykja-
nesi við ísafjarðardjúp fyrir nær-
ligigjandi hreppa.
í sveit sinni, Nauteyrarhreppi,
var Jón um langan aldur búnaðar-
félagsformaður og reyndist þar
sem annars staðar talsmaður
merkilegra nýjunga. í þá sveit
kom fyrsta dráttarvél sem flutt
var til Vestfjarða. Var það Ford-
son dráttarvél, sem hóf þar jarð-
rækt árið 1926. Þar stóð að baki
trú Jóns Fjalldals á framfarir og
tækni. Aðrar byggðir á Vestfjörð-
um komu í slóðina, eftir því sem
aðstæður og bjartsýni voru til.
Jón Fjalldal var að vonum lengi
fulltrúi fyrir búnaðarfélag sitt á
fundum Búnaðarsambands Vest-
fjarða. Hann sat um 40 aðalfundi
og var í 32 ár varaformaður sam
reyna acS jafna slíkan ágreín
ing, enda var þa?S mjög auð-
velt í þessu tilfelli, ef vilji
hefSi verið fyrir hendi.
Þar voru SjálfstæcSismenn
óhagganlegir har til allt var
komið í óefni og enginn vegur
að ná endum saman.
bandsins. Þar kynntist ég honum
bezt. Vegna þeirra kynna er hann
einn þeirra manna, sem oftast
koma frarn í huga minn.
Á'fundilm var Jóni létt um mál,
en hann átti ekki þann raddstyrk,
að ræðumennska hans hefði glæsi-
brag. Þó lagði hver maður eyru
við, þegar hann tók tú máls. Olli
því bæði skemmtilegt orðalag og
mikill áhugi ræðumanns, en þó
fyrst og fremst hversu ræður
hans voru efnismiklar og auðugar
af nýjungum. í viðtölum gætti
hins sama. Kímni Jóns og bjart-
sýni gáfu umræðunum sérstakan
blæ, en þó var það einkum þekk-
ing hans og skilningur á framför-
um, sem urðu mér minnisstæð.
Fáir eru þeir menn, sem ég hef
talið mér meiri gróða að ræða við
en Jón á Melgraseyri.
Bjartsýni Jóns var glöð og sterk,
og hún kom fram jafnvel þegar
hann flutti ádeiluræður. Hann
var svo hugmyndaríkur, að sjald-
gæft er. Ilann átti mikinn metnað
fyrir hönd íslenzkrar bændastétt-
ar og gætti þess bæði í ræðum
hans og hátterni. Margar ræður
Jóns á fundum eru mér minnis-
stæðar. Stundum komu setningar
hans eins og leiftur, en stundum
veittu þær' yfirlit af óvenjulegri
skarpskyggni.
Þegar Kristinn á Núpi lét af
formennsku í Búnaðarsambandi
Vestfjarða á aðalfundi þess árið
1947, kvaddi Jón Fjalldal hann
með ræðu. Hann þakkaði honum
öll hans miklu störf og lét svo
um mælt, að hjá Kristni hefðu
ævinlega farið saman „gáfurnar,
skilningurinn, atorkan. fórnfýsin
os glæsileikurinn“
Þessi aðalfundur var haldinn á
ísafirði 26. og 27. apríl 1947. Þá
var vetrarlegt þar um slóðir. Snjó-
þyngsli voru mikil, og enn var kalt
í veðri. Af Suðurlandi bárust frétt
ir um Ileklugos með hraunrennsli
og öskufalli, sem enginn sá fyrir
endann á. Er, Jón Fjalldal mælti
fyrir minni Vestfjarða ..Hér fenn-
ir þó aldrei svörtu“. sagði hann.
Jón Fjalldai sat á Búnaðarþingi
árin 1933—1937 Er. hann var ekkj
kosinn árið 1038, þrótt fyrir það að
þá fjölgaði búnaðariþingmönnum
Vestfirðinga úr 2 í 3. Kristínn á
Núpi var sjálfsagður, meðan hann
gaf kost á sér. En önnur sjónar-
mið voru mörg. Sjálfstæðismenn
þurftu endilega að eiga einn full-
trúa. Þeir völdu Pál Pálsson í
Þúfum. Og það mátti ekki eiga
r stað að allir 3 fulltrúar Vest-
ín-ðinga ættu heima í ísafjarðar-
sýslu. Svo þegar Kristinn á Núpi
hættí á búnaðarþingi 1942, varð
Jóhannes Davíðsson hlutskarpari
en Jón á Melgraseyri.
Þegar Stéttarsamband bænda
var stofnað varð Jón Fjalldal full-
trúi Norður-ísfirðinga á fundum
þess. Því sæti hélt hann, meðan
hann bjó á Melgraseyri. Aldrei
varð ég þess var, hvorki í sam-
bandi við búnaðarþingskosningar
né endranær, að Jón Fjalldal væri
metorðagjarn maður. En hann
vildi gjarnan hafa aðstöðu til að
vinna að áhugamálum sínum. Og
því hélt hann áfram á hverju sem
gekk. Hann þoldi manna bezt að
vera í rninni hluta. En þó dró í
engu úr trú hans á sínum mál-
stað.
Þegar Kristmn á Núpi hætti for-
mennsku í Búnaðarsambandi Vest-
fjarða, hafði Jón Fjalldal lengi
verið varaformaður. En þó varð
hann fyrstur manna til að stinga
upp á því, að annar maður yrði
kosinn til formanns.
Jón Pjalldal kvæntist ungur
Jónu Kristjánsdóttur frá Tungu.
Fór víða orð af menntun hennar
og mannkostum. En hún lézt ár-
fð 1932. Bjó Jón þá um langt skeið
sem ekkjumaður, síðar gekk
hann að eiga Tómasínu Tómasdótt-
ur frá Reykjavík. Hefur hún í
elli hans búið honum það heimili,
er honum sómir. - Er hið myndar-
rega íbúðarhús á Melgraseyri
brann, hélt Jón Fjalldal lét eng-
an bilbug á sér finna. Hann
byggði nýtt íbúðarhús, rúmgott,
vandað og myndarlegt. Lífstrú
hans og bjartsýni var enn sem
fyrr aflgjafinn í verkum hans,
þrátt fyrir að margt væri mót-
drægt í vestfirzkum landbúnaði.
Jón Fjalldal stóð meðan stætt
var. Hann liafði tekið mikilli
Lyggð við Melgraseyri. Þar hafði
hann unnið mikið og merkilegt
ævistarf. En heilsa hans tók að
bila. Hann var kominn á áttræðis-
aldur og kölkun í mjöðmum gerði
honum erfitt um bústörfin. Horfn-
ir voru þeir tímar, þegar gamlir
bændur og vanheilir gátu búið
með vinnufólki. Ekki var nema
einn kostur fyrir hendi. Hann
seldi Melgraseyri og flutti til
Reykjavíkur. Bróðurdóttir hans og
maður hennar keyptu jörðina, og
Jón hefur verið lánsmaður að vita
hana í góðum höndum.
Þegar Jón kom til Reykjavíkur.
fékk hann starf hjá Sambandi ísl.
samvinnufélaga við afgreiðslu. Var
því þannig háttað að hann gat
sinnt því þrátt fyrir vanheilindin.
Var það mikið lán slíkum starfs-
manni, sem Jón hefur alla tíð
verið.
Verk Jóns Fjalidals eru góð
eign og arðgæf í Nauteyrarhreppi.
í félagsmálum Vestfirðinga bera
þau sinn ávöxt. Og minningarnar
um hann eru verðmætar og á-
nægjulegar. Mér er fyrir hug-
skotsjónum, þegar djúpbáturinn
lagði að bryggju á ísafirði og Jón
Ejalldal steig á land, fremur lág-
vaxinn, en hvatlegur svo af bar,
með lyftíngu og reisn í öllu fasi.
Svipurinn var hlýr, handtakið
bæði snöggt og fast og viðmótíð
slíkt að það yljar ævilangt. O?
orð hans og áhugi standa lengi é
vöxtum.
Guðln. Ingi Kristjánsson
algjörlega mistek-
ir. Jlann kopi.st þa.þa.unig að
T f M i'nVT, mTðvikudaginn 6. febrúar 1963
13